Josephi Matani De juramento calumniæ tractatus

41쪽

pletosium in omnibus civilibus actionibus, quae sunt arduae, quamvis semiplena probatio facta si , locum sibi nequaquam vindicat . . Hujusmodi sunt pecuniae , graVes, beneficiales, seudales, causae status, aliaeque plures sa). Quod attinet ad alios cais . sus, in quibus Juramento suppletorio locus

haud est, consulendus Strykius b ). Quae

autem praesumptiones adesse debeant, ut purgatorio Juramento sit locus, tradunt Lau-terbacus, Struvius , aliique sc). IX. Juramentum suppletorium plura copulative exigit . I. Vt causa admodum sit dubia , nec per ordinaria probationis meis

dia veritas haberi possit d) : Haec enim

probationis species est mere subsidiaria, ideoque non admittenda, nisi defientibus aliis probationibus se . Si vero Actor plene probaverit, Reus est condemnandus ne

42쪽

que tunc lacus est Iuramento suppletorio a) . II. Vt causa sit stitem semiplene pro sata , adeoque si Actor nihil probavit ab solvendus est Reus , etiamsi nihil praestiterit'). m. Quod deferatur illi, qui propriis corporeis sensibus causam Vere perce

perit s.c ). IV. Quod rantum deseratur perissonae fide dignae, quae secundum leges a ferendo testimonio nequaquam reiiciatur d). Ne tandem pars quodammodo in propria causa testis adhibeatur, & spe imcri assequendi , aut damni evitandi ad per-jurium incitetur, & quasi impellatur, parce admodum , & raro a Judice parti in supplementum probationis hoc Jusjurandum deferendum est se). X. Juramentum malitiae illud est, quod

praestatur non super tota causa , sed sise

sera i s. eaus 3. s. id p. Teses a. f. 7.Cv. Praeterea . 7. de Te β. g. e Qyi . ara ire cupit de Iuramento suppletorio consulat Mercit. XU. Io. GitI. Helvecc. quae hunc titulum

43쪽

: per exceptionibus, vel aliis praecipuis a ticulis , sive arite, sive post litem contesta tam , quotiescunque sit praesumptio contra partem litigantem quod data opera exinceptionem propoliat , seu petat dilati

XI. Juramentum veritatis dicendae illud est , quod emittens jurat super scientia,& veritate , quod scilicet verum dicat, ideoque praestare volenti Jusjurandum veritatis conceditur dilatio ad eam investigandam; contra vero emittens Calumniae Juramentum jurat super credulitate, quod nempe existimet se justam causam habere. Quapropter spectato Iuris rigore Sacramentum praestans de Veritate dicenda non tenetur respondere , nisi id quod vere

haud ignorat, propriisque sensibus deprehendit b , velut evidentissime constat de testibus, qui ut plurimum non probant , nisi deponant de scientia , sive de iis, quae Propriis sensibita perceperunt ς . De

44쪽

De discrimine , qod intercedit inteν Iuramentum Calumniae , malitiae , ' O veritatis dicendae. '

XII. π N multis dissidet Juramentum ma- A litiae a Juramento Calumniae. I. Quia Juramentum malitiae DX. J potest

exigi tam ante, quam post litem contestatam a J Juramentum autem Calumniae exigi potest tantum post litem contestatam bJ. II. Juramentum malitiae potest exigi totics, 'quoties aliquid malitiose dici , vel fieri praesumitur scJ . Juramentum vero de Calumnia in eadem instantia,& ab eadem persona semel praestitum post litis conte- sationem denuo dari non debet f dJ , quia Jusjurandum illud extenditur ad omnes exceptiones peremptorias , quae ' postea

Occurrant, vel emergentes sint, vel inci-D denis a In appellationis eausa δε Dr. Cat. in VI. h

45쪽

dentes. III Juramentum malitiae exagitur solummodo super quibusdam praecipuis articulis X.), in quibus praesumptio est quod aliquid dolo malo petatur . Iuramentum aurem Calumniae exigitur super tota lite a). IV. Juramentum malitiae semper emiLaum fuit ne dum in causis profanis, &c, Vilibus, verum etiam in Ecclesiasticis , &

spiritualibus b) . Iuramentum Calumni

quondam esciebatur Blum in causis profa- , nis, & civilibus, non autem in causis Ε .clesiasticis,& Spiritualibus, &. in istis tan- . tum de Jure novo praestatur sc ). XIII. Iuramentum veritatis dicenda XI. , & Juramentum Calumniae quoad nonnulla conveniunt, quoad alia discre- pa it. Conveniunt Ι. quia utrumque exigi potest, ac praestari tam in exordio litis

L ), quam in qualibet ejus parte t. II.

