장음표시 사용
101쪽
Censet, quod Rhetoricae officium statuit Aristoteles , hoc ei commune esse cum Dialectico, ebque Rhetoricae definitionem Dialecticae quoque competereo; ut quae ipsa invenire doceat argumenta 'l'. Atqui cum Aristoteles,ait , Rhetoricae officium esse invenire, sive, ut ipse loqui tur, , h. e. Videre seu perspicere omnia m νἀ, minime intelligi debet se-la argumentorum excogitatio, quam prin Ceps Rhetoricae pars tradit: sed quae inventio, quae dispositio, quae elocutio, quae actio,inaxime sit adporsiiadendum accommodata. Neque enim officium sinito praestiterit Orator, nisi universa haec perspexerit; quando non solum argumenta alia
aliis magis idonea sinit ad animos hominum impellendos ; sed multium quoque
reseri, quomodo partes orationis collocemus ; nec ubique habent locum eadem verborum sententiarumque lumina ; pro rebus etiam personisque variat dignitas actionis. Quare,non quidem repugno, quominus γω, i cum Fabio inventionem transferamus: verum cuncta haeae ab Aristotcle aio inventionis vocabulo intelligi ;eoque graviter errare Fabium,cum Vocem , hanc ita interpretatur, quasi acciperetur an ustiori
102쪽
ngustiori illa notione, qua primam constituit Rhetoricae partem. Illud praeterea consideratione dignissimum est, quod Aristoteles in sua definitione no dicit ενδοξοι piobabilia. sed m,νἀ quod cum adversus Fabium, tum inprimis contra Mirandulanum facit. Quippe quidem, sive probabi-Ιe,considerat Dialecticus i m νώ veris,sive perseadibile, Rhetoris object um est. Duo meum haec, ut optime observavit Riccobonus, differunt ut genus, Ac species. Siqui dem ut vox ipsa indicat id omne Vocatur, quod ex opinionibus ac judiciis hominum est: eoque ab Aristotele I Topicorum dicitur νδοξον esse,quicuuid probatur omnibus, vel plurimis, vel rapientibus, sive omnibus, sive pluribus, sive mazime probatis. At m νον ei tantumodo est,quod vel omnibus probatur, vel plurimis. Nam istiusinodi solum probabile oratori conve nire, cum alibi Aristoteles docet, tum lib. II. Rhet.cap.xXII l. Deinde ενδο ν selas respi- fiuxta res
prehendit etiam mores,affectus,dispositionem, clocutionem, SC actionem. Item ἔνδο- consistit in interrogatione, S responsio-
nc. id enim significat sive disterc-
103쪽
unde & multi Rhetoricen dictam arbitram tur a ρίω, h. e. fluo ; quia eius munero or tio, divite quadam verborum sententi. rumque copia, aurei instar fluminis ex
Sed , quaecunque hactenus diximus, dignissima sint, ut nonnisi apud auritos Midas inveniant fidem; si, quod nobis oC- centant quidam, idem plane fucrit cons-t rem di bia derare m νὼ ἐπλως ' , & considerare να-- iri a si qua πιθανά. .. Ud igitur Znuin con
tra hos adstruere conabimur, aliud longe esse, cosiderare quippiam generatim; aliud, speciatim: aut disciplinas plures circa idem versari poste, atque eadem etiam in arte, eadem de re, saepius posse tractationem suscipi, si tanthim considerandi modus fuerit diversus Z At haec quidem ita manifesta stini, totiosque a doctilliinis viris demonstrata, ut laterem lavaturus videri possim ; nisi infriiniti isti homines rudem juventutem, & a labore ad desidiam proclivem, falsis id genus dogmatis quotidie, velut toxico, inficerent. At cogitare debebant, quod nemo simus inficias iverit, Physichim, & Medicum, de corpore humano agere: sed illum id considerare, qua naturale; hune, qua sanabile. Neque quia
104쪽
anima, qua corpori organico sociata, Physicae est contemplationis, eandem, qua seorsim quoque subsistit, sublimioris esse Contemplationis, negari potest. Sic quo que cosiderandi mod9 disterunt, objeci martis statuariae, &-CXCus - ,riae: item medicinae, & palaestricae. ac CCH
quinariae. Est illustris his de artibus Fabii
locus lib. II. cap. est. Neque protinus non in materia Rhetorices, sin eaaem versatur se
alius. Nam siquaeramus, quae sit materia statuarii, dicetur aes: si quaeram, quasi excusoris , id in eius fabricae quam Graeci κου κlta vocant , ititer aes esse restondeant. A sc medicina ideo non erit ars, quia unmo er exercitatio cum palaestricas ciborum vero qualitas,etiam cum coquorum ei si arte communis. Idem μαβικῆς, seu divinationiS , ψυMολσγικῆς illu1tremus eXemplo.
