Aloysii Antonii Verneii ... De re physica ad usum Lusitanorum adolescentium libri decem. Tomus primus tertius

81쪽

Lia ER P RrΜus. salsii examinamus reperiemis, eos in ejusmodi rebus nihil ultra occidentis Philosophos progretas esse . Plerique Ariastotelem ceteris praetulerunt , atque quorumdam e illius Physicis libris vel epitomas , vel paraphrases condiderunt rut Nicephorus Blemides, Theodorus Metochita , aliique rquamquam doctoris sui germanam sententiam persaepe adissecuti non sint. Alii ad Platonis philosophiam, non veterem illam quidem, ea ab Alexandrinis de Brmatam, animum adjunxerunt quae quam longe distet a verae Physi-

principiis , homines hisce litteris contriti plane cogno , scunt inio ipsum circa excidium Constantinopolitania perii, quod anno ciaccocinii evenit , in more erat Maniqui, capta constantinopoli, vel paullo ante , in Italiam confugerunt Graeci, Graecam philosephiam non adeo ii

quinatam adtulerunt ad nostros, Partim pro Platonera bant, ut Bessario cardinalis michael Apostolius , Geomeius emistus letho, ceterici partim Aristotelis hypotheses defendebant, ut Ioannes Argyropulus, Theodorus G ax Georgius Trapezuntius , Georgius Scholarius , aliique Quod ut Italis gentibus probarent , utriusque Philosophi

scripta eorum aliqui in Latinam linguam accurate fatis converterunt. 2 Quo laetum est, ut qui postea Aristoteles, ceterisque Graecis aut Philosophis, aut Mathematicis et elati sint, missa Averroesianorum interpretatione , ad Grae-ςorum conversiones conrugerent , nisi alias emendatiores

malent essicere. 3 sed tu doctissimorum hominum labores in summum em runt, ut de Aristotelis in Platonis se tentiis recte ex ipsis sentibus iudicare possemus t Physicio vero ipsi nudum adiumentum tuleritiit nam conversioni, D bushut, Laicis omnino in iis Flandraim relinques L. Hor- Medi scripta junctim rodiere Venetiis ann is 6 DLex Dibus eorum ratio curant bra Viri potes, quae iam ris

dima letiori et i a. Nempe XIII XIV XU. a Latinoius de Fortuna rist. cap. o. De earum ess 'um merato consule metrum de Claris Interpretibus . 3 Aliqui Latini, qui errata Graecorum exulum animari erist uni in vertendas tithematicis, iovas comersiones condiderunt

82쪽

accuratius is limatius disserere non potuerunt. Itaque sive Historicam physicae partem, sive Ration lavi consideremus, inani sestum omnino est , eos inulto munus , quam Latinos philomphos, desipuit e, atque inanibus illis quaestiunculis, quae apud hos utramque faciunt paginam, sapientius abstinuis eri in eadem ainen Physicarum rerum ignorantia is oblivione acuisse , suo Aristomeetantum, interdum etiam Theophrasti, ac Dioscoriis contentos. Et his temporibus Philomphia omnis Graeca in Orie et una cum Imperio exstincta est. A ror et v I.

Ne P sica, quae Saecula xvi. Hi in usi de rudimentis emendationis Phrsicae.

JAm idem studium instaurandi veterum Graecorum system

ta, quod Saeculo xv in Italia exortum fuerat, tam altas vi egit radices, ut hoc saeculo nihil aliud , quam Graeca, QDumatica philosophia, in honore fuerit. Hinc docti homines omni animi conatu se e dederunt condendis meli Tibus interpretationibus Graecorum philomphorum , iisque ex Criticae artis prae scripto emendandis . I Non nulli Platonicam philosophiam revocarunt quam cum sui milibus, nempe Pythagorica in vero etiam cum Cabbalistica , conjungendam judicarunt . Alii stoicae renovandae curam suscepe runt . sed omnium Graecorum merita longe superavit Arbstoteles, qui cum pressius,' ordinatius ceteris philostph retur, ac de rebus utilioribus di taret tum etiam pluriumas res Physica periequeretur, quas in Platonicis, Pyth. eoricis , Cabbalisticis frustra quaeramus ob eruditionem suam , 3 utilitatem argumentorum ceteris philomphis Grae

cis praelatus fuit.

