장음표시 사용
261쪽
L. XIII. I. 6. D. de furej-ando.
E periurio. per Gcnium Principis , anceps octate disiiisa est disputatio , quam attigerunt pauci, universina ac certo ordine tractavit nemo. Bonum itaque factum putavi, si in hac nobilissima Iuris Romani , publici pariter ac privati parte , pro virili aliquid elaborare conarer. Una enim iace non modo pulcherrimum Ulpiani caput, binasque Principum constitutiones sic illustrari; sed re variis. maxime Historiae Augustae auctoribus. lucem accendi posse judicabam. Liquebit ilcm ex his, nisi fallor, cruam erronee multi, cum innocentio Cironio, putarint , Romanis fas non fuisse, per Principis Genium, Salutem dc Imperium jurare. Evincemus etiam, quam parum accurato Grotius& Pulandorsius, diras in Principem hac formula comprehendi existimarint.b auum revera i iiais, gravissimum Principatus Romani mysterium fuerit ; quod foeda adulatio geuuit, Imperatorum sinus evexit. Prima nobis cu-
262쪽
mutuo consensu . s. novo adscito curatore, 6. legitima excusatione 7. finito negotio, ad quod quis specialiter datus 8. Nuptiae proprie non solvunt curam, sed ejus solvendae occasionem praebent. Vide Jacob. d. disseri. c. 7. Cura maritatis cestat s r. morte alterutrius 2. matrimonio per divortium dis luto , vel 3. propter incestum, impotentiam . similemve causam nullo declarato 4. si marito publice bonis interdicatur s. durante separatione
thori & menses, Rodenburch de iure conj. tit. 3. c. I. u. I 4. 6.) Furore superveniente, nuptias aut maritalem potestatem non quidem perimi constat, i. 22. f. 7. D. Sol. matris nec tamen uxor invita curatori marito subjicietur, arg. Las. C. de Nupt. sed vel alio curatore interim adscito, sua negotia seorsim curabit; vel petet, ut sola, aut cum aliis proximis sanguine junctis, bonorum mariti curatrix creetur publica auctoritate, arg. l. 4. C. de Cur. fur. θ' aliis Christineus ad Mech lin. tit. 9. art. 4. n. 24. Tiraqu. de L L.
nuenda potestate maritali initum Z Ad bona quod attinet, valere dicendum videtur, veluti ne vir si curaror.uxoris, quod jure civili esse non potest. Si vero id agitur , ut auctoritas maritalis cesset , qualia in Hollandia pacta dotalia concipi, testatur Huberus ad tu. de Pact. dot. n. q. imperandi ac parendi ordinem everti dicendum est: nisi forsan marito cesserit matrimonium in servitutem pinnae , quadcapitis diminutionem inserre solet. Ego vere monitos a Catone putem viros, ne fraenos dent impotenti naturae, &indomito animali, extemplo enim, simul ac pares esse coe-Pcrint, superiores erunt. .
263쪽
L. x III. S. 6. D. de furejm ando.
E perjuria per Genium Principis , anceps &late distusa cst disputatio , quam attigerunt pauci, univcrsina ac cci to ordine tractavit nc-mo. Bonum itaque factum putavi, si in hac nobilissima Juris Romani , publici pariter ac privati parte , pro virili aliquid elaborare conarer. Una enim iace non modo' pulcherrimum Ulpiani caput, hinasque Principum constitutiones sic illustrari ; sed α variis. maxinie Historiae Augustae auctoribus, lucem accendi posse judicabam. Liquebit item cx his, nisi fallor, cruam erronee multi, cum Innocentio Cironio, putarint, Romanis fas non fuisse, per Principis Genium, Salutem dc Imperium jurare. Evincemus etiam, quam parum accurato Grotius ec Pulandorsius, diras in Principem hac formula comprehendi existimarint.. inum revera istisis, gravissimum Principatus Romani mysterium fuerit ; quod foeda adula- tio genuit, dc Imperatorum sinus evexit.HPrima nobis cu-
264쪽
ra erit, ut indolem pessurii recte eruamus. Deinde Iusturandum per Genium Principis prcssius considerabimus postremus vero locus poenam pessurii, satis obscuram per distincta temporum intervalla, complactetur. Favete, adeste aequo animo, cor rem cognoscite.
