M. Antonii Mureti Ad Leonardum Mocenicum, patricium Venetum, orationum Ciceronis in Catilinam explicatio

91쪽

IM C AT ILI NAR. I. 3 taui, er publice docui, cum etiam tum adolescentulas, tamini, quod Pictonum oppidum est cr humaniorum literarum, cr iuru ciuilis studiis forentissimum, Amis bitruonem Plautinam enarraremi tradere hoc loco inis estitui: DuIs locum Plautinum, a quibusdam,qui eum non intelligebant, corruptum, declarare. Mactare tiatur hostiam alicui deo, usitate dicimus: lit, coelicolum regi mactabam in littore taurum. At mactare deum quempiam aliqua hostia, minus sepensitatum illud quidem , sed tamen a ueteribus dictum esse constat. inde iocandi occcasionem areipuit plaum: apud quem Mercurius, assumpta Sosiae forma,cum Amphitruonem aduenientem Iudificaretur, er a foribas repellereti multis ultro citros iactis conuicijs, ad pori tremum ita eum alloquitur: Sacrufico ego tibi. cumq-

miratus Amphitruo subiumcisset, Quis respondet ille:

Quia enim te macto infortunio. ubi iocus est, ut dixi, euocabuli ambiguitate quaesitus . nam cum mactare alia quem, interdum sit, ei sacrificare; ad bane uerbi n tionem Nercurius respiciens, ei se scrificaturum polo licetur . at postea illudens, pro hostiae nomine, ponit uocem, infortunio . quid autem sit, mactare aliquem infortunio, nemo nescit. Hoc qui non intelligebant , corruperunt Cr versum, er sententium, adiectis durabus uoculis, hoc modo: Sacrufico ego bunc tibi Iupiter. Eiusdem autem locutionis exemplum est in interrogdotione in Vatinium: cum inaudita, ac nefarias a suis sceperis, cum inferorum animas elicere, cum psi rorum

tis deos manes mactare soleas. ct αtra hos duos locos,

92쪽

, criptis reperiat&r.

mentium ab enun eratione partium per remotionem, hoc x. io s. Quod Catiliniam non interficis ; oportet te aut mo: c maiorum, uat legibus, alli inuidiae metu impediri. at neque in s maiorum, ireque lex lilla, neque inuidiae

metus impedire te debet. nihil igitur cause est, cur eunt non interficias potius, quam emittas. Propositio tauriqnam certa Cr confessa ponitur. assumptionis, q tripertita est, singulae partes adhibitis rationibus confirurantiar. itaque procederet argumentatio, nisi Cicero . . pctsi ea Gmderet, praeter has tres,aliam quodam subes se cavsam,cur catilinam mittendum sibi potius,quam e medio tollendum putet. AT PERSAEPE . confirmat primam partem asLmptioniς, per Iocum a minore, hoc modo: Quod priuato; hcmines in bac rep. no ueritum est facere, id multo animosius facere debet is, cui commilsa resp. est . at sipe etiam priuati perniciosios ciues morte multarunt. multo magis igitur idem tibi faciendum est. licet autem annotare oratoris artificium, qui cum Cr in buc oratione, Cr in qui sicunque alijs in hanc sententiam dispi tauit, unum modo nominaverit Scipionem Nasicam,qui priuati:; si modo unquam spiens priuatus est seditiorifum ciuem interfecerit: hoc loco tamen, augendi atque

ampli candi causa, per sepe id a priuatis hominibus fiactum esse dicit. AN LEGE s. confirmatio secundi partis. Hostes

93쪽

IN CATILINA R. I. civium iura tenere non debent. Catilina hostis est non igitur debet frui beneficio earum legum, quae de ciuitas R. latae sunt. Leges autem Ualerius, Porcius, Cr Scum pronius dicit . AN INVIDIAM. Tertia pars assumptionis durisbus rationibus confirmatura. quaru prior est: Onifumis

avis populi bcnefcjs usus est, is, ubi populi Ras etiatur, nullam recusare inuidiam , titulum subterfugere periculum debet. tu a populo, quae maxima expecta: i beneficia poterant, consecutus es. non est igit r, cur in illius Iute construanda ullam inuidiam, aut ullum peririculum extimescas.

