M. Antonii Mureti Ad Leonardum Mocenicum, patricium Venetum, orationum Ciceronis in Catilinam explicatio

101쪽

biliter cum alijs geras,nunquam te illis,ut ait Comicus. anteponens.minuitur etiam,si non omnia tibi uno quasi tenore procedant. aegre ferunt enim homines, aut livum prae ceteris excellere,aut uni,quasi fortunae filio, omnia

prospere succedere pes sapientes uiri in fecundi

mis rebus aliquid sibi euenire incommodi optarunt. boc est enim,quod dicitur,inuidiae sanguinem mittere. Tertiminatur autem sine dubio quidem morte: unde illa, tPascitur in uiuis livor: post fata quiescit. -er Ebdiram qui contudit Hadram, Δ comperit inuidiam supremosine domari. Sed er confirmata iam,π adsummum perducta gloria inuidiam extinguit. Sic enim Cr aucto iam igne fumum euanescit: er Sol ad minum caeli euectus minimam ui misbram efficit. Onamlibet musta, aut innumera potius possem in hoc argumento dicere . sed, baec ipsa, uereor, ne nimium multa sint. quae tamen quoquo modo accipiem tur a lectoribus, iuuat, ut ait poeta, indulsisse jurori.

nunc ad ciceronis uerba redeamus. CRU DELITER, ET REGIE . regum cruderilitas , cr superbia apud Romanos prope in prouerbium abierat. Cicero pro Rabirio Postumo: Regum autem funt haec imperia, Animaduerte, Cr dicto parer P ater rogitatum si querare: π irae minae, Si te fecundo lamine bis ofendero, Moriere.qui uersus,ut boc,quasi praeteriens, admorimum, ex Euripidis Medea conuersus est: quod ante me nemo annotauit. Idem fecunda in Rullum: Non priauatorum insaniam, sed intolerantiam reaum esse dicta

102쪽

ΜVRETVs A. cr in eadem: Hoc quantum iudicium, quum inlota Drandum, quam regium sit, quem praeteritu MALORUM OMNIUM. quidam libri veteres, malarum hominum . quod etsi a non nullis reiici video, moi tamen non diolicet.

DI v I A M. totum triennium. EX TANTO LATROCINIO:. um liber uetus, naufragio. IN VENIS AT E IN VISCERIBUS.

allegoria, quam statim adbibita pulcherrima similis dine explicat, er exornat . qua quidem insimilitudine, resb. corpori, coniuratio febri, canti supplicium potui aquae gelidae comparatur. CICERO .

Quare P.C. secedant improbi, secernant se a bonis, unum in locum congregentur,

muro denique, id quod saepe iam dixi, se

cernantur a nobis . desinant insidiari domi suae consuli , circunstare tribunal praetoris urbani, obsidere cum gladiis curiam, mal leolos & faces ad incendendam urbem coinparare: sit denique inscriptum in fronte uniuscuiusque ciuis, quid de rep. sentiat. Polliceor hoc uobis P. C. tantam in nobis consulibus fore diligentiam,tantam in uo bis auctoritatem , tantam in equitibus R. uirtutem, tantam in omnjbus bonis consensionem, ut Catilinae profectione omnia

103쪽

IN:c ATILINA R. I. 43 patefacta, illustrata, oppressa, uindicata eL se u i deatis. Hisce ominibus Catilina cum summa rei p. lute,& cum tua peste,ac peranicie, cum qi eorum exitio, qui se iccum omni scelere, parricidioq3 iunXerunt, pro ficiscere ad impium bellum, ac nefarium. tum tu Iupiter,qui iisdem,quibus haec urbs auspicii si Romulo es constitutus, quem Statorem huius urbis, atque imperii uere nominamus; hunc, & huius socios a tuis iaris, ceteri si templis,ar tectis urbis,ac moenibus, i uita, fortunisi ciuium omnium arcebis; & omnes inimicos bonorum, hostes patriae, latrones Italiae, scelerum foedere inter se, ac nefaria societate coniunctos, aeternis suppliciis uiuos, mortuosi maectabis. M V R E T V s

I A RE P. C. conclusio est. PRAETORIS URBANI. L. Valarq Flaces. erant autem hoc anno praetores, bis ipsie, quem dixi, L. Valerius Flaccus, in. Pompeius Rufus,Q.Caecilius Netellus Celer, c. Pontinius, C. Sulpicius, c. Cosi mus, P. Cornelius Lentulus Sura. Octaui nomen nonaedum reperi. nam, quod Appiarias Cethegum nominat, dixi antea, cur mihi mistis uerisimile uideatur. MALLEOLO S. vide Vegetium.

104쪽

CUM SUMMA REI P. SALUTE . quidamneteres libri,cu reipsalute, quod multo melius uidetur. TUM TV . particula, tum , in comprecationibusniebantur. Plautus,

Quid si falles s Tum Mercurius Sosiae iratus siet. Ide, id ego si fallo, tum te summe Iupiter Quaesio, Amphitruoni ut semper iratus sies. r in iureiurando, Si sciensfasso, tum me Diespiterflua urbe, arces Cy cet. π in foederiblis,Tum tu Die a piter populum R. c Ierito , ut ego hunc porcum horidie feriam.