S. I. Prejurii vox unde. Pejerare , salsum jurare disjrsa I
mο6yraia. Iv. Cur Romae εd frequens apud mercatores, resesamaates, ammo omnes. L 8 D. de Conae es' dem. illa a vir v μὰ tamen abusus Iuris urandi susulit eius usum . Reio
hus avectus siuidsu eo ora5ter jurare. Manus levandae antiσαῖ, sed, misime per Iovem, Pqs vero per Genium Principis Dra vi.
Hominis periuri indolem, ut recte percipiamus, Prius
nosse oportebit, unde Perjurii nomenodescendat. Ipsa enim vocis compositio falsum quiddam ac prae-Posterum nos cogitare jubet: nam ut apud Graecos . incompositis vitium aliquando notat; sic & ab eo derivata P positio per Latinis , rarius tamen, pravitatem indicat, ut an perstas, perfuga, perversus ζ similiter ac ver apud Germanos, in Herschweres, Ver ehren, Vermachen & ejusmodi altis. Plautus malum appellavit: Horatius sacramentum per um & jus pejeratum. Graecis G vocatur; .eis., est jurisjurandi fidem .irituare, peraurum fieri. In diversa autem abierunt Porticus magistri, quid sit ri ι-:Mo, Cleanthes illum perjurare docebat. Diuitiam by Cooste
265쪽
de Perinrio scr Genium incipis. 2s I
cebat, cui propositum non esset id essiciendi, quod jurato promis lat. At longe aliud scdit Chrysippo, nam Sermone de periurio , di itinxit inter , qui enim jurat, duo. inquit, praestare debet, primum ut verba animo respondeant, quod vocat; alterum , ut factum congruat Verbis, quod idcm ιυ ιiti, appellat, apud Stobaeum serm. 22. Qui in illo peccat qui in hoc. i. kii, dicitur: satis di itinctet quanquam confundi interdum haec solent, ait Grotius lib. II. de P. B. S P. c. I 3. g. 13. N ad Maith. V. 33. Cicero lib. III. de ossi c. c. 29. inter falsum jurare & pejerare discrimen ponit, Chrysippum secutus : Non enim falsum jurare, inquit, perbrare es : sed, quod ex animi tui sententia juraveris , scat verbis concipitur more nosero . id non facere, perbriam s. Similcm scr- me in modum Nigidius Figulus inter mentiri is mendacium dicere distinguit, apud Gellium lib. XI. Noct. Att. c. Ιχ.
dc Polybius lib. XII. Hist. c. Δ - ιναι σπεύδους.
νιε μ ν τον κατιο αγνεια s ετ ρον τον κατα προαιρεσιν. Duplex esse men
dacii genus dicimus: unum , quod ab ignoratione veri proscisci. Iar: alterum, quod a certo animi proposito mentiendi.
