Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

211쪽

64.5. Nutrientia analeptica vires resi- Ciunt , quoniam non tantum a esarcituit deperdita suilla chylo recenti et bono, vasa implent, humorum vitalium recentem SeCretionem produCunt, sed et solidas partes detritas et deperditas restituunt , ipSOSque nervOS res Ctione interdum momentanea res Cillant.

646. Huc spectant prae aliis jura carnium concentrata 3 dein omnis reliquus victus plasticus digestu facilis 3 mucilagines hordei ae OryZae ' gela tinae animaleS aromate grato impraegnatae 3 jura inΟSa Cum Vitello Ovorum, et quod Summe Analepticum Simulque nutrions est, xinum bonum

Cum pane bi S COCto. Quae omnia Crebrius et Parciori dosi, ae tali copia et consistentia debi-Ιibus aegris sunt exhibenda , qua debilem ventriculum minime gravant. Quare, in febribus saltem , Carnium utut teneriorum, OVorum etC. USUS

non generatim, et nonnisi maxima sub Circum- Spectione laudandus esset. Viribus enim adsimilantibus labefactatis aeger hujuscemodi alimonio quidem insarciri, minime autem nutriri poSSet. 647. Pla armaCa stimulantia diffusibili a viribus vitae languidis exaltandis Summopere Surit idonea, quoniam stimulo suo volatili ad

Omnia organa prompte penetr3ntiδ, reaCtiones universi organismi vivaCioreS proVOCδnt, I OPVorum S Stem a laceSSunt et reStaurant 3 atque irritato Solido vivo ipsos humores in actione sua vi tali ori ὁunt, et in mixtione Sua emendant.

212쪽

THERAPIA648. Haec ipsa in febribus vires vitales peculiarius expediunt, debiles febriles motus co tioni aptant, Salutiferos Conatus Organismi ad-

juvant. 649. Nonnulla eorum , caloriet aut electricitatis sero adinstar, divisibilitate sua per inOrga-ΠiCOS etiam poros promptissime pervadunt omnia organa, quin viam Circuli insistant. Ita in OSchus, Ciamphora, ammonia, naphthae , quo principio et acida minoralia edulcata, et ipsum Vinum atque

Alia ad solos fere nervos penetrant, uti floreSDaphae, tiliae, maci S, herba melissae, SubStantiae quaedam fragrantes eXΟti Cae, ambra, Zibethum etc. Alia vero magiS tumultuOSO quam grato modo vireS adgrediuntur, tantaSque organiSmisere universi reactiones eXCitant, ut et circulatio

humorum vel Cior reddatur, OmneSque SeCretiones accelerentur. Ita Substantiae aromati ae sortio-TeS omneS, DICO Rethereo aCriori foetae, earum

infusa, aquae deStillatae, olea Stillatilia, tincturae 3 quemadmodum Cinamomum, Valeriana, mentha, ani Sum, foeniculum, Serpyllum et C. 65o. Ipsa haec remedia stimulantia volatilia, quae usui interno inserviunt, externe qUoque eodem Scopo ad viros erigendas adhiberi possunt, forma lotionis , inunctionis, epithematis, balnei, olismatis. Attamen multo frequentius acria irritantia usui externo eum in sinem inserviunt, ut languidarum virium debiles actione S explientur,

213쪽

FEBRIUM IN GENERE.

Dique organiSmUS magis actuoSUS reddatur. Quod quid om efficitur remediis sic dictis rubefacientibus et vesicantibus, hunc in solum finem ad brachia aut suras exhibitis. Mechanicii irri-

tamentum externum Osfert frictio. 651. Pharma a toni a roborantia parte S organiCBS Compingunt , puncta ContaCtuum

augent, BC proinde OrgaritSinum firmant; stimulo minus diffusibili a tarde agentia, laxitatem potiuS COmpagi S Organicae, quam debilitatem Organismi corrigunt. Attamen organismiam roborRΠ-do , etiam virium energiam quodammodo exaltare juvant.

