M. Antonii Mureti Ad Leonardum Mocenicum, patricium Venetum, orationum Ciceronis in Catilinam explicatio

211쪽

IN CATILINAR. III. 97diciis,&confestionibus suis iudicio sen

ius non modo praetoris ius, uerum etiam

cluis amiserat; tamen magistratu se abdi/cauit ι ut, quae religio C. Mario claris stino fuiro non fuerat, quo minus C. Glauciam, tade quo nihil nominati in erat decretu, praetorem occideret, ea nos religione in priuato P. Lentulo puniendo liberaremur.

Debae supplicatione ita φρ loquitur Philippica I I.L. Cotta , uir ummo ingenio, summas prudentia , rebusi gest8, quas tu reprehendis ; supplicationem decreauit uerbis amplissimis: eis illi ipsi, quos modo nominaui, consulares , senatusscunctuου actyensius est . qui boanos post conditam banc urbem habitus est togato ante me nemini. Idem in epistola ad catonem: Tu idem mihi supplicationem decreuisti togato, non , ut mustis, rep. bene gesta , sed, ut nemini, construata . Idem multis alijs locis commemorat: fuit enim, ut notum es , ad . modum περιοω λογος. Quintiliature quoque libro fe incundo: Num igitur, inquit , negabitur deformem P νbi meem caecus ille Appiuου dicendi uiribus diremisses aut no diuina M.Tullij eloquentia cr contra leges agrarias popularis fuit, Cr catilinae stegit audaciam , Crsupplicationes, qui maxin s honor uinoribus bello duricibus datur, in toga meruits Putabatur autem suppl- atio esse praerogativa trivmphι ut e catonis epia

212쪽

stola cognoscitur. SI CUM CETERIS CONFERATVR omines libri ueteres, si cum ceteris supplicationibus cauferatur. quod valde placet. ν , V T QUI AE RELIGIO. Religio est, ualit, v reor , non audeo, uito aliquid, tanquam in quo sit quippiam mali ominis .Terentius:

Tum quod dem ei, recte est. nam, nihil esse, mihi restigio est dicere. 3

v T QV AE RELIGIO. commendatsenatunce eomparatione eius, quod i c. Mario factum fueratc.Mario tantum commisse erat a senatu resp.nihil nou minatim de Glaucia decretum erat. At senatus non tantum mibi remp. commisit: sed etii nominatim decreuit, ut Lentulus in custodiam tradeuretur, quo decreto, videtur eum condemnasse. iGlaucia praetor erat.

Lentulus, patefactus indisjAπ confestonibus suis,

non modo praetoris ius, verumetiam ciuis amiserat. 2ὶ c. tamen Mario religio non fuit, Glauciam interascere. K Nos ut ea religione liberaremur ; voluit senatus ' Lentulum praetura se abdicare. ui nC. GLAUCIAM . de hoc, primo commentario rictum est.

periculosissimi I belli nefarios duces

213쪽

ptos iam,& comprehensos tenetis,exilli, mare dcbetis,omnes Catilinae copias, ona nes spes,atque opes,liis depulsis urbis pe/riculis,concidisse . quem quidem ego cum ex urbe pellebam, hoc prouidebam animo Quirites, remoto Catilina, non mihi esse P. Lentuli somnii , nec L. Cassii adipe, nec C.Cethegi furiosam temeritatem pertime scendam. ille erat unus timendus ex his omnibus, sed tandiu , dum ira Cenibus ur

bis continebatur: omnia norat: omnium aditus tenebat: appellare, tentare. licita re poterat,audebat: erat ei conlilium ad D. ei nus aptu:costio aut neque lingua, neque manus deerat . iam ad opinas res conficien C ses

das certos homines d lectos ac descriptos

habebat: neque uero, cum aliquid manda uerat, confectum putabat. nihil erat quod non ipse obiret , occurreret, uigilaret , arboraret: frigus,sitim, mem ferre poterat.

hunc ego hominem tam acrem, tam parae rum,tam audacem, tam callidum, tam in

scelere uigilantem, tam in perditis rebuydiligentem nisi ex domesticis inlidiis in castrense latrocinium compulissem; dicam id, quod sentio, Quirites) non facile hanc tantam molem mali a ceruicibus uestris de

214쪽

Μ VRETV spulissem .non ille uobis Saturnalia consti tui siet; neque tanto ante cxi iiiiii, ac fati diem rei p. denunciasset; neque commisi sit, ut signum, ut literae suae, testes deni que manifesti sceleris deprehcnderentur. quae nunc illo absente sic gesta sunt, ut nul .lum in priuata domo furtum unquam sit tam palam inuentum , quam haec tanta inrchii p. coniuratio manifesto inuenta atque deprehensa est. quod si Catilina in urbe ad hanc diem remansisset : quanquam,quoad fuit, omnibus ejus consiliis occurri, atque obstiti s tamen, ut leuissime dicam, dimi candum nobis cum illo fui siet; ncque nouunquam, dum ille in urbe hostis fui siet. tantis periculis rem p.tanta pace, lato ocio tanto silentio, liberassemus.