iniam ut Physicis argumentis sub idem tempus ει

83쪽

Lrsa RPRx31. s. 7 Iectabantur, Aristotelis hypotheses nullo delectu sunt amplexati iisque Physici apicem , ad quem humanum ingenium pertingere potest, consistere reputabant existima te nihil in omni Philomphiae parte ab humanis ingeniis excogitari pori, quod non Aristoteli suo cognitum fuisset simmo nihil umquam ab ullo Philompho riptum fuisse , quod in religionem Catholicam aptius conveniret si) Quoacum ex scriptis illius faeculi satis evidens sit, locupletiores testes requirere esset ineptum , nec sine censura commi tendum , praesertim cum obvii expositique sint. At eum Aristotelis Phusica non certis, Wpe picuis prin-eipiis , uti par erat, niteretura sed ex Metaphysicis notionibus, quae nihil clari, nihil certi definitique continent , sere tota constaret adeo ut e florem incertiorem, indocti rem, quam ante, relinquant evenit ut ipsa lectio Aristotelis librorum, quae plerosque in illius metentiis confirm bos

res etiam Vetere tum in eo Iodando in is inundis , nisiit Iuni Aristoteli ingenium , doctrinam , ac pietatem eritollentes, satis πα- est iis , qui Litteraria historia politi t.

Nobis D eiu nominare, non jam --tum de Monte e rexstat liaestio magistralis, ostendens per auictoritates script. Divinae, quid juxta laniorum Do florum sententiam probabilius diei possit de salvatione Aristotelis Stagiritae Col niae I 87. Disve recentiorem Fortunium Licetum Ianuem Iram, eumque Parnanum 3'ticum, qui bisum edidit de Pietata Arist. erga Deum, momines Patandi I 629. in quo parum

albuit, quin rami quosi ahquem veterem Episcopum, nobis Milo mis' poneret. Scribit enim in Praefat. M vra rem, sim ei Phila μα--τα -- Aristotelem a serum ista is rem accum maxime solaque naturae rumine fretin ares eatismi isti ininus ocis de summo Deo, reliquissu orbesi mis M MPm Minenti i , ea eroexisse , scriptivique mand ,

prae nemo Gentilium famentu- in seniorum noverit, a m is mMmentis litterarum commendaverit . , Nec his ontentus

84쪽

U DE RE PHYsro Abat , oceas fuerit viris limati iudicii , ut stagiritae err res Physicos detegerent, iisque verisimiliora principia sub

rogarent.

Hinc aliqui Parmenidis Physiologiam inlustrare , cperpolire curarunt. uod fecit Ernardus Telesius Calaber , qui ejusmodi systerna singultiri libro exposuit: I quem Thomas Campanella, is tu idem Calaber, a latii.

que secuti sunt . 3 Alii tomisticum ystema Democriti, Epicuri poliendum suscepere quod ad Pythagoreorumhyleothest acco nodarunt ut Iordanus Brunus, Calabe ipse in v tres in id unimo consensu incubuerunt, ut Aristotelis Physicos errores doctissime demonstrarent, quo secilius aditum pateficerent sibi ad novam Physiologiam inducendam. Ut eos praeteream, qui erro es quidem Aribstotelis in Physicis me notarunt, sed meliora , aut cla riora non dederunt in quibus est Petrusinam is iram cistus Patricius 6 rat alii quidam.

Haec veluti praeludia quaedam emendandae Physicae suere , emendatio non here nec tanta moles mutationis totius Physicae disciplinae tam debili fundamento innitii terat. Illud omnino Physicae . Estaurandae is amplificandae Occalionem dedit , nimirum cultura historiae Narci- ratis , quae eo lem saeculo a diuturno silentio , in quo Iacuerat , paullatim resurgere coepit . Caussa fuit eadem,

quae philosophiam Graecam revocavit studium nempe i terpretandi velares scriptores rei Naturalis, maxime Gra

i me de atura rerum juxta propria principia I aeriue 6ue Neapoli 387. fol. a In Philosophia sensibus demonstrata Sta Neapoli 391. quo his Telesium defendit. Itemque m Ius inoculis. 3 Antonis Teles M, Amώσω N Qui Galatem , Pomtius isti . tho inscriptori Acroti simus, sive rationes Articul rum Phylicorum ad verius rii otelicos . IIebratae 388. ue Exlian Scholarum ejusdem Phusicarum Libri Iir. in totidem Acroamaticos Iibros Aristotelis . Par πιι 156s-

6 In Nova de Universis Philomphia c. να ae 39 I. BL In alio per Iliso Aristoteles Lacotericus o errore Aris 'trii orat cor persequim .