f. II. Describi posset pedurium, quod sit provocatio vindictae
divinae, sub conditione mendacii aut perfidiae facta , ubi mentimur, aut saltimus, aut fallendi propositum habemus. Qi iamdiu inter homines non constat , mentitum aut perfidum esse jurantem, jusjurandum est : ubi vero perfidia detecta pedurium habetur. Utrosque & qui veritatem non loquuntur, & qui promisia non praestant, in crimen hoc incidere manifestum est. Falsi testes, dc circa singularem actum jurejurando se adstringentes . quique relaxationem sacramenti, eX causa Iusta praestiti, a Superiore petunt, huc pertinent omnino. Plaut. in Querulo : Pejerat saepe qui tacet. Huntum es enim tacere verum, quantum G falsum dicere. Qui servatis verbis exspectationem eorum , quibus juratum
est, decipiunt, pessuri sunt. Sed dc si per salsos Deos suos
266쪽
'tris pejcrat, ut Mahum medanus per Mahometem, in suam injuriam Deus verus id factum interpretatur. l. s. g. r. D. s Iures Non enim , Liber Sapientiae cap. XIV. v. ult. ait, iuratoris virtus, sed peccantium poena perambulat se frinjussorum praevarisationem. Econtrario clim jusjurandum requirat, ut animo deliberato dc rc licita & possibili sit susceptum, consequitur eos, Cui mentis compotes non sunt, aut animum jurandi non hanent, pessuros non esse. Qui enim ex animi sui sententia jurarunt, & scientes fallunt, demum pessuri sunt, I. 26. D. ΔΤurej. Cicero Acad. Quaest.
suam rationem majorum comprobeti diligentia , qui primum iurare ex animi Di sententia quemque voluerunt. deinde ita teneri ,s mens falliret. Plane jurata stipulatio dolo, vi metu vecticita, ob dcfectum consensus, jure naturali nulla est: nec enim errans, si scivisset, rem ita se non habere, crat juraturus ; nec injuste coachus obligatur ; quia latro V. gr. jus acceptandi non habuit. Secus est, si hostibus publicis, licet ob vim majorem, aliquid promissum; his enim in statu naturali collocatis, ob dcfectum judicis, metus eXceptio opponi non potest. Repudianda igitur est Viri Summi, Hugonis Grotii doctrina, lib. II. cap. I 3 3. is'. existimanistis , conscientiam ejus , qui metu majoris mali juravit, coram Deo obstringi; licet pessurus in piratam aut latronem ab hominibus non puniatur. lib. IV c. I9 f. s. Velim namque aliquis mihi dicat . quo colore Deo , tanquam testiec vindici tertio, aliquid hic promittatur 3 Et nonne vinculum accrebrium ex valore rei princimiis est dijudicandum Nonne tota jurisjurandi visucadit, ubi obligatio nulla est pNonne sic alias rapinae stabiliuntur, dc via ad quaevis scelera munitur 3 Grotium tamen Haberus, Stravius, Carpeto-vius sequuntur; etiam Schilterus lib. iii Instit. yur. Canon. tit. s. S. 8. juramentum dolo obtentum tenere, 'ex 2. Sam. XXI. r. 2. Cόnstarc putans. Verum Iosia re Primores, cognita Gibeo nitarum fraude , post triduum jusjurandum irritum prius rati habuerant, id vero deinde a Saule non
267쪽
de Per urio per Gevium Tria sitis. as 3
fuerat violandum. Egregie Cicero III. de Ossic. 29. M. autem jus etiam belluam, Mesque jurisiurandi sepe cum L servanda. God enim ita juratum est , ui mens concipei et flet ioportere, id servandum est ' quod aliter ; id s non feceiis, nullum est serjurium Ui s praedonibus pactum pro capite pretium non attuleris, nulla fraus est, ne s jurarus quidem id non feceris:
nam pirata non es perduellium numero definitus: sed communis hostis Ommum, cum hoc non sis debet esse, nec jusjurandum commune. Si quis tamen in hujusmodi opinionc sit, ut ob reverentiam Dei, jacturam rei promisi e facere, quam juratam fidem destituere malit , hunc culpandum non esie putem : sicut idem Cicero dictoelibro , laudavit Pomponium Tribunum, qui terrore coactus juraverat: Tantum, inquiens, temporibus illis jusjurandum valebat. Ex superioribus porro colligitur , peccati non esse reum, qui promissionem juratam, at naturae jure, vel divino, aut humano illicitam vel impossibilem adimplere recusat: absurde quippe a Deo postularetur, uti jurantem ejusmodi puniret, si rem imu-1ham & bonis moribus noxiam, talem, quae nec sine scelere servari, nec sine impietate confirmari potest , intermittat. Et nulli sane jus quaeritur ex comminatoriis ejusmodi juramentis, quae animo non satis deliberato, sed in
irae furore picrumque praestantur. Unde peduri non erant, qui Benjaminitas raptores cum raptis vivere permisere,
Iudic. XXI. 7. Et David poenae obnoxius fuisset, nisi pepercisset Nabali, quem se occisurum juraverat I Sam.
