Hellenica

31쪽

XXII

Xenophon ex Asia per Thraciam in Graeciam rediit. Pa tria pulsus se convertit Scilluntem, Elidis oppidum haud procul ab Olympia situm, ubi Lacedaemonii praedium ei

dono dederant. In hoc refugio librorum suorum pΙuri mos, nominatim, cuius rei testes sunt Dinarchus apud

Diog. Laert. q. S. Xen. Cyr. ed. Born.), Ρlutarchus de exsilio p. 388. ed. Reish. et Dio Cass. 38328. p. 427. ed. Sturg. sapud Sp ill erum p. 3. et 49. libros historicos composuit. I hucydidis historiam in lu-

. cem edendam primum eum curasse pro certo habendum videtur, nec minus hoc opus, quum materiam sequentium

p. 241 seqq. Ut autem de tempore, sic etiam de animo, quo Conscripta sit utraque pars, in Iasagno vir ille cl. versutus est errore. In duobus enim prioribus libris quippe ante exsilium, uti opina tiatur, scriptis aequum et a studio partium alienum, in quinquePοaterioribus, quos in exsilio composuerit, suae patriae inimicis-aimum, Lacedaemoniis aequo mugis faventem se praebero Xenophontem dicit: quae criminatio cui via, qui nostrum librum non praeiudicata opinione perlegerit, adeo falsa apparebit et a Del- bruchio, Sieversio, Petero, Erugero, Spillero tam accurat eat convicta, ut taedium lectoribus meis, opinor, mo erem, at en urgumenta recoquere vellem, quibus illi viri doctissimi institiam atque ingenuitatem, qua et Atheniensium et Lacedaemoniorum

rea gestae a Xenophonte nRrratae gunt, vindicaverunt. Hoc unum concedendum eat, Thebania et Arcadibus parum fuisse benevolum Xenophontem propter Pietatem, ut supra commemoratum est, uti

his populis saepius quam ab aliis violatam. V, De ter. P. 87. Et IM. Tamen Epaminondas Thebanus, cui quod purum faveret saepissime in vituperium incidit Xenophon, summa laudo nonearet VII, 5, 18 seqq. Prae omnibus vero ceteris Agesilaum plurimia ac maximia efferri laudibus, consilio, quo Posterior Hellenicorum Pars conscripta est, recte perspecto, nemini erit ossen-aioni. Ille enim, ut maxime ex eius en comio cognoscimus, is erat,

quem potissimum sibi eligeret ad imaginem imperatoria omnibua, numeria abaoluti fingendam. Itaque nulla est causa in dubitationem vocandi Xenophontia veritatis studium, quod diserte ei te-atantur iam Luci an. de conscrib. histor. g. 39r αλλ' ου Σενο- ων αυτο ποιήσει, disαιος συγγραφευς, Ουδε Θουκυδιδης' ἀλλά,

32쪽

rerum describendarum paratam aceepisset, si non eodem tempore, tamen paullo post continuatum publicasse veri est simile. Τempus autem, quo eongeripti sint liber I. et II., quanquam certissime definire non licet, haud longe tamen a vero recesserit, id quod Krii gerus ) opinatur persecta demum priori Hellenicorum parte, quum uSque

ad illud pervenisset tempus, in quod Cyri minoris in fratrem expeditio incideret, Xenophontem ad Anabasin, Cyropaediam et Commentarios Socratis Componendos se convertisse. Ita 'duo priores Hellenicorum libri paullo postquam Scillunte .consedit, i. e. annis 394 - 390. a. Clir. orti esse videntur. Cum hac ratione concinunt etiam postrema

libri secundi verba. Id enim recte vidit dii ebuli e tu's ), verba: in καὶ νυν ὁμου γε πολιτεύονται, καὶ τοις ορκοις εμμενει ὁ δῆμος, non eodem tempore Scripta e8Se POSS quo liber sextus, qui, ut ex VI, 4, 3I. intelligitur, non ante a. 35 . compositus est. Etenim oblivionis illud iusiurandum, cuius mentio fit in fine libri II., quum non nisi certis quibusdam personis respectis') daretur, iam Post hominis aetatem quomodo potuerit violari dici vix Potest, atque quinque et quadraginta annis post, si qui

