장음표시 사용
471쪽
quo notabilem edit inter aegrotantes Caedem 9. 227). - Qui pestem Orientalem nunc uis
Pant, nataleS morbi Solum, nullatenus vero ejus essentiam vel formam indicant, quae tamen rationalis morborum terminologiae cardinem ConStituunt. - Neque typhi pestilenti alis do- nominatio Omnem excludit ambiguitatem , quatenus etiam typhus noStras, sive febris typhosa cum Oxanthemate purpurato longe lateque diris disrunditur furiis, ac proinde ignominiosum peStiS nomen sibi vindicat. - Quapropter specifica typhi maligni forma, quam hic exposituri sumus, rectius typhus anthracicus, vel buboni Cus compellari deberet; tali enim nomine Saltem pathognomonicum et essentialem morbi characterem, quo a Cunctis reliquis sobrium loimicarum
speciebus dissert, deSignamus. HISTORIA. 82. Si perpendimus plagas vastissimas Orientis, praesertim Aethiopiam, Syriam, Palaestinam, Barbariam, Aegyptum, quae prima dici possunt
generis humani et ipsius artis medicae incunabula , feracissimam, ne dicam unicam, ESSE CR-coethis hujus monstri scaturiginem, unde Seriori Saltem ReVO ConStanter super Europam distandi Solebat, Sponte Sese obtrudit conjectura, illud jam antiquissimis medicinae patribus notum esse de
785. Monimenta Hippocratis, Aretaei,
472쪽
FEBRES EXANTHEMAΤΙCΛΕ460 et Galeni, ipsique codices sacri de variis quidem morbis pestilentialibus, diverso aevo Observatis, fidem faciunt, nequaquam tamen omne dubium de reali hujus speciei observatione Solvunt. Pestem Atheniensem a Thucidi de depictam, typhum malignum fuisse, vix dubitari poterit 3 utrum vero typhus anthracicus Orientis declarandus sit, vel potius typhus contagiosus exanthematicus, qualis in nostro etiam climate moderatiore primitus evolvitur, sui generis Exanthemate stipatus, et qui in oris calidioribus facile ingenium magis improbum contrahere Potuit , nuperrimo adhuc inter Sprengelium et Mawruchium disceptabatur, validis argumentis in utramque partem prolatis. - Qui animum eo sonuertit, quod apud Thucydidem, exactissimum ceteroquin Observatorem, neque de bubonibus, neque de anthracibus mentio sit, quae tamen voces tunc temporis jam notae fuere , uti e Scriptis Coaevi Hippocratis colligitur , Spre .ngelii Sententiam fors minus liben
34. Chronologicam progressionem hujus morbi difficulter prosequi licet, et quidem maximo ideo , quod VetereS nomine pestis in diversissimi generis intellexerunt mala, dummodo Certum malignitatis et epidemicae disrusionis
gradum adtigerint, momentoSissimam inter morbos epidemicos proprie tales constitutionales
et contagiosos distinctionem negligenteS. -
473쪽
ΕΤ ΕXANΤΗΕΜΛTA ACUTA. 461 Primam pestis bubonicae, Sive inguina r i a e descriptionem, ejusque in Europam ad paritionem non prius, quam VersuS medietatem seculi sexti invenimus, ab A ventinio 1)et P x o c o p i O a) traditam. - Ortum duxit ex Antiochia, ubi eam Evagrius in tenera adhuc aetate perpessus est 3); postea Constantinopolin invasit, inde circa A. 565 per Italiam, Galliam et Hispaniam divulgabatur.
13 Aventini Chronica. Frantis. am Mayn 1576. p. 309. 2) Procopius, do bello persico Lib ΙΙ. Cap. 22 et 25. 3) Evagrii, ScitoI. Hist. eccles. Lib. IV. 29.