Couveniunt etiam quia utrumque in causis a Auth. me Saeramentum Cod. de Furi Cal. b

Cum diu r 31. de electione c e Cap. Si de Ca Iumina t. de Dram. I. in VI. I. Quamvrs in causis spiritualibur. c d C. Si de Cal. I. se

46쪽

standum sa). . '; XIV. Discrepant L qi ita Juramentum Calumniae est Juramentum credulitaris, quo quis jurejurando affirmat se credere quod aequam causam foveae s L vii.) , idque per verbum explicari seler . juramentum autem de veritate dicenda est Jura. mentum de scientiam, vel Veritate , quam quis deprehendit , dicenda , ac sit per verbum fis . ll. Quia Iuramentum Calumniactcum feratur super tota causa Xll.) , respi cit multa capitula . Juramentum autem de veritate dicendat respicit unum solum c pitulum , nempe illud , super quo , extintur, & praestatur. . .

De nec late praestandi

iuramentum Calumniae . - -

xv. Um sapientissimo Romanorum.' Imperatori Justiniano id magis

47쪽

28eordi fuerit quam ut litigantes a Calumniosis litibus prosequendis averteret , optimo sane consilio decrevit f a J ut ipsae personae litigantes, Actor nempe , & . Reus in litis exordio Iuramentum Calumniae praestarent II. Xlli. J. Quamvis hic Imperator nonnihil f b J hac in re immutarit , hujus modi tamen Juramentum antiquissimum esse constat. Et sane ortum habuit a Gladiatorum

consuetudine; nam ἀμφιορκια, ἀμφιμοσία ab

illis dicebatur, quia utrisque Juramentum praestandum erat. Ita postquam singuli ad . Venerant litigantes, Judex utrosque jurare praecipiebat , adeoque hoc Iussurandum veteres Calumni . Iuramentum appellarunt. In primis autem Actor hoc Iura mentum praestabat : Hanc litem quam movi , calumniandi animo non movi; sed existimo me halere bonam causam , nec. dilationis, nec Caumniae , nec vexandi adversarii gratis probationes in tota hac easto ab adver-fario meo nullai exigam: Si Dear sec. Ρ'. stea Reus jurabat: Ego putans bona instantia

48쪽

2ytia causae ad eontradicendum pervenio, nec dilatioηis, nec Calumniae causa, nec vexandi adversarii gratia probationes in tota haeco a ab adversario meo ullas exigam: Si Deus e c. Romani parens eloquii Tullius Columηiae Iuramentum jurare in litem vo

cat f a J . suod , ait , in codicem jura

tus referre noluit , id jurare in litem non dubitet. Id ipsum interpretantur ImΑctorem olim jurasse se litem ex aequo, & bono aestimaturum. Judicium Vero abis soluto Reo contra accusatorem instituendum relinquebatur, si falsum crimen intulisse compertum esset fili. J , veluti ostem dit Cicero b) hisce verbis: Nec elabi alio accusatore poterat Aulus, nec e lηom nia Calumniae relinquere accusatorem ciuem tius. Verum adeo religiosum Ethnicis Romanis fuit Jusjura m, ut saepissime cramentum ab illis appellaretur. Praeterea cum per Deos tantum jurarent pagani, Enia ius inde dictum putat Jusjurandum quod

sit Jovis jurandum. Justus Lipsius sc J Ennii

49쪽

sententiam eonfirmat 'auctoritare Apuleiis ), cujus haec tantum verba, η- ct Disuurandum dicitur , immutat, legitque,aam ct Iotu, jurandam dicitur . Hoc autem videtur ab Apulejo acceptum ex Ennio , cujus hunc versiculum refert Cice

Ddes alma, opto penuis jurandum Iovis. Item vetus illud Naevii legimus: - . facratum Iovis jurandum sagmine. Ex quibus testimoniis - magis , magisque confirmatur illorum opinio , qui Juramentum proprium Jovis esse , & ex Jove diei Iosjurandum existimant, ideoque explorarissimum est poetas saepe inducere jurantem Jovem magnifici, & cum ingenti naturae Commotione. Hoc ipsum ostendit Virgi

i Xul. Cum Deum Jussiurandi testem

50쪽

vocarent pristi mortales, eum ve luti manu ad caelum ejus sedem porrecta, digito osten debant a) . Primus autem jurandi ritus . cujus mentio habeatur in Sacris Litteris,

alle est , quem adhibuit Abrahamus fi ),

cum Regem Sodomae his verbis allocutus est : Levo manum meam ad Dominum, hoc est juro, quod non accipiam vel firium , vel corrigiam calcei tui. Neque id precibus tantum caelum versus manus I vabant prisci mortales sc), verum etiam in solemni praestando Juramento manus attollebant caelum, O terram pro more at testantes, ut recte ait orator, & Theolo. gus praestanti ismus S. Gregorius Nagianaenus d) . Quamobrem in Ueteri Testamento se) haec leguntur verba: Testes invoco hodie caesuin , ct terram. Levabo ad suum manum meam, dicam, vivo ego ire aeternum f): inibus in locis per elevatio