Resert Plutarchus aliquando Periclitex agro adlatum fuisse caput victis Cum uno cornu. Tum Lamponem dixisse, duas esse in civitate potentes factiones , Thm cydidis, atque Periclis: fore autem, ut ad unum, apud quem cornu illud arietis esset, potestas omnis transferretur. At AnaXagoras, osse fiontis dissecto, ostendit, cerebrum sedem suam non obtinere ; sed ovi instar
105쪽
94 DE RHETORICE s NATURA instar se habere , atque eius acumen ibi concrevisse, quo loco cornu originem duceret. Itaque tum in admiratione fuisse Anaxagoram. At omnes postea miratos
fuisse Lamponem, cum, Thucydide plane everso, gubernatio Reip. tota esset penes Periclem. Nihil,inquit Plutarchus, prohibuit rem ipsam tam Physicum tangere
quam vatem; illo caussam, hoc eventum recte deprehendentC. X iis, quae hactenus diximus, Coghoscere est, quomodo Rhetorica a Dialectica, h. e. ea Logices parte, quae ex probabilibus docet ratiocinari, tum matCria, tum fine, tum ossicio, differat. Nam Rhetorica imprimis versatur Circa materiam
civilem: Dialectica sine discrimine occu- CAp. VII
De quadruplici discrimine Rhisorices UDialemia r indeque contra Zabare tam ,'Gassarem Sardum, comproba tur, Rhetoricen non esse Logicae partem.
Aristoteles , Cicero explicantur.
106쪽
patur circa quamlibet. Rhetoricae finis est perseadere, h.e. efficaci oratione ad agem dum impellere: at Dialecticae finis est
σκαλια , atque Cognitio. Rhetoricae officium est m να, qua πιθανα: Dialecticae est considerare πιμνα, qua ενδοξα.
Haec diversitas subjecti, finis, & officii, diversitatem quoque aliquam parit formae accidentariae. Nam, juxta Zenonem, Rhetorica,porrectae; Dialectica compressae palmae similis est : quia Dialectica simpliciter
sua proponit; at Rhetorica Copiose, ac ornate. Illustrat enim orationem dicendi luminibus,tanquam stellis; ut omnino,quemadmodum homini ingenium,ita ingenii tu men sit eloquentia. Alioqui, si materiam utriusq; facultatis consideremus;non latius loquuntur Rhetores, pressius Dialectici; quod Cicero scripsit: sed latius patet Dialecticorum oratio,quis Rhetorum: Nam, ut dicebamus paullo ante,Dialectica vers tur circa quodlibet probabile; Rhetorica Circa probabile confessum, quod persitasλbile dicimus. Et hunc quidem in modum limites Dialecticae & Rhetoricae distinguuntur; ut necesse non sit, litem amplius intendi de finibus erciscundis, ut ita cum veteribus dicam. EX
107쪽
Ex hisce vero tam illustribus notis, aliud quoq: egregium elicimus. Id Vero istiusmodi est, Rhetoricam non esse partem Logicae, ut putabat Peripateticorum 'rab, Elia nostri seculi princeps ', hoc nixus fundata Itb- 4ς mento, quod artes illae omnes lint Logicae appellandae, quae a Logica universali Logicum instrumentum sumentes, in usu illius ad finem aliquem conferente, occupentur. Rhetorica autem: doceat usum enthymematis, Zc cXempli, in materia civili: quemadmodum Apodiistica , Dialectica, de Sophistica, aperiunt usum Syllo Oismi in materia necessaria. probabili, de fallaci. Verum parvo labore hanc sententiam evertemus. Nam cum adaequatus Logicae finis sit dirigere intellectum in cognitione rerum: nulla Logicae pars esse potest, quin per se σιδασκαλων ac cognitionem sibi proponat: atque ita Apodictica, pro fine habet scientiam ; Dialectica, opinionem veram; Sophistica, falsam. Et quia notitia in his solum intenditur, ideo haut aliud d0cent, quam rationem ac iam applicandi sormam syllogisticam ad materiam necessariam, probabilem, fallacem. At Rhetorica uti de Poetica minimc docere contenta, studet insuper animos ad agendum
