장음표시 사용
21쪽
prius enim materiam praeparat, qua muteria pr parata forma extuditur, , mox compositum ipsum naturale oritur. Aristoteles igitur post libros de hi storia animalium, posuit libros de partibus animalium, Vitasti in genere quam in specie de materia agereti mox addit libros de anima th quibus deforma,id est,anima ipsa disseritiex materia autem illa & hac forma tota ani malium essentia eorundemque proprietates habentur,quandoquidem causae essentiales tam compositorui, quam proprietatum compolita sequentium cauta dicuntur esse.Hae autem proprietates multae sui it: praecipue ve ro Sensus M motus,his enim primum animatum ab inanimato differt, vi te statur Arist. in priori lib.de anima.teX. I9,&in secundo tex. 16. De hisce igi tur proprietatibus Arist. in paruis naturalibus agi quantum attinet ad eorum quatuor libros priores,ut infra dicemus.Hisce ita constitutis sequitur libet de Generatione animalium tanquam quinto libro de historia responta P dens.Sequuntur postremo loco ii qui resp5dent octauo,in quibus scilicetde
vitabcmoxto,atque aliis annexis disceptatur.Ex his apparetquo modo argumentum sit inane .Nam licet ad eandem scientiam pertiiteat subiectum suu ponere, eius denique accidentia demonstraremon tamen Verum est, ubicu-quede materia subiecti agatur,vel de eius forma ibidem de accidentibus totius compositi disseri oportere. Nam ut exemplo agam,in libris de partibus animalium, subiectum est pars animalis qua his titὴς est , tanquam totum quoddam: ibidem igitur agit de substantia partium, id est, tam de materia quam de forma ipsarum: praeterea veris de accidentibus quaeipsie tales sunt, ut omnibus patet : at si istae partes ad animal referantur, non totum quid suiit; sed pars animalis tantum,quae cu forma,id est, anima, coniuncta, compositum incit, animal nempe vel animatum. Huius animati copositi Cvel animalis accidentia qui fieri potest, ut doceantur anteaquam de forma ipsaud est,anima disputatum sitὶ Et hoc est quod nonnulli ex Graecorum sententia recte dixerunt,libros particulares non habere subiectum proprie loquendo: subiectum enim totiuς scientiae est: cum debeat esse genus scibile uniuersale , it de omnibus in scientia habitis,dici. Descendo nunc ad parti
culare subiectum huius libri quod ex verbis eiusdem Aristotelis clarissime a ,, quouis elici potest:qui in postremis verbis huiusce libri inquit, Diximus br ri gan sentiendi 8c ipsa sensilia quomodo se habeant tum communiter tum sigillatim:restat ut de memoria& eo quod est memihi sie primes m omnium
M agamus.Quae verba cum iis conueniunt,quae in particula quartaduxta Ale-- diadriaectionem posita sunt:habent enim hoc modo , Sed quam facultatem rc sensus unusquisque habeat iam dictum est:in quibus autem corporisinstiti VAE mentis fiant,nonnulli per corporum elementa quaerunt.Quo locoAristoteles inaliis etiam, utitur nomine H ηών. Nos vero hactenus Instrumetum sensus diximus,ne cum aliis sensorium dicere cogeremur: no quia vox barbara sit haec enim monstraho fugit Psilosopli' sed Grammaticus, vi docet Aristot. in secundo de Physica auscultationeὶ sed quia obscura nimis sit, noque vim verbi Graeci fatis explicet: Αlii Sensilesium vocat,sed ebdem motabo laboxant.Nos igitur posthac ne circuns cliptibne uti cogimur, verbum Graecum Latine proferemus M aliorum psilosophorum praecepta sequetes AEtaeterium vocabimus,id quod instrumentum sentiendi hactenus nuncupauimus.Hoc vero propositu esse Aristoteli in hoc lib. testatur &Alexa-der in sua pietatione clatissimisverbis,dcΑuer. in primo meteor.ca. 1.Quodyt perspiciatur,illud tenendum est quod supra etiam diximus in Proposituri Aristotelis in libris de anima esse, de anima agere,quae licet comparata ani-
22쪽
A malibus sit pars & forma,comparata tame suis partibus totum quoddam est, partesque & passiones habet quae de ipsa demonstrantur Hoc verum esse docet Aristoteles in primo de Anima tex.3. his verbis: QAgrimus autem cincc gnoscere naturam animς substantiamque,& quae illi accidunt.Sed quoniam tractatio de substantia animae dissicillima est, ut docet ibidem in tex. 4. accidentia autem ad cognitionem ipsius quod quid est conferunt,m tex. I2. eius: dem libri:hinc fit,ut acturus Aristoteles de sensitiva animae parte, eiusque Vbribus,antea de actionibus,atque omnium primum,de obiectis ipsis tanquam notioribus,Vnaque de instrumentis ad sensum requisitis,agat: quod claritamis verbis significau1t in secundo de anima, tex.3 3. Nulli igitur mirum vid ri aebet,si ibi de his quoque agat,cum hic ista non ex accidenti &qua ad ali rius notitiam conferunt,sed per se M proprie, quo ad eorum scilicet esse, generationem & naturam cosiderentur. Haec particularius declaro, Acturus Mristoteles de actu sentiendi, qui non fit 1bsque corpore,necesse fuit ut ibidem de instrumentis sentiendi ageret ubi& de actu. Praeterea vis sentiendi ad actuno ducitur nisi obiecto pr sente omne enim quod mouetur Vel patitur, ab M, liquo alio mouetur, passionemque recipit,sine quo actio vel passio nunqu*n fiet)atqui sensus in moueri& pati consistit,testeΑrist in secudo de anima tex. si patitur autem ab obiecto)absque obiecto igitur sensus nunquam fieri poterit:ratione igitur facultatis sentiendi vel ipsius actus,de obietis siue sensilibus ipsis actum est. Hoc esse verum docet Aristoteles in eodem libro tex. 6 6.
