M. Antonii Mureti Ad Leonardum Mocenicum, patricium Venetum, orationum Ciceronis in Catilinam explicatio

111쪽

IN CATILINAR. II. Qter latera nostra sica illa uersabitur: non in campo, non in foro, non in curia , non denique intra domesticos parietes pertimescemus. loco ille motus est, cum est ex urbe dcpulsus: palam iam cum hoste, nullo impediente, bellum iustum geremus. sine dubio perdidimus hominem, magnifice*Uicimus, cum illum ex occultis insidiis in apertum latrocinium coniecimus . quod

uero non cruentum mucronem, ut uoluit,

extulit; quod uiuis nobis egressius est; quddei ferrum de manibus extorsimus; quod incolumos ciues, quo e stantem urbem reo liquit; quanto tandem illum moerore asfictum est e,&profligatum putatis P iacet ille nunc prostratus Quirites, & se percul sum, atque abiectum esse sentit,& retoraquet oculos profecto sepe ad hanc urbem, quam ex suis faucibus creptam esse luget. quae quidem laetari mihi uidetur, quod tantam pestem euomuerit, forast proiecerit. M V R E T V sTANDEM ALI ANDO. Perterrefactus superiori oratione catilina, ex urbe sese, intempestis nocte, cum paucis, ut ait Sassumusicum trecentis, ut ait Plutarchus, soniuratis eduxerat. postridie Cicero,

cum senatum habitum esset, interim dum senatores coa

112쪽

venirent, hanc orationem ad populum e Rosti st habuit. TANDEM ALI QS A N D O . cr ad tarditaritem, cr ad difficultatem indicandam ualet. cur autem

hinc potissimum cicero exorsus eo primum, quia nullo pacto facilius poterat , statim a principio, populi beneuolentiam sibi adiungere, quam modesta fui, Cr practari, er recentis benefici comemoratione. omnes enim,

qui oppressi aliquo metu fuerunt, amant eos, quorum opera se metu ac periculo leuatos intelligunt. ac si ij , qui suavem aliquem nuncium asserunt, etiam si ipsi nia hil ad ea, quae nunciunt, contulerunt, tamen ita grati solent esse, ut eos plerunque euanges s prosequamur: quam accepta eius oratio esse debet, qui er ea nunciat, quae maxime cupimus, cr eis conficiendis ipsemet praeis fuit s primum igitur, ut dixi,hoc principio beneuolenritiam quaesiuit sibi. dcinde fuit etiam alia causa, cur eo uteretur . nam cum essent, qui catilinam non ei ci,sed interfici debuisse contenderent: ipsis consilij sui causas publice reddere pararet e merito , qua de re in prima orationis parte disputaturus erat, eam sibi rem initio

proponendam putauit. FVRENTEM A v DACIA. annota ordinem dicendi plane mirabilem. Audacia immoderata, Cr proiniectu furiosios quodammodo eos , in quibus est, ef it. quibus autem quasi conceptus in uisceribus astuat fuisrar, ij crebro piritum ducere, atqMe anbelare consiue,enerunt. itaque apud Virgilium, dissae acro furore cor

repta a non vultus, non color unus,

Noa comptae mansere comae: Ied pectas ad clam, .

113쪽

IN CATILINAR. II. Ga Et rabie stra coria tument. Quocirca praeclare Cicero,cum dixisset, catilinam furentem audacia jubiunxit , si vis anhelantem. Qui aliae tem ad scelus tanta auiditate properat, ut anhelet hunc nunquam conquiescere , sed aliquid perpetuo macbina uri necesse est. ergo addidit, Pestem patriae nefarie morilientem. postremo, ut ostenderet, Catilinam inibi fuisse, ut iam iamq- exequeretur sua scelera 'a covsilia, adaedidit, Vobis, atque huic urbi ferrum ,flammamq- mis

nituntem.

VEL EIECIM V s. quia pro imperio, minis, cor

vicijs, obiῆationibus usi sumus.

VEL EMISIM V s. quia non nolentem: imo missum suapte ponte exire meditantem. VEL IPSUM EGREDIENTEM. et cimur nolentes, emittimur uolentes: sed utrunque ab alio. egredimur autem ipsi per nos. eiectus igitur Catilina. . nolebat enim exire, donec ciceronem oppresisset. uel potius emissus. qui enim sua omnia consilia erus e teneribris, Cr e priuatae domus parietibus in lucem erumpere

uideret, in urbe tuto esse posse se non putabat. Vel poritius neque eiectus, neque emissus est , sed per se egressus . nihil enim erat ei longius, quam ut esset in Mutilis

eastris. PROSECUTI,s V M V s . qua de consuetudine a nobis superius dictum est.non tamen ita hoc dicit,quari

si reuera catilinam prosecutus fuerit: sed tantum hoc genere loquetulisignificat, nullam exeunti ei uim adbiabitam fuisse. . -