105쪽

M. ANTONII MURETI AD LEO a NARDUII MOCENICVM, P. V. fecundae orationis in catilinam explicatio. V M inustasunt alia, quae in ueteribus dicendi magistris admirari, π, liberec ut loquar, non satis probare oleo, Leonatae nocenice: tum illud imprimis, quod jdem homines cr mulio Iongius , quam par erat , mes oratoriae facultatis protulerunt, er eandem postea musto breuiore, multos angustiore, quam ipsivi natura fert, ambitu, quasis raro conclaindere, ac constringere uoluerunt. nam cum ita late paterire oratoris officium tradidissent,ut ex omni artium n mero nussum relinquerent,qua non instructum esse eum, atque ornatum oportere dicerent, neque praeclarum itilia nomen eloquentis cuiquam tribuendum putarent, nisi qui idem cr Irammaticus esset, cr dialecticus,cτ e rum rerum quae in naturae obscuritate positae sunt, intelligens, Cr gubernandae resp. ergerendi belli peritus reundems esse uellent cr musicum, Cr geometren, Crarithmeticum, Cr astrologum, Cr medicum, Cr ambiri tectum: nulla ut res esset coelo, terra, mar de qua non

ille copiosi me di putare, atque ornati me posset: ijdem postea, tanquam illius tantae Iiberalitatis suae poenitentes, quasi angusti mo quodam ergastulo, ita triabus causarum generibus totam illius tam late patentem, diffusing uim coercuerunt. in quibus illud primum est,

quod admirer: si quis Euclidis, Ptolemaeιue scripta

106쪽

cendum putarint fore: aut qui minus eloquentem futuri rum, si qui nunquam neque cantare, ireque saltare diridicisset. nam si quod aliquando accidit, utc.Sujicia de lunae defectione di serens , exercitum L. Paulli coriae firmaret, iccirco astrorum rationem orptori esse necessariam dicimus: π quia de faciendis portubus,arctitetactum ; quia de liuoribus, Cr tumoribus in corpore inaeterdum aliquid dicit, medicum esse eum uolumus: e dem ratione dicamus fine, debere eum bonum coquunte se, bonumq- fatorem: quod in tanta rerum varietate accidere aliquando positi, ut de cibis ei sit aliquid ediaceamentiss dicendum. Magnum uero oratori negocium

imponimus: si ut ei aliquid in sermone de huius aut itilius artiε instrumentis,c peribus ue,aut de ipsa etiam Gaesciendi ratione occurret: ita eum mittemus ad magiis stros, Cr, nisi quam artem didicerit, nunquam de ea verbum unum facere patiemur. ac profecto si ιsta ominnis in oratore sunt, mirum est, cur non ad canendum tib s, ad obliganda vulnera, ad aedificanda navalia, diserti homines adbibeantur , er cur nou oratoribus resb.tanquam Delphicis gladijs,ad omnia, quae sunt in civitate necessaria, utatur.Est aute ope precium cognoscere,quo potissima argumento istud gloriosium dogmaeonfirment.De omnibus,inquiun rebus dicere, oratoris officiu est non potest aure quisiqua ea dicendo tractare, quae cognita persse j non babeat.omnisi igitur artiusicientiam animo comprebederit, oportet,is qui oratoriris munus sustinere meditetur. O plumbeum,ut dicitur,

107쪽

IN CAΤILINAR. II. Os pugionem. quis enim hoc tibi concesserit , nisi quem ista

magnorum nominum infamauerit auctoritas, omnibus

de rebus oratoris esse officium dicere fsopbistarum boefuit,ponere iubere quod quisque uellet: quod nemo utrinquam, qui orator baberetur,fumtaitit. Quando autem potest accidere, ut orator dicere debeat, quadrari possit circulus,nec ne posit aut ecquid ullam habeat quadrati latus cum diametro proportionem s At baec ipsa si tractanda susceperit, multo tractabit ornatius, quam ipsὶ

artifices solent. Sane vero . mortuos, credo,excitabit,

er mutis rebus sermonem dabit, cr similiter cadentibxsae similiter desinentibus canorum numerosama; effiet orationem: faciles, si id facere uoluerit, effugiet σrifus hominum, er insaniae famam. Consputaretur meis hercule,lit opinor, er faxis,lutos peteretur, si quis vi

corona tractandis elusimodi rebus ornatum ullum adhibere oratorium vellet.De iustis, iniustis,uitlibus, inutili

bus, bonestis,turpibus, dicere oratoris officium est non de quadratis, Cr circulis, de conis, er raramidibus irin utare. Itaque praeclare Aristoteles, visolet,Rbetoriricen in ijs modo uersari ait, et i ων et γας μκ ἔπαν , Rμ ων βουλ&ομεθα: ijs uidelicet in rebus, quae sunt in communi quadam intelligentia positae: π de quibus, nemo est, qui non, natura duce, utcunque iuridicare se posse confidat. boc enim plane inibi quide ininnuere uidetur, cum ait, illam esse πω τοιουτων ψίν, α Mινα ψοπὶν Ἐνοι ἁπάντων sii γνῖρίζειν.Deinde, si maxime oratori accidere interdum posse fateamur, uti