785. Sontica illa pestis, qua nulla tetrior, e Sinensi Imperio oriunda, ae nomine atra e mortis schwarger Tod) maximam Asiae et Europae partem ab Anno 1548 ad 1550 peragrata, Strage que incredibili depopulata , - MuSarum Cultoribus vel ideo nota, quod Petraro ac dilectis-Simum Objectum, adoratam Lauram , lugubri immolavit fato, - nil nisi typhus anthracicuS, sive bubonicus summe malignus fuit, uti e fidelibus descriptionibus Cantacu genii, BOECacii et Guyi de Chauli ac colligitur ui. Saeculum decimum sextum omni jure pestilentialedici meretur ob insignem pestilitatum, quae diVersis anniS Comparuerant, numerum, a Larigio,
Vallexiola, S chensi io, Jo uberto, Palmario, Ingras Sia, aliisque traditarum sa), quarum pleraeque ad praesentem referuntur typhi speciem.
474쪽
786. Saeculo autem praeterito, quod erat decimum octavum, loimologia maxima cepit incrementa , quo non Solum diversae pestilentiarum in variis Europae provinciis debacchatarum observationes a meritissimis viris Chon otio, Schraudio, Mortensio, Mindex ero, Samo ilo Wic Zio , aliiSque collcctae , Sed quam maxime Creberrimae circa eandem labem in patrio solo experientiae, et quidem a Rus se-
tae , plurimum Contulerunt. ΗYPOTYPOSIS. 87. Brevis plerumque esse Solet temporis intercapedo, quae infectionem et morbi ipsius invasionem intercedit. C ho no i u S, per Septem ad summum dies contagium Susceptum delitescere POSSe, concedit. D i o m e r b r 6 c li et S a-m Oil O Wit Z opportunitatis periodum ad pluros septimanas extendunt, quibus tamen in casibus, procul dubio rarioribuS, Suspicandum potius, so- mitem contagiosum per longius tempus clandestino corpori, Veluti conductori passivo, adhae-SiSSe, morbumque tunc tantum erupisse, ubi faventes circumstantiae languidam, prius ad SuSCipiendum miasma, proclivitatem fortuito exaltare juvarunt. - Dum populariter grassatur hiccc typhus malignus, testantibus jam obscrvatoribus
475쪽
antiquis, ipsoque inter modernos LarroyO, interdum fulguris ritu homines prosternit, qui virium jacturam, animi desponsionem et anxietatem incredibilem queruntur.
788. Stad. invasionis. Orditur typhus pestilentialis frigore brevi, fastidio, vomitu, IaSSitudine, capitis et praecordiorum doloribus immanibus , angoribus perpetuis, ardore inteStino, taliquo vertigine, ut gradientes ebriorum mor vacillent. Tristitia mirum in modum CreSCit, et nonnisi rarissime, refcrente Miridor ero, ejus loco perfecta Observatur apathia; - pulsus jam ab omni initio notabiliter variant, modo pleni, Satis fortes, modo debiles, inaequaliter micantes, semper tamen frequentisSimi; - facies nonnullis turgida est, pallida et Collapsa aliis. - Vultus et adspectuS aegrotantium aliquid sibi proprii habet, quod verbis difficulter exprimitur; F orcstus vultum ferocem, incertum atque turbidum, qualiS temulentorum esse solet, Goclen i u s adspectum torvum et truculentum dixit.