652. Quae acerbo, Compingente, ae Solo fixo principio Stimulante agunt, adstringentia dicta, uti Cortices, radices, fructuS RU Steri, BCida, BluminOSA, Sales metallorum stiplici etc. incorrigenda debilitate febrili magnum usum non habent , quoniam actiones in OrganiSmum, et praesertim in dunamicam ejus facultatem eXerunt tardas ; attamen diffusilium stimulorum vires multum Sufful Cire , ae Coadjuvante scopo saepe illis jungi possunt, ubi aliae Iuturales indicationes Simul sunt adimplendae. 653. Quae vero roborante ae simul volatili stimulante principio scatent, Der Vino toni Ca, et toni Co stimulantia, viros languenteS Citius adgrediuntur, illasque erigendo tum debilitatem BCtioniam Organicarum, tum laxitatem Cona P.Sis organicae simul emendant ue hinc et USum

214쪽

spectat Cortex perUVianUS, qui viribus antisobrilibus etiam peculiarius Se in hac praxi commendat , tum e regno Vegetabili multa alia, uti cortex aurantiorum, floreS Chamomillae, herba absinthii, roSmarini, Salviae, radix Calami a matici etC. 654. Jam ex tot et adeo diversis stimulis medicamentosis pro diversitate casus et debilitatis illi omnino soligendi erunt, a quibus desiderata organiearum aCtionum Ianguentium sublevatio indobilitate febrili obtinenda est. Minime est res indisserens, stimulis his promiscue et ad libitum uti pro viribus dejectis erigendis. Stimuli enim hi quoad qualitatem et quoad quantitatem eXaC-tissime adaptandi sunt gradui debilitatis, ne

medicamentum vel morbo majus, vel morbo insufficiens exquiratur. In dirigendo stimulorum horum Selectu maXima ars medentium nititur, et apseudomo dicis plurimi in hac praXi errores Com

655. Canones practici circa hoc Objectum univerSim Sequentes erunt observandi. I. In debilitate simplici, si morbus genuine dynamiCus est, stimuli diffusibilitate sua organismum promptes DetranteS prae ceteris sunt Seligendi. ΙΙ. Quo major est debilitas simplex cum erethisino, id est, quo major aviditaS Organismi in stimulos est, eo CautiuS Cum remediis stimulantibus inchoandum , eo leviores scilicet qualitate, et eo minore

215쪽

FEBRIUM IN GENERE. res quantitate stimuli sunt ab initio adhibendi ue graviores enim maximae debilitati statim ab initio ob-

positi sit nimis rapida calorici congelatis adplicatio pro exemplo) vires vitaleS plane exhauriunt, aut debilitatem sic dictam in directam inducunt.

III. Effcctus stimulorum adhibitorum adtente sunt Observandi, ne Super stimuletur debilis aeger, et pluribus tentetur Stimulis , quam organismus digerere valet. Re aptionibus quidem desideratis non in Secuti S, ad Scendendum erit cum illis 3 descendendum autem e contra, si nimis fortes fuerint in seeutae reaCtiones. IV. Hae reactiones vitales in sobribus tantum ad justam motuum febrilium energiam Sunt excitandae , Sed in eadem Continuato aequabili Stimulorum usu Sustinendae, quoniam Vire S organicae prius languentes sepositiS

stimulis facile in pristinum torporem relabuntur. V. Quodsi et Iaxitas organismi cum debilitate simul peccaret, talia erunt exhibenda pharmaCa, quae et Stimulante et tonico simul agunt principio. VI. Si demum spe talos quaedam Cognitae causae debilitatem in febribus aut expilarent, aut sustinerent, directe omnino. in illas, quantum seri licet, erit agendum. 656. Hegimen diaeteticum, quod therapiam in omni morbo curando semper debet sus- fulcire , in casu debilitatis verae obpositum debet esse illi, quo exorbitantem virium actionem moderamur. Hinc Atmosphaera aegrum ambier Sycquiritur magis calida et Sicca 3 victus debet esse

