Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

191쪽

FEBRIUM IN GENERE.

79 curior, vitatur Strepitu S, a Vertuntur odores for-iores et calor lecti nimiuS 3 ac denique ne tactus otiuS Corporis ingrato senSu aut adsciatur aut iritetur, munditieS Summe poSSibiliS Circa aegrum bServAtur, atque amovetur omne , quod Stimulo tuo febrim adaugere poSSet. Quod tamen de Omii impressionum genere Vitando praeCeptum CX-:eptionem admittit ibi, ubi ob somnolentiam ni-niam aut delirium aegri, externis sortioribus im- ressionibus debiliores morbosas ab intus venienes elidere necessum est, et ubi Solitae saltem res segrorum SenSibu S Objectae, mentem ab imagina-ionibus morboSe prae SentatiS avo Care non VRlent. 593. Sed haec omnia de regimine diaetetico hic adnotata non Sine Sale Sunt uCCipienda, ΡΓΟ-maque medicorum prudentia ad praxin adpli- anda; nam univei Sim diae tetiCae regulae aegro iam aetati, Constitutioni et Consuetudini, anni empori, Climati etc. Sunt ad Commodandae, imo requenter ex observata jam adhibitorum effectu lirigendae , habito simul ad Caia Sas , intenSionemrt Stadium morborum re Spe Ctu maXimo. ACTIONES VITALES DEBILI ΤΛΤΑΕ.

Aetiones organismi vivi d o b i dicantur illae, quae, quali Solarissiae CSSet

192쪽

earum frequentia, minori peraguntur energia, quam non tantum ad perficiendaS pro normali sanitatis statu functioneS, Sed quammaxime ad pereti gundas is Sas SalubreS OrganiSmi operationes in febribus requiritur. Non eXCludunt ideam febris, ipsius que febris irritativae, nam utut debiles in

hoc casu Sint sebrile S motuS, DiSUS tamen aetionum organiCBrum morbo Se auctuS, Subplet ipsum morboSUm earum impetum. 595. Prolati in Statu reactionum febriliter exorbitantium non omneS Semper Simul actiones organicae Sunt exorbitantes, ita in statu debilitatarum vel non absolute omnes, vel illae Omnes saltem inaequaliter languent. Sic V. g. ipsa pul- Suum arterioSorum Conditio non Semper reSΡΟΠ-

dot debilitati aliarum actionum vitalium in febribus, et notum jam veteribus fuit, pulsu fere vigento debilitatem febricitantibus esse poSSe lethale 506. Debilitantur autem actiones organicae in sobribus triplici ex ratione 3 nempe Vel eX Organicis viribus subpressis, vel ex viribu SI anguentibu S, vel ex viribus e X hausti S. Mortem enim nonnisi defectu S omnium organiCarum virium ΡΟΠit.

59 . Quaevis harum debilitatum propriam ag

noscit medendi rationem, qua ita revOCantur Bd munuS Suum vire S, ut Criticas Operatione S prae- Stare POSSint.

193쪽

FEBRIUM IN GENERE.

DEBILITAS FEBRILIS

598. Vires sub pressae aut obrutae di- Ciantur, quae, Utut minime defletontes, ita tamen in libertate ad praestandas functioneS organi CASSunt impeditae, ut nec ad sanitatem requi Sitas, neC pro operatione critica in febribus necessarias reactiones peragere Valeδnt. 599. Obstaculum Scilicet ex parte potentiarum agentium in hoc casu positum e Si nimium, quam ut VireS organicae, Sub optimo Ceterum CO- natu , debita reactione re Spondere pΟSSint. Neque hoo ob StaCulum, qualeCunquo ESSet, moles iners est. Ipsa enim re Si Stentia quaevis Sub ponit vim re Si Stentem 3 quae ergo in hOC CnSu Superat AC Obprimit Vim re agentem. Quemadmodum igitur elaSticae, aut aliae ph sicae vires in Conflictu cum obpositis sortioribus debilia ne insus scientia molimina exerunt, ita etiam Organicae Sie V. g. Arteria Sanguine nimis plena, mUSCuluS fortissime ligatus, aut preSSUS, aut eXtenSuS denegpnt motum, quin careant ideo Vi motrice, quae mere obruta e St, et quam exerunt illico renixu nimio amoto 6Oo. Si duae tantum vires, Ut re S ClariuS pa- te SCat, ad motum vitalem organicum oscillationi-bUS Suis re iprocis peragendum Sufficiunt, D X Pansiva in fluidis, ac con tractiva in Solidi

