장음표시 사용
191쪽
IN XII TABI LEGES. Qtrae enim est proportio inter bona fortitia ae, vitam hominis ut proinde, . qui tibi bona externa subtractum veniat, nimis crudele sit, vitam, qua nihil est Pretio sinis , eriperes, praesertim privata auctoritates cum quidem ipsi pareere potuistes ne periculo tuo. Quam ob causam, lita scilicet nulla est proportio dignitatis aestimatio iras inter bona externa&vitam hominis nonnullis qui que ne levis auctoritatis scriptoribus, visi fueriint jam olim nimis dura&in1- qua suppluria furtim , quando laqueo suffocantur&suspenduntur: sicut praeter alios disputat doctissimus Vir Thomas Morus, Regis Angliae quondam Cancellarius sua topia. Atqii emacie una est memorabilis imitatio illius potestatis occidendi furem, quae privatis hominibus lege concella est, S exemptu praebet insigne ad tu.Cod. quando liceat unicuique ne judice seipsum vindicareoc. Est altera limitatio sive conditio, nempe Ut furem occidere volens, id ipsem testificetur cum clamore. Caius in l. . f. ad L. Aquil Ratio huius exclamationis aestificationis est tum ut probari pollit furem eum telo fuisse,eoq; usum contra interdictum legis tum ut ostenderet in occidente bonam fidem sive fiduciam bonae causis inesse, quae abest ab eo, qui clanculum sine clamore dc testifcatione alterum occidit. Talis potius videtur scarius elle dolosus, quam quδdlegitima potestate utatur arges. utriss de ritu napi Pollet quis fortasse tertiam quoque causam huius clamoris adjungere, ut scilicet ed perterritus fur quo genere fere nihil est timidius in fugam vertatur, a proposito fit randi desistat For mula autem clamoris apud Romanos
talis quaedam hie recepta mille videtur. PORRO, ut RITEs, EsTRAM FIDEMIMpLono&c qua formula velutetralatilia alias quoque utebantur, ut annotavit
doctissimus Brilsonius. Exclamationis in deprehenso fure mentio quoq; fit apud Virgilium in Bucolicu Ecloga s. h. vers. Et cum clamarem, quo nun e proripit in . Sed adhuc quaeri potest, nisnam hanc Iuris occidendi potestatem 1 legeaeceperit, utrum solus rei furtivae dominus, an vero etiam alii Zit Hotomannus observat Legem XII. Tabb. non praecise domino rei, e cuivis infinite potesta tem occidendi furis nocturni permisisse Mihi tamen hoc velut periculi plenum, valde est suspectum ae dubium nisi illud cuivis accipiamus de quolibet rei furtivae possessore, cuius scilicet intersi ex honesta causa rem furto mon surripi. Nam promiscue cuilibet extraneo, cuius nihil interest, non equidem puto tantam ferri licentiam Decemviros adversus fures indulsit.
192쪽
A P. XXXI. quaedam Leges defurtis.
