장음표시 사용
351쪽
De Uiridis Temper. oppositis. 3 3 t
posuit operationibus necessarijs ad vitam nominis . si quis ergo de stationem adeo refugeret, ut praetermitteret necessaria coninseruat ni naturae, vitiose ageret; quἰa contra naturae ordinem agere r. si quis aut ob finem honestum, ut propter sanitatem corporis, aut executionem alicuius officij,aut contemplationem, aliudve animi bonum , delectationibus taetiis abstineret, honeste, ac laudabiliter abiti neret. De Intemperantia. a. o Intemperantia opponitur Temperantiae secundum excessum , inclinatq; ad delectationes tactus qua do, vel ubi non oporter, plus quam oportet, vel non eo modo, quo oportet, vel ad quas no oportet. Hoc vitium maxime probrosum est,& infame, t si uuia Pillud homo vincitur delectationibus infimis, quas cum brutis habet communes; tum quia in eius obiecto nihil elucet ingeni j nihil generositatis,nihil quod hominem deceat. V eat autem Arist: 3.eth. c. I χ. hoc vitium pueri te; tum quia instar pueri impetu fertur in ea. quae oblectat, sine rationis dire mone; tum quia nisi fraenetur, praeceps magis hi, ut puer suae voluntati permissus s tum quia coercendum est,& castigandum ut puer, dirigendaq3 concupiscentia imperio rationis,ut puer praescripto Pedagogi. est autem In temperantia genus ad tres speclas, Gulam, Ebrietatem a Luxuriam. Doo Aristol. 3.
352쪽
thr. 3. ρ Gula solet duobus modis accipi. r.
Ample pro vitio inclinante ad inordinatio. ne tuae tum in cibo,tum in potu eontingit. a. stricte vi opponitur virtuti Abstinentiae stricte sumptae,quae facit nos moderate appetere,& uti cibo,& potu non inebriante. ita Gula est vitium in appetitione, & usu delectationis cibi,& potus debitum modu, id est, praescriptum rationis excedens. Posset Gula tertio modo aeeipi strictissime . quatenus
inordinate veriatur circa cibum tantum .
Inordinatio porro Gulae secudo modo sum piae potest accidere quinque modis, quor uninguli distinctas Gulae species constituunt, quia singuli diuerso modo opponuntur vi tuti Abstinentiae,& diuersi in diuersis reperiri solent. Primus modus inordinationis est secundum ciborum substantiam, cum pretiosiores cibi appetuntur, quam proprio statui
conueniant. a. secundum qualitatem, cum
in condimentis, &studio praeparandi est ex-eessus. 3. secundum quantitatem,cum nimiucomeditur, id est, plus quam natura requirat. 4.secundum modum sumendi, ut si quis non mandendo, sed deuorando comedat. s. Secu dum rationem temporis , ut si quis te pus debitum praeueniat, aut saepius quam decea comedat. Aliae inordinationes circa cibum accidere solent, quae no constituunt species gulae distinctas, quia non Abstinentiar, sed alijs virtutibus opponuntur; ut comedere in loco
353쪽
me visi Temp. oppositis. 3 3 3
ancongrao modo Religioni repugnat, in do Modestiae. D. Ebrietate. . ρ Ebrietas, est vitium inclinans ad ex- s.T .straeessum in potando, causa voluetatis, usq; ad ys violentam usus rationis priuationem. Ebrietas hoc modo sumpta opponitur Sobrietati
strictissime sumptae, de qua dictum est supra Prop 4. Diximus causa voluptatis quia,fi, caula medicinae ex medicoru praescripto, fieret excessus in potu usque ad violentania interceptionem rationis , non esset ebrietas . violenta autem usus rationis priuatio,opponitur naturali. Naturalis fit per sonum , lpiritibus animalibux impeditis ne ad organa externa fluat, neruislsensorijs qui adsensuum externorum organa terminantur, vapore quodam frigido occupatis. violenta fit,quando tanta vaporum copia cerebrum implet, ut et in vigilia ratione uti non possit.
s. r Luxuria sumi Iet x.Generatim pro 'quolibet excessu in usu earum reru,quae per- ο ει' tinent ad eo oris cultum , seu voluptatem. a. Stricte pro excessu in re venerea: opponitur autem Castitati . estq; vitium , quod inclinat ad inordinationem circa adtium seminationis. Duplex autem esse potest inordinatio,altera in substantia actus, ut cu non fit in organo naturali, aut non cura persona te in
354쪽
tima; altera in modo ,& alijs circumstantiis Ioci,temporis,&c. pro varietate autem inor dinationis circa substantiam actus, sunt plures luxuriae species. vel enim est inordinatio
eirca actum principalem,quod ita fiat, ut nopossit sequi Generatio ; & est vitium contra naturam . vel quia ita fit, ut non possit sequi commoda institutio,& promotio prolis usq; ad fitatum persectu;&ea species dicitur,sim plex fornicatio ι spectatq; ad eopulam soluticum soluta . veI quia fit cum persona incongruas Persona autem incongrua vel est propinqua in vitium est incestus: vel alteri iunis cta;estq; Adulteriu: veI subprit state paretissia est Nupru: vel no consentat;& est Raptus. De impudicitia.