108쪽
AC ς ON ST IT V T IONE. syagendum impellere rad quod, praeter assi menta probabilia, multa alia requiruntur;
uti - η, verborum sententiarumque lumina, dc quaedam actionis dignitas: ut de οἰώνομι- nihil dicam, qua hic opus; eum non interrogatiunculis , uti Dialecticus, pugnet orator i sed continua agat oratione. Ex his satis paret, quod universe de artibus asserit Zabarella, id de iis
tantummodo concedi debere , quae tum theoreticae, tum practicae Philosephiae, inserviunt; non item de iis, quae solius Politicae sunt instrumenta, uti sunt Rhetorica, & Poetica. In eundem cum Zabarella errorem incidit Gaspar Sardus; qui & ipse commemtario de triplici Philosophia ad Olympiam Moratam, posteriorem Logicae, sive, ut ipse vocat, rationalis Philosophiae partem dividit in Apodicticam, Topicam, Rhetoricam , Poeticam, ac Sophisticam : ac scopo insuper hunc in modum distinguiti quod Apodicticae sinis sit scientia, Topicae opinio, Rhetoricae existimatio , Poeticae suspicio, Sophisticae fraus. Hinc inter alia inquit, sientia dignior in opinione opinio existimatione existimatio sesiatione , merito Sylgogismin demonstrativus G dignior
109쪽
dignior in dialemco,est Laumcin rhetorieo. rhetoricus poeticotadeoq; libreposteriorum Analyticorum dignitate praecedit obrum Topicorum,se. Topica Rhetoricam, o Rhetoriis Poeticum: sed ultimo loco eu liber Elenchorum, qui desilogismo Sophistico resectat. V rum Rhetorica,& Poetica, objecto, & fine, a Logica differunt ; ideoq; Logicae pars esse sno possunt; quemadmodum nec ad Aristotcle in organo, scd separatim traduntur.
Qui advertam tuentur sententiam,hnobis, stibias. -Semiramidis, opponunte i p. io. dist. Aristotelis 'locum n quo Rhetoricam disertim facit ρώωον ΔιαMQικῆς M. Verumis . hic Aristotelis locus, no ', sed cum sine u icto, interpretationis quasi condimento accipi
debet. Neque enim id proprie intelligi debere, argumento est, quod non contentus dixisse, μορμον ἡ Διαλεκακῆς, continu6 sit i- Cit, fomiωρω . . Quo significat, quandam habere cu Dialectica similitudinem. Nem- παχυτερως loquitur Aristoteles: neq; aliud eo innuit loco, qukn,quia Rhetorica . argumentationem a Dialectica mutuatur, iccirco, si non simpliciter, at co respectit ac, si non partem,at quasi particulam vide
rio Sane hoc pacto, non Logicae modo, sed recte dicitur: quod eΟ- : ' ' dem
110쪽
dem ex Aristotele comprobatur. Is enim paullo ante Rhetoricam, non Dialecticaesbium, sed etia Politicae, Vocarat quasi stolonem dicas e Logica & Politica pullulantemmempe quia a Logica quidem accipit argumentandi rationem, unde SCSimplicius eam ad disserendi instrumcta fin Categoripertinere ait in a Philosephia aute ea , quam Cicero, Latinam augens linguam, primus Morale appellavit,materiam Civilem capit. Aristotelis vestigtis institit Tullius. Siquidem x uirit in Oratore Dialecticoruacumen,& sententias Philosophorum: ex quibus sane si consequi putant,RhetoricaDialecticae esse partem 3 fateri cogentur, eam quoque partem esse Philosophiae Politicae. At absurdu est, disciplinam unam plurium disciplinarum, proprie loquendo, partem esse. Proprie dico. nam improprie quin ita appellari possit, nullus ambigo. Quemadmodum enim Aristoteles Rhetoricen Dia- lecticar vocatuta Cicero eam diser- partieula tim appellat scientiae civilis partem: quia
nempe ab ea materiam mutuatur,eiq;,tan qua domin ,subservit: Ovidis,inquit T-f Lib r. Rhe
dam ratio multis,ac magnis rebuU con- Iavent
flato eiusdem quaeda magna,ise ampla,para eis Non dubium vero, quin