194쪽

dis partibus, praeValente nimis vi eXpansiva subprimitur ViS ContraCtiva, atque VerSu Vice , nimis validis viribus contractivis obruitur expanSiva Vi S. Alterutrum in sobribus frequentissime laedit motus vitales orgaritSmi, et actiones inde pendentes. Quae tantum actiones organicae tunc sunt debiles , vires enim ipsae non sunt debiles. 6O1. Languent igitur ex his rationibus, aut plane inhibentur functiones physiologicae vel Singulae , vel omneS, atque diversorum motuiam Vitalium frangitur energia. Hae C Vere eX Subpre S sis viribus orta actionum debilitas, realis non e St, ae illo momento evanescit, quo vires liberantur a resistente ObstaCulo. Propterea hanc debilitatem spuriam nominarunt pathologi, nomine quidem inepto, sed meliori ab aliis nondum substituto, nisi illegitimae do bilitatis placeret denominatio. Differt enim penitus a debilitate legitima, Vera et reali, in qua vires organiCae reapse Sunt imminutae, atque a debilitato in directa incitabilistarum, in qua vis vitalis reagenS exhauSta est, ubi econtra in spuria debilitate nec est imminuta. Hinc debilitas indi-

Te Cta pro CorreCtione Sua requirit stimulos sortissimos , quibuS Spuria debilitas adaugeretur. Atque optimum debilitatis Spuriae exemplum, quod et differentiam ab in directa debilitato planam et apertam facit, offert debilitas inebriatorum potu SpiritUOSO.6o2. Effectus dolo terii, qui a virium

195쪽

FEBRIUM IN GENERE. 183 vitalium subpressa actione in febribus producuntur , plurimum in eo con Sistunt, quod molimina organismi in liberis operationibus praepediti insufficientia fiant ad oris es salubres perficiundas. Accedit . quod et inde stas es morbosae humorum facile generentur in organis vitalibus, et quod

ipsa me di aminum actio rea tionibus vitae minus respondentibus aut fere silentibus non obtineatur

desiderata. Denique, quod virium supressio diu persistens, a Spuria debilitate ad veram virium debilitatem ducat 3 nam ab obstante actionibus earum impedimento diu non liberatae vires pre S Sae jacent, ipso fere conatu indefesso delassantur, Vel exhauriuntur , Cum vires organi Cae universim nonnisi Continuis aetionibus ac assiduo exe citio in potestate Sua ConSEI VCnti Γ.6 3. C a u S a e subpressionis virium sunt Obstacula illa, quae viribus in vinoibilia, eas obruunt,

atque Sufficientem earum re CiproCum actionem Si

vo in solidis , sive etiam in fluidis impediunt. 6o4. Solidi vivi actionem in fluida subprimunt, sturdorumque resiStentiam morbo se augent:

a) Plet hora vera, tanta SCilicet hia morum Copia et mole S, quae viribus in eos reactricibus nee debite propelli, nec in se Cernentia organa rite dispesci potest, Sed actionibus CordiS, arteriarumae pulmonum talem renixum ponit, qui tum Solitis , tum et sortius incitatis vasorum viribus vinei nequit. Et quidem haec plethora non tantum sanguinolenta, Sed et Serosa, lactea CtC. CSSe