Actenus de Lege XII. Tabb quae suris occidendi jus tribuit Sequuntur nunc aliae, quarumina huius fuit sententia: Vis fur homo tibis neque noctu,ne,se telo desemiens praehenderetur, virgis caesi ei, cui uri infecuset, addiceretur. Extat huius legis vestigium apud Gellium .iib. H. cap. S. cuius verba haec sunt: Ex caeteris autein manifest furibus, hiberos verberari addicique jusseruntiscilicet Decemviri ei, cui ortum tum esset smodo id lucifecissent , esse telo defendissent. Hactenus Gellius. Hic prim sim observanda est poena verbearum, qua in deprehensos sive manifestarios fures animadversum fuit quae verbe rum castigatio postea per Legem Porciam , aliasque leges de uri capite Civis Romani latas abrogata est. Secun d b, hic notanda est addictio in servitutem cuius finis fuit, non ille, ut qui addicebatur, revera fieret servus eius, cui addicebatur sed ut operas ipsi praestaret velut servus quibus operis noxa quas resarciretur Huius addictionis in servitutem ad operas praestandas serviles vestigia quaedam sunt etiam in Iure Saxonico Tertid notandum ei corporali illi poena furti manifesti successisse postea poenam quadrupli ex edicto Praetorisci de qua poena pecuniaria agitur in I. o.furti.I .defuri dr . I. Insi de perpetui a temporalib. actionib. ct in j quadrupli. Inst. de ad . Sequitur ex eodem Gellio alia lex de poena suris impuberis; cuius haec sitie
summa in impubes arbitratu Praetoris noxam resarciret Levius igitur puniebantur impuberes, quam adulti. Nam alias quoque in Iure vili succurri soletae,iati&imprudentiae, ut docet Andreas Tiraquellus in tractatu de ornu mitigandis. Im puberem hoc loco, ut alias in materia delictorum criminum, accipere debe musaeum , qui puberati proximus, de Qque doli capax sit ut nimirum intelligat se delinquere. l. 13. impuberes. st . defurtu pMpidum l. V. de Leg. Iur. l.f. g. cti eos f. ad Leg. Aquil. ct . excipiuntur sq. st ad Ctumdilanianum; ubi late Iohan. Igneus. . Placet autem mihi conlectura Hotomanni, existimantis non modo virgarum. modum seu verberum permissum fui illa arbitrio Praetoris verum etiam judicium, de ipsa aetate rei.
Sequitn alia lex de poena furti manifesti, in quo deprehensus esset servus. Cuius legissententia ex eodem Gellio hae refertur Ut servi manifesti furti datamnatus ve=beribus assectus de saxo dejiceretur. De praecipitata one illa reorum in quibusdam criminibus ex rupe Tarpeia, quae pars quaedam capitolii fuit alias quoque dixi in hoc ipso tractatu , cum agerem de poena fis testimonii. supra classe 1. Sed haec poena praecipitationis in civilis aure nostro sublata est, teste Modestino in l. 1 s.fdiutino. g. vlt.st de paenu qua tamen saepe Christianos ob veritatis con
sessionen allectos legimus in martyrologia. Alia
193쪽
Alia quoqtie Lex in XIl.Tabulis fuit de furto per laneem de licium concepto, eiusque poena: Cuius legis meminit idem Gellius d likiti cap. I 8. lib. I 6. cap. IO. Ubi describit veterem furti investigandi rationem de qua pluribus agit Holo-
mannus, post Baldui numen coin In in ad tu. . tib. I. Itemque Hotoman. lib. ,antiq.
Rom. summam in lege nostra fiereser : Visifurtum per lancem licii que conceptum esset, perinde ac si manifestumforet, vindicaretur videtiicet in libero homine per verbera. addictionem in servitutem': in sere pere verbera praecipitationem de rupe Tarpeia Hie notandam n toto Iure Civili ob idem admissium semper gravius puniri servos quain liberos homines: ut passim in tractatu de poenis videre licet. Ex oscoride autem annotatur,lapidem aeti ten, qui ab aquila,in cuius nido reperitur, nomen accepit, habere vim prodendi fures unde etiam Graeco vocabulo dictas est γλεοξέλεγχω quasi dicas, furum index. Sic in Sardinia fons quidam fuisse dicitur apud Iulium Solinum inmemorabilibus, cuius fontis aqua pota fures prodiderit. Quod etiam annotavit Balduinus cap. i 2 ad XII. Tabb. Solebant quoque magicis artibus sive incantationibus, uti ad fures investigandos 'rotrahendos quo pertinet, quod scribit Acron commentator antiquus Horat. lib. Lep .io. Sacerdotem dare fuisse solitum singulis nempe de furto suspectis crustum panis seu libum quoddam, quod cum edisset fur, latere non posset. Cui uc modi incantationes d. artes magicas scio a quibusdam nostris quoque tempori bus, sed pessimo exemplo, usurpari.