216쪽

eupeptus nutrienti SSimVS, Sub in ΟSus, subar in mali CUS 3 potuS TeStauranS, magis Calefaciens; somnus frequens, Sed non nimi S diu protractus; SenSUS omnCS, Vi SUS, BuditUS, Odoratu S et gustus adcommodatis stimulis Sunt exeitandi, prae aliis tactus, ut note per integrum organi Smum latius diffusus ; systema musculare motu voluntario pro viribus eSt exerCitandum 3 9 IiiDUS, IUBlatiam in potestate medici est, erigendus ae exhilaran-dUS etC. Quo minaxime autem omne illud amovendum, quod debilitatem Su Stinere piat aligero

DEBILITAS FEBRILIS

ex viribus exhaustis.

657. Vires organicae omnino quantitate de- sicere ΡOSSunt, et quidem gradu diverso. Possunt esse imminutae persiStente vita 3 ΡΟSSunt adeo par-Cae ESSE, ut morti proxima conditio inde exoriatur 3 posSunt denique plane exSti DCtae ESSE, Ut mors ipsa inSequi debe9t, Sive temporaria, SCiΠ- tillis vitae per Stimulos quosdam adhue insandis, Sive perpetua, nullo Stimulo vita amplius EXSUS- citandR. 658. Vires hae. deficientes diverSO gradu, iquae reactioneS in stimulos quales unque adplicatos vel summe debiles, vel fere nullas eX erra1 t

ideo, quod ipsae reactrices facultates jam ob tu Sue

217쪽

FEBRIUM IN GENERE

sint et inobedientes, ac conatu vitali fere destitutae, Vocantur Vir OS EX hau Stiae.

659. Sub tali jam conditione virium organi-

Carum , actiones vitale S aut minima, aut sere nulla energia perficiuntur, motuSque vitales in tremulis, inordinatis ac inconstantibus oscillationibus tantum CONSiStunt, minantibus omni quasi momento plenam Vitae organiCae resolutionem. At- quo haec debilitas actionum vitalium inde oriunda, dicitur C Ol li q u ut i v a, metaphorieo omnino Sensia, AC Si vire S Organteae liquatae essent ;et Si repente ae Sine nota Causa CXterna irruit, maligna vocatur. A litS quoque audit paralytica, ob plane denegata S adhibitis stimulis reactiones 3 aliis etiam in directa, Si praegre SSisad nimis genero SOS Stimulos actionibuS imp e litosissimis eXhaustae Sunt Vire S, et ad ipSum Conatuum des Cium Consumtae. Pro1 Sus igitur omnino differt a simplice debilitate, ex viribus lassis et quiescentibu S, Stimulo vero cuivis facile obedientibus ΟΓtH. 66o. Etiam haec ex consumtis viribus pro Siliens debilitas non semper aequabiliter per Omnem OrganiSinum e Si diSpertita, Sed interdum ad Singula organa, exemplo Sit topica paralySiS, aut ad singulum organiSmi SyStema quoddam re StriCta. Si senim in omnibus Simul obtineret organi S , mors e Sset perseCtH. 661. Ulut per se jam vitae infensa et mortem in Vitan S, ae edens adhuc laesae alioquin Condi in

218쪽

effectus producit. Nullam omnino pro causis materialibus subigendis coctionem permittit, Salutiferos OrganiSmi conatus non tantum inhibet, sed penitus prosternit, criSeS plane denegat, VC-getationem Organicam et reproductionem Sistir , atque motus febriles ita deprimit, ut character febribus proprius Sub hoc virium Statu fere QVanescat, in Sequente ac praevalente undique Organismi resolutione et paralysi. Hine et inter omnes febriles debilitates frequentissime in mortem