85쪽

LI EAR PRIMUs. Iseos , ut Theophrastum , Dioscoridem Galenum , quos plurimi viri doeti explanare sibi proposuerunt E qu ad indagandas Stirpes illas Graecis nominatas , earumque vires Progressi sunt, quo melius edicinae arti opitulari possent. Itaque intem inculo in otauina floruerunt prae et

ris Cordus uterque parens filius , Conradus G a rus, Bartholomaeus Marant , Petrusmathiolus , Petrus Betonius. Fabius Columni, Ioannes Ba inus , aliique mi tamen etsi multa de hoc argumento ediderint volumina, pariun in systemate Bolanices profecerunt e quoi non nisi fine superioris aesculi is hoc nostro inventum fuit, emendatum , post Tournes tium, innaeum. Nec etiam in ostendenda utilitate , quam ex Stirpibus Μ vicina capere potest , eliciores fuere t cuiusmodi notitia non nisi post conditas academias Regia verior accuratior haberi coepit. Sintiliter soria Animalium eodem saeculo , eademque de caussia diligenter, eruditeque exculta est in qua ex ceu luerunt idem Gesne rus, Ulysses Aldrovandus , Andreas Caesalpinus, P. Ottonus , uteri . Etiam MetallorunA

Mythum historia a Philosophis praediisti saeculi multo diligentius conscribi coepit de qua bene meriti habentur

Georgius Agricola, iidem Caesalpinus, Gemerus, &M-drovandus tum Gabriel Faloppius , errantes Imperati , Christophonis Encelius, ceteri. sed haec, ut magna splendida praedicentur, si ad Saeculi xvii. multo magis ad huius nostri scriptoriis

indagatores Naturae reserantur, rudimenta tantum hi riae Natmesis fuerunt idque svium declarant , praedictos Philosophos quasi per nebulam animadvertere coepisse , Phrscam disciplinam ex accuratissima rerum Naturalium hae ita duci debere

Ex omnibus tamen historiae Naturalis partibus, tres illae abstrusiores, eaeque hominum ueneri utiliores, quae eodem saeculo divino beneficio pedetentim excultae fuere, multorum ingenia excitarunt, ut interiorem Naturam rum non ad hypothesim aliquam Graecorum fingerent, se experientiae auxilio indagarent . Altera fuit Anarome, qua cum post medium Saeculum XVI. non ex Graecorum libris,m parum in ea viderantu nec ex Scholasticorum disputationibus, qui in ea nulla caeci erant f sed ex ipsa cada-

. Verum

86쪽

ω neta. x PHYsrca verum diuturna consideratione hausta sierit viris dilige tissimis; 1 ea a fuit potissimum, cur in hac parte Nati. ratis distiplinae sequenti saeculo homines acerrimi ingenii

mirificos proiectus facerent humani generis bono. Altera Chemia suit, quae labente eo inculo inflammato studio tractari coepit. a Quod tametsi non bene suis auctoribus

cesserit , nec satis propagatum fuerit tamen occasio fuit acrioris ingenii hominibus, ut Aristotelica hypotheses in- Certas, . Obscuras ejicerenta . ad verisimiliora systemata excogitanda gradum facerent quo expeditius aliquid clarius, utilius in Physicam introducerent. Tertia vero, sertasse praecipua habetur Apro nitar quam cum Viri di-Ii entissimi non e ingenio , sed ex constanti obserratione amplificare sibi proponerent, sine uua anticipatione, sine partium studio singula examinarent seliciter senemathesmatis praesidio novas leges motus in corporibus 4ael stibus , terrestribus 3 obsera arunt ex quibus inuenti saeculo ad alia multo utiliora in Physicis invenienda tra situm iecerunt, de quibus ins a dicendum est. VII. De instauratione utilimis musicae , quae Saecula XVII. accidit deque etiario prones ejus πusque ad rem Saeculi