furtu actum esse videtur. CElebris est in Iure nostro crebra mentio eius, qui opem aut consilium
furi praestitit, ut ex multis locis titulist .definu apparet, Scex Ins Ilib. . t. I. non solii menim is, qui furtum secit, aut rem abstulit, tenetur, erum etiam qui opem consiliumve accommodavit ut stirium feret hi quidem surti nec manifesti tenetur. Putat autem Balduinus ad P. XII. bb. cap. I a. pag.6I. hae de re fuisse aliquid etiam XII tabulis comprehensum argum. L8s.ss. de T. S. OLF2.3. U. F. eortis stetri l. 36 eod. tit. Uuod tamen de Lege XII Tabb certo affirmare non possiimus. Quocirca Dominus Hotomannus nihil tale insommentario suo ad XII. Tabb posuit. Videtur enim verius esse, quod hanc formulam de ope consilio non ipsi Decemviri protulerint, sed Iurisconsulti adinvenerint sicut&alia. Quomodo autem illa verba ope consilio accipienda sint, explicatur id L sp.
194쪽
DIctum est supra de poena servi, qui furtum fecerit manifestum Mum
Cena erat praecipitatio de saxo Tarpeio posterioribus temporibus in de-ilietudinem deducta Sequitur jam de eo servo, qui nec manifestum furtum facit. Testatur autem Imp. f.r I08.Gnoxal. act. Noxalem actionem furtia L. XII. Tabb institutam fuisse videatur Q. E. V. de noxal ait. Huius actionis visin potestas haee est uis servus alienus furtum alicui secerit, Dominus eius vel noxam resarciat, id est, damnum reparet atq; emendet, vel servum ei, cui furtum fecit, noxae dedat , id est, pro peccato, vel poena peccati tradat quemadmodum Festus Pompeius in verbo Nox interpretatur. Demonstratum est autem ad Inst. de noxalib. act.. noxalem actionem nihil aliud esse,qtiam adjectionem quandam, sive adventitiam qualitatem aliarum actionum descendentium exdelicto privato, non ex eontractu, neq; ex crimine publico, v.g noxalis actio est qualitas quaedam actionis furti, actionis vi bonorum raptorum, actionis ex L. Aquilia, sive damni injuria, actionis injuriarum. Et dari ex delicto alieno adversus alium in cuius potestate estis, qui deliquit. Quod sane iniquum videri non debet, ut ex alieno admissis alius teneatur,t ut alienae culpae fiat reus ac succedaneus. Facit enim ho exservilis conditio quae non pati uir servum judicio conveniri: ius dominicae potestatis ut dominus ex admisso servi obligetur veruntamen facultas noxae de dendo domino data est, ne scilicet ipse damno assiciatur per servum,ultra pretium servi, sive ultra id, quod valet servus. Susticere enim visum est, si dominus eo pore tantum servi ob delictam eius carere cogatur. Videntur autem Decemviri in hac lege condenda ob o sos habuisse Athe niensium institutum, quod Hotomannus colligit ex Platone lib. ii de Legib. ubi
similiter domino servi,qui noxam nocuit,alternative obligatur, ut ante damnum emendet, aut servum noxae dedat.