662. Causae hujus colliquativae debilitatis in febribus tum in dispositione individua nonnullorum Subjectorum, tum in propriis momentis eam e Citantibus Sunt quaerendae. Duplici autem universim modo haec debilitas inducitur, d i re et O s ilicet et nimis debilitante, atque indirecto, per SuperStimi ationem vii QS eXhaurio te. 663. Dispositionem largiuntur, Compu-ges organismi debilis, humorum vitalium inopia, vitalis tingor facile interceptus, proclivitas adlipothymias, debilitas morbosa diutiuS perSeVerans, laxitas diuturna caehectica 3 aut eContra stimulorum gravisSimorum nimiuS ue nimiS protractus abuSUS. 664. Hi ipsi stimuli intensissime agenteS a varietate alternanteS, uti Caloricum nimium, Victus lautuS et aromaticus, potu S SpirituΟSuS, m dictamina summe incitantia, aliaeque potentiae

219쪽

organismum graviter ac diu commoventeS , Si exin CeSSu nimio peccant, Cau Sam ex Citantem hujus dobilitatis offerunt indirecte 3 nam tantas organicarum Virium rea otioneS eliciunt, ut plane exhauriantur hae vireS, nulli fere stimulo dein amplius reciprocae. 665. Aeque autem excitatur haec Colliquativa debilitas opposito et directo modo, potentiiS scilicet summe debilitantibus, ac in debilitando diutius pei Severantibus 3 nam omnis Simplex debilitas magno in gradu diu perSi StenS, aut adliuo

auCta momentis organi Smum magis deprimentibus, in colliquativam debilitatem abit. Prae Sertim autem debilitas simplex intensior nimis repente indueta, ita ut Stimulis requisitis Sat cito emendari nequeat, funeStam hane xirium Conditionem generat ue uti Sub humorum vitalium maXima et rein pentina jactura per haemorrhagias, VenaesectioneSet alias evacuationes ad animi deliquia protractas 3 praecipue vero per ObStinatas diarrho eas et sudo-xes in aegris debilibus, quae evacuationum Colli- quatiVarum nomine propterea Veniunt. Deinde sub dispendio principii vitalis ad motum muSCu-Ιarem HimiS eXCeSSivum, Sive voluntarium, uti V. g. SOΓVorum Bd remum Sub periculis ponti, sive involuntarium, uti cordis, diaphragmatiS etc. sub impetu febrium validissimo. Denique et animi quidam motuS, Simili fors modo omnes vireS OrgR- DieaS Subito proSternunt, praeSertim pani CVS terror. 666. Nonnullae potentiae nocivae iterum ullo

220쪽

203'THERA PIA ac peculiari, plane adhuc ignoto modo vires Organicas exhauriunt, BC interdum repente aut Consumunt , aut projicitant. Ita electrica explosio et fulgur. Ita illud principium Summe Venenatum ae organismo animali inimiciSSimum , quod inest lauroceraSO, Zmygdali S amaris, acido hortassico. Ita Omnino mephitides et mi asmata quaedam febres

Summe malignaS generantia, quae organi Cas viressere instantanee eXhauri Unt.

66 . Sub ipsis febribus autem, et quidem ex

febribus effectivo modo quam frequenti SSime eX- hauriuntur vires organi Cae tum ex nimis diuturna earum SubpreSSione, qua demum CXStinguuntiar, tum ex nimi S impetuoSa earum aCtione, qua delaSSuntur et ConSumuntur 3 tum ex simplici debilitate nimis diu per Si Stente ac non allevata 3 tum denique ex ignotiS adhuc dynamicis rationibus, quibus malignitas febrilis toties inducitur 3 uti V. g.

malacia ardente Syrio. NEC minUS orgaDiCIE 'IURQ-dam mutationes ad repentinam virium liquationem interdum Conserunt, uti extraVaSata interna, ViScerum laceratio aut SitUS repente mutatuS, metastases et metaSchematismi ad vispera nobilia, accessus opoplecti Ci, SynCOPaleS, gangraena Vi SCO-rum, praeCipue inteStinorum, Suppurationes internae , Syphilis latens e te. 663. Jam ex praegreSSarum harum CaUSAΓUm

cognitione di agnos is hujus colli quativae debilitatis desumitur, ad quam autem et Symplomata morbosa propria Simul Conferunt.