장음표시 사용
341쪽
a. I la porro regula Temperantia utitur in modo imponendo suae materiae Dicedum Regulam esse ipsam huius materiae necessita. tatem, aut utilitatem ad vitam humana mi quae necessi as, siue utilitas honestati, & moderationi non repugnet.ita docet Arist. 3. eth.c. II. Ex quo intelligitur I. Extra coniugium a venereis omnino abstinendum: quia ea honestati repugnat. a. In cibo,& potu spectan dam esse bonam eorporis valetudine,& mentis ad suas fuctiones idoneam dispositionem. Coreoris autem valetudo est propter animi funetiones. & quia omnia sui propter Deum, potest interdum spectari satisfactio pro peccatis ut reconelliemur Dco, eiq; satisfaciamus,& imitatio passionum isti. 3. Non posse spectari solam corpori. voluptatem3 quia is finis non est per se homstus, cum Perse non spectet ad hominem ut homo est .
De Temperantia partibus integrantibus.
bDArtes Temperantiae integrantes duae, ε 'Honestati & Verecundia. Honesta, ' Mest habitus inclinas ad amorem illius honesti,seu peculiaris decori, quod elucet in actionibus,ac oleribusTemperantiae. Verecundia , est habitus inclinans ad hos rorem , ac timorem illius tussis , ac probro digni, quod maxime cernitur in ope ribus intemp*rantiae. x par
342쪽
Partes integrantes diculur alicuius virtutis eae virtutes, seu virtutis plactiones, sine quihus non est perfectus usus illius virtutis a vi Partes integrantes corporis sqnt, sine quibus Corpus non constat perfectiam. Ita se habent honestas, R verecudia ad Temperantia. Cum autem honestas latiore significatione sumatur pro rectitudine,quam quetlibet virtus habet,& pro conformitate actionis cum recta Tatione, ac natura rationali ut rationalis est: e in hac propositione strictiore sgnificatione sumitur,ut explicatum est.Verecundia,quam hic habitum diximus , quaeq, quatenus est parS Temperantiae, est in apperitu rationalis
est etiam passio, species quaedam timoris, ut dictum est supra q. 1 Prop. 3 ἔφη,
. De Temperantia partibus Abiectivis. ε s.mio.sup. e Uatuor sunt partes Temperantiae . 14s. εο subiectae,siue species,Abitinentia, Sobrietas,Castitas,Puaicitia.
species virtutum distinctionem sumunt ex ordine ad diuersa obieeta, vel materias. Materia Temperantiae sunt delectationes tactus: quaru duo sunt genera. Quaedam. n spectant ad alimentum, constat ex cibo,& potus de eircaeibum est Abstinentia, circa potum so-hrietas. Quaedam Ilelectitiones pertinent ad
im gignendi s quarum alia est principalia
343쪽
ex ipso actu coniunctionis; circa quam ver satur Castitas. aliae secundariae ex osculis,lactibus, amplexibus; & circa has est Pudicitia. Sub castitate ponitur virginitas, quae perofecta quaedam Temperantia est, per quam fir mo animi proposito abstinet quis ab omni actu venere . conseruans ab omni volutaria obscoenitate illibata corporis puritatem, &integritatem. Quod ad Abstinentiam attinet, sciendum moderationem in usu alimenti suo mendam esse ex ordine ad valetudinem eo poris functionibus mentis congruentem; Veiax ordine ad subiugandum corpus spiritui, ac Deo; in quo casu potest abstinentia esse ,maior , modo non adsit notabile valetudinis .detrimentum, & quo mens reddatur ad suas functiones ineptior. corpus enim est prompter animae functiones. Circa Sobrietatem sciendum Gobrietatis nomen interdum accipi generatim pro virtute Temperantiae: interaum magis stricte pro temperantia cibi, &potus; vel pro temperatia potus cuiuscumq.: interdum strictissime, proprie pro mode. ratione potus valentis inebriare;&definitur, Virtus affectum, & usum potionis inebriato valentis debite moderans.
De virtutibus Temperantia Unibus .
V Irtutes Temperantiae affines octor Continentia,Μansuetudo,cieme
344쪽
tia, Modestia, Humilitas, Studiositas, Ε trapelia, Parcitas.