M V R E Τ V sNvNC QUONIAM QUIRIT E s. confirmat nunc, exposita tota re,animos populi:ostendiis , qua ii publice interfueris,catilinam ex urbe pelli nunquam enim futurum fuisse, ut haec tam facile reprimerentur,

β ille in urbe remansisset.

SCELERATISSIMI. quoniam a ciuibus inmin

P ERICULO ISSIMIQVE . quoniam dum sticum, ac late sim . a

215쪽

IN CATILINA R. LII. sp Ες AT QV E OPE s. quidam libri veteres, Spes . opcsj. Dia 3LEN TULI SOMNUM ..de hoc , π de cothegi.temeritate iam dιximus. NEC L. CASSII ADIPEM. stoliditatem ι'asus , atque inertiam significat . qua de re A conm: cassum , inquit , qui iners, ac stolidas tum, magis quam improbus, uideretur, post paucos menses in coniuraritιone catilime esse apparuit, ac cruent imarum senteta tiarum fuisse auctorem. I M AD CETERA I REI. I ad certas res, omnes libri ueteres. ita emenda. N E Q V E V E R O cVM A L I a V ID MAND A V E R A T. Homines acres, atque in agendK rebus exercitati, obire ipsi potius omnia, quam mandais re alijs, solent: quo nomine Philippum etiam alicubi commendat Demosthenes. notus est apologus, qui est apud Gellium, de coita. EXITIV M, AC FATI DIEM. ueteres Itabri , Exiti ac fati diem. quod probo. N R E M P. ijdem omnes libri, In republica. quos placet. non enim pendet a nomine, coniuratio : sed reae Dondet ei, quod paulo ante dictum est: In priuata dori

enim in rep. periculum fuit grauius unquam, nec maius ocium. ita enim recte emendauit hunc locum Petrus Via

216쪽

Quanquam haec omnia Quirites ita sunt. a me ad mi ni strata, ut deorum immortalium nutu atque consilio &gesta& prouusa esse uideantur. idi cum coniectura conὸ sequi possumus, quod uix uidetur humab hi consilii tantarum rerum gubernatio esse potui : tum uero ita praesentes his ter poribus opem & auxilium nobis tulerunt. ut eos pene oculis uidere possemus . nam ut illa omittam, visas nocturno tempore ab accidente faces ardorem l coeli, ut fui minum iactus, ut tcrrae motus, ceterassi, quae tam multa nobis costilibus facta sunt , ut haec, quae nunc fiunt, canere dii immor tales uiderentur: hoc certe Quirites,quos sum dicturus,neque praetermittendum, neque relinquendum est. nam profecto me: moria tenetis,Cotta, & Torouato consu/Iibus, complures in Capitolio turres decce locist percussas cum & simulacra deorum immortalium depulsa sunt, & statuae ueterum hominum deiectar,& legum aera liquefacta. tactus est etiam ille, qui hanc urbem condidit Romulus, quem, inaura tum in Capitolio , parvum,atque lactento. uberibus lupinis inhiantem , fuisse tuemi

217쪽

, illis. quo quidem tempore, cum haruspices ex tota Etruria conuenissent, caedes, at

que incendia, & legum interitum ,& bellum ciuile ac domet ficum,& totius urbis ac imperii occasum appropinquare dixe runt,nisi dii immortales omni ratione placati suo numinc prope fata ipsa flexissent. MVM ET V si QVANQUAM HAEC OMNIA. Hecvmρασκόbη quadam est ad explicanda ea, quae de proindigijs, ac significationibus deorum immortalium dictuism est. Harlim ego, inquit,rerum omnium tantum ministerfui: dij immortales ipsi duces atque auctores fuemuit . id probat duobus argumentis primum, quod lautarum rerum gubernatio vix humani consilij esse videratur: deinde, quod illi multis, Vss apertissimis signis

voluntatem suam patefecerint. NAM, VT ILLA OMITTAM. Cicerone cosute, multa prodigia facta sunt,quibus periculam reip. portenderetur.Ea ita exponti Iulius Obsequens.M. CG Eerore in impressis libris inepte legitur, M. Cesione)c. Avomo CU. Fulmine phraque decussa. Sereno Varis