Summa Legis nostrae haec resertur uisserpus furtum nec manifestum faxit,mxampe nocuit dominus quo imprudeηre id factum esset, quanti ea res etiam sipere, senumve noxa dedere. Ais umisterea manumisisset, quamvis id servus domino conscio commisisset, liber ipse noxam sarciret. Notandium est autem inprimis, quod dixi de Domino imprudent cidem, ignaro atque inscio delicti a servo suo commisit. Nam si domitius sui conscius delicti, tum ver,in solidum tenetur, quia sicut culpa caret, qui scit, sed prohibere non potest ita e contrario reus est culpae, qui seivit, prohibere potuit raeut certe prohibere potuit dominusci quod cum non fecerit, videtur mandasse destinum, ex quo illud Iuris Canonici estitum elegans
195쪽
νns non caret scrupulo si susticione occultasocietatis, qui Manifesti crimini nonouaruerit obvi trestuant ea res en his verbis passim in Iure significari solet vera litis aestim iii huic opponitur, quantum religioniIudicis aequum videtur, sive quantiIudex obmat, sive quantii inlitem Iuratum est. Distinniendum est autem ita, ut dixi, inter Dominum scientem, ignorantem, quamdiu servus in potestate eius remanet sed si postea fiterit manumissus, tune indistincte tenetur ipse jam liber factus: indistincte,inquam sive Dominus sciverit, sive iginorarit delictum servi Ratio, quare hoc casu ipse teneatur servus, cum antea non teneretur, haec est quia dum erat servus,non erat legitima persona standi in judicio: in servum nulla cadit obligati Ol. 22. J. de R. . Iam vero liber homo facitis judidio conveniri potest videatur tit. C. Anservus pro suofacto manumissus teneatur Pertinet etiam huc regula generalis, Noxa c. ut sequitur: quae regula loeum habet non blum in manumisso, verum etiam in eo casu,in quo servus in alium domilaum est translatus, Sed in expositione huius regulae non probo quod Cl. Hotomannus intelligendum probat pro servi capite accipit id,quod servo capitis efficitur: vel potius caput accipitur pro pio serves, qui noxam nocuit quamvis servi persona abusve dicatur tacum personam civilem non habeat d. st απρο γ, ut verbo utar Theophili adiit. Insit insipulat. Ierror. Illud magis probo, quod idem Hoto- mannus monet, vulgarem hanc sententiam quodidicitur, Noxamsequi caput, non suille in ipsa Lege XII. Tabb. ex prellam essed posterius ex traditione I Ctorum n tiam elia: C. Linoi seq. f. defurtu Et ubicunque in Iure legimus haec verba quod dicitur ea caracterem sive notam esse non ali citius legis led regulae sive observationis 4raditionis I Ctorum LavLia. f. deliberu posbum l. Iso. d. de V. S. l. i. F. qui a quo appelletur. Et tantum de lege nostra de qua plitra videri postini apud Hotoman. lib. 3. antiq. pag. 7l. Item apud Th. Marcii.in XII.Tabb. cap. 6L
DE FRUGE ARATRO UAESITA FURTIV
nocta depasta vel desecta. Vius legis mentionem facit Plinius lib.is. nat.bistor cap. 3 cuius summa haec est Vitrugem aratro quaesitam noctu pavisse secuissere capitalu esset purbesque sustensus Cereri necaretur impubes arbitratu Pratoris verberaretur, noxiamve duplione sarciret.
In his pauca sunt explicanda. Ex quibu illud primum est, quod siue aratroissita dicitur,4 disserentiam scilicet naturalium frugum,4 earum, quae rastris
196쪽
166 CuNRADI RITTI, RHI LII COMMENT.&ligonibus culta tellure proveniunt. Merito Decemum separarunt a caeteris frugem aratro quaesitam: quia Malias multa privilegia aratri sunt, de quibus alibi. De illa vero distinctione frugum, in naturales c manu satas, sive opera homi-lὶum cxcultas, quas vulgo vocant industriales explicatur adiit. In l. derer. diris 'g.squisa nomino. Est&altera hie observanda frugum distinctio, in maturas di immaturas Immaturae sunt, quae, ut est apud Festum Varronem in LI. de re rust. de vagina non bene exibant Mutuae quae sint, facile intelligitur nempe quae jam possitnt colligi Min horrea convehi. Iam vero verbum parisse resertur ad fruges immat tuas, secti ille ad maturas. Poena euis, qui in hanc legem deliquisset, est capitalis. Nam reus Cereri facer&devotus necabatur suspendio. Differentia tamen servabatur inter aetatem delinquentium, ut videlicet mitius punii et tir impubes, quam pubes. Quod discrimen alias quoque in jure Iustinianeo observatur inter impuberes, praesertim doli non capaces, neque pubertati proximos iuberes Pluia del.L non addam. Videantur Iac Raevandus c. 2s.in xII. Tabb.4 Marcii cap.6O.
