장음표시 사용
261쪽
,, inuentus est qui e complexu parentum abreptos filios ad ,, necem eiiceret, & parentes precium pro sepultura libe M rsim posceret. Religiones vero caeremoniaeque omnium is sacrorum fanorumque violatae, simulacraque deorum, ,, quae non modo ex suis templis ablata sunt, sed etiam iacet ,, in tenebris ab isto retrusa atque abdita, consistere eius ani ,, mum sine furore atque amentia non sinunt. Alia facies est miseriordiae. tractior enim,& languidior,qualis est haec, , Hoc profecto tempore eam potestatem omnem vos ha-M betis, ut statuatis,utrum nos,qui semper vestrae authoritati,, dediti fuimus, semper miseri lugeamus: an diu vexati a ,, perditissimis ciuibus aliquado per vos, ac vestram fidem, ,, virtutem sapientianas recreemur. Quid enim nobis duo- ,, bus laboriosius iudices 3 quid magis solicitum, magis ex ., ercitu dici aut fingi potest 3 qui spe amplissimorum prae
,, miorum ad Rempu. adducti, metu crudelisssimorum exi- ,, tiorum carere non possumus. Est atrox S inuidiosa narrati O , quae graui imprimitur charactere , qualis est haec ,, Ipse inflammatus scelere & surore in forum venit. Arde-- bant oculi, toto ex ore crudelitas emanabat. Expectabant omnes quo tandem progressurus, aut quidnam acturus D esset: tuum repente hominem proripi, atque in foro meis dio nudari ac deligari, & virgas expediri iubet. Clama- ,, bat ille miser se civem esse Romanum, municipem CO- ,, sanum, meruisse secum L. Precto splendidissimo equite., Romano, qui Panormi negociaretur, ex quo haec Verres , scire posset . Tum iste se comperi me ait, eum speculandi ,, caussa in Siciliam ab ducibus fugitiuorum esse missum: , cuius rei neque index, neque vestigium aliquod , neque
262쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. iis , suspicio cuiquam esset ulla. Deinde iubet undique homu
γ nem proripi , vehementissimeque verberari. Caedeba-M tui virgis in medio soro Messanae ciuis Romanus, Iudi ces,quum interea nullus gemitus,nulla vox alia istius mi- ,, seri inter dolorem crepitum p plagarum audiebatur, nisi ,, haec,Ciuis Romanus sum. Hac se commemoratione ciui M talis,omnia verbera depulsurum , cruciatumq; a corpore M deiecturum arbitrabatur. Is non modo hoc non perfecit, x vi virgarum vim deprecaretur, sed quum imploraret sae- ν pius, usurparetque nomen ciuitatis, crux, crux inquam , in scelici & aerumnoso qui nunquam istam potestatem vi-υ derat, comparabatur. O nomen dulce libertatis. O ius ex D mium nostrae ciuitatis. O lex Porcia, legesq; Semproniae. ,, O grauiter desiderata,& aliquando reddita plebi Roma- , nae tribunitia potestas. Aliquando rei acerbitate commotus orator in media narratione acriter exclamat' Nu-
, bit genero socrus,nullis auspiciis,nullis authoribus,sun M stis ominibus omnium. O mulieris incredibile scelus, &νν praeter hanc unam in omni vita inauditum. O libidinem is effrenatam & indomitam. O audaciam singularem , non ,, timuisse, si minus vim deorum, hominumque famam , at ,, illam ipsam noctem, facesque illas nuptiales t non limen ,, cubiculi 3 non cubile filiae3 non parietes denique ipsos su- ,, periorum testes nuptiarum Perfregit ac prostrauit omnia ,, cupiditate ac furore. Vicit pudore libido, timorem auda-- cia,rationem amentia. In confirmationibus saepe regnat haec vis. Posteaquam rem omnem probauit orator,quaerit agentis affectu m, vehementer ampli ficat,& totus aes
