장음표시 사용
81쪽
IN CATILINA R. I. Eu ale, an sua cuique deus fit dira cupido scum enim animum ipsum, aut deum, aut partem qua dum dei putarent esse id quod postea othagorei comae probarunt quicquid in deo esset, deum esse credebant. neque uero, quod quasdam cupiditates malus esse atque exitiosas uiderent, iccirco defententia dimouebantur: nam deos quoque alios bonos faciebant,alios malos . ex hac opinione amor in deos relatus est: ex hac ei, timori, impudentiae confiecrata sunt fana : ex hac Euripides siλαυλων, id est, cautionem, utili mam deum ; σωλτμιαν uero, id est, ambitionem, deam pernicionimam,Cr ΦΘοπι, id est , inuidentium deum iniusti is num nominauit. At barum quidem opinionum utranque falsam esse constat. Vera autem, er, quoniam, ut ait Aristoteles, uerum uero pugnare non potest, religioni nostrae consentanea est Plotini, graui mi, ac functi in mi philosiopbi, sententia: omnes honestas er laudabiles cupiditates, omnia recta, ex bonesta consilia immitti diuinitus in animos nostros r uitiosa autem quae sunt, eam naturae nostrae corruptione, ac deprauatione proficisci. In hanc me di*utationem deduxerunt uerba illa ciceronis,Vtinam tibi istam mentem dij immortales donarirent.uere autem ut dicam, libenter facio, ut excurram in butumodi locos, quo rerum minuitorum taedium,ata nota grauiorum, Cr maioris momenti argumentorum tractatione minuatur.
DONARENΤ. plane assentior Petro Victorio, qui, darent, non, donarent, hoc Ioco legendum putat. praecipuo cum banc emendationem etiam ueterum Iibroa
82쪽
rum auctoritas comprobet. hoc enim ipsi affirmanti μὰ esse credo: etsi in js omnibus, quos mihi uidere contiagit, eadem hoc Ioco scriptura est, quae in impressis.
SED NON EST MI HI TANTI. locus aperte corruptus: qui quidem e uetustis libris ita restituet dus est. Sed est tanti: dummodo ista cr cet. banc autem sententiam continet. tanti publice intere se duco, te ex urbe exire, ut, dum id fiat, non recusem omnem inuidiae tempestatem subire . sic locutus est etiam in oratione ea,
quae proxime sequitur: Est mihi tanti Quirites, huius inuidiae false atque iniquae tempestatem subire, dummodo a uobis huius horribilis belli ac nefarij periculum deis
pellatur . cr libro tertio accusationiK. Metuisti, ne uesalienum tibi cresceret, si HS VI millibus Id tibi constarent ea, qliae tu facile posses uendere HS c C millibus sfuit tanti: inibi crede. haberes, quod defenderes. hoc enim signiscat: Vsique eo tua intererat id facere,ut reaecusandunt tibi non fuerit, quomimu id in tabulis referres , uel cum eo periculo, ne tibi aeris alieni paululum accresceret. nam si fecisses,baberes saltem nunc quomo do te defenderes. in eodem libro: Iactabit se, in bis
equitabit equuleis: Emi, pecuniam solui.credo,etiam tabulae proferetur.est tanti.cedo tabulas.dilue sane crimen hoc calidiana ; du ego tabulas aspicere posita.boc enim dicit: Tam ualde arbitror, ad cause meae commodum pertinere,ut tu tabulas proferis: ut non recusem, qli minus, Vs prolatis , crimen hoc diluas: dummodo ego eas agoicere posita. Nam quod Hotomanus, homo erprobus, ex insigniter eruditus putat, priore illo loco . tule
83쪽
IN CATILINA R. I. 33 ale aliquid aut deesse, aut subaudiendum esse: mehercule baec duo uerba scribi iusiisses, FUIT TANTI, mihi crede, haberes, quod defenderes hoc autem posteririore exponit, EST TANTI, tanti sunt venditi, hoc pretium est, quo empti sunt: minem puto esse,qui Non uideat, quantopere utraque barum declarationum