. Dici etiam solent hae virtutes partes pote-tiales Temperantiae. Cur affines, cur Potentia Ies dicantur, petenda est ratio ex Praece dente q. s. Prop. s
d De Continentra. νI. Continentia duobus modis sumi potest. I; Ampla significatione pro quouis habitu , qui firmat animum , ac voluntatem, contra impulsus quarum uis passionum e si nullum motum prosecutionis prorumpat. qui rationi rectae consentaneus non fit. 2. Stricta significatione pro virtute,seu bona dispositione firmante voluntatem, ut se contineat in bono rationis contra impulsus concupiscentiae, quibus ad voluptates tactus, &praejertim venereas impellitur. virouis m do Continentia sumatur, non est per se'a virtus, sed inchoatarquia persectε virtutis est non solum voluntatem rationi conformem reddere , sed appetitum etiam sensitiuum rationi subi j cere, ae modum adhibere passioni. . buS. o at Continentia solum illud efficit, ut
cohibeatur voluntas ne moueatur contra arationem ob impulsum passionum. ergo Cotinentia est virtus inchoata, & in potentia ad virtutem persectam; ideo pars potentialis appellari potest respectu virtutis perfectae; vel virtus amnis, magnam habens similitudinem cum illa. Nos hoc in loco sumimus coni,
345쪽
tinentiam stricto modo cum dicimus es ivirtutem amnem Temperantiae . de qua fulo disputat Arist. 7.eth.
a. f Mansuetudo virtus est moderationem fArmotivi statuens in appetitu vindictae, id est in Ira . ' h s Proxima igitur huius virtutis materia est Ira, cui modum a ratione praescriptum ves uti Drmam quanda imponiis ut irascamur quan- .do,& cui oportet, quam ob causam, quantu,& quomodo oportet; & cum non est traice dum, iram omnino comprimamus. Similis est haec Virtus Temperantiae s quia ut illa prosecutionem delectationum tactus, ita haec prosecutionem vindiet fraenat. Ad mansuetudinem acquirendam valent eadem remedia . quae valere diximus ad menandam iram supra quaest. I. De Clementia. 3. g Clementia conuenit cum Mansuetu- ts.Τ-set. dine,quatenus utraque circa vindustam ver satur. differt ab illa, quatenus immediata Mansuetudinis materia est ira a Clementiae autem,externa punitio, quam Clementia mitigat quantum iustitiae ratio patitur. & qua uis extern punitionis moderatio sit interduNansuetudinis effectus, qui consequitur ad irae moderationem, ob idq; interdum Man- suetudo,& Clementia pro eadem virtute su . uuatur: quia tamen saepissi me contingit ex ,
346쪽
cessum in puniendo non oriri ex excessu ire. sed ex delectatione in ostentado potestatem, di in deprimendo sub se alios,ac miseros red dendo; ita punitionis moderatio ad virtutem spectat aliam a Mansuetudine, nempe ad Clementiam.
Iam si in exigenda punitione externa nul-Ia adhibeatur mitigatio, affectus animi noletis mitigationem adhibere, severitas appellatur. est enim Seueritas inflexibilis animi rigor, nihil de merita, vel statuta poena remit tentis. Quae cum virtute adhibetur,cum bo- num publicum , vel correctio delinquentis, non Clementiam, sed seueritatem postulat.
δ a.Yho.sap. 4- h Modestia duobus modis sumitur. 3: . 16o. Amyle pro enerica virtute, qua quis intra modum,&limites sui ingeni, status, &somtunae se continet; motus suos internos,& e X- ternos, & omnem rerum suarum apparatum intra me suram sibi congruam coercens. MO-
destia ita sumpta amnis est Temperantiae. Vt enim illa modum adhibet in ijs, in quibus dissicillimum est adhibere. nempe in delecta tionibus tactus:ita Modest: a in alijs quibusdam modum ponit, ubi id minus quidem dissicite; tamen ad recte praestandum opus est
virtute. sunt autem quatuor, quae, exceptis idelectationibus tactus, circa quae Temperan ita;& Ira,circa quam Mansuetudo versatUrs moderatione potissimu indigent, nempe mc
tu. animi ad excelsa, ad quem coercendum Mest
347쪽
est Humilitas: Nimium desiderium cognitioinnis,praesertim curiois; quod fraenat studiositas: Motus, & gestus externi corporis; quos eo ponit Modestia specialis virtus : Externus cultus,& apparatus in vestibus,conuiuijs,sum
pellectili; quem moderatur Parcitas. Sunt er-
go quatuor Modestiae ample sumptae species pro quadruplici materia paullo ante explicata. a. sumitur Modestia stricte, pro specie Modestiae genericae. estq; virtus decorum in externis motibus,&gestibus seruans officiuenim huius virtutis est incessum, statiohem,
sessionem, motum capitis, contractionem, M. explicationem vultus , membroru tractati nem, Vocem, risum, aspectum, & similia ita moderari, vet congruant personae tum in se consideratae, tum ut habet ordinem. & respectum ad circumstantes, ad locum, tempus, &negotium praesens. Huius specialis Modestiae species quaedam est Eutrapella. Motus enim& genus externi, vel Ierio fiunt,vel Iudi,tois cive eausa. si serio agantur, spectant ad speciem modestiae, quae peculiari nomine dicitur Modestia; si ludi,& ioci causa, ad Eutrapeliam, quam supra q. a. Prop. 8. numerauimus inter virtutes Iustitiae affines . est enim mixta quaedam virtuS, quae quatenus delectatio. nes erga ludos, ac iocos moderatur,ad Temperantiam spectat;quatenus exhibet ludos,&iocos ob debitum decentiae,quo tenentur qui alij s conuiuunt, pertinet ad iustitiam: i Poris φro ludus proprie in factis, iocus in verbis est. Generatim tam e ludi nomine etiam iocus si- .gnificatur, ludus ergo generatim sumptus, si
348쪽
absit omnis iniuria,obscoenitas,illiberalitas, superfluitas ; si no omnino animi grauitatem resoluat; si personae cog ruat, tempori, loco, ceterasq; circumstantias habeat secundum rectam rationem; ad virtutem spectat Eutra- peliam. Habet enim suam honestatem,quate.