114쪽

Α B II T, E XC E S SI T , EVASIT, ERU QP I T. non est congeries idem signiscantium: sed creus t uelati per gradus oratio. EXCESSIT . plus est, quum abjt. ut, Omnibus idem animus scelerata excedere terra. EVASIT . tanquam eo ex loco,in quo iam sine perticulo uersari nequiret. Ε R V P I T. cum impetu quodam, Cr alacritate antismi gestientis peruenire in Manlij castra. NOENIBVs IPSIS INTRA MOENIA . quod periculum longe graui inum est: ubi mali uis indius inclusa gragatur. π, cum a muniendo moenia dicta sint; muniti esse moenibus aduersus eos, qui intra maeania sunt, non possumus. HVIVs BELLI DOMESTICI. uox mus, er a quibusdam alijs ueteribus libris abest, er ab illo, quem ante dixi, optimo. SINE CONTROUERSIA. non est, ut quia dum exponit, ne ipsio quidem Catilina repugnante.

Sed idem ualet, quod paulo post, sine dubio: er in ra:

fine dubitatione. ριτρεκεως. NON ENIM IAM INTER LATER A. de Ie illud, enim . nam neque est in uetustis libris, Cr cororumpit orationis dignitatem. NON IAM INTER LATER A. vi magi sintelligatur depulsi a ceruicibus ciuium periculi marignitudo ; breuiter reuocat in memoriam aliquot audaricia facinora catllinae. INTER LATER A. ut pridie Kal. Ian. Lepido

115쪽

IN CATILINAR. II.er Tullo co cum ille in comitio cum tela fuit. NON IN CAMPO. ut quo die ego mihi ab ilis Io metuens, Ioricatus in campum descendi. NON IN FORO, NON IN CURIA. cum, illo praefente, neque iudicia tuto exerceri, neque se atus tuto haberi posset. NON DENI Q U E INTRA DOMESTNCOS PARIETE s. ut nuper, cum ille duos mirisisset, qui me in lecto meo interficerent. LOCO ILLE MOTVS Es T. id est, de stratu deiectus. quem enim locum sibi quisque ad dimicanis dam cepit, B Cr a Graecis sums , crii Latinis status dicitur. unde Ciceroni in controuersiis forensibus stuistus uocatur, in quo primum insistit quasi ad repugnanis dum congressa defensio. Quanta autem cum in omniabin rebus, tum praecipue in re militari uis it ordinis, nemo nescit .sepe enim paruae , sed ordinatae copia in gnas , sed confusas, incompositass vicerunt1 .cat ordo in exercitu struari non potest, nisi quisque locum suum teneat, neque eo femoveri .patiatur . iccirco olim ispitis poena constituta erat in λεύατα flat. mam qui prior Ioco movetur, magnam spem uictoriae aduersario praebet. quemadmodum igitur,ubi Ioco motus est hostis, certa propemodum ,π cxplorata uictoria est: ita ait Cicero, Catilina ex urbe depulsio, civibus iam non amplius de uictoria e e dubitandum . libet alitem recitare duos ueterum scriptorum Iocos, quibus intelligatur, magno cr intrepido milites animo mori malle, quam

116쪽

ΜVRETVs finem libri de coniuratione catilinaria , bis verbis:

Sed confecto praelio, tum ucro cerneres, quanta audavicia, quantas uis animi fuisset in exercitu catilinae. nam fere quem quisique uiuus pugnandi locum ceperirat, eum, amissa anima, corpore tegebat. Alter est Plauti ex Amphitruone, Hostes crebri cadunt: nostri contra ingruunt. Vicimu' ui feroces. i l ASed in fugam fe nemo tamen convortitur: Neque recedit loco, quin statim rem gerat. Animam amittunt prius, quam demigrent Ioco. Iacet, ubi steterat,quisque, atque ordinem obtinet. atque bi uersius aliquanto aliter leguntur in Plautinis libris: sed male. expressum autem esse e Plauto Salluis

Zij lacum, haud iniuria fortasse aliquis suspicetur. .

BELLUM, IUSTUM . quod vere , ac proprie belli nomine censeri positi. PERDIDI Mus. ἀπαλέσαμ . JOD VERO NON CRUENTUM. quod me non interfecit, interficiendum ue curauit.

QV Ο D EI FERRUM. allegoria . significat enim, Quod ei, ne caedem in urbe faceret, restitimus.

V SD INCOLUMES CIVES. quorum sanguinem cogitatione iam exorbuerat. QV SD sTANTEM V R B E M. de cuius everrisione, ac disperditione cogitabat. AFFLICTUM. quasi ad humum deiectum. PERCU LsUM . Percedere est evertere, er ad

117쪽

IN CATILINAR. II: soterramidei cere. unde prouerbium rusticorum, quo plaustrum perculisse dicuntur, qui negocium aliquod

euerterunt, ac perturbarunt. meminit Donatus in Euo

nuchum. er eo usius est Plautus in Epidico et is peri plaustrum perculi. quo loco Erasimus inepti me legit, Austrum perculi . ET RETOR V ET OCVLO s. expressi Egestum eorum, qui inviti aliquid relinquunt. itaque hominem auri minime cupidum ita expressit Horatias ;Quisquis ingentes ocula irretorto

Spectat aceruos.