adhuc vivebant qui iuraverant, eui in mentem venire poterat, in ius aliquem vocare propter ea quae triginta tyrannorum tempore fecisset Accedit quod istis verbis Xenophon, ut patet, Athenienses propter Servatam concordiam laudare volebat, quae quidem laus, quo plures post illam discordiam decurrunt anni, eo magis minuatur

neceSSe est, quoniam unnorum decursu ira atque uIciscendi

cupiditas solet deservescere. Unde apparet inter pacem Per Τhrasybulum compositam et id tempus, quo libri se- eundi finis seriptus est, quadraginta Vel plures annos nullo modo posse interpositos fuisse. Ρossunt autem decem vel quindecim ex illo tempore anni fuisse praeter,

9 Histor. phil. Stud. I. p. 262 seqq.' Kletne histor. u. phil. Sehr. p. 465 aeq. '' Qui enim iurabat illud ου μνησικακήσω, arermabat pmpter delicta quac in dissidii tempus incidissent, sive facinora alve

erba, ae non instituturum esse accusationem, neque in tali causa aB iudicem aut testem, neque in causia Propter aliaa rea institu endis civilia illius discordiae memorem esse futurum. F. HETHI un n. Griech. Staat sal treth. S. I69.

33쪽

lapsi, quod temporis spatium pertinet fere ad primos annos, quos Xenopbon Scillulate degit. Eo igitur usque

Athenienses iusiurandum illud servarant, quanquam Ri- multas et Occultum odium etiam tum fortasse ex animis

Transeamus ad alteram Hellenicorum partem. Hanc non ante Anabasin scriptam esse apparet ex III, I, 2. Hoc enim loco Xenophontem suum nomen non aliam ob causam reticuisse, quam quo ei libro, in quo suas ipsius res gestas narrasset, maior haberetur 1ides, iam a Ρlutarcho v) traditum est atque hodie inter viros doctos satis constat' . Iam ergo, quum Anabasis ante Ol. 102, I. sive 3 2. a. Chr. Composita esse non possit ), Hellenicorum libri seriti initium post illum annum scriptum esse necesse est. Ad finem autem perductum nostrum librum non esse ante annum 35I., consequitur ex VI, 4, 37. si , ubi eo tempore, quo hic liber litteris mandabatur, Tisiphonus regnare dicitur, qui Pherarum tFrannus non ante annum dictum, quo eodem Alexander, eius frater, interfectus est, regnum oecupavit si . Liqet quidem per verba οδε ὁ λύγος illum locum ita intelligere, ut sextus tantum Hellenicorum liber tunc temporis componeretur; sed ne tres antecedentes libros multo prius esse scriptos credamus vetat ea ratio, qua totam Posteriorem Hellenicorum partem compositam esse Supra vidimus. Quum enim auctor complures Semper annos, quorum res gestae quodammodo coniunctae inter sese essent, eomprehenderet, ita ut saepius pedem reserret ad ea quae Prius essent facta,

. . . . .

V. adn. ad ομου γε II, Φ, 43. In eo libello, qui inscribitur: Ποτερον Αθηναῖοι κατα

34쪽

vel antieiparet quae ex temporum ratione posteriori loco erant collocanda, longioris annorum seriei res gestas certe adumbratas illum habuisse, quum ad eas disponen

das atque secundum consilium suum componendas se accingeret, consentaneum est. Hanc vero scribendi materiam quando sibi congesserit si quaeritur, quin per singulos annos, sicut fecit Thucydides ), res, ut acciderant, litteris eonsignaverit, non dubitandum videtur. Ita etiam intelligitur, quae ratio Hellenisis intercedat eum illo libello, qui inseribitur Agesilaus. Qui quanqliam statim post Agesilai mortem, i. e. Post a. 36l. Vel 360., seriptus est.), inde tamen non consequitur, quae in utroqne libro iisdem fere verbis sint expressae sententias ex Agesilao in Hellenica esse transscriptas. Statuendum potius videtur Xenophontem. quum scriberet Agesilaum, ex Hellenteis tum non elaboratis quidem . sed in commentariorum modum perscriptis nonnulla quae ad Agesilai vitam pertinerent, mutatis iis quae pro diversa utriusque libri indole ac consilio erant mutanda, in Encomitim transtulisse '). Collegit igitur Xenophon materiam adscribendos quinque libros posteriores ab initio rerum