PRAECLARAM UERO . Doma. PER TE COGNITUM. IIctuum.

NULLA COMMENDAΤIONE . nullis imaginiblis. TAM MATURE . omnes enim honores suo anno consecutus est: quod, ante ipsium, notιο homini contiis gerat nulli. AD SUMMUM IMPERIUM . consulatum. quamuis enim praetores coilegae cositum erant, ij denis auspicijs creabantur: tamen praetores minus imperium habebant; maius consules.

PER OMNES HONORVM GRADU s. quaesturam, aedilitatem maiorem, praeturam.

SED SI QV IS EST. secunda ratio. Si, inuidia metu, Catilinae parcis: nihil agis. in eandem enim inanidiam, aut etiam maiorem, ex inertia, atquc G forutitudine uocaberis.

94쪽

Μ V R EsΤ Vis CVM BELLO VAsT ABIT V R. amplificatio per enumerationem consequentium belli. INUIDI AE INCENDIO. primum sine ussa gura dixerat, arsura tecta: deinde quod in illis proprie dixerat, figurate ad stipsum transtulit. cIc ERO

His esto sanctissimis rei p. vocibus.&boc eorum hominum , qui de sentiunt, mentibus pauca rcspondcbo. Ego , si hoc optimum factu iudicarem P. C. Catilinam morte multari, unius usuram horae gladiatori isti ad uiuendum non dedissem. etenim si summi uiri, & clarissimi cives ,Saturnini.&Gracchorum ,& Flacci, & superiorum complurium sanguine non modo se non c5taminarunt, feci etiam honellarunt: ue rendum certe mihi non crat, ne quid, hoc parricida ciuium interfecto, inuidiae mihi in posteritatem redundaret . quord si ea maxime impenderet, tamen hoc animo semper fui, ut inuidiam uirtute partam, gloriam, non inuidiam putarem . quanquam non ulli sent in hoc ordine, qui aut ea, quae

imminent, non uideant; aut ea. quae uident, dissimulent; qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt,co iurationem v nascentem n5 credendo corroborauerunt:

95쪽

IN CATILINA R. I. a quorum auctoritatem secuti multi non solum improbi, uerum etiam imperiti, si in hunc animaduertissem , crudeliter&reme

factum esse dicerent. nunc intelligo α

quo intendit, in Manliana castra peruenerit, neminem tam stultum fore, qui non uideat coni u rationem esse factam; neminetam improbum, qui non fateatur. hoc autem uno interfecto, intelligo hanc reip. pellem paulisper reprimi. no in perpetuum co primi posse. quod si se eiecerit, secum m

uos eduXerit ,& eodem ceteros undique collectos naufragos aggregauerit: eXtinguetur atque delebitur no modo haec tam adulta rei p. pestis, uerum etiam ilirps, ac seme malorum omnium. etenim diu iam

P.C. in his periculis colurationis, insidiis. Dersamur: sed nescio quo pacto omnium

scelerum, ac ueteris furoris, dc audaciae maturitas in nostri consulatus tempus erupit.

quod si ex tanto latrocinio iste unus tolletur, uidebimur fortasse ad breue quoddatempus cura, & metu esie rcleuati; periculum aute residebit, & erit inclusum pe/nitus in uenis, atque in uisceribus rei p. Ut saepe homines aegri, morbo graui , cu aestu

febri se iactantur, si aquam gelidam bibe

96쪽

N URET V srint, primo releuari uidentur, deinde multo grauius uehementiusqi afflictantur: sic hic morbus, qui est in republica, releuatus illius poena, uehcmentius uiuis aliis ingrauescet. Μ V R E Τ V sHIS ERGO . emendandum est ex ueteribus tabris, His ego. ita enim recte continuatur, Cr cohaeret

eum superiorιbres, hoc modo, si mecum ita resp. loquat rei ego bis sanctifimis ipsius uocibus pauca re1pondeis bo. alia 3 i esset ανακολουθον, non illud quidem uitiori fuit, v qua Ciceroni inusitatum: sed praestat, veterum libro xta auctoritatem sequi. QUI IDEM SENTIUNT. libri ueteres, Qui hoc ideia sentiunt. π ita emendandum uidetur. EGO, SI II O C OPTIMUM. Desolutio pro postfr crgumentationis: quae quidem propositionibus duaἴ s, earums rationibas continetur. prior proposiatio. Ego, si id e re . fore indicassem, catilinam, nutila interie cra mora, v. crte vix ais . Ratio . non enim