ubi spectabile illud esse dicit,cui visus accidit,laesi de spectabili sitie de obiecto
visus eatenus tantum agat,quatenus ad visum refertur, eiusque notitiam facit.Ex subiecto ita posito dc constituto, patet primum cur inscriptionem ibiam libri retinuerimus quae est, de INSTRUMENTIS SE
S E N S I L I B V S vulgo recepta est.Nouimus quidem quae ad hanc rem Alexader dicati A confiisionem quantum fieri p6test fugimus, resque ipsas,
uti sunt,detectas δί claras,non obscuritate inuolutas cernere adamamus: c ius fortasse ratione Arissol. acrius aliquando in antiquos inuectus est, quam
res ipsa desiderasset. Ex eodem etiam subiecto patet, cur liber hic omnes alios paruorum naturali u libros praecedat. Nam cum dictu sit,in hisce libris agi de accidetibus & proprietatibus animalium,quorum priores sunt sensus M m tus,& inter has sensus excellat, hic liber in quo de iis agitur quae ad sensum ipsum pertinet, omnibus prςponi iure debebit. At sensti s duplex est,exterior
scilicet & interior:sensus exteriores primo animalibus conueniunt,tumini
riores:quod patet ex eorum operationibus.hinc fit ut post hunc librum ponatur, is qui de Memoria&Reminiscetia dicitur, quinimo pars etiam huius a Graecis iudicat' est: hosce aute sensus sua sequitur passio, a ratione tertio loco ponitur liber in quo de aeno& vigilia earumque annexis agitur. Sequitur pars quq est de alterastprietate, nimiru de motu. Sed de his & reliquis libris, cur scilicet eo ordine ponedi sint,quo nos supra posuim', suo loco agemus:nimiru cum ad interpretatione illoru accedem quod aliquado&fortasse Fp die a nobis fiet interea haec dixisse satis sit rationemque amitisse,cur hic nosterpricurrere debeat Iam ni fallor tria ex propositis declarata sunt. Reliquu est ut deDiuisione & Vtilitate pauca dicamus.Diuiditur ergo lib. in duas praeci puas partes,Exordium 3c ipsam Tractatione.Haec in tres partes subdiuiditur. In quarum prima deΑEstheteriis ipsis agitur,quaerendo ex quanam materia constent,& in qua corporis parte sint constituta.In secunda de sensilium essentia, generatione x eorundem speciebus. In tertia dubitationes quaedam
23쪽
i ad hac omnem tractationem pertinentes aperiuntur. Hanc unam simplicis simam diuisionem sequi placet, quod ad ipsam commodissime omnia limius libri capita reducere possimus. Quantae aute hqc disquisitio utilitatis sit, ex eo tantum discere possumus, quod tractationem de anima perficit: quae sane sui Themistius ex sententia Aristot. protulit ad omnia quae extra si1nt
cognoscenda,virtutesque omnes comparandas, magnum atque incredibit affert adiumentum. Q re quemadmodum Medicum decet, Ut corpus sanuconseruet: Pictores Vero&Statuarios, Ut illud coloribus & scalpello recte imitentur,plurimum oreret studiique in corporis cognitione consumere: ita rationi quam maxime consentaneum est,Nos, Ut animum virtute ornemus, vel
V ONI AM autem de Anima per se, nknon de' singulis facultatibus partium ipsus, antea determinatum est: Reliquum est animaliu & vitam habentium omnium cosiderare quae sint propriae
O ς ςst prooemium, atque idcirco prima pars libri. Procemii aute
natura, ex 3 .lib. rhetori cap. I . id exigit, ut quasi sternat muniatque Viam ad reliqua pertranseunda. Hoc multiplici ratione fieri potest.Na aut proponodo tantum quet diceda sunt, & id vel e