scit,ut Cicero quarto libro ita Verre agens de re Sopatri'
263쪽
DE ELECTIONE, ET ORAΤORIA A Etenim si illud est tam flagitiosum squod mihi omnium
is rerum turpissimum,maximes nefarium videtur ob remis iudicandam pecuniam accipere, precio habere addictam
is fidem & religionem: quanto illud flagitiosius,improbius,M indignius, eum a quo pecuniam ob absoluendum acco,, peris, condemnare t Vt ne praedonum quidem Praetor in ,, fide retinenda consuetudine conseruaret. Scelus est acciis pere ab reo , quanto magis ab accusatore quanto etiam
,, sceleratius ab utroque Fidem quum proposuisses venari lem in prouincia,valuit apud te plus is qui pecuniam ma- iore dedit. Concedo,forsitan aliquis aliquando eiusmodi ,, quippiam fecerit. Quum vero fidem ac religionem tuam ,, alteri addictam pecunia accepta habueris,post eande ad- uersariis tradideris maiore pecunia, utruns fallest & tra- des cui volest & ei quem fefelleris, ne pecuniam quidem is reddes 3 Quem mihi tu Bulbum, quem Stalentinar quod ,, unquam huiusmodi mostrum aut prodigium audiuimusis aut vidimus t Qui cum reo transigat post cum accusatoreis decidat: honestos homines qui caussam norint, ableget, is consilioque dimittat: ipse solus reum absolutum, a quo
is pecuniam acceperit,codemnet, pecuniamq; non reddat:
hic de capite libero iudicabit 3 huic iudicialis tabella co-
is mittetur,quam iste non modo cera,verum etiam sangui-
ne,si visum erit,notabiti In hac oratione si vim pondus rerum, si crebras amplificationes, si verba grauia & copiosa, si figuras acres,si caesim pugnantem numerum ite rum atq; iterum inspicies, videbis expressam summae eloquentiae imaginem, de nihil in hoc genere praestantius de siderabis. Similem grauitate i interim capiunt argumeta,
264쪽
,, ut illa pro Sexto Roscii, Quid si accedit eode, ut tenuisi, antea fuerist quid si ut auarus 3 quid si ut audax r quid si ut , illius qui occisus est,inimicissimus num quaerenda causa ,, quae te ad tantu facinus adduxeriti Addesis quae sequuntur. In comunibus locis frequens est haec ardens contentio. Amplificatio enim in illis maxime excellit,quibus citra personas in vitia moris est perorare, ut illa Ciceronis tantopere laudata de supplicio parricidarum. Vis eadem ,, est quibusda personaru fictionibus,ut huic, Mulier, quid M tibi cum Coelior quid cum homine adolescentulor quid ,, cu alienor Quid aut ta familiaris huic fuisti,ut auru como
ii dares aut tam inimica,ut venenum timerest Non patrem tuum Videras,non patruum,no auum, proauum,atauum
M audieras consules fuissetnon deniq; modo te Metelliri matrimonium tenuisse sciebas, clarissimi & sortissimi vi- γ ri, patriaeq; amantissimi ξ qui simul ac pedem limine extura terat,omneis prope ciues virtute,gloria,dignitate superabat. Reliqua petes ex sonte.Eadem ratio est si muta quaedam loquentia inducat,si interpellatorem coerceat,si ira scatur,si obiurget,si execretur,si rem atroce dicendo subiiciat oculis,si rem supra ferat quam fieri possit,si insigne vel improbitatem vel calamitatem persequatur affectu. Ad haec perorationes multae grauissimae sunt,quoniam in illis consumuntur affectus. Suppeditat ex epta Cicero pro
Flacco,pro Sylla, pro Milone, pro Rabirio Posthumo. , Quid, inquit, de miserationibus loquarr quibus eo sum M usus pluribus,quod etiam si plures dicebamus,peroratio
nem mihi tamen omnes relinquebat. Idem de altero ge νγ nere concitato ' Quo genere nos modiocres, aut multo