XXV. Liquido hoc ostendit Dionysius Halicarnassensis lib. X. Si consensum aliquem'fidem invicem dedisse, Deos frigvssores facientes, it ritum N non sanctum pura , si si contra cives N patriam, piumque , s illud violaverint. Dii enim inhonesis 9 justis pactionibus flent accipi, non autem in turpibusta injustis. Incautum denique jusjurandum vinculum iniquitatis esse non debere, Hippolyti exemplo discimus apud Euripidem. Is enim , cum jurasset Phaedrae se faetiarum, quod ipsa peteret: Phaedra autem incestam consuetudinem
268쪽
postularet, se ad hoc facinus non obligari respondit, fleutut lingua jurarit, mentem tamen de aclulterio & incestu iniuratam tenuisse. Alia dabit Grotius dict. cap. XIV. f. VI. Ceterum gravissimum sculus esse Periurium, nemo forsan cxpectat, ut prolixe ostendam. Quemadmodum enim
jurans ad coeli, icrrae, omniumque rerum creatarum tribunal tremendum constitutus, universam naturam contra seciet, atque beneficiis Dei praesentibus & futuris renunciat, aeternis autem cruciatibus se devovet, si sciens fallat: sienon potest non ejusmodi homo , propter ludibrium , sanctissimo Numini csse infensissimus , dc violatae religionis graves dare poenas. Accedit quod Jusjurandum totius status politici quidam cst nervus, & vinculum quasi veritatis
postremum; cujus ope assertionis nostrae confirmamus fidem, dc non fallendi necessitatem imponimus aliis; hoc vero qui flocci facere non veretur, is nec tollere foedera, rempuolicam evertere, summa imis confundere dubitabit. Certe non tanta est eius, qui Deos omnes negat, quanta
hominis peduri, impietas: hic enim & esse Deum, & rebus humanis prospiccre, & vindicem habere oculum conis fitetur. jurisjurandi tamen simulatione, dum homines metuit , Deum immortalem irridet. Antiquae tum Graecorum. apud Demosthenem . Euripidem dc AEschinem, tum Romanorum formulae satis ostendunt, plenum jusjurandum in cationem numinis ic imprecationem sui continere. Plutarchus in inlaestionibus Romanis cap. 6 . Omne Iusjurandum ait, in exsecrationem perjurii desinit. Cum Jovem Lapidem jurabant, auctore Polybio lib. IIL. Cicerone lib. VIL's. r. & Festo in Lapidem, haec erant solennia verba: Si sciens fallo, tum me Diespiter . Urbe Amque Disa , bonis
ejiciat, ut ego hunc lapidem. . Gravem quoque poenam pei juris imminere singulis temporibus crediderunt gentes, vel mediocriter bonae: adeo ut posteros etiam majorum delicta luere, secundum comminationem Ichovae, domosque
269쪽
de Perserio per Genium Principis. ass
perfidorum cum stirpe omni vastari pro certo haberent. Zacharias Propheta, furti atque pessurii nomine, peccata adversus utramque tabulam complectitur, cap. V. q. Hanc exsecrationem profero , dictum Pebovae exercituum, ut iuvadat
Linum furis , G domum jurantis per nomιn meum falser commoransque in domo ejus consumat eam. N ligna ejus cs lapides ejus. Hesiodus in vers. 8oέ. Orcum inferorum Deum conjungit cum Furiis, & natum dicit ab Eride, in perjuro-Tum poenam. Homeri quoque locus singularis est, Iliad. T. y . 238. cujus verba, quia Hesiodum illustrant, ex editione Stephani Bergieri, semel apponam :Testis sit nunc Pupiter primum, Deorum summus optimus, Terraque is Sol, Furiae , quae sub terram
Homines puniunt, quicunque pejurium jurarit Mox p. 26 . Si vero quid horum perbrium es, mihi Dei dolores dent Multos admodum, 1uot dant ei, qui in eos peccavit jurando. Latinorum plura mihi sunt testimonia , sed illud in hujusmodi elegantiis apprime necessarium cst, ne quid nimis. Unico itaque Tibullo contenti simus. lib. I. Eleg. 9.