Linguam plerumque balbam crusta tegit mucosa, albissima, veluti calcarea, pathognomonicum juxta Groh mann Signum; Sitis urget immanis, languet contra Omnis Ciborum adpetentia; cutis aret et urit ; apitis Stupor et temulentia ebriosa brevi in dolixium degenerat furiosum Cum continua Corporis jactatione et inquietudine, tremore artuum et norinvorum distentionibus, vel etiam in profundum abit Eternum. -- Quandoque statim ab initio pectoris
476쪽
cruciatus varii cum tussi, Sternutatione, difficultate spirandi, raucedine, halitu tetro adparent, quae phaenomena, Sub decurSu increbescentia, sphaceli
pulmonum metu terrent. Continuum vero et necessarium Symplomata peste adflictorum est sensus ignis in praecordiis, a vomitu plerumque immaniter auetu S, Cui non TBro VentriS murmura,
meteorismus, vel diarrhoea accedunt. 78m Stad. eruptionis. Praegressis hisce symptomatibus, quae inconstanti plurimum ordine, numero a Vehementia evolvi solent, ast insigni cum rapiditate increscunt et multiplicantur, secunda, tertia, aut quarta morbi die post pru-xitum, aut SenSum in cute, quaSi acubuS pungeretur, EXSurgunt carbunculi, Sive anthrace s a graeco ἀνθ ραξ, carbo), qui Suum nomen depromserunt a SenSu ustionis et doloris atrocis non minuS, quam a Colore nigro, exstincti carbonis instar, quem pedisSequi Sphaceli causa contra hunt. Comparent omnium primo maculae parVae, pulicum morsibus haud absimiles, cito latescentes, in quibus VeSiculae adtolluntur, latice limpido, flavescente turgidae; istae post duodecim circiter horas, vel etiam tardius rumpuntur, ac acerrimam fundunt Saniem , Superstite plaga atra, veluti cauterio inusta, in quam Subjecta Convertitur Cutis, emortua prorSus, ae ad notabilem profunditatem omni SenSu priva; rubet vero, tum et ac intense dolet ambitus escharae sphaceIOSae, in-
dies latius serpuntis, ipsaque basis, cui insidet,
477쪽
notabiliter elevatur, unde carbunculi tumores PraeSentant gangraenOSOS, qui plerumque magnitudinem nucis avellanae adtingunt, quando quo tamen molem ovi gallinacei superant Schraud).790. Carbunculi determinata loca non ΟCCupant, Sed modo in collo, pectore vel abdomine, modo in extremitatibus oriuntur; nunc Solitarii, nunc numero plureS, treS, quatuor, usque ad duodecim, Segregati, vel et hinc inde confluentes ; in omni casu peSSimam ominantur aegrorUmSOrtem, neque aliquid critici praesagiunt. Col. Rus sol quinque diversas Statuit carbunculorum formas, Orraeus duas admittit species, carbunculum humidum et siccum ue B u d a y carbunculum ab anthrace diversum esse vult. Omnes tamen hae subtiles distinctiones et morao arbitrariae disserentiae nullius momenti sunt. Carbunculi partium internarum probabiliter cum sphacolo interno confusi) nullam merentur fidem 3 sunt enim Species eruptionis exanthematicae, ac ideo solum
7 9 l. Alterum, quod in hocce stadio typhi pestilentialis evolvitur, phaenomenon essentiale Praebent phymata, Seu tumores Circa glandulas inguina Ios, sub axillares, Vel Sa- Ii v a l e s Pestbeulen), qui vel promiscue cum Car bunculis prorumpunt, vel istos antecedunt. Jam post primam febris invasionem, dum universalis ingruit aestuS, quandoque tamen multo tardius, dolores persentiuntur tensivi retro maxillam, sub
478쪽
lo post rubedo Se adSociat, ac intra paucas horas emicant tumores pluS minusve dolentes, Subduxi, oblongi, quorum Sedem non adeo glandularum parenChyma, quam potiuS textus Cellulosus