Motis autem semel in Physicam liberiorem animis, atque raetis repagulis, quibus in senia detinebantur ne aliquid , quod non esset Aristotelicum , tangere ac cle-

libare auderent ficile fuit Philosophis novas philosopharis di rationes tentare atque huc illuc andabatarum more

Mortem in celsi, quae anno is i. evenit , inque adfinem xv r. Secub , inmet post Chemiae laude plenduit. In qua οὐ

87쪽

Lia ER PRIMvs.' reursantes, viam tamdem aliquam reperire, per quam ab obscuro ergastulo veteris illius Physicae liberati, ad liberi res campos amoenioris Physiologiae , atque ad lucem immaneridianam emimperent ininio non caecorrum in morem,

quo alii euent, ducerentur; sed suis et oculis singula intuentes, A sagacius odorantes, iam bi quisque eam eligeret, quaeis planior videretiuo breviori tristi ad

ipsa Naturae interiora perduceret. Hinc inito xvii saeculo non nulli, excuse omni eo Philomphico , liberam de rebus Physicis rationem philosophandi inducere conati sunt. nova systemata Ecleis iisca publico bono ediderunt quod fecit Carpentarius, ScGilbertus in Anglia r in Italia vero Redemtus Baranganus, Barnabita religiosus. Sed praeter ceteros Franciscus ac nus , Baro Uerulamius Britannus qui . in Litais Παδε Augmento Scientia r I certiorem viam lailosophandi pandit E in Nompo tagano a rationem tradit, qua in

Physica judicare, eamque amplificare Possimus, omni pro sus hypothesi remota tum demum ita Hi mi Venio a. 3 ceterisque libris Physici argumenti copiosissime demonstrat, quo modo praecepta illa sua ad usum reduci possint . Laquatia uam Physcam tractationem perseisiam non dederit, homo Politi eis negotiis sitis impeditu. tamen viam ει vit, quam qui tenuerunt plurimi acerrimi ingenii homines, mirificos . incredibiles in Physica disciplina E-cere progressus immo vero quaedam, quae alii paullo post

veluti nova proposuerunt, Vel accuratius demonstrarunt,

primus ille eliciti: conjectura adi*ςutus Ost, sic in svis scro

litis tetigit. s

88쪽

6 DE RE PHYgICA Ex eo tempore Naturae scientia non modo clariori or

dine, sed etiam firmiori, utque utiliori ratione disputari coepit . Duplici autem via ad Physicae emendationem Phlia Diophi progressi sunt quarum altera experimentalis, altera me Halica nominari potest. Primam instituerunt illi, qui ex laribus motus haud pauca phaenomena tum in Physica, tum injecticina, ranatomia perspicue, mlide explicarunt Laudatur hoc nomine Academia unceorum, a

Fridem Caesio Principe S. Angeli in Urbe eondita a

no totoCira quae microscopii, Qtelescopi adiumento plurima Natura mysteria feliciter explicavit. Quod instruvitii tenuerunt etiam Galli quidam, qui paullo post apud marinum Mersennum , deminimis . Francisci de Paula Parisiis convenire soliti flent, si quo facilius Experimentalem physicam, mathematica in augerent, inlustrarent. Huius tamen facinoris praeclari gloria , ut mihi videtur quidem, unice debetur Galilaeo, qui ipse Lynceorum Academiae magna pars sitit, homini Pilano, artium Matheismaticarum supra quam dici potest perito qui cum summo ingenii acumine animadverteret , vagam illam in Phy.