196쪽

THERA PIA 184 potest. b) Plet hora Spuria, Sive ab humorum orgaSmo AC Nimia CXΡanSione, Sive a vasis coarctatis vel abolitis quoad Spatium oriunda, sive in singularibus visceribuS per morbosas CongeStiOnes producta. Inde SubpresSio virium vel univer- Salis, uti ex orgaSmo per potum SpirituOSUm, per caloricum nimium , per Corpori S EXe1 Citium immodicum , per animi pallaenaa impetuosum etC. inducta; vel et localiS ex OrgaSmo et tUrgoro morboso locali, aut ex topica plethora , quae aeque Spuria ac Vera esse potest. ο) Obpletiones digniorum viscerum aut organorum heterogeneis diversis, purulento ab SCeSSU, Sero, CBlculis etc. Inde iterum vel universaliS, Vel partialis virium subpressio. Localem Virium SubpreS- Sion em Organa Obpleta minus digna adducunt, dignissima universalem. Nullum autem orgBI Umobpletum et extensum ita vires Organismi universi Subprimit, quam ventriculus et intestina 3 tum ob sensibilitatem Suam maximam, tum ob Summam

cum reliquis omnibus organis philadelphiam, tum ob peculiarem dignitatem in Systemate vitali, a

physiologis non Sufficienter aestimatam. EXCeS- Siva ergo alimentorum et potulentorum copia inventriculo et intestinis, sordes biliosae, muCOSAU,

verminoSae etc. maximam debilitatem universalem produCunt, moX autem evaneSCentem Sub evacuatione OnerantiS molis vel spontan ΡΩ vel ar

tificiali.

197쪽

FEBRIUM IN GENERE. 185 ipsumque eorum motum intestinum vitalem ob-TUUnt, Rique reSiStentiam ac renixum solidi vivi nimis ac morbose adaugent: a) Mechani ea re-Ρagula, partium videlicet solidarum mollium StrangulationeS, preSSioneS etC. quibus neceSSaria ad actiones vitales suidorum vis expansiva includitur. b) Rigiditas, occallescentia aut et ΟS- se factio partium mollium fluida coercentium. c) Spasmi vasorum ac membranarum, qui quidem in febribus frequentissima causa virium VitR-lium SubpreSsarum Sunt, Cum solidi vivi morbosa Contractione nimia motibus fluidorum vitalibus re-SiStentia ponatur, eaque non raro pertinRX, Certo plerumque typo duran S, quo finito et Sponte restituitur omnis reciproce oscillantium partium libertas. Praevalentibus denique quocunque alio modo Contraptivis solidarum partium viribuS, Teciproca fluidorum vis expansiva semper Subprimitur ab obruitur 3 et quidem pro data causa vel in Singularibus tantum Organis, vel in toto vitali sy-

Sten ut C.

6o6. Sed praeter has CauSas, quae plurimum circulatorii tantum ac secretorii Systematis aetiones vitales laedunt, aliae quoque dantur, quae prae Sertim obruunt vireS DerVΟSδS, et quarum agendi ratio eo minus intelligitur, quo magi S DOS latet physiologica nervorum functio, ae dynBml Carum potentiarum notio univerSim. HuC V. g. 8I DCtant 3 venena nareotica et stupefacientia, miΘS-mata diverSa nervos peculiari modo pessumdantia,

198쪽

dolores vehementisSimi , pathemata animum Con

sternantia OtC.

6 37. Ex justa jam Scrutatione omnium harum

tium justa cognitione, debilitatis, si quae in febribus obtinet illegitimae, dio gnosis erit Capienda. Quam roborabunt defectus noteCeSSurum potentiarum veram ac legitimam debilitatem indu Centium , Deo non dispositionis ad veram debilitatem ab Sentiu . 6OB. Porro ipsa sympto mata morbo Sa bene ConSiderata , ab illis verae debilitatis omnino differentia , di gnosin hanc quoque Confirmabunt. Talia prae ceteris sunt: habitus totius organismi laetior 3 turgor vitalis non imminutus, imo adauCtUS, virium realem defectum minime indicans; oculi non languidi 3 thorax non libere mobilis ;Ρul SUS arteriarum , utut ictu fallaciter debiles, attamen pleni, arteriis fere in assidua diastole ver- Santibu S , SyStole ob SCura, aut et ContraCti, Sed minime vacui, in utroque casu destituti libera oscillatione, ac sortitudine non re SpondenteS tuΓ-gori vitali 3 excretiones praepeditae 3 calor cutiS non mordax 3 ad motus animales voluntarios inertia quidem, sed illa devicta robur insigne et Constans; debilitas non ad omnes actione S organiCRS aequabiliter dispertita; nam rariores sunt illi casus, ubi vires in omni Systemate sunt subpreSSBO,