gestarum, Elaborare vero eoepit postremis demum vitae Euae annis, certissime non ante pugnam Leuctrensem. Etenim si de consilio, quo haec Hellenicorum Pars C m-Posita sit, supra recte a nobis indicatum eat, priusquam Xenophon res certa quadam ratione ordinaret, priorem certe quam Spartani a Thebanis acceperunt cladem ac

ridisse necesse est. εAltera igitur Hellenicorum pars non, ut prior, Scil-Iunte scripta est, unde Xenophontem post pugnam Leuetrensem a. 3II.) pulsum esse scimus'), sed Corinthi ubi postremos vitae annos degit et, non satis certum est

35쪽

De notationibus annorum quae eXstant in duobus prioribus libris.

Ut supra vidimus, . in primo et secundo libro rea gestae ex singulorum annorum ordine Percengentur. Ini tia autem annorum non solum formulis illis: τω o' αλλω

τω δ' ἐπιοντι ετει , του δ' ἐ-οντος λους, sed aliis etiam quibusdam temporum notis signata videmus, quae neque apud Herodotum neque apud.Τhu didem repe riuntur. I, 2, I. enim numeratur olImpias, II, 3, I. eadem nominato stadii victore denotatur. Olympiade noneommemorata stadii victoris mentio fit etiam l. 2. I., ibidem bigae victoris. Archon et ephorus eponymi simul commemorantur Ι, 2, 1. 3, 1. 6, I. II, 1, Io. 3, 1. Haec additamenta, quum primum a Marshamo ) in suspicionem e8sent Vocata, deinde a Dodu ellov) et ab omnibus fere, qui recentiori tempore hanc quaestionem tractaverunt'), a Xenophonte abiudicata sunt et merito. Quolenim primum attinet ad Olympiadis mentionem, ea semel quidem fit etiam apud Τhucrdidem'), sed non nisi data Occasione, quia narrantur quae OlΥmpiae gesta sunt, sic ut eandem ob causam certamina OlFmpia V, 49. commemorantur. Aliter haec res se habet apud Xenophon tem, ubi Olympiadis commemoratio inservit anniS universe designandis, quare uno loco . I, 2, I. etiam numeratur olympias, quod Thucydides nusquam fecit. Accedit quod apud hunc Olympias notatur per Pancratii Victoris nomen,

cuius certamen multo videbatur esse insignius, apud Xe-- . noPhontem per nomen stadii victoris, qui seriori demum temporQ. . Olγmpiadis eponymus factus est. - Archontem Atheniensem Herodotus semel' tantum. Commemorat, ubi is annus definiendus erat, quo Athenae a Ρersis devastatae Sunt. Τhucydides saepius quidem Archontum non

In Can. Chron. P. 487. , δ De volt. Graecorum et Romanorum CFclis, dias. LIII. p. 340. -

Post Peterum p. 15 seqq. , quem sequi videtur SpiI-

Ie r. l. I. P. 31., Vo emoliua in Progr. Francos. a. 1811. iliua temporum notas Xenophonti vindicare frustra conatus est.