DUMMODO ISTA T V A PRIVATA SIT CALAMITAS . puto, vocem, tua, expunmigendam ese . non enim de calamitate catilinae loquitur,
sed de ea,quam sibi impendere auguratur, si catilina ipsius iussu in exilium ierit . ut sit seisivi: dumnodo ista calamitas, quam ego accipiam ex invidia,quae mihi cotis fabitur , si tu meo iussu in exilia ieris, priuata sit, π ὰτelplerιculis ριlincta, non recuso, quominus eam si beam, hac conditione, ut tu in exilium eas. huiusmodi autem sententiae multum Cr ad beneuolantiam ,π ad comparandam auctoritatem ualent: quae indicant antismum de publica tantum utilitate solicitum, er, dum Nip. consulat, nihil de suo priuato periculo laborante. NE VE ENIM CATILINA IS E s. Quiscunque fese a flagitijs abstinent, uel iudicio id faciunt, uel affectu.iudicio ij, in quibus ratio, id est superior
illa pars animi , furentem vinci ac domui cupiditatem. horum duplex ratio est. partim enim, cum oblatus sibi nequiter agendi occasiones uident, relinquunt eus, uel gaudentes hoc ipso,uel certe sine ussa molestia atq; ij ex habitu id faciunt. alij rationi quidem obtemperant: sed tamen retorquent,sst dicitur, oculos ad ea , quae omi
84쪽
tren f, π relinqgunt ea, ut Homerus Ioquitur, testici inplos Amissio eles ἐγκox άῆς, latini contine iistes sca t. Eorum q aque, quos a Tectus quidam ino fucio continet , bipertita itidem diuisio est . alij enimi ita re ac vere adia sibi moderantur: ut ingenu ac liberali cr est cati adolescentes, qui cum sepe tententur uehementisimis cupiditatibus, incitantibus, atque extimstlantibus ipsos ad carpens omnis generis uoluptates,rno i icti quidem, quod adhue temperantes sint: siquiadem neque prudentia in iuuenilem aetatem cadit: π sisne pris sentia, earum, quί in agendo cernuntur, virtuae tum n illa consistito sed cum sibi proponant eam turpia tudinem, eamq; infamiam, quae e dissolutione, ac neis quilia cxistit, Cr renituntur cupiditati suae, si quanis do uincantur, deprehensi erubescunt . ideo dictum est a veterstas, verecundiam esse optimum custodem adole fc ntiae. alij contra , feruili homines ingenio, metu lunae tum mali abstinent a malefaciendo ut ferui in comoedijs, ut ij sui eo tantum non peccant, quod horrent acerbititates suppliciorum, quae sunt Iegibus in facinorosos homines constitutasub quod genus includendi sunt etiam ij, qui, tantum ne in morbos incidunt, scortari, heia luaraue parcunt. Cum igitur, ut a principio repetens , summatim dicam, tria sint in animo, quae peccare proinhibeant, pudor, metus, cr ratio: nullumborum trium Cicero quicquam unquam in catilina ualuisse ait . el 'ganter alitem turpitudinem pudori,periculum metui, furorem rationi, singula singulis opposivit: post ad unum
85쪽
AC sl MIHI INIMICO hoc quoque orati nis Μαα δλκώμα ον m. sistentibi constare inuidiam, me laudi meae feruire uis, egredi debes. CONFLARE. metaphora ducta a metallis. SERMONES HOMINUM. fere in malam partem sumitur. Cicero in epistola ad Varronem: Drabimus sermonem iis, qui nesciunt, nobis , q&ocunque in Ioco simus ,eundem cultum, eundem uictum esse. quid refert s tamen infernionem incia u. Idem libro quanato accusationis: In fermanem hominum, atque in tanae tam uituperationem ueniret. Idem pro Flacco: Ne L