atque in his casibus otium diagno sis illegitimae virium debilitatis ex symptomatibus febrilibus e Stdifficilior.

199쪽

FEBBΙΓΜ IN GENEBF. 18 6o9. Denique haec diagnosis etiam confirmatur , Si remedia eXcitantia ac roborantia in dosi non eXCedente adplicata, morbi ac debilitatis jam

augmentum faciunt, deplentia autem levamen aliquod et virium reditum adduCunt. 6io. Has jam Subpressas vires vitales oportet liberare, e Servitute vinculorum emunCipare.

Quod quidem longe disicilius negotium est, quam

exorbitante S CompeSCere 3 atque ΠΟΠ Una Ubique, sed diversa thera pia praeStatur. 6 II. Interdum subpressae vires semet is Saeliberant, Summo Conatu graviter Commotae in eXPIOSionem erumpentes 3 ratione non facile intelligenda, nisi typuS SpaSinum aut orgaSmum Certo tempore finiens huc sors contribuat. Sed hos Sa

xe pote St 3 imo mature suppetias intendere debet,

61 2. Quo unice conserre poterit ablatio eo-TUm obStaCulorum, quibus reciprocae vel solida-xum vel fluidarum partium reaetiones praepediuntur in libertate sua. Illa autem ob StaCula, quorum ablatione libertas horum vitalium motuum xeStituitur, sunt probe CognOSCenda et determinanda, ne hypothetica, atque propterea vel insufficiens vel perversa medela adhibeatur. 613. Ubi plet hora in causa est, VPUBESEC ti O maximum remedium erit, praesertim Si uni-Versalis virium Subpressio ex plethora uniVerSBli.

200쪽

Tunc nemne per omne SyStema Sentiendae requiruntur depletioneS. Ipsa pletliora spuria et o I gas in ii s immorum 119S depletiones . Sub usu reliquorum refrigerantium remediorum petit. Moles enim et resistentia nimia sanguinis, detractione ejus imminuitur, spatium hi umoribus augetur, Solidae partes in minus resi Stentem humorum mRS-sam felicius ac liberius reagere incipiunt; hinc pulsus subpressi ac fictitie debiles sub ipso adhuc Sanguinis fluxu toties jam exsurgunt, liberi et

fortiores evadunt, respiratio obpressiva adlevatur pulmone Considente ac pectoris mobilitate libe-xiori reddita, atque omnes excretiones ideo CX-Ρediuntur , et haec Omnia adeo brevi interdum temporis momento, ut illi Co aeger ex funotionum organismi libertate refocilletur. HOC respeCtu is Sis venae Se Ctio Cardiaci remedii nomine digna orit. Sub locali pletliora aut congestione, localis depletio in Obruto organo idem prae Stat.

61. Si ab hetero gene is in nobili aut

viscere aut alio Organo haerentibus virium actio subprimitur, illorum ablatio et eliminatio pro viribus restituendis erit ne CeSSaria. Abs CeSSuS aperiendi, aquae emittendae, calculi, si seri potest, exscindendi, sordes ventriculi aut intestinorum, sursum Aut deorSum eliminandae. 6 i5. BOC tamen Notandum, quod in Casu Virium ab humorum resistentia subpressarum validiores et promptiores depletiones xequirδntUΓ, quam in Casu virium exorbitantium, ubi et lenio-