장음표시 사용
331쪽
actionum, verborum, &gestuam moderatio, ut per tristitiam nihil indecori foris agatura: De Longanimi are. R. o Longanimitas firmat animum eontra molestiam, quae percipitur ex rei expectatae 'γα dilatione.videtur haec virtus esse species quedam patientiar;quia versatur circa speciem eius materiae, circa quam Versatur patientia, nempe circa molestiam ex dilatione rei expectatae, quae molestia est species quaedam Triis stitiae, quae est materia Patientia'. aut dice dum Loganimitatem esse diuersam virtutem a Patientia;quod Longanimitas versatur circa Tristitiam de dilatione rei sperate, Patientia vero circa reliquas tristitias.
r s. p Perseuerantia perficit animu Vt per' p s.Tho. . fistat in recta ratione usque ad operis finem, ' is firmatq ; illum contra molestiam ex diuturnitate temporis in opere bono perficiendo, aut acquirenda virtute . est specialis virlux, quia speetale obiectum habet, circa quod afficitur, nempe continuationem usque ad finea quod per se honestum est, & peculiarem laudem merctur. De Connantia.
Io. Constantia eum Perseuerantia eon. Tho
332쪽
hons usque ad finem . Disserunt secundum ea, quae dissicultatem asserunt ad persistedum in bono. Nam Perseuerantia firmat animum contra molastiam, seu dissicultatem,que pro uenit ex diuturnitate actus a Constantia vero eontra dissieultatem ex quibuscumque
alijs impedimentis. Iv. PROPOsITIO.
De Panibus Fortitudinis integralibus.
PArtes Fortitudinis integrales sunt, Fiducia, Μagnanimitas, securitas, Μa nificentia,Paticntia,Longanimitas,Pese leuerantia, Constantia; quatenus hae, siue virtutes a. Fortitudine distinctae, siue ipsius met Fortitudinis persectiones, circa
Fortitudinis materiam versantur, quae sunt res acerbae,ac terribiles. r. fiducia, Magnanimitas, &c. possunt duobus modis versari circa res acerbas , ac terribiles, quae sunt Fortitudinis materia . I. Spectando in ea materia suum obicetum sermale ut si Fiducia spectet bonum aliquod arduu possibile ad obtinendum; Magnanimi
tas magnam acerbitatem , aut magnam Pa tientiam , vel constantiam in acerbitate toleranda, &c. Hoc modo hae virtutes, licet 1 forfitudine distinguantur ob distinctis rationes formales, quas spectant; quia tamen habent eamdem rationem materialem cum Forz
333쪽
Fortitudine, & earum operationes adiunctae operationi Fortirudinis reddunt illam omni ex parte perfectam et ideo quasi quςdam partes integrales se habent ad Fortitudinem coinparatae, Ut manus, & pedes ad corpus huma uum. a. Fiducia, Magnanimitas, &e. poθsunt circa Fortitudinis materiam versari, nospectando suas rationes formales. sed formalem rationem,& honca tem obiecti Fortitudinis, nempe Firmitatem animi in non decedendo a recta ratione propter res acerbas.& ν hoc modo hae virtutes non sunt per se νη.Tho. a si distinctae a Fortitudine , sed sunt persectio. q. a . . nes quaedam illius. Ita Fidueia est prompti,tudo quaedam in ipso opere Fortitudinis, quorem arduam aggredimur, periculo conlepto. Magnanimitas, est eadem promptitudo, cum fuerit insigniter magna. Securitas, quaedam operis sortis persectioique indicat illud proficisti ab interiore animo minime perturba to. Magnificentia, splendor quidam eiusdem operis, cum per illud intenditur effectus alio. quis insignis. Patietia, qu dam eiusdem ope ris alacritas minime succubens tristitiae propter periculum,aut malum urgens. Longanismitas , quaedam in opere Fortitudinis aequa hi litas , etiam si non cito finem intentum an sequatur. Perseuerantia, quaedam eiusdem operis continuatio. Constantia, quaedam illius firmitas, minime cedens vilis obstaculis-
334쪽
De vitise eontrarijs Fortitudini, ct virtutibus et Unibus.