265쪽
se etiam minus,sed magno semper usi impetu,saepe aduersa- rios de stitu omni deiecimus. Si legas actiones in Verre, oratione pro Cluetio, & pro Rabirio perduellionis reo, conciones in Seruiliu Rullu,dictiones in Catilina, in Pisone,in Clodiu,in Antoniu: tanta vim,tanta copiam , totc5tentiones tot amplificationes,tot ardores eloquedi reperias,ut no modo ad intelligedu,sed etia ad imitadu satis supras esse putes. Saepenumero atrocitate facti accedit
ira iudicibus. Saepe lato dolore perfundit,ut in moerorem lachrymasq; soluatur. Frequeter inuidia excitat verbis, freque ter excita cotraria facultate restinguit. Aliquado trahit eos in summu aduersarii cotemptu. Idem nec raro co teptu euellit, in eius locu existimatione dignitateq; restituit. Nemo inflamat maiores odii faces, nemo ardentiore charitate parit aliis animis. Spe co firmat abiectos. Metuco primit audaces. Quos vult implet satietate. Satiatos triatat cupiditate. Nullo modo sic ipse de se loquituri animus audietis aut incitari,aut leniri potest, qui modus non ab ipso si no perfectus, tame tetatus sit. Quaerat aliquis,an in omnibus his affectibus comouedis viedu sit ardua c5tention et deinde an in his duntaxat utendumZAffectus est lenis, qui graece dicitur ἔλσ,ad natura, oc ad mores; de ad
omnem vitae cosuetudine accomodatus. Huic exprime-do aptior est illa suauitas aequabilis, qua media colloca-- uimus. Eius rei sit hoc testimoni u Hoc onus si vos aliquari ex parte allevabitis,sera ut potero studio & industria Iu dices. sin a vobis id quod no spero deserar, tamen animois no deficiam,& id quod suscepi,quoad potero,perseram is Quod si perserre non potero , opprimi me onicii onere
266쪽
cOLLOCATIONE VERB. LIB. II. 13o
, malo, quam id quod mihi cum fide semel impostum est,
aut propter perfidiam abiicere, aut propter infirmitatem M animi deponere. Quieta oratione patefacit suos mores. Indignationis & misericordiae perturbatio, nisi leuissima est,ac cito praetercurrit, vim grauitatis, & amplum dice dimodum quaerit. Sunt alia quae dicuntur & grauissime, &copiosissime,ut sententiae quaedam philosoplaoru, ut deorum laudes,ac virorum illustrium, ut cosilia de rebus maximis: quae si quis alta atque sublimia faciet haud equidem repugnaboc dissiliet tamen ab opinione Ciceronis,qui iudicet haec & similia, etsi omneis flores orationis, & ornamenta insignia recipiunt,quia tamen secura sunt atq; tranquilla,& componere animos potius quam perturbare volunt in media ratione formarum collocanda. Nec statuet ille discrimen inter summum pugnae forentis incendium,& pompam celebrium ludorum. Deinde non animaduertet in summis oratoribus habitum neminem , qui sic ornate & copiose dixisset,sed qui coetum totumque consses sum perturbasset assectibus, & in admirationem stuporemque duxisset. Genus illud quietum, S omnibus rebus excultum,nisi comparatus fuerit hic fortis & acer orator, summum,& dignitate primum videbitur. At ubi pedem secerit,& atrociter pugnauerit,facile obtinebit primas, &quiete certantes cum suis armis aureis relinquet in medio. Non enim est summum, quo sublimius aliud inuenitur. Sublimius in oratione, quod omnibus praeripit victoriam. Fuerunt oratores acerbi, qui omnia traherent in conten tione,& iccirco graues ubiq; viderentur: sed istud erat potius asperae naturae, quam doctae & artificiosae facultatis.