alienae vinear. Cuius summa talis est immum IuNC Tu AEDIBus VINEAE VE NE SOLVi To Qui ILL u Iu Nx ERIT DOMINO Dur LuM PRAEsTATO. Memini tha. etiam Festus in verbo Tit Vlpianus init . de tigno uncto videantur l. Gemma 6.ss. Ad exhibendum. l. 63. de eo. g. de donat. ni. vir. 9uxor L 23 in rem. . tignum de R. V. Lquires. in . desolui. .7.4.7.
Sententia legis manifesta est videlicet elim quidem , cuius tignum alienis sedibus aut vineae junctum fuit, non poste ad hoc agere, ut illud tignum eximatur, sibiq; restituatur: Eum vero, qui tignum aedibus junxit aut vineae, posse conveniri a tigni domino ad praestandum duplum eius pretii. Hic operae pretium est observare pugnam stricti juris cum aequitates Nam stricto jure videbatur dicendum , quod igni dominus pollet agere ad exemptionem de restitutionem ipsius tigni, quia sine facto suo non potuit amittere eius dominium juxta l. id quod nostrum ii. de Reg. Iur. Intelligere autem debemus Legem XII. Tabularum loqui de
eo, ne cuius voluntate tignum alterius aedibus iunctum aut vineae. Nam diversum est sus de eo, cuius voluntate tignum unctum est. d. de eo set g. dedov. int. vir uxor. Ita inquam habet Ius strictum. Sed aequitas aliud suadet ne lienum coeatur quis eximere restitueres quamvis alienum Ine voluntate domini ceu-patum' sive id factum fuerit bona, sive mala fideri sive tignum fuerit furtivum, 1lye non Ratio huius aequitatis est ne vel aedificia sub pri textu vindieationis tigni
197쪽
IN XII. TAE B LEGE s dirimantur vel diruantur vel ne vinearum cultura impediatur, aut turbetur quorum utrumque publierperniciosum esset cum Reipub.intersit,aedificia non dirui ne civitas ruinis deformetur: Nec minus intersit Reipublicae vineas extrui excoli. Quocirca utilitas privata meta id cedit publicae,cla ab hae separatur sicut alias heri solat l. 3. C. de Pramipilo Paul sem. tit de Interdici Appellatione porro TiGNi continetur quaevis materia, ex qua aedificia constant, quae ne cellaria fiunt ad vinearum culturam verbi gratia verticem pedamenta, item trabes Laxa, lateres, caementa. a. t. daCn. Iunct. d. l.7 de acq rer dom. Ligni sita de . . ubi Dd. i Cm. . ad exbis. Ne tamen dominus, sive cuius voluntate dc consensu tignum ab alio in suos usus conversum est, omnino te sua eius pretio carere cogatur hoc remedium invenerunt Decemviri, ut in duplum aps
posset adversus tigni possetforem. Haec summa est 'aec brevissima legis nostrae explicatio. Nam quod ad disti
euhates nonnullasδ quaestiones attinet,quae circa hanc rem moventur, non vacat nunc examinare aut discutere prolixius. Videatur Holoman in com Inst.aud. cum inscio de R.D. lib. s. antiq. Romp. ss. 6 Marcii. c. 19. Baldus 27. Raevard. c. 22-
Niuriam multis modis alicui fieri posse, notum est ex Insit. tit. de imur. verbi gratia, fit injuria verbis si scripto fit etiam re, ut pullatione, verberibus, ut vulneribus item fractione δ ruptura, quae corpori membris inferuntur. De omnibus his injuriarum generibus etiam Decemviri suis legibus aliquid sanxerunt. Ac primum quidem de iniuria sive contumelia per carmen malum, itemper eonvicium alicui facta, ad hunc modulia caverunt Iastiis c CENTA si T, C in rufam in Ra 4 Qti OD INFAMIAM FACERET FLA- ui u E ALTERI, CAPITAL Es To Fundus huius legis & subseriptor est Cicero in trib. de Repubi cuius locum conservavit nobis S. Augustinus de Civit Deilib. r. cap. 9 ubi praeclare inter se apponit Graecanicam licentiam Poet