lias ex bis rebus , quas suscepit gloriae causa, putet alia quid oratione mea sermonis in sese, aut inuidiae esse quastum . sed cr apud Graecos eodem modo: ut Pindaririm dicit, sermones esse inuidis pro cibo. o ον λογοι
debeat. Q umquam quid eo te iuuitem, quo iam sciam esse praemissos, qui tibi ad Forum Aurelium praestolais
τentur armati s fiam, pactum ex constitutam esse cum Nanlio diem quo etiam Aquilum illam argenteam, e . Eo in castra Manlij. eo enim Aorum multitudinem catilina praemiserat . ac temperare inibi non possum, quin Sallusti uerbis, quibus hoc ipsum exponitur, leuia ter ut opinor, leprauatis, opem ferre studeam. unt axistem haec:Postremo, ubi multa agitanti noti procedit , rursus intempesta cte coniurations principes conliea
86쪽
Μ VRETV seat per Μ.Porcium Leccam: ibis multa de ignauia eois rum questus, docet,st Manlium praemisisse ad eam muti
titudinem, quam ad capienda ama parauerat. Haec maestrema uerba ita legi debere censeo: Docet, se ad Ma lium praemisisse eam multitudinem, quam ad capienda arma parauerat. Ncn enim Manlium ad multitudinem. sed contra, multitudinem ad Manlium praemiserat. EssE PRAEMISSO S. ipse enim , sperans cia ceronem ea nocte interfectum iri, proxima nocte ex urisbe exiturum esse se confirmaucrat. AD FORUM A V R E L IV M. qui forum Auis resium exponunt tribunal Aurelium, labi puto. Potius crediderim, ut Forum Iulιum, Forum cornelium, F rum Sempronium, Forum Appii, ita Forum Aurelium
oppidum fuisse haud procul ab urbe: quod uel illa
verba e sequeti oratione demonstrant.Aurelia uia proisfectus est si accelerare uolan ad uespera consequentur. DIEM. ad quam in castris esse deberes. V S ETIAM AQUILAM ILLAM ARC E N T E A M . Romanarum legionum proprium fiagnum fuisse aquilam , constat . cum autem legio diuitaderetur in decem cohortes; prima cuiusque legionis coehors semper fuscipiebat aquilam&ιt est apud Vegetium. erat autem aquila paruumsacellum, Aue, ut cicero bieloquitur , sacrarium: in quo inerat aquilae effigies, uel argentea, ut bis uidemus, uel aurea. id facesium bastae impositum ex inferiori parte acutae, quo in terram defiagi posset, portabat is, qui aquilifer dicebatur. narae r ut Dio bbro quadragesimo: aquilas autem illus dιuι
87쪽
, IN C ATILINA R. I. cultu affici solitus esse, er ea quae modo recitaui, indiscant, ex ciceronis hoc loco uerba confirmant. A QV l L A M ILLAM. quam bello Cimbrico C. Marius in exercitu babuse dicebatur.Sactustius. A CUIUS ALTARIBV s. hic inter calamo maetatos, er formis excusios libros parua quaedam diser pantia est. illi enim habenim Gaius altaribus opeia r tam dexteram ad caedem ciuiuin transtulisti. cI ERO
Nactuqes ex perditis,atque ab omni non modo fortuna, uerum etiam spe derelicti conflatam improborum manum . hic tu qua laetitia perfruere, quibus gaudiis exubtabis, quanta in uoluptate bacchabere,cum in tanto numero tuorum neque audies uiarum bonum quenquam , neque uidebisρad huius uitae studium meditati sunt illi,qui seruntur, labores tui; iacere humi non modo ad obsidendum stuprum, uerum etiam ad facinus obeundum; uigilare non solum ad insidiandum somno maritorum,Uerum etiam bonis ociosorum . habes, ubi ostentes illam praeclaram tuam patientiam fa/mis, frigoris, inopiae rerum omnium, quibus te breui tempore consectum este senties. tantum profeci tum, cum te a consulatu repuli, ut exul potius tentare, quam
88쪽