ijs de retas licrborum aliquid faciat, quae ad alias facia

Diuitia d

108쪽

Μ VR ET VItares,auis entias pertinent:non tamen ex eo Vbicietur, ut ad oratoris nomen tuendum necessaria sit omnium artium cognitio. Ac inibi cogitanti quae tandem istius eris roris origo esse potuerit; ut aliarum multarum stultissimarum opinionum, ita huius quoque videntur Stoici

principes, quasis, procreatores fuisse. qualem enim itiit suum sapientem esse dixerunt, quisolus formosius esse solas Itber, foliis rex, solus dialecticiis, solus es

quens, solus denique omnia, ut etiam, quamuis nunα

quam soleas fecisset, sutor tamen esset imprimis bonus: talem prope isti praeclarum illum suum e Platonis rep.

oratorem efflixere. quam uanitatem secutus Vitruvius, multo ille quidem modestitu, sed tame aut tale, aut certe no multo alium architectum informavi atque illi oruistorem fecerant. quod iacm non tantum in poeta, aut in imperatore facile probari queat: uerum etiam si ad istud excmplum progredi, Cr omnes artes paulatim commiscere libeat, eo tandem, diu iuuantibus, venierimus,ut bonum musicum esse oporteat, qui bonus credo euadere cogitet. Sed ut mittamus cetera, illud certe conis venire nullo modo potest, ut Cr omnibus de rebus dicerire sit oratoris; cr totum illius officium contineatur tribus causarum generibus, demonstrativo, deliberativo, er iudiciali. neque uero mihi quisquam Arι stotelis hoc Ioco auctoritatem objciat: nam ille prirnnm non, ut isti, omnia quae in rerum natura sint; oratori addicenis dum subiectu esse uoluit: deinde multo uerus , multos sapientius locutus est: non enim tria genera causarum,

aut controuersiarum, sed πιθα- νς

109쪽

IN CATILINA R. II. 46

quis putat idem cum illo altero esse, longe errat . ego autem, si quis quaerat ex me,quo in genere cause, aut controuersiae sit ea oratio, qua quotannis olim eos, qui pro patria occubuerant, Athenis laudari mos erat plarine respondebo, in nullo. nulla enim ibi neque causa,nerique controuersia est: neque quicquam de quo quisquam controuersietur. Cr tamen e Platonis Aristoteliss dori

κῆ Mγου.Tu uero qui oratorem Hippia quenda πυτο facis, quaero ex te, cum ille de corporum coelestiunt

motibus,de fulguribus, e terremotibus disputabit: quado haec quos ad munus illius pertinere uis in quo inois

rum trium generum eum uersari dices' neque enim tum

laudabit, neque uituperabit: neque suadebit, neque di adebit: neque accusabit, neque defendet.ac ne Iollingius exempla repetamus: tempus est enim,ut,bis omissis, ad ea ueniamus, quae instituto nostro adiunctiora sunto bae in Catilinam orationes, praeter postremam, quae fine deliberatio dicatur , sub nullum ex illis triabus generibus includi queunt. non sub iudiciale: neque enim babentur in iudicio. non sub demonstratiuum enam in demonstrativo sola audientium uoluptas quaeriatur: totumq; illud gentis ad pompam, cr ad ostentatiorinem comparatur.non sub deliberativum: in priore enim ut uidimus, nulla deliberatio est: quin id tantum ageribat Cicero, ut exiret catilina, quo ipse postea cum seonatu deliberare derep.posset . neque enim praesente eo

deliberare, aut decernere utile fulset. hac aut, quam

110쪽

M V R E T V snunc explicare aggredimur, items tertia, nihil aliu agit' quam ut expoliat populo ea, quae gesta sunt, ins confirmet, ac bene Drare iubeat. ne quaerammintur, hae orationes quo in causae genere sint, aut in quostatu: Ad ista relinquamus ijs,qui eo progresi sunt

stultitiae, ut, editis libris,non tantum in epistolis cicerironis, verumetiam In comoedijs Terenti σν ε cavase, Cr statum requirant. Nunc ciceronem ipsum audiamus a

M. TULLII CICERONIS IN L. CATILINAM. AD QUIRI TES, ORATIO II. Andem aliquando Quiritex

L. Catilinam, furentem auint dacia, scelus anhelantem, pestem patriae nefarie moliento. uobis, atque huic urbi serru lammam minitantem, ex urbe uel eiecimus, uel emisimus, uel ipsum egredientem urbe prosecuti sumus. abiit, cXcessit. euasit, erupit. nulla iam pernicies amon

stro illo, atque prodigio moenibus ipsis intra moenia comparabitur . atque hunc quidcm unum huius belli domestici ducem sine controuersia uicimus: non enim iam in