rum, qui impune poterant homines in suis comoediis di scena traducere, quidlibet in quemvis dicere ae scribereri cuius rei vel solus Aristophanes locuples testis esse potest. Sed Romana gravitas aliud servare voluit ut docet idem Cicero sub persena Scipionis Africani dicto loco de Republicari Nostra , inquit, contra Duodecim Tabullas , ii in perpauca rei capite sanxissent, in his hanc quoque
sinciendam puraxerum, squis occentasti, O c. Subjungit detriae approbationem si ratiotiem eiusdem legis his verbis uraeci ire. Iudiciis enim o Magistratuum scura
198쪽
diis eptationi a legitimu propositam vitam , non Pestaris ingentis, habere debemiurne probrum audire , si ex lege, ut restondere liceat, judicio defendere, c. Quae postrema Verba videtur Cicero expressisse de Demosthene qui similiter distingusta irier criminationem Sc accusationem : e iam elegantissimus uretusae var Dis imi tio: aemillam observavit. Porro Occentare veteres usurpabant proςo, quod est convicium facere quia videlicet clare Sc cum quodam clamore rit, ut procul exaudiri possit, ut locet Fe
Exusdem legis mentionem quoque facit Arnobius lib. adrersus gentes, his
verbis: Carmen malum o cribere , quosama alterius coinquinetur , xtti Decem
Hralibruscriptis evadere noluisti impune c. Omitto nunc loca Horatii hac ipsa de re lib. 2. se . dc in Epistola ad Augasum, quae Balduinus, Hoto mannus, Marcilius Malii annotarunt. Significat autem Horatius in verbis, Hrtere modumformidines is eiusque Vetus interpres Porphyrio, fustuarii supplicium huic delicto fuisse propositum quae levior poena, quam capitalis, videtur postea fuisse introducta recentiore aliqua leges vel certe consuettudine. Tandem etiam Lex Cornelia supervenit quae intestabilem esse jussit eum, qui librum ad infamiam alicuius pertinentem scripserit,composuerit, ediderit,uel sine nomine, ut est in l.yssese in ur. I. ob carmenatast de sib. l. i8.u cui.ss. qui tes.fac. Omitto constitutiones Impp.de eadem re promulgatas, ut videre est istit. C de libelr stinos. Et haec de injuria verbaliri scripta, equitur de res i. sutamur enim nune his vulgo receptis vocabulis de qua Decemviri ita caverunt: Si INIuRIAM ALTERI FAXlT, VIGINTi Qui Nuta AERI POENA SuNTO. Huius legis mentionem
Deit Phavorinus Philosophus apudGellium m. ro. cap. i. Vbi contra hanc poenam disputat, quasi nimis exiguam, proinde incitantem homines ad delicta. Quis enim erit, inquit, tam inops, quem ab injuriafacienda viginti quinque asses deterreant. Significat etiam,eande poenam fuiste improbatam etiam Labeoni, qui in XII. labb. commentarium scripsit;&exemplum retulit improbi&petulantis hominis Lucii Neratii, qui quasi delectamento habebat, os hominis liberi, ut quisque offerebatur palma suae manus verberare, annumeratis statim a s assibus istis, ne iterum posset quicquam amplius conqueri. Sed non recte accusari videtur lenitas nimia Decemvirorum qui se accommodarunt illorum temporum saeuitatibusci quas homines satis tenues possidebant,ut etiam significat Imp.in U.de cur In magna, inquit,veterum paupertate. Illud tamen libenter fatemur,auctis hominum opibus etiam mulctas augendas esse ne videsidet locupletes contemnant atque eludant rigorem, propter exiguitatem poena .