MUR ET V sconsul ueXare rem p. postes: atque ut id, quod es et a te scelerate susceptum, latrocinium potius, quam bellum, nominaretur. Nunc ut a me I C. quandam prope iustam patriae querimoniam detestor, ac deprecer,
percipite quaeso diligenter quae dicam,&ea penitus animis uestris mentibusq; ma
date.ctenim si mecum patria, ques mihi uita mea multo eli carior, si cuncta Italia , si omnis resp. loquatur. M. Tulli quid agis λtu ne cum quem esse hostem comperisti. quem ducem belli futurum uides, quem expectari imperatorem in caltra hostium
sontis, auctorem sceleris, principem colu rationis, euocatorem seruorum & ciuium perditorum, exire patieris, ut abs te non
emissus ex urbe, sed immissus in urbem eD se uideatur ξ nonne hunc in uincula duci. non ad mortem rapi, non summo suppliscio mactari imperabis p quid tandem in
pedit te Z mos ne maiorum ξ at persaepe etiam priuati in hac rep. perniciosos ciues morte multarunt. an leges quae de ciuium R. supplicio rogatae sunt ρ at nunquam in hac urbe ii, qui a rep. defecerunt, ciuium iura tenuerunt. an inuidiam posteritatis
times i praeclaram uero populo R. refers i
89쪽
IN CATILINA R. I. 36gratiam qui te hominem per te cognitum
nulla commendatione maiorum, tam mature ad summum imperium per omnes honorum gradus eXtulit, ii propter in iodiam, aut alicuius periculi metum, saluintem ciuium tuorum negligis. sed ii quis est inuidiae metus, non est trehementius seu eoritatis, ac fortitudinis inuidia quina ineratiar, ac nequitiae pertimescenda. an , cum bello uastabitur Italia, uexabuntur urbes, tecta ardebunt, tum te non existimas inuiodiae incendio conflagraturum ZM V R E Τ V sIMPROBORUM MANUM . Iibri veteres, impiorum manum. NE E AUDIES UIRVM BONUM .
amare dictum. quasi nihil ei sit bonorum uirorum aspeactu, alloquio ue molestius. LABORES T V I. De catilitiae patientia videnda sunt ea, quae Sallustius narrat.
I A C E R E HUMI. π qui de nocte grassantur, σqui furtivos sequuntur concubitus, sepe iacere humi, er sub dio pernoctare coguntur. Ouidius de amante , er milite: Pervigilant ambo: terra requiescit uterque: Ille fores dominae struat, ut ille ducis. Vtriusque igitur rei causa, ad ponendam humi corpus, exercitatum dicit esse catilinam.
90쪽
so MNO MARITORUM. Ouidius: 'Nempe maritorum formis utuntur amantes, it Et sua, sopitis hostibus, arma mouent. A CONsULATU REPULI. patefacto antis bitu, quo tu ad me dei tendum utebare. LATROCINIUM POTIUS,QVΑ'M BELLVM. in ipso enim belli nomine uidetur auctoritatis aliquid inesse: uix ut bellum dici debeat, quod a priuaὰto,aut ab exule infertur.Bellum tamen dictum est, quod Spartacus fecit: π berum quoque intulisse patriae dicitur CoriolanoM.Sed hic de proprietate uocabuli cicero Ioquitur . nam ipsi et paulo post bellum uocat. NUNC UT A' ME. explicaturus,cur Catilinam ei cere potius, quam interficere malit, novo quodam quasi principio utitur. PERCIPITE QS AE S o. unus liber uetus Percipite quae dicam, CT ea penitus animis vestris , ratiorinibuwg; mandate. VAE MIHI VITA MEA. butumodi sentenistiae sunt, quae orationem moratam efficiunt.talis est in fra: Hoc animo semperfui, ut inuidiam uirtute parri
EVOCATOREM.' ne vis huius vocabuli sical e Serlito grammatico retulerunt. SERVORVM. feruos tamen postea reiiciebat crintilina: eos nomine a Lentulo apud Sallustium repretahenditur. NACTARI. Vsum quendam bulas verbi, paucis , ut arbitror, notum , quem ante hos decem annos anno