36쪽

aolum, sed etiam ephororum et Iunonis Argivae sacerdotum mentionem facit, sed non nisi ut singularum quarundam rerum memoratu imprimis dignarum tempora aceuratius constituerentur, non vero ut Singulorum annorum initia tanquam secundum Rerum quam vocant notarentur, id quod factum est in suspectis istis Hellenicorum

locis. Talem olympiadum eum archonium Atticorum, epho- Torum et regum Lacedaemoniorum, sacerdotum Iunonis Argivarum, stadionicarum in eponymorum IOCum assum-Ptorum annis computationem et chronologiam in hac com putatione positam ante Timaeum ab hiatorieorum eonsuetudine alienam fuisse certissimus testis est Poly bin sy . Iam ex his Causis suspectae esse debent illae subtiliores annorum determinationes, etiam si ubique recte se haherent. Ita vero non est. Namque I, 2, I .. ubi obmp. 93. numeratur, ponenda erat ol. 92., et ibidem non anni 41o, qui ibi incipit, sed a. 403 nominantur magistratus, atque I, 3, I., ubi est annus 409, anni 407 magistratuum, exstant nomina. Itaque illae determinationes chronologieae, Praesertim quum per libros I et II non in omnium a norum initiis reperiantur - degunt enim I, 4, I. S. II 4, 24. - et in quinque posterioribus libris, ubi nullo temporis momento, unde annos Computemus, adiu amur, Olym-Piadum, archontum, ephororum, stadioniearum omnino

nulla fiat mentio, non esse dubium videtur, quin interpolatae sint seriori tempore, quo integri magistratuum et vietorum Olympicorum exstabant fasti, quales Demetrius Phalereus edendos curasse traditur. Duobus locis magistratuum notis adiectus est belli

ntinorum numerus, qui tertio loco lI, I, T.) exstat neque olympiade nec magistratibus commemoratis solus. Quae additamenta quanquam defendi videntur usu Thucydidis, qui ubique quotus belli annus finiatur, accurate ObServat, Xenophonti tamen aliena opera inserta censenda sunt, quum I, 6, 1. et Il, I, 7. falsus indicetur annus, dum ibidem magistratuum nomina recte se habent, tertio autem loco I, 3, 1.), ubi annus recte numeratur, salsa sint magistratuum nomina: unde lure colligitur ab alio annorum belli numeros, ab alio magistratus esse interpolatos ' .

yb P et erus p. b. aeqq. , qui omnes illva temporum detor-

37쪽

annus , duo commemorantur facta , quae . a Xenophonte profecta esse nequeunt, quia una commemoratio manea est, aItera Omnino falsa. OIta ad initia annorum significanda nihil relinquitur nisi formulae: τω δ' ἐμιοντι ετει , τω δ' αλλω ἐτει cet. , nisi quod I, verba: ὁ ἐν Φωκαέα νεως τῆς 'Αθηνας ἐνεπρησθη, πρηστηρος εμπεσόντος. inveniuntur, quae in

eandem fortasse trahuntur suspicionem, quod hoe factum iam unum relictum et id quidem, quo novus annua indi- Eetur, vix dignum videatur δ). At non solum in initiis, sed etiam in suibus anno rum oecu runt quae Xenophontis esse non possunt. Quo

primum pertinent tres loci I, I, 37. 5, 2 l. II, 2 24. . quibus

res Siculae referuntur, quae, quum eum bello Peloponnesiaco nullum habeant vinculum, non nisi ad annum exeuntem accuratius definiendum adduntur. Alibi autem Siculorum mentio non inieeta est nisi ubi iis ratio aliqua intercedat eum Graecis inter se bellantibus, uti I, I, 2I., ubi de Hermocrate et de aliis Syracusanorum ducibus. dicendum erat, quia . eorum copiae aliquam Peloponnesiorum partem efficiebant, et VI, 2, 4. 33. VII, I, 20.

daemoniis mittebat. NE Thucydides quidem hac in re exemplo suit, quippe qui de Sicilia reserat ea modo, quae belli cursus et ratio postularet ). Si iam has ob causas suspeeti sunt illi duo loci, multum haec adaugetur suspi

is minutiones genuinna esse censet, temporum rationem perturbatam opinatur a librario, qui nescio quo errore ductus Xenophontem exordiri non ab anno qII, aed ab anno 409 eredena temporum notas partim deleverit, Partim tranatocaverit. Qua in re nec quo isto librari ua deceptus ait nec cur in mutando tam Per eraB eg xit, ut belli annorum numeri et magistratuum nomina proraua r pugnent inter se, id nequaquam patet. γ Hanc ob causam haec quoque verba interpolata cenaei Bene linerua, vir docti imus, qui totam hanc Ado notationibua annorum in historia graeca Xenophontia auspecita quaeationem in progr. Suidnicensi a. 1838 tam accurato tamque aubtiliter pertractavit, ut ego eum sequi in hac re non dubitaverim.