EX SUIS FAUCIBV s. metapbora est ab imo manibus feris. AEa QUIDEM LAETARI MIHI Vis D E T U R. Iιber uetus, Quae quidem utari eminus videtur . est autem ualde frequens cicero in ea figura, ut sensium tribuat rebus inanimatis. Sic pro Marcello, Parietes ipsi. Sic pro Plancio : Quorum bonoribus agri, prope dicam, ipsi, montess fauerunt. π ι agrarijs: Τecta atque agri. EVOMUERIT. metaphora ab aegrotis, qui scope uomitu recreari, ac releuari solent.

cIc ERO At si quis est talis, quales esse omnes oportebat, qui in hoc ipso, in quo exul tat, & triumphat oratio mea, me Ucheo menter accuset, quod tam capitalem hostem non comprehenderim potius, quam G u

118쪽

M V 'R E T V s lemiserimit non cit ista mea culpa Quirites, sed temporum. interemptum esse L.

Catilinam. & grauissimo supplicio asse/ctum iampridem oportebat; id ar me&mos maiorum, & huius imperii seueritas, & resp. postulabat: sed quam multos

fui sse putatis, qui, quae ego deferrem,non crederent Z quam multos,qui propter stubtiliam non putarent equitia multos, qui etiam defenderent ρ quam multos , qui propter improbitatem fauerent i ac si sublato illo depelli a uobis omnc periculum iudicarem, iampridem ego L. Catilinam

non modo inuidia: mcae, uerum etiam uistae periculo sustulissem. sed cum uid crem, ne uobis quidem omnibus re etiam pri, bata, si illum,ut erat meritus, morte mutitassem, fore, ut cius socios inuidia oppressus persequi non possem; rem huc deduxi, ut tum palam pugnare possetis, cum hostem aperte uideretis. quc quidem ego hostem, Quiri tes, qua m uehementerris esse timendum putem, licet hinc in lebligatis , quord illud etiam moleste fero. quord ex urbe parum comitatus eXierit. utinam ille omnes secum suas copias eduxisset . Tongillum mihi eduxit , quem

119쪽

IN c ATILINAR. II. se tamare in praetexta ea omnia coeperat ;Publicium , & Munatium . quorum aes alienum contractum in popina nullum rei p. motum afferre poterat : reliquit, quos uiros, quanto alieno aere, quam ualentes, quam nobilecuos uta Ris . M V R E Τ V s

AT.s I QUIS EST TALIS. Nunc ingredditur ad declarandam rationem consili fui: cur non interficiendum potius, quam emittendum, esse Catilia nam duxerit. artificiost autem facit, ut non modo non improbet, sed magnopere etiam laudet eorum fente tiam, qui eum interfici debuisse dicebant; π tamen ab omni reprehensione te liberet. Tala enim dilemma V, ferri aduersus Ciceronem poterat . Aut coniurauit catilina, aut non coniurauit. Si coniurauit, intersiae ciendaue fuit .si non coniurauit , ne e cierialis quidem.

huic ita respondet, ut illum interfici debuisse fateatur.

sed ostendat tamen, magis e rep. fuisse, ut emitteretur. J ALES ESSE OMNES OPORTE B A T. nam, si omnes talis essent, sum demum, utilianam interficere, nihil periculi fuisset. EXULTAT, ΕΤ TRIVMPHAT. Venistat, iactuisse, Cr quodammodo magnifice se infert. Τriumphat , autem , quasi communi omnium hoste

deuicto. NON CONPREHENDERIM. in uinc tu duci non iusserim.

120쪽

INTEREMPT V M'. Iibri ueteres, interfectum. aliquis nihil interesse dixerit. mihi hoc, quod est in ueriteribus, longe melius uidetur. SED ONLII MULTOS. Tria bominum gerinera ponit, in quorum inuidiam incursurus erat, si Caistilinam interfecisset. unum eorum, qui, ipsum cattollitie inimicum es , propis ea quod eum in consiulatu acerbum competitorem habuerat, putabant. Ideoq; , quae ab ipse deferrentur non crederunt, quod ab inito proficisci cxistimarent. alterum eorum, qui ita stulti

erant, ut non putarent, aut etiam ut defenderent. territium denique improborum hominum, qui catlIιns coinnatibus, cr inceptionibus fauebant. Ac SI SUBLATO ILLO. Onamnst,inquit, videbam, quanta mibi impenderet inuidia, si Catillis nam morte multassem: tamen si iudicassem fore, utres'. morte illius omni periculo defungeretur: facile contempsissem omne non inuidiae modo, uerumetiarm vitae periculam. LUDICAREM. pro , iudicassem . enu age

temporum.

INVIDIAE M E AE, qua mibi inuideretur , non qua ego alijs inuiderem. Sic insta: Inuidiae meae Ieae Mandae cause. Vtroque autem modo dici inuidiam, Vis semet docuit quarto si Ianarum. ego uero uideo , multa quoque alia nomina a ueteribus eo modo usurpata

esse . Vtilitas enim mea sepe quidem est ea, quam ego percipio: fed interdum ea quoque, quae ex me percipira