ε. Impudicitia est vitium,quod inclinat
De incontinentia. .e Ineontinentia duobus modis sumitur. I. Iarge, cum cedit ratio ampulsui cuiusuis passionis. a. stricte,Vt opponitur Continentiae secundo modo sumptae 3 estq; cum passio, quae circa delectationes tactus tersatur. vincit rationem, vla rationis manente. vi Non. n. solet incontinens appellari,qui amisso per passionis vehementiam iudicio rationis, trahitur:d delem bilia; ut nec bestiae, nec ame tes nomen Inco utinentium habent. x Praeterea qui ab alia passione vincitur, quam ab ea. - quae
355쪽
quae est circa tactum, non appellatur absolute incontinens, sed cum addito, ut Incontinens irae;vt nec absolute continens ae pellatur,qui alias passiones vincit, sed solum qui vincit passionem delectationis circa tactum . Ratio ea videtur esse,quod delectationes tactus vehementiores sunt,quippe magis consentaneae propensioni naturali, & trahunt hominem ad magis turpia: quare in continendo se ab his est laus quaedam , & dissicultas magis pc- euliaris unde fit, ut qui his deiectationibus reiisti t absolute continens appelletur a & qui vincitur ab his absolute incontiuens. I Potest autem duobus modis contingere ut passio rationem vincat, usu rationis manent M.
I. Trahendo ad se , ac rapiendo im e tu suo voluntatem ante quam rati λ consuliet, aut exactius deliberet: &ea incontinentia dicitur effrinata, liue Temeraria. Accidit autem hoc vel ob passionis celeritatem, ut in cholericis; vel ob vehementiam, ut in melancholicis . In his ergo qu, mitis voluntas aduertatimium esse,qliod proponitur; non sinit tamen negotium rationc expendi, sed ita tim cedit, sen fibili obiecti suavitate illecta. a. Uincit
passio voluntatem, etiam aduertentem, cum voluntas tenuiter inhaeret hono rationis. facile enim passio volutatem ad se trahit, etiamsi non valde vehemens sit, cum voluntas parum firmiter inhaeret bono rationis. Is trahendi voluntatem modus solet esse cre-hrior in mulieribus,& ij quorum constitutio mollior est, & foeminea, ut sunt phleg nutici. Vtrouis autem modo Incontinentia
356쪽
cotingat, malum morale est, peculiarem in pitudinem habens e tum quia turpe est rationem vinci a passione, & voluntatem deserere honum rationis ut inhaereat bono delectabisti:tum quia ivoluntas trahitur ad infimas delectationes, quae homini cum brutis commu-κ AKst.2N nes sunt. α Plus. porr5 turpitudinis habetvα Incontinentia cocupiscentiae, quam Irat,tum quia motus irae habet speciem aliquam, de imaginem rationis; quia offert se vindicta menti specie Iustitiae;motus autem concupiis scentiae totus est secundum sensum, totus carni seruiens. Tum quia motus irae , quippe qui ex cholerae humore oritur, est celerior, ac proinde magis dignus venia, quam motus coueupiscentiae,cui sanguis,& pituita deseruit, quorum motus lenior, & quae non ita accenduntur,ut cholera. Tum quia concupiscentia quaerit voluptatem superfluam; Ir vero repellit malum immeritum: ac proinde ' plus habet excusationis qui in malo a se depellendo modum rationis excedit, quam qui in admittenda voluptate supersta ν. a Aria. sisp. . Est aurem Incontinentia ceteris paribus minus malum, quam Intemperantia. Tu quia intemperans ex spontanea electione peccat; incolines ex impulsu passionis, quasi
L. ab extrinseco cotra volutatem incitatus .ium
quia intemperans habet intellectum praue dispositum quoad iudicium obiecti, non reis putas illud inhonestum, aut certe parui aesti-
mans, ut malum exiguum ;&voluntatem, ac
appetitum in seriorem praue dispositum habi- u ' tu vitioso: in continens vero iudicium habet
357쪽
rectum,& voluntatem rectam extra passione, . M appetitum inferiorem non adeo corruptu. Quare Incontinentia aut no est vitium, quia bpotest contingere, ut si quid mali habitus exactu Ineontinentiae relinquatur in volutates 5 .h
Ritim expellatur per actum,quo voluntatem paenitet facti: aut, , si vitium est ex aliquonabitu rel.cto,non est omni ex parte vitium, s. Q. quia parum habet voluntarij, & electionis. Est aliud vitium, seu quasi Vitiu*-- tristar. Incontinentiae respondens,ac oppositu Con- α tinentiae per desectum, eum quis non persistit in recta ratione, quia eorporis delectati onibus minus oblectatur, quam oportet. sed quia is habitus in paueis,& rarb reeeriri selet, fit, ut Continentiae solum ineontinentia esse contraria videatur . ut Temperantiae Intemperantia. De Irmo Lenitara nimia. a Ira dicitiit tum una ex passionibus, a Aristoti tum vitium oppositum Mansuetudini per hexcessum. Inclinat autem hoc vitium ad aP- ..petendum vindictam inordinate. Est autem inordinatio cum appetitur vindicta de eo,' qui non meruit, vel ultra quam meruit, vel non secundum legitimum ordinem, vel nocipropter debitum nnem, qui est conseruatio Iustitiae,& eulpae eorrectio, vel motus irae immoderate seruescit siue interius, siue exte