Am enis Pompeius de coelo exanimatus.Τrabs ardens ab Oiqiι ad cocirem extenta. Terrae motu Spoletum totum conczgum , Cr quaedam corruerunt. Inter alia relatum

bimmo aute in Capitolio lupam Remi cr Romuli Diamine ictam gnum Iouis cum columna disiectum, bar: spicam responso ια foro repostilita. tabuia legum aemue,

N iiij

218쪽

M V R E T V s literis liquefactis. ab his prodigi catilinae nefariis conspiratio coepta. er paulo post. Lupi in urbe visi nocturni ululaetus flebiles canum auditi . simulacrum Martis sudauit. fulmen tota urbe peruagatum pleraque deorum simulacra decusit, homines exanimauit. Et Dio rudi luis ουν τουτοις tri ρον si Psyouoi . Q si δ κ et exa

de diuinatione. UT TERRAE MOTUS, CETERAQUE omnium librorum veterum auctoritate permotus, ita Iocum hunc emedundum censeo: Vt terrae motus relinqua, ut omittam cetera, quae tam multa Cyc. CANERE. praedicere.ductum a uatibus. sic locutus

est er in Vs, quos ante dιxi, versibus: Rec forciperpetuis sign/s,clariss frequentans,

Ipse deum genitor coelo ter riss canebat. NEQUE PRAETERMITTENDUM, NA

219쪽

IN CATILINA R. III, , sor 1VE R E L I N. V ENDUM. praetermittimus es, quae ne attingimus quidem: relinquimus iam susceptum vi etiam potest,ut duo ιdem ualentia coniunxerit:ut Tearentius:

Neque boni. neque liberalis functus officium si uiri.

COTTA ET TOR QUE A T O COS. Teneri non posIm,quin hoc loco uersus ciceronis, quibus haec continentur, propter mirificum ipsorum pulchritudis m, ascribam. Nuoc ea, Torquato quae quondam π consule cotto Ddius ediderat Drrbenae gentis hara perata. Omnia Oxa tulis glomerans determinat annus. Num pater altitonans,stellanti nix 3 olympo,

Ipse suos quondam tumulos, ac templa petiuit, Et cupitolinis iniecit sedibus ignes. Τum species ex aere vetus, genero q- Natta concidi clames vetusto numine leges: i Et diuum AEnulacra peremit fulminis ardorio Hic si laestris erat Romani nominis altrix Martia. quae parvos Mavortis semine natos ci. Vberibuε grauidis uitali rore rigabat: a Quae tum cum pueris flammato fulminis ictu. concidit , atque auulsa pedum uestigia liquit Tum quis non,artis scripta Cr monimenta uolatans, Voces tristificus cbartis promebat Etruscissomnes ciuili generos stirpe profectam Vitare ingentem cladem, pestems monebant; Vel legum exitium constanti uoce ferebant:

et pia deums adeo faminis , urbem, iubebant

220쪽

MUR ET VI Eripere er stragem horribilem, caedems vererL iu ARus PICES EX TOTA ETRURIA, Cicero de diuinatione. Etruria autem de caelo tacta scienti me animaduertit; eadem interpretatur, quid quibusque ostendatur monstris, atque portentis. quorieirca bene apud maiores nostrossienatus, tum cum maerebat imperium, decreuit, ut de principum fit fiex

gulis Etruriae populis in disciplinam traderentur: ne ars tanta, propter tenuitatem hominum , a religionis auctoritate abduceretur ad mercedem atque quaestum et paulo post: Etrusci autem,quod: religione imbuti, st diosius, er erebrius bestias immolabant, extorum coaegnitioni se maxime dediderunt, quods, propter aeris crassitudinem , de coelo apud eos multa fiebant, σquod, ob eandem causam, musta inusitata partim ex

coelo,alia re terra oriebantur; quaedam etiam ex bomianum, pecudum ue conceptu, Cr satu; ostentorum exertacitati fimi interpretes extiterunt. Idem libro fecundo de legibus: Prodigia, portenta, ad Etruscos, Cr bais ruspices, sistratus iussi, deferunto. Etruria - principes disciplinam doceto. ubi deleta particula, quae conis iungendi uim habet, legendum censeo,Ad Etrusicos b ru pices. Vide cr Valerium Maximum capite primo libri primi. FATA IPs A FLEXIssENT. Virgilius

tamen negat,fata flecti posse Desine fata deum flectilperare precando. At Seruius e libris haruspicitis, quos composivisse diciatur riges , fata decem annis quadam ratione differri