R) Thucyd. III, 1l6., ubi sextus belli annua finitur, Aetnae eruptionis mentio si propterea, quod parallo ante de retina Siculiaet de Pylliodoro Atheuiensi in hanc insulam misso sermo fuit.

38쪽

eio eo, quod eum chronolagia, qualis ex Diodoro cognoscitur , non concinunt et inter se ipsi plane repugnant. De rebus autem Siculis Diodorum Siculum maiore fide esse dignum, praesertim quum ex Ephoro et Τimaeo Si culo hauriret δ), nemo facile infitiabitur. Ceterum videas ad utrumque loeum adnotationes. Duobus aliis locis res Persarum CommemorRntur. I, 2, Is enim Medi in Darii potestatem redacti esse narrantur, quae res a bello Peloponnesiaeo toto coelo est remota. Magis etiam idem valet de altero loco II, I, 8 , ubi non solum rei narratae levitas, sed ipsa verba etiam librarii manum aperte produnt 8 . Haec omnia si recte disputata sunt, eiectis') iis

quae aliena manu in Verborum contextum invecta sunt, nulla alia relinquuntur temporum Signa, quam quae adhibuit Thucydides. Is enim aequiescit sere in diseernen da Ringulorum annorum aestate et hieme ' , quam rationem praestantiorem e88e quam quae nitatur in enumerandis magistratibus, qui diversis anni temporibus suscipiantur, ipse V, 20 diserte dicit. Eandem viam ingressus

est Xenophon, quanquam, ut recte monuit Brue kne rus β), non tam accurate in ea re Versatu8 est, quam Thucydides, qui non solum uniuscuiusque anni et initium et finem, sed etiam aestatis exitum ubique indicat. Nec tamen in ea re adsentientem me habet Briichnerus, quod etiam formulas: τω δ' εχαύντι ἔτεα το δ' ὰλλω ἔτει cet.

deleri vult. Quod si facimus, I, 6, I et II, 3, 1 ineuntis

anni nota omnino deest, quum alibi, ubi anni initium non indicatur, ut i, 4, 2, veris certe fiat mentio, aut, ut i,

4, 8, antecedentia anni decurgus ex rerum cohaerentia cognoscitur. Praeterea, eiectis illis formulis, ne sententiae hiarent abruptae, verborum suasit Briichnerus mutationes, quas non, nisi necessitate quadam cogente, instituere liceat si . V. Diodor. XIII, 14. 60.

R V. ad utrumque locum adnotationea.' Quae equidem uncinia includere autia habui. V. Thucyd. II, Ir γεγραπται δε ἐξῆς ως ἐβιαστα ἐγένετο ' κατα θερος καὶ χειμοπα. ' In Progr. l. p. 6 aeq. Rdn. 2I. ' Bruchnerua scribendum cenaei I, 2, Ir ἐκειθεν δε εἰς ' a

39쪽

Postremo loco vix est quod moneamus euiusque anni initium apud Xenophontem esge ver ). Id docent

I, 3, 1 et i, 4, 2, imprimis I, 3, I verba: ἐπεὶ δ' ὁ χει-

μων εληγε. Neque impedimento est Ι, 2. I, ubi verba

aut ita intelligenda sunt, ut, Thrasylluη antequam Samum proficisceretur, ver, quo Thoricum ab Atheniensibus munitum est, iam praeterIapsum dicatur. Quibus denique causis motus sim, ut eum Ηaackio belli annum 2I usque ad finem primi capitis libri primi pertinere, annum autem 24 I, 4, 8 incipere eum Ηerb-stio fita tuam, apparebit eX adnotatis ad Ι, I, II et Ι. 4, 8.

Do Hellenicorum libris manuscriptis et editis.