Io. e Lenitas nimia Mansuetudini oppo- . ArILim. aitur per desectum, cum uuis 'b quae oporis sab-
358쪽
tet, &quando L dc in quos oportet notias irascitur. De Crudelitate, Duilia, Lentitudine. 1 Arist.ibid. it. f Crudelitas Clementiae reponitur -Thvm ivP .per excessum . iit autem Atrocitas animi in exigendis poenis Vt enim Oem ma minuit poenam quantum ratio permittit a ita Crudelitas illam. auget,idq; ex animi quadi, asperitate, malo alterius minime compati en tis. Iupponit autem Crudelitas duo nempedi potinare pumedi; & causam, scilicet iniit.. Tiam . quae vindicetur, vel delicturai, quod puniatur Crudelitas enim est excςssus in poenis exigedis. Poena autem delin*m,ves speciem
xa. 1aeuitia,seu Feritas est, eqm quis ves: nulla culpa supposita , vel ea supposita, in puniendo excedit atrocitest modum, non tam ut culpam ulciscatur eius, quem puald,
di quam quodinstar alicuius sere delectetur ip-' io eruciatu,&laesione hominis... . - 3. Lentitudo Clem ntia opponitur per desectum. ea incolsuille poenam mitigat, vel ' omnino remittit, etiam cum bonum delinoquentis , di exemplum aliorum aliud requirit. Prouenire solet hoc ustium. tum ex nimia alieni mali compassione,cum alterius caIamitas, quam patitur, non causa spectatur; tum ex naturae quadam lentitudine, ac stu- rore, culpae magnitudinem non percipiente.
359쪽
Do Oitys Temper. Oppositis. 3 3 ν
ve Superbia. Abiectione nimia sui ox . a superbia,est vitium, quod inclinat s s.Tho.GII ad appetitum peruerse LX teilendi . . opponi tur Humilitati per excessum. Humilitas inclinat ad appetitum continendi se in infimis secuρ dum stium modum:qui appetitus oritur ex copsideratiotie propria defectus Hinc opposita superlaae ratio intelligitur. Inclinaς enim ad appetitum, seu amorem, & eomplacentiam propriae excellentiae peruersae id est, maioris, quam revera insit.qui appetitus oritur ex coos der tiope excellentiae maioris,. quam insit. accidit autem maior considerari,
quia non considerantur proprij defectus , de dependetia a Deo. Ex his intelligitur in quo disserat Superbia a Praelumptione, Ambitione, Magnanimitate. Iuperbia enim habet pro obiecto excellentiam, quae primo,& per se circa propriam personam consideratur: quare ipla persona est obiectum superbiae. Praeis sumptionis autem obiectum sunt functiones
magnae, non habenteS commensurationem
cum propria persona ; quare persona nota respicitur a Praesumptione ut obiectum, sed ut terminus,& mensura obiecti. Magnanimiis mitas vel satur circa iunctiones magnas hais hentes proportionem cnm propria personae Ambitio circa magnas dignitates non eo gruentes propriae personae. in quibus item persona non est obiectum sed terminus. Pororo ex primo superbie actu, qui est Complacentia de peruersa excellentia propriae pera
360쪽
soni multi actus oriuntur ordine quodan x. .Estimatio fui,quatenus ex eomplacentia sui propria excellentia maior videtur.& pluris aestimatur. a. aEstimatio, qua se superbus aestimat dignum . & idoneum rebus m gnis, suam mensuram excedentibus. 3. AP petitus dignitatum, & aliorum ad excellen. tiam pertinentium, tanquam sibi congruen tium. 4. Appetitus honoris, & laudis. s. Indignatio,& dolor, si haec non obtineantur s. Contemptus aliorum, eum quibus se superbus comparat. & quibus se meliorem aestimat. 7. Actus,quo superbus reeusat se
superioribus subi jcere, quod se putat e digniorem,ae prudentiorem. g. Actus,quo recusat se Deo subijeere, qnod vult suo ast hitratu viuere, quasi Deo opus non habeatiis. Inordinata sui abiectio, seu deiectici
animi quae etiam Pusillanimitas dici potest
vitium est,quatenus inclinat ad sui abiectionem cum ea redundat in iniuriam status, veIossicij, in quo quis est,uel tale ti,quo est prε-ditus, aut meorum incommodum, quibus Irodesse potest,uel debet. opponitur Humi. itati per defectum, quarenus Humilitas eo- sideratur ut refraenas appetitum excellenti aes nimia enim abiectio nimis parum appetit ea, quq ad propriam exςellentiam spectat.si vero Humilitas eosderetur ut inclinans ad ea, quibus suam vilitatem profitetur, Abiecti
ivi nimia opponitur Humilitati per exees sum, ruperbia per defectiun.