metuerem. x ulla tara pulcbr ta facis is inuidia sequeri vel cr. qu aliter caderet ; tamen gloriam eam pote 'tius, quam Butidium illicerem. Altera propositio. Sed fati c e daea, at emittatu . Ratio. Cyoniam,eo inriters Zo , t ideo Io,r, ut hoc malum reprimatur tantum paulille . riecto a tera, π Prostigato cum suis, ut ius Idri co aprii latur. In vitai AM VIRTUTE PARTAM. P

97쪽

IN CATILINA R. I. 4otest'ne virtus inuidiam parere satqui inuidia aut 'Luest, aut Doddam odium: viris em autem e Lan ait si amant: ciua de re a nobis alio in libro disputata. : e Dquomodo e uirtute potest inuidia cxistere s Sed tame e Pindarus alicubi queritur , π cx pla doccnt, e communis omnium vox c quam ego quidem pro c. ucul a baribendam esse duco classiat, pulcberrimis D t I in 'ia plerungite comitari. Demus igitur nos aliq ' rhuic cogitationi: est enim res digna cognitu. huiusceae modi autem digputationes qui non amant, praes creatri. ego, quando hic, ut poet. loquuntur,menti calor inciridit , sequar eum, quocunque ducet: π ucI mibi, cit diricitur, canam, Cr Musis, uel ijs, quibus paulo cιλοσοΦικωτρον ingenium est, ferulam: quaeranis quae sit origo inuidiae, quae natura : qui, quibγῶ , CI quas ob res inuideant: tum quae sint ea , quae qIasii cu sum inuidiae sistant . atque binc ordior. Omnes Uri fectus ab ingenito cuique sui ipsius amore proficia

ficuntur. bis unus quasi fons ceterorum omni es .

quia enim amat se quisque , iccirco quae sibi bc D: ese, vel ficit, uel putat , ea cr absentia desiderat, π cbicincta persequitur, eorum op tum adeptione, consereati ne, amplificatione gaudet, tum contrari s rebas osci ditur. Malorum autem contraria ratio est. AtqLe hoc

quidem principium disputationis ponatur a nobis, fuismatvrs hoc loco, quasi concespum. Iongiore enta or tionem requirit. Cum igitur sibi quisique cur in us sit, fit, ut se omnibus bonis ornaturi, ac florente n aidere cupiat: aegres ferat, si quid eius generis in alio uideat,

98쪽

M V R E T V squod in se desideret. Haec origo, quasis radix inuidiae P. Dolent autem, aut quod ipsi careant eo, quod alias habeati aut quod alius habeat id, quo ipsi careant.inter est j inter baec: nam qui dolet, quod ipse careat ; dolet malo suo : qui , quod alius habeat, alieno bono.

Itaque ea demum inuidia est , non quod tu careus:

sed , quod alius habeat, dolere. Q nod si progreis diutur a pectus hic etiam longius , ut doleas , id bolani esse alij , quod tibi quoque sit; haec iam non intanidia est, sed illa, quam Graeci ἐκ Mτυάαν, cicero obis

trectationem uocat. Non igitur inuidus est, qui alium formosium, ualentem, spulentum, eraditum, et uos λον videns, dolet , se quoque talem non esse: hac enim 'rutione omnes inuidi essemus: sed cui hoe ipsium per se aegre est, quod haec in alio sint, is demum est inuidere censendus. neque uero proprιe inuidia odium est: sed est tamen quiddam odio affine. Nam cr odisse homines steteratos dicimur, quibu3 non inuidemus: er odium uel ex metu, uel ex iniuria accepta, opinata , expectata,

uel ex opinione alιqαι prauitatis, er sceleris nascitur: cum inuidia Ionge alios babeat fontes: cr odium inter dum laudabile est; inuidia nunquam: π qui odit, marile esse vult: qui inuidet, non male omnino, sed aliquanis to minus bene. ut si domus in uicino posita aedium malarum luminibus officiat, non eam quidem funditus excia

sum, sed illam tantum partem, quae tibi molesta est, sublatum uelis. quanquam in hac similitudine hoc dissimile est: quod ιnuidus ijs, quae nihil ipsi officiunt, ali ius prooeritatibus uoluitur.inuidia tamen odium quod