Mis inutilem Peripateticorum disputandi iam ex .ign ratione letum Mettus eiis profectim. ne quibus nec ullos in re Naturali prose s Philos hi umquam habuis stlit, o nec ipsi Peripatetici post tam acres, ac diutu

Densi ostenc Thmmometri usum . Eod Libr. indieat Ronenti an aquae, quae globum illumbeum contus instar oris inenetrat, o perfundit . . t II de Augmento Scient Vim nes tiae in materia . Ibid. Lib. U. lurrana anatomica de corpore humano . bid. L. V. Rationem rasae ad amita remis motu accelerato ἐν alia hujus generis. Illius opera omnia οὐ anno I 638. quo primum in DL edita fuere, saepe aliis iniscis istat funici ac denuo Londini anno I7 o. DI ODrtim

i m mme Ηis . Academ Regiae Parisens L.Ι. . . et Elia in Aristotelii οπιω---- nisi ex Mathematiacae mine piis recte intemti, ex ano posse, docet Petrus ima infessor Paramnus, perussim in i erit Henetiis ammos ue6. Cui di potest inepta uincanui Locamathem lica Aristotelis ex universis ipsius operibus collecta, atque

89쪽

ta disputationes, vel unum phaenomenon reεte expone repossenta ad hujusmodi leges detegendas totus incubuit inio tam prospere illi cessit, ut ab eo temporeis sua , discipulorum i opera physica Mechanica mirificeis auis ista, inlustrata fuerit maxime praesidio machinarum , quas Galilaeus excogitavit . In quibus non ultimim locum tenet in tapium ab eo , Vix accepta notitia alia

qua, eaque sitis confusa , tam mirifici inventi, perquam stite excogitatum ερ perpolitum . Cujus adjumento tot nova in caelis permexit, ut mirabilia incredibilia etiam veteranis Astronorius viderentur: liri, deservestente invidia, sereri non dubitamini, plus disse unum Galilaeum, quam Astronomos ante omnes. et Quod ipsum etiam ieros iii auxilio in orbe terrae essicit . Cuius inventionis gloriam et Wolfius non nisi aliis tribuere videour; 3 id e

tum tamen est, Galilaeum micros pium ex lente convexa, concava immo & ex una ex plurimis convexis excogitasse cujus ope invisibilia multa, satis branda oculis exposuit stare merito suo Galilaeus Re.

Mii, aliique . a , Ille Galilaeus Phureis tractationibus η-- induxit, Iormatur ille -- γυ--iae lucem intulit ille ex hisis istendit , optima quaeque non detecta esse posse autem ais , his plurima detegit ille viam ἐν praeisit, ct muni diit . qua

sola tuto liceat promedi ad peritatem ciet 1gerer lieaeniuD praesentia inventori excitavit ille excitatos commeris

90쪽

6 Dκκου PHYs c centioris physicae parens haberi debet: i quippe qui vix isbium in Astro inicis ficem Philos plus praetulit: sed etiam in Geometricis, mechanicis, in quibus e Graecissilus Archimedes aliquid viderat, primus viam reliquis munivit, quae ad veras rerum caumas quemque ducere ρομset . a Decessit nobilissimus Philosophus Arcetri prope

Florentiam anno cini DCxLII aetatis LXVII.

S, Micam philosophanai viam induxerunt illi, qui non contenti clarius, atque firmius in i 'hysicis disputare,

16o9. caseu nescio quo feliciter i-enerunt quas machinas ALAert Austiae dono dederunt . Parum fama excitatus Ioannes

jusmodi alia interemit ut 'se Galilaeus fatetur . Deinde nuuia ripis Microscopium compsuum perietitando excogitoepi r ut fert estis oeulatus ieran nella ita de Galileo . Patim post Schei ne excogitati Astronomica telescopia ex a lentibus convexis Vide ejus Rosiam Ursinam Alano I 63o pag. II . seq. Rheita Canticeinus invenit telescopia Terrestria ex lente objectis convexa, O cirrhus ocularibus. Vide e Udem

oculum noch QEliae reum post illud temptis e Temfcopia, Tisierosiopia magis virique perfratre a Gissi μrti Gai constrvicta sunt de quibus iterum in ruin Lib. Vii. P. aV. cap. 9 in adnotationibus. thmiitiem, inieri u Mi Experimentales, i intreatationales, seu systemati s seret suo primm locu Ἀμ- sveriori Saecuisci propterea quia etsi nou, ut ceteri, ω πιο ὐφω Phamum θ' se lutum e Merito tamen viam cetoris, qui id facerent, monstramit, I exemplo in Hii sui.

a , Exacto judicio, maniaque interioris Geometriae noti., tia in bructus , pomaerra scientiae protulit primus idemque so- , Iidorum resistent qm ad Geometesiae iste revocare cain λις -