si miser s quis primo perjuria celat,
Sera tamen tacitis poena venit pedibus. S. IV. Quam monstrosum autem peccatum sit pessurium, nimis tamen vcrum est, quod Ulpianus in l. 3. pr. D. de Condit. instii ut. scribita. Faciles θιnt nonnulli hominum ad juran- m , contemtu religionis 3 alii perquam timidi, metu divini numinis . usque ad superstitionem. Semper enim fuerunt, qui vel sortunae successibus elati, vel mala educatione corrupti, jusjurandum exigui fecerunt; ipsumque adeo Numen Sanctissimum ludibrio habuerunt, summa ejus benignitate.
di poenarum tarditate abusi. Lysandrum Lacedaemoniorum Ducem, referunt Plutarchus dc AElianus, adeo nullam jurisjurandi religionem habuisse, ut suis auctor fuerit, . Viros jurejurando fallendos, sicut pueros talis. Apud Ro K k man
270쪽
manos Laberius jusjurandum nihil aliud esse censuit, quam
emplastrum aeris aliem; Pacuvius mantile, quo quotidianae noxae extergeantur. Graviter Livius , de corruptis aevi sui moribus, lib. III. c. Eo. Nondum haec, quae hoc tenet saeculum, negligensia Deum venerat, nec interpretando sibi. quisque jusjurandum, leges aptas faciebant, sed su's potius mores ad ea accommodabant. Apud Plautum Ballio in Pseud. Adhus I. se.
CA. Gid ais , quantum terra tegit , hominum perbri ι-
ravisis p te illam nulli venditurum, nis mibi pBA. Fateviri CA. Nempe conceptis verbis. BA. Etiam consiliis quoqae CA. Perbravisti sceleste. BA. At argentum intro condidi. Causias impietatis hujus detestandae Hierocles in aur. Carm. Pythasorae pag. 28. seqq. varias adfert, maximam autem a jurisaurandi se uentia & Dei timore exuto petit. Et sane fatui Deos esse negabant; alii esse, sed res humanas curare non credebant, nec gratia tangi, nec ira commoveri, nec sibi exhibere negotium , nec aliis , ut Epicurus dicebat.
Quorsum Ciceronis jocus pertinet ad Trebatium: Goinodoribi placebit . Iovem Lapidem jurare , quum scias Jovem iratum esse nemini posse λ Plurimi vero Deum si & sit, & irascatur, exiguis hostiis multisque blanditiis ita conciliari sibi posse exillimabant, ut poenae gratiam faciat, sibi vero liceat sine metu pecuniam extorquere. Mercurio plane , fraudis praesidi , unumquemque mercatorum has preces fudisse, tradit Ovidius lib. V. Fast. Ablue praeteriti perseria temporis, inquit, Ablue praeterita perfida verba sis. . Sive ego te feci tesem , falsove citavi
Non audituro numina vana Pori: Sive Deum prudens alium , Divamve fefelli. Abstiuerint celeres improba verba Noti Et pereant veniente die per aria nobis , Nec carent sueri, s qua locutus ero. ' Da Diqiligod by Cooste