Sequitur alia lex XII. Tabb. de Injuriis, cuius mentionem facit idem Gellius
Manifesta est huius legis sententia,nempe poenam injuriarum propter membrum ruptum fuisse ex XII. Tabb. talionem ut quis quod juste fecisset, justEpateretur
199쪽
IN XII. ABB. LEGE s. teretur, ut loquitur Iustinianus in re non absit mili Nov. ras. c. H. Qui et go membrum alteri ruperata parem vinci ictam sustinere cogebatur ut scilicet pli quoq, membrum suum rumperetur ut ita fieret illud aerarum literarum oculum pro oculo, dentem prodente. c. Sed hic observandum est, potuisse hanc poeniam tabo
nis evitari, paciscendo cum adversario. Non enim necesse erat eam pati nisi quis ultro elegilletiui testatur Gellius d. loco. Deinde illa ipsa talio necessari redigebatur adaest imationem ludi s. Triplex ergo membri rupti poena fuit ex hac lege XII.Tabb nempe aut paci io,aut talio, aut mulcta. Porro de poena talionis, quibus in eatibus illa de olim habitetit locum, moribus in desuetudinem abierit, nuper
do cui ad Nov.parte. Is quae ranc non repetam.
De osse fracto perinjuriam memini tuum manus d. t. de In uriis his verbis propter os vero r.etctum ex L. XIL Tabb. nummaria poenae erant constitutae. Non expi'
mi quantitatem illius mulcta silve summam. Neque vero absurdum aut mirum videri debet cuiquam, quod injuriam fracti ossis distinxerunt Decemviri a mem bri rupti injuria; cum nullum fere membrum stangi possit in eosse quia non idem est membrum quod os neque quodvis os estici membrum ut recte etiam admonet Hotomanus lib. s. antiq. Rom. pag. 669. qui etiam locum Catonis in Ori-σimbus ex Prisci anno lib. 6. proseri si quium embrum rupit, aut ossiegit, talione proximus cognatus ulciscitor Quem locumisia tam Leg. XII. Tabb. pertinere existi maliquam ad alicuius gentis institutum. Nam ex Gellio fatis lique. neque ossi fracto talionem esse constitutam, sed tantum membro rupto ne ue proximo conuato ejus, qui iniuria effectus sit, ultionem concedi. Atque hae fere sunt leges in XII.Tabb. latae de Injuriis. Refertur quidem fra
mentum quoddam etiam aliud: Quo Ru Pi Ti As SARCITO, ex Festo in xerbo Resi s. Scin verbo S A RAEI M. Rupitias interpretatur pro damnum
dederu, quod damnum iniuria datum lubet ex farciri de in integrum restitui. Sed nihil certi hac de re habere possiimus. Verisimile tamen est etiam viros de damno injuria dato aliquid sanxista, argum erit o. l. i. . ad L. Aquiliam Rumpendi verbo usam Hiis postea etiam Legem Aquiliam Sc eo verbo multa contineri si
iis liquet ex Vlpiano in l. 27. siserνus. . in .ss ad L. Aquil. P. XXXVI.