99쪽

io IN CATILINA R. I. Ordam plerunque comitatur. ideos ipsium inuidia nomen interdum pro odio ponitur. ac quoniam imminutio b ni, malum quodammodo est, alienis mulis gaiaere inuiodus dicitur: unde illud poetae, Risus abest, nisi quem uisi fecere dolores. Eleganterq Bio, quendi, qui hoc morbo laborabat,ridentem conspicatus, Huiccine, inquit, boni quid cor tigisse dicam, an alij cuipia in aliquid malis optimus tameti ex dιcendi, cr sentiendi magister Arictoteles ista distinguit, ut aliud et οἰον vocet, aliud &θχα ηs κιπι. Cum autem inuidia dolor quidam sit, cr dolor omnis fodicet, atqae exedat eam tu quo est; merito dicitur, ipsam inuidiam esse siupplicium sibi. Nunc qui, quibus, Cr propter quae fere inuideant, strictim explicemus. Inuident igitur, non qui sua forte cotenti sunt: nam etiam poetae, in quorum scriptis longe ueri ima omnium affectuum expresio est, cum amoribus suis focare fruuntur, negant se uel Ioui inuidere o sed qui si per maius aliquid requirunt ; quales praecipue sunt amnbitiosi, atque auari. illi enim, qtricquid ad gloriam, hi quicquid ad opes accedit alienas , sibi quodammodo detrabi credunt. Daident etiam fere inferiores superioribus: unde dictum est, Summa petit liuor . non tamen ijs, qui longo interuallo superiores sunt: ut dijs, aut regibus . neque procul remotis, ut solis Persis. seder eiusdem arti j homines inter se. unde est apud Hesiodum, Figulus fgula: quod tamen ita intelligendum est, si gloriam ex eo studio, aut pecuniam aucupentur. alioqui enim militudo studiorum amoris potius calis

100쪽

MVR ET VIAE . nonnunquam etia superiores inferioribus: ut cesssus er ceteri nobiles crescenti adhuc Ciceronis gloriae inuidebant. Cr nouis potius, quam nobilibus: iuueniabus potius, quam aetate proueritis. ut enim ignis exoria eris plurimum fumum, ita maximam inuidiam gloria exoriens excitat . quo pertinet Themistoclis dictum,qui

adolescens dicebat , ex eo se intelligere, nihildum a se splendide gestum, quod nondum inuidiae dente petereritur. magnam etiam inuidiam facit ostentatio fui: uerires scripsit Euripides, το αμνον esse omnibus odiosium. Cr aequales aequalibus, Cr nobiles nobilibus, omninos ' pares paribuε ideo facile inuident, quia aut anteuerterire ipsi alijs uolunt, aut, ne alij sibi anteuertant, ment. er ijs, qui tradita sibi potentia immodice utunis

tur . cuiusimodi inuidiam in Catilinae causa cicero meae tuebat. Omnino autem inuident aut felicitate, aut parritem aliquam felicitatis. quocirca sapienter Pindarus , κρέωων οικτρμῶν ei θογος. vereq- uulgo dicisolet, tribim ex optimis rebus tres pessimas oriri: e veritate odit

e familiaritate contemptu,e felicitate inuidia. inuident

aut non tam virtvte,quam praemia uirtutis,ut opes, horinores, imperia. nemo enim suam fortitudinem inuidit Regulo, aut Decijs: at Ciceroius consulatus maximam inuidiam bubuit. Ac tum maxime accenditur inuidia ,

cum genere, aut eiusmodi re aliqua superiorι gloria ab inferiore praeripitur. itaque baec interdum uel exiiij causa est, ut Gobriae filio contigit. non igitur αμἐme inuidiam parit virtus: sed uirtus gloriam, inuidiam 3Ioria . Vitatur autem invidia, si te modeste ex squan