Fortitudini quatuor opponuntur, Tiah miditas, Ignavia,Intimiditas,& Audacia ; Μagnanimitati, Praesumptio, Ambiatio, Inanis gloria, Pusillanimitas; Patientiae, Insensibilitas,& Impatientia;Perseu rantiae, Pertinacia, & Μollities animi.
r. f Fortitudo versatur circa timores Se audacias moderatas,ut in Prop. I dictu est,cueae sunt circa res acerbas , & terribiles. ergo respectu Timoris moderati habet Fortitudo duo vitia contraria,alterum per eXcessum , nempe Timiditatem seum quis timet quod nooportet, aut sicut non oportet, aut quando nooportet quae Timiditas, idemq; de tribus alijs viiijs dictum sit opponitur Fortitudiniquatenus est circa res acerbas quatenus auteest circa minora mala , non Fortitudini , sed alijs virtutibus opponitur . Alterum vi. tium per defectam,Intimiditas; eum quis non timet quando timendum, aut quae timenda . Quatenus autem Fortitudo circa Audacias versatur, habet secundum defectum opposita ἔgnauiam quae est species quaedam Timidita. tis 3 qua quis contra rationem rectam timet labores, eosq; refugit, quos subire oporteret; seu cum non audet quod debet, & qua do de- , bet. secundum excessum autem habet Fortitudo oppositam Audaciam, seu Temeritatem, cum
335쪽
. eum quis temere audet, & aggreditur quod non debet, aut sicut non debet, aut quando non debet.. 1. Quae vitia Fiduciae, & securitati opponantur tum se eundum excessum, tum secundum desectum, facile intelligi possunt ex ijs, quae de viti js Fortitudini oppositis ducta siti, di ex i js, quae infra dicentur; qua uis peculiare nomen non habeant.
3. Magnanimitati opponuntur tria vitiam excessum, Praesuptio, Ambitio, Inanis gloaria; unum secudum desectium, Pusillanimitas. a praesumptio, siue Praefidentia est, qua quis aggreditur aliquid , vel palatus est aggredi, quod est supra vires,quas habet.est aliud genus Praesumptionis, qua quis nimium fidit de suis viribus quod vitium opponitur Fiduciae
per excessum. Inter vires autem numeranda
etiam sunt auxilia, quae habentur ab alijs. ω Ambitio est, qua expetitur honor, aut qui non debet expeti, ut maior, quam propria excellentia mereaturiaut sicut non debet; aut inutiliter, reseredo ad utilitatem nullam propriam, vel 3liorum. , Inanis gloria,qua gloria expetitur,.LOpinio,& laus, siue de fimulata excellentia, siue maior, si par sit;siue apud eos,apud quos non debet quaeri a siue non apponendo finem ulludebitum. opponitur Magnanimitati, & Philotimiae,quae cirea Honores versantur, atque etiam Gloriam. Distinguitur autem honor a gloria.quod gloria in notitia excellentiae alteriusta Iaude, quae verbis agitur, posita est:
Honos autem in dignitatibus, Magistratibus
336쪽
hus,&alijs testimonijs excelleti quae sigma exhibentur. 1 Pusillanimitas est,qua quis refugit ea,quε
facultatem suam non excedunt; di honorem, ac gloriam contra, quam recta ratio praeseribit. Uritur ex opinione, qua quis omnia nimium magna,& suam facultatem, ac excelleistiam excedentia conripit. Tollitur consideratione auxiliorum, propriae excelletiae, prPmiorum, actionum praeclare ab alijs gestaru, di aliorum, quae fiduciam augent. Opponitur enim Pusillanimitas etiam Fiduciae per desectum. est autem Pusillanimitas vitium, quia contra inclinationem naturalem est, quam pomnes res habent ad actiones commensuratas suae potentiae. vi autem per praesumptio in nem quis excedit proportionem saae potetiae, du nititur ad maiora,quam possit; ita pusillanimis deficit a proportione suae potentiae, durecusat in id tendere , quod est tuae potentiae
. In sensibilitas est, qua quis neque suis, neque alienis malis tangitur. opponitur Patientiae per defectum . & humanitati,& amicitiae, & vitae politicae incongruum hoc vitiuest . Impatientia contraria est Patientiae per excessum; cum quis nimium dolet, aut etiam ex dolore a recto discedit. s. α Pertinacia est, qua quis perseuerat,& firmus manet in proposito siue sentietidi, sue agendi cum non oportet, vel plus quam oportet. In constantia, qua quis ab incepta bona actione desistit taedio diuturnitatis .a si quis ab alia incommoda desistat, Prae-
337쪽
sertim ob priuationem delectationum, Mollities hoc vitium appellatur. Pertinacia Perseuerantiae opponitur per excessum; Inconstantia , & Mollities per
'o Reuissime de Τemperantia disputabimus eodem ordine,quo paullo ante de Fortitudine disputatum est.
Da Rariona formali Tamperantia. Emperantia, est virtus moderatrix a AHM. a. earum Passionum, quae versantur αh. c.η .circa delectabilia corporis secunctum sen- 'Thv 3. a.