caesis. Earboribus surtim caelis caverunt Decemvir , ut apparet non solum ex
testimonii ICtorum in is l. I. ct inscript l. .ct in . II arborumfurt. caesar. Minu. 18 in duobm . c. colonus J. de Iurvurand. ex Paulo libr. . sentent. tit pen olib tit. ro. Verum etiam ex Plinio m. i. cap. I 8 cujus haec iunt verba: it se arborum cura legibus priscu, caμtvmqVitII XII tabb. ut qui injuria cecidisset alienu
200쪽
alienas lueret infingulas aeris vigintiquin i Qtiod Plinius dicit injuria caedere, pro eo dicunt ICtifurtim caedere. Ex quo verisi in ilius est hoc adverbio legislatores nOstros usos fuisse. Est autem lio Cloeofurtim positum pro clam occulte, ignorante Domino, ejusque celandi animo non tamen ita ut iurium quis facere velit. Nam actio arborum stirtim caesarum, quaepia alis est, non est furti aditio clim possit fieri etiam fine furto, ut quis arbores alienas stirtim caedat sicut ex Pa diOICt O refert Vlpianus in I. .fartom. . 1 f. dict. tit. Qti id enim si non lucri faciendi causa quis caeciderit, sed potitis ut damnum tantum daret alteria Furtum autem constat non fieri sine asseci u furandi. 49. verum e t. 4. 13. qui injuria. mprincisi. .furt. Vnde Paulus in l. 8.facienda 1. U. arb. furi caesar. burtini, is quit, arserem cadit, qui ctiam caedit. Diligenter autem ICt explicant in hoe tractatu, Primum quid appellatione arboris hic veniat, vel non idque ideo, ut sciri possit quando locis sit huic actioni, v.g. vitis, hedera, arundines, salices sunt arbores. Contra, qudd adeo tenerum est, ut sit herba loco, non est numero arboris habendum. l.3. 6 l. .ss. d.t. Deinde, quid sit, sedere,&quam multa hoc verbum complectatur Qua de revidenda est l. s. st . eod.tit ubi notandum est verbum, scindere, quo etiam Vlpianus ind. l. 7.furtim s. sive autem. eod. t. dc Alpheims in l. 29. in lege locationu . . locat Significat autem scindere, deglabrare, vel ut alii legunt celibrare arbores, vel etiam, ut Doctissimus Budarus legi posse ait, deglubere Graeci interpretes verterunt ζωννυ.ειν et αλελεοῦντι λοι, id est corticem detrahere. Quare non est probanda conj ctura elegantissimi Hotomanni, quam tamen is fatis modeste proponit nequeas .
severat dum putat dictis in locis pro cingere legendum stringere. Imo vero retinenda est constans lectio omnium librorum, Momnino probum est in hoc significata verbum Praeterea exponunt ICti etiam locum de personis h. e. quibus4 contra quos haec actio detur vel non detur. Item quamdiu detur Se ad quid detur, sive quid in eam veniati&quid actor per eam consequatur Item quor-xam aliae actiones cum hac concurrant videlicet actio furti, condictio furtiva,
intellige eo demum casu, quo quis furandi animo sive lucri faciendi causa cocciderit potest enim quis, ut supra dictum, furtim caedere etiam sine su to item a ctio ad exhibendum, Actio . Aquiliae sutriusque enim actionis eadem est causa; Aquilia inquam, S legis XII. Tabb nempe haec, ut indemnis praestetur is, cuius arbores caela sunt teste Paulo in I.s.3. I. g. d.t item interdictum quod vi aut clam, ut est in i pen. f. eod. t. Denique quid Iuris sit in concursu plurium actionum.
Quae omnia cum ex sola lectione Pandectarum dicti tit satis dilucida sint, hoelo co plenius explicare nihil attinet. Illud notandum est ex hoc fonte Legum Decemviralium profluxisse postea Edictum praetoris, quod pro is assibus constituit poenam dupli. l. 7. furtim. . ult. g. d. t. Tandem ioco laservetur non solum civiliter agi posse arborum furtim
caesarum nomine, sed etiam criminaliter. Nam qu i arbores,in maxime vites, fur . tim caeciderit, etiam tanquam latro punitur. Quod vix quisquam crederet nisi
hoc diserte scripsisset Gajus in I.rp. d. t. arb.furt. V. pertinet versus Virgilii atque maia rite incidcre falce noredas ubi Servius, In hoc maxImum nefas