Codices Xenophontis IIellenica eontinente8. quorum scripturae varietates adhuc sunt publici iuris saetae, Sunt hi:

A. Parisinus, nota 1793 insignitus, charta eris, elegantissime scriptus, ad saeculum XVI referendus est'). B. Parisinus n. 1 38, membranaceus. saeculo XIV exaratus est. Deficit VII, I, 38 in verbis: Dτίνει τα του βασιλεως ' ὁ δ Sevinus eum bombycinum appellat.

Βυζαντιον ἐσωθησαν. Καὶ 'Aθηναιοι μεν Θορικον ἐτείχισαν - . Postrema libri I cap. 5 paragrapho deleta cap. 6 incipere vult sic: Di δε Λακεδαιμονιοι τω Λυσανδρω -. Il, I, 7 deletia omni-hua ita, quae verbum ναυαρχειν subsequuntur, S. 10 exorditurate: Λυσανδρος δε αφικομενος - . Libri II cap. 2 postrema et eap. 3 prima sectionibus eiectis, S. 2 incipit: Εδοξε δε τω δή-

Secundum Thucyd. II, 2 bellum Pelop. ortum est Πυθοδωρου ἔτι δυο μῆνας αρχοντος Ἀθηναιοις, i. e. , si cum Ρο P p D n e pro δυο acribus τρεῖς, Aprili menae anni 43l. Inde ut Thucydides belli annos numerat, sic singulos annos exorditur Xenophon. Ut constanter apud Thucyd. II, 47. II. III, 1. 26. Iv, 1. 52. III: αμα ἐρι του ἐπιγιγνομενου θερο ς. al. ' Refero quae de hoc et de ceteris codicibus diligentissimctnarrat S pili erus in Commentatione de Xen. historia graeca, quae inest in Novia Annalibua Lipβa. a. 1840. Vol. Supplem. vi. saac. I. p. 128 seqq.

40쪽

. - , D. PRriSin Is n. 1642, chartaceus, ηaec. XV, utividetur, exaratus, de quo vide Praef. ad Ages. p. XII, il- te nota C. insignito. E. Parisinus n. 1139, chartaceus, saeeulo XVt scriptus,videtur. EiParisinus n. 3IT, bombycinus , saeculo XIV e-

. I T Hoe signo notatuae exemplum editionis, IIenrici Stephani aὸ I561, in quo vir quidam doctus adscripsit

tactiones, nonnullas : . . ,

Hos codices comparavit I. B. G a ilius eorumque scri-Pturae diversitatem evulgavit in editionis Xenophontis operum vol. VII, p. 33I-500. 'Accedit Vict., qua nota indicantur varietates eodicis nescio cuiatis .a IL Victorio ad margines Aldinae Μοna-Cen Sis adscriptae, quas publicavit Lud. Dindor ius in Praef. ad ed. Lips. a. 1824. Commemorandi denique sunt duo codices Venet. quorum exa altero bibliothecae Μarcianae catalogus Veneti, 1740, P. II3, duodecim lectio nes exhibet, ex altero Car. Cobet usi in oratione d e a r te in ter pretandi grammatices et eriti-Ce a fundamentis in nixae cet. p. 68. et 69. . ad Hellen. I, I, 35. et III, 2, 2I. duas affert lectiones, de qui-- .hua V. adnotata ad utrumque locum. De his codicibus quum alio loco quid sit iudican dum laccuratius exposuerim, hic rem paucis absolvere verbis liceat. Omnium antiquissimus et longe praeηtantissimus est cod. qui non solum saepe aliorum menda Solus sanat, sed saepius etiam praebet aperte genuina, ubi in reliquis libris mutata legimus quae a librariis non

Zeitaehr. s. d. Λιιerthumaisissenschas a. IMI. no. 61 seqq. Adde quae disserui in censura editionia Diu oestinae a. 1850 in NovV. Annali. Lipas. u. 1852. P. 227.aeqq , imprimis P. 241 seqq. v) Codd. B. et D. recenti tempore diligenter compara it II ueus a e rua a III, 1, 5. usque ad III, 2, IS., de qua re V. HBrtlin. obaervv. criit. in Xen. hiat. gr. pari. Il. Werthem.