I. Temperantia tribus modis sumi solet. I. Pro temperie quadam, ac moderatione quam ratio actionibus,& assectibus humanis imponit. ita omnis virtus moralis Tempera tia dici potest; quia omnis virtus moralis huc ess)ctum habet. a. Pro virtute, quae fraenat delectationes,modum illis imponens,& motibus externis corporis. & hoc modo Tem perantia est virtus quaedam generica habens
sub se plores specios, nempe Iemperantiam
338쪽
tertio modo sumptam,& virtutes illi amnes, de quibus infra. 3. sumitur Temperantia astricte pro speciali virtute, que frenat passiones circa maxime delectabilia, qualia sunt quae spectant ad tactum. & secundum hane
acceptionem Temperantiae ratio explicatur in hac propositione,& ab Arist. 3. eth .c. o.&ita sumitur sim communem omnium sensum. Nemo. n. putatur rem perans,aut intemperiis, aspectu colorum , figurarum, picturarum, aut cantu, aut odoribus moderate aut immoderate desectetur; nisi quatenus haec incitant' ad delectationes gustus, vel tactus. Ira tem perantia est specialis virtus, ut Fortitudo. a. Dicitur in propositione secundum sensum tactus quia Gustatus est tactus quidam . quare ratio tactus.circa quem versatur passiones, quas modia a tur Temperantia, abstrahit a tactu primarum qualitatum, qui est fulus in toto animalis corpore, & a tactu sa- pol ii, qui residet in peculiari organo, & Gustatus appellatur.3 In usu cibi, & potus, & venereorum Quamuis omnis gustatus,& omnis tactus sit Temphantiae materia 3 peculiariter tamen ad Temperantiam specta; Gustatus , qui fieedendo, glutiendo, & bibendo, & tactus in usu venereorum; quia circa haec maxime ceris nitur yis,& perseetio Temperantiae; quippo cum valde dissicile sit moderari horum dein Iectationes. sunt enim maximae eae delectationes, quae consecutur operationes maxime naturales, quales sunt, quibus co seruatur natura indiuidui atiimalis per cibum,& potum,
339쪽
natura speciei per coniunctione maris, Zefeminae. De qua re idem dicendum de Te perantia, quod de Fortitudine diximus q.
Prop. a. u. a. nempe Temperantiam versari
quidem circa omnem tactum, sed quia perseμissima Temperantia est , cum potest modes. rari delectationes in usu cibi, potus, & vene- reorum; ideo dici Temperantiam versari circa haec: ut Fortitudo dicitur ab Arist. versari circa mortem in bello, cum tamen circa alia
. Contra ea, quae de ratione sormali Tem- .perantiae dicta sunt, obi j ei possunt duo. I. Licet gustabilia , & venerea eomieniant in ratione Tangibilis; tamen secundum suas pec Iiares rationes diuersa sunt. ergo diuersae virtutes sunt, quae circa illa versantur . ergo Temperantiae virtus non est una. a. Ratio magis, & minus ardui in sumptibus diuersi. . fleat duas virtutes, Liberalitatem, & Magnificentiam.ergo tactus in venereis,cuius moderatio habet rationem maioris ardui, quam tactus frictionis,calefactionis,&similiu, quorum moderatio est mulco minus ardua, bet diuersificare diuersam Temperantiam.
Ad i. Concedendo totum argumen. tuM. Dicimus enim unam Temperantiam non
specie,sed genere quim quam per accomoda tionem quamdam philosophorum,de qua diximus supra q i. Prop 6. st x. Temperantia est species vitama. i Ad a. R Eodem modo coneedendo ari. gumentum, ut concessum est primum ob eruidem rationem. Dicendum lataca Liberalitatem
340쪽
rem nominari distinctam a Magnificentia, nStamen nominari distinctam virtutem circa alia tangibilia, quae non sunt venerea 3 quia non est tam notabilis difficultas in modera da delectatione tactus eirca ea tangibilia , si ea delectatio eonseratur eum delectatione venereorum; quam notabilis difficultas est in obiecto Liberalitatis comparato cu obie. dio Magnificentiae.
De Temperantia, obiecto,ac materia.
πTmperantiae obiectum est Firmitas
i' ' animi in non recedendo recta rati ne ob delectabilia tactus in usu cibi, potus, & venereorum. Μateria proxima sui passiones amoris,concupiscentiae,& delectationis circa dicta deleetabilia; quibus passionibus Temperantia modum imponit per actum appetitus rationalis , quo nolumus ob ea delectabilia recedere ab Ussicio recte rationis, aut volumus alijs actibus firmare animum contra ea dele-Qabilia.Μateria remota est ipse externus usus delectabilium, cui modus imponitur. Remotissima materia sunt ipsa dele..ctabilia. , i. Explicatio thuius Propositionis eadem
est eum explicatione Prop. a.superioris qu moms tertiat. 1. Qua