Bus delectationem affert, quae deseruit ad animi quietem,mentis operibus defatigatis sine qua quiete non possunt opera mentis continuari s & quatenus hominum societati, &eonuictui ἡeseruit.
s. Ie Humilitas est virtus, qua quis dese- ctam suum con-rans, in infimis secundum modum suum se continet. Ex hae definitione tria intellisuntur. I. Origo humilitatis, quae est cognitio propriae vilitatis . habetur aut emaxime haec cognitio ex comparatione suic si se eo. a. Duo praecipui Humilitatis actus, qui sunt Appetitio rerum infimarum proprietvilitati congruentium iuxta rectam rationes& cohibitio appetitus ne efferatur ad maiora, quam propriae vilitati coueniunt. 3. Dise ferentia inter Humilitatem , & Magnanimitatem quatenus utraq; cohibet appetitum ne seratur ad maiora. quamuis enim in hoc hae virtutes conueniant: differunt ta-- men in eo, quod, cum obiectam Humilitatis sit depressio, Magnanimitatis eleuatio iuxta rationem , Humilitas retinet appetitune eleuetur supra gradum debitae depressionis 3 Magnanimitas continet eumdem appe intitum
349쪽
De viri. Temperan . assis. 32s
titum ne eleuetur vltra gradum debitae eleuationis. Oritur enim Fluini litas, ut dictu est, ex consideratione propriae vilitatis , Magnanimitas ex cosideratione prout te excelletiae De Muit -- ι 1. Thrusis. 6. I studiositas, est virtus, quae assectum, φλεγε di studium cognoscendi iuxta recto rationis normam temperat. studium autem est vehemens animi applicatio ad aliquid cognosce- dum& includit duos actus , nempe affectum Isciendi, qui est actus voluntatis, & conatum, qui est exercitium cognitionis, quatenus dem pendet a voluntate, cuius est applicare pote tias cognosciti uas ad cognosce dum. Triplex autem est studiositatis officium . r. Node rari appetirum sciendi, ut quis non velit plu ra,aut altiora scire, quam ipsi conueniat; nec pluris faciat scientiam . quam oportet. 2. Moinde rari applicationem,&conatum ad cognoscendum,& ad utendum scientia, apponendo debitum finem, modum, circumstantias loci, teporis, adminiculorum. 3. impellere animu, di incitare ad studium, cum quis ob laborem coniunctum refugit studium necessatium . vel congruum, vel in eo languet.
ν. Parcitas, seu Modestia cultus est,quae de ' - LThalli Corum in cui tu corporis,& alio rerum exter narum apparatu seruat .Quatenus haec virtus tollit superflua , Parcitas dicitur 3 quatenuS nimium exquisita non requirit, appellatursiaiplicitas,sive Moderatio. Materia remota
350쪽
3 3o Diss. s. stuas. . Prop. 6.
huius virtutis est externus apparatus, praesertim spectans ad euitum , & ornatum corporis,domus, supellectilis, & conuiuioiu; pro xima sunt actiones, quibus haec procuramus, α his utimur. Forma vero, quae in hanc materiam inducitur, est congruentia ad perlonam, ad receptam eosuetudinem, ad tempus, Ioeum,negotium praesens,& alias circumsti. tias. eam enim congruentiam spectat harevirtus, ex affectu honastatis, q in ea relucet.
De vitiis,qua Temperantie,ae virtutibus , ei annexis opposita sunt.
NTItia Temperantis,ac virtutibus ei an-V nexis opposita ea sunt:Stupo Intemperantia,Gula,Ebrietas, Luxuria, Impudicitia,Incontinentia, Ira, Lenitas nimia, Crudelitas, Feritas, Lentitudo, Superbia, Abiectio animi, Curiositas, Negligentia, Ludi superfluitas,Austeritas, Superfluitas ornatus,Μollities.
n De Stupore. . Atistoe. x. I. stupor, siue Insensibit ias est vitin .eh.e. .& . Temperantiae oppositum per desectum , cum ech-ς, ηε. quis Mut non opor et & quando non opor: i , I '' auersatur,&repudiat delectationes ''' tactus.vitiosum enim est contra naturae ordinem agere. Natura autem delectationes apis P -