circumfluus largitur. Tu mores inguinales, quibus solis bubonum nomen competit sa graeco inguen), arbitrarie a variis medicis aliis quoque phymatibus analogis impertitum, - id sibi privum habent, quod inguinibus exacte non reis spondent , Sed testante M a n g e t O , sub Commissura femoris supra muSculum tricipitem Ohoriuntur. PlureS quam tres rariSSi me ob Servantur,
quorum Singuli molem ovi gallinacei adtingere
292. Stadium ac me S. Postquam plenaria carbunculorum et phymatum pestilentialium eruptio locum habuit, quandoque etiam CitiuS, Otrocissima evolvitur morbi imago ; praecipiti enim
paSSu pro CesSuS Conictgioso - colliquativus maximum culminationis punctum adtingere nititur, atque improba virium pro Stratio omni fere momento vitae exstinctionem minitatur, quapropter hocce stadium morbi maturati nervoso malignum quibusdam audit. - Delirium furiosum cum Stupore ac temulentia alternans, typhomunia), vel Sopor ex adverSO profundus 3 faciei collapsae color luridus, quasi terreus; oculi lacrymosi, cruenti ;Caruncula lacrymalis Sanguine sustusa ; lingua nigra , Contracto, tremula, arida, quasi exusta 3
479쪽
VOX rauCa 3 vomitus es aenis, biliosus aut putridus; Singultus; respirium Streperum 3 meteOriSmus et
diarrhoea; sudores frigidi, viscidi; carbunculi progredientis Sphaceli Signa praebent; bubones
evanescunt, Vel in ichorosam abeunt exulcerationem; petecchiae, vibices, haemorrhoeae, gravis atmosphaerae aegrum circumambientis putor; convulsiones ac SubsultuS tendinum, Surditas,
animi deliquia, anodynia et anaeStheSia generalis ; pulsus debiles , molleS, intermittentes, myuxi, - haec omnia, et Si non in quavis peste eodem numero et gradu evoluta, palmarios sistunt comites, quOS' Cum typho noStrate, dum malignum et putridum contrahit ingenium, protinus communes habet, nisi carbunculos et phymata excipiamus, exanthematis viceS agentia. 793. Crisis. Subinde adeo tumultuarius et
praeceps est mali decursus, ut jam intra paucos dies apoplectici, vel exhauSti Obeant aegri, quin singulorum stadiorum limites rite internosci possint. - Si autem minor fuerit febris pestilentialis ferocia, porrigitur usque ad Septimum diem,
qui plerumque criticus ESSE Solet. Inter evacua tiones salutares ephidroSis primum tenet locum; Solutio per urinas et alvum rarius Succedit. Pluinximum vero ad faustum morbi exitum Contribuunt
bubones in benignam suppurationem Vel Si, ita quidem, ut illis comparentibus, praeSertim Si fortes simul fuerint pulSus , omne periculum abaC- tum CSSe credant quamplurimi medici.
480쪽
749. De Crementu In morbi, Plerumque lentum et gradarium, SuCCeSSiva Virium recuperatione ac Symplomatum abolitione insignitur. Bubones vel resolvi, citur, vel, Si Suppuraverint, ad consolidationem disponuntur, plureS tamen Cori- Sumunt Septimanas, donec omnino dissipentur. Processui spha elOSO, quem carbunculi in cute
et tela cellulari, vel plane in profundioribus partibus soscitarunt, inflammationiS Periphericae Opolimites ponuntur 3 eSChara ProrSUS SeparatΘ, vel et integris saepe phalangibus digitorum Secedentibus, residuae plagae artis auxillio in cicatri em Vertuntur, quae rarioribus in casibus post aliquot septimanas cum periculo denuo operiri ohse alae Sunt.
CAUSAE ET NATALES. 95. Habito originis respectu typhus anthracicus Orientis aeque, ac typhus ContagiOSUS COmmuniS, in primitivum et contagii opocommunicatum distingui debet. Prior nonnisi in determinatis zonao calidioris locis evolvitur 3 alter per cunctas hujus orbis regiones dis- fundi potest, ipsas SeptentrionaleS oraS non eX-cipie . 796. In designanda patria, quae infamem hancce tuom progignit et alit, digladiantur Scriptores. Veterum quamplurimi, Seriori aevo Meadius, Ado Iphias, Arbuth notius, ae inter Deotericos Fodero Aegyptum graViter ac-