267쪽
Hactenus de materia contentionis,in qua amplificatio do,, minatur. Ad a inplificandu teste Cicerone) maxime defini,, tiones valent conglobatae,& cosequentium frequentatio, & contrariarii & dissimiliu & inter se pugnantium rerum ,, coflictio,& causo, Si ea quq sunt de caussis orta, maximes,, similitudines & exempla, fictet etiam person q,muta deniq;,, loquantur. Omninos ea sunt adhibenda ,si caussa patitur, M qua magna habentur. Haec ille. Verba poneda sunt sublimia,grauia,trastata, nantia,aspera ac volubilia in como uendo, lenia & tarda in mitigando. Figurae autem, relata verba,iterata,duplicata, gradationes, frequentationes sine coniunctione, exclamationes, interrogationes plurimae, comorationes in ea de sententia,ironiae acerbae,descriptiones quae rem atrocem subiiciant oculis,prosopopoei ,hyperbolae, de si quae sunt aliae conformationes, quae magnis lateribus accomodantur. Coagmentatio in comiseratione minime hiulca sit & aspera. Nam modi flebiles declinant ad suauitate, ideoq; serunt inebra atq; circuitus paulo pro- ,, certores,ci indignat tu fulmina. Vos,vos appello fortissimiis viri,qui multu pro rep. sanguine effudistis: vos in viri & in is ciuis inuicti appello periculo,Centuriones, vosq; milites: ,, vobis non modo inspectantibus,sed etiam armatis,& huic iudicio praesidentibus haec tanta virtus ex hac urbe expel- ,, letur, exterminabitur, eiicieturi Quanto magis dolor ac- ,, crescit, tanto crebrior est respiratio. Quod in me tantumri facinus admisi iudices, quum illa indicia communis exitii , indagavi,patefeci,protuli, extinxit quid me reducem esseri voluistis 3 an ut inspectante me expellerentur ii per quos ,, essem restitutust Petit commiseratio numeros amplos, de graues
268쪽
COLLOCATIONE VERB. L I B. II. graues, ut dactylos,spondeos, creticos, paeanas, bacchios, palimbacchios, do chimos,& alios si qui sunt generis huius pedes, qui voce plena querelas, tarditate sp actoria languorem metiantur. Id quale sit,perspice in hac oratione ,, Sed ut omniu vel suspicioni,vel male uoletiae,vel crudeli ,, tali satisfiat, occultat pecunia Posthumus, latent regiae di- ,, uitiae. Ecquis est ex tanto populo, qui bona C. Rabirii ,, Posthumi num o sestertio sibi addici velit 3 Sed miserumi, me, quato haec dixi cum dolore ZHem Posthume, tune esis Curii filius, C. Rabirii de iudicio & volutate filius, natura , sororis filius 3 tune ille in omnes tuos liberalist cuius muli, tos bonitas locupletavit nihil profudisti, nihil vllam in li- ,, bidinem cotulisti. Tua Posthum e nummo sestertio a me
,, addicunturto meum miseru acerbumq; praeconium. At, , hoc etia optat miser,ut codemnetur a vobis,ita bona ve-
,, neant,ut solidu suum cuiq; soluatur. Nihil iam aliud nisi ,, fidem curat, nec vos huic, si iam obliuisci vestrae masuetu i dinis volueritis, quicqua praeterea potestis eripere. Quum ouetur indignatio,pedes asperi,ut qui a breuibus assu gunt in longas, aptiores sunt: caesim membratimque dicitur rara interiacet coprehensio, concurrui vocales, copu-
,, latur quaeda inimicae coso nates. Indignum hoc video vi- ,, deri omnibus Iudices, & id iam priore actione, quit haec ,, testes dicerent, intellexi. Retineri enim putatis oportere,, iura libertatis, non modo hic,ubi tribuni plebis sunt, ubii, caeteri magistratus,vbi plenum forum iudiciorum, ubi se- natus authoritas, ubi existimatio populi Romani & ste- quentia , sed ubi csiq; terrarum ac gentium violatum ius ' ciuiu Romin. sit, statuitis id pertinere ad comunem caust
269쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORI Asa in libertatis & dignitatis. In externoru hominu, δ ma- leficorum, sceleratorums, in praedonu hostiumq; custo-
, , dias tu tantu numeru ciuium Romm . includere ausus es ris Nunquamne tibi iudicit,nunqua cocionis, nunqua huius M tantae freque tiae,quae nunc animo te iniquissimo infestissi- moq; intuetur,venit in mentet Nunquam tibi populi Ro. M absentis dignitas, nunqua species ipsa huiuscemodi mul- titudinis in oculis animos versata estria unqua te in homis conspectu redituru, nunquam in forum populi Ro. vetu- ,, rum, nunqua sub legu iudiciorum s potestate casum esse putasti 3 Multus in trascribe dis exemplis sui,ut indoctio res, qui falso putant generi summo quaerenda esse verba nescio quae noua, insoletia,inaudita, abstrusa, admiranda, obstupescenda, caelo posita, intelligerent de medio verba legi,& pro reru natura coponi solere. Audiat haec verba Ciceronis in persona Crail D Non sunt alia sermonis, alia
,, contentionis Verba,neq; ex alio genere ad usum cottidia-
nu,alio adscenam pompamq; sum utur, sed ea nos quum, , iacentia sustulimus e medio, sicut mollissima cera ad no-- stru arbitri u formamus, & fingimus. Itaq; tum graues suis mus,tum subtiles, tum mediti quid da tenemus. Prima se ueritas est in rebus, altera in figuris, alia in pondere verboru, proxima in copia, quinta in respiratione crebra & num ero veli em e t i. N e c o m n i a q u aere da su n t i n o m n i b us,n ecin paucis aut rebus aut verbis statuenda vis uniuersa eloquetiar primae. Toti loci peruoluta di inspemdis sunt. Et
quonia multa sunt omni u orationum verba comunia,ab
iis quae principatu tenet appellatio duce da est In arduam forma conspirant epistolae inuectivae, recriminatoriae, I
270쪽
COLLOCATIONE VERB. LIB. II. 132 mentatoriae,& exhortatoriae quaedam. Item permultae historicorum conciones, ex quibus aliae grauiter accusant, aliae vehementer exhortantur, aliae deplorant calamitates aliae mitigat in sensos. Item bona pars tragoediarum, a qua rum motu,qui cum impetu seruntur affectibus,tragoedias excitare dicuntur. Tandem quicquid est in aliis poematissimile tragoediarum , poterit eodem genere comprehendi. Dico simile tragoediarum, quod re grauissimum , personis conspicuum, simili tractatur apparatu. Quae genera locis, temporibus, artibus, ingeniis, conditionibus mutata sint. Caput. 2L. v ONIAM tribus formis omnem eloque di rationem includi volumus, statuendu quo reduci debeat genus Asianum, Rhodium,L
conicum, Atticum,antiquum,nouum, robustum, naturale,acerbum, diligens sanctum,seuerum,come,
sophisticum philosophicum, historicu, aridum, cadidum, fanum. Haec & similia dici constat aut a loco, ut Rhodiu:
aut a tempore, ut antiquum: aut ab artibus, ut dialecticu: aut a conditione vitae, ut umbratile: aut ab ingenio, ut dialigens . Asianum pingue fuit & opimum ac redundans pingue quidem & adipale illiberali sono vocum, redundans & inflatu ociosa reru & verboru repetitione vel copia , cuius vestigia adhuc agnoscas in Galeno celebri medico,cui patria fuit urbs Asiae Pergamus. Is digressionibus longis,parumque frugiferis,& citdem sententiis inculcan- dis pene obtundit aures, bonus & in lignis medicus, inse