te, si nota& leuia sint quae pertractatur,ut Arist.fecisse c6stat,in libris de ortu&interitu,necn5 de phisticis elenchis:vel obscurὰ,nimiru si res no itanotς, praeterea magni mometi sint tuc enim ab enuciatione aliqua uniuertati, qua dicedorum inuentioni fides fiat, orationis initium sumitur: quod ab Arist. in primo libro meta.in primo ethi.in primo analy. poster.& alibi etiam seruatuest vel ab enumeratione antea dictorum, tanquam ab epilogo p aecedemtis libri exordiendo: ut in hisce Paruis naturalibus non semel, praeterea vero in libro Meteorologicoru priori,& in secundo de Caelo factum esse videmus.c Elicitur liqc doctrina ex Alexadro in prooemio primi Metaphy.S ex Averroecu multis in locis, tu vero maxime in primo phy.com.priori. Hocvero proc mium& dicta enumerando,& dicenda proponendo,ad ipsam tractationem nos ducit,atque id fit teste etiam Alexandro)Vt non modo consilium Authoris,sed consilii quoque causa nobis nota sit.Diuiditur in duas partes.In prima propositum totius huius tractationis eiusque causam aperit. in secunda, ad particularem istius libri scopum explicandum descendit, eiusque rationem
affert. Secunda pars inde sumit initium: Sed de sensu & eo quod est sentire quid sit,& quare animalibus haec passio accidat dictum est prius in his quae de
Anima. Priorem aggrediamur. In qua primum uniuersale propositum in M'nere causamque illius affert,mox id clarilis atque in specie explicat.Ita igitur. ait: Postqua de anima a nobis in superiori tractatione determinatum est, idia que per se, id est tanqua de forma ipsius animantis nulla totius compositi ratione habita,ac de potestatibus singularum eius partium,nimirum nutrices
senti edi de imaginadi: Reliquum est ut tota animaliu essentia nota sit O 'pς
24쪽
A rationibus tum propriis tum c5munibus ipsem,omniumque viventiu agere. Neque em antea de his tractare potuimus,cum cauta primum essentiale c5
positi,per se declaradq fuerint,mox eius proprietates & affectiones propone-dae.Ex his scopus Philosophi apparet, eiusque ratio. Argumetatio haec est: De anima per se antea dictvest,ac primum etia de partib' corporis animati: hoc enim subintelligi debere ostendit consequutio, quae est huiusinodi ergo de
animalium dc vitam omnium habentium propriis & communibus operati nibus nunc est agendum. Vis consequutionis est: quia post tractationem paratium essentialiu necesse est proprietatum doctrinam tradere,Vt totius com- positi natura perfecte cognoscatur. Inassumptione sunt quaedam verba obaseum: perseὶ id est καθ' o M. Alexander duplicem istorum affert interpreta tioneni. Prima est: in libris de Anima actum esse de ea communiter & in uni uersum,bis scilicet ipsam definiendo:deinde vero seorsim de facultatibus, ve B vegetante de sentiente, aliisq; partium eius. quasi ita dicat, prius de anima incommuni egit:deinde id partibus accomodauit, qua partes animae sunt. Altitera eius expossitio est: prius actum est de Wima per se,quaten' scilicet forma
est, corpus non respiciendo. Vtranq; interpxetationem amplectimur. Priori videtur fauere textus Aristotelis in secundo de anima. tex.3o. Vbi habet,ridi culum esse quaerere desinitionem animae comunem non accomodatam simgulis potentiis. Particula etiam illa Per se) annectitur verbo Anima) quodno mediocrem huic expositioni authoritatem affert. Aristotelem autem,de anima comuniter tractasse, ipsamq; primum definisse, postea vero ad sing las eius facultates descendisse,satis constat legenti verba secundi libri de nima in primo tex. quae sunt huiusmodi: Hoc igitur est quod accepimus ab NAntiquis de anima, nunc autem incipiamus tanquam ab initio conantos e plicare quid sit anima, & quaenam fuerit communissima ratio eius. Praeterea vero Verba contextus . 8.'. δία . At si quis intimius hasce expositiones e pendat,eodem recissere comperiet. HiS tamen videtur obstare, quod ait Α- uerroes in disp. .in solutione F.dub.Ea quq sunt M dicuntur,ut nominά,ad ι α num non habent naturam communem quς seorsim a suis attributis consideta cerari possit. Ratio ibidem ab eo ponitur,nimirum,quia natura istoru media est is inter naturam Vniuo Oru dc qqui uocorum,eorumq; proprietas est vi non ii beant generis δc uni uoce attributi naturam, sed multa contineat quae uni Malteri rei attribuantur, secundum ordinem prioris S posterioris, quousq; scensus perueniat ad Vnum primum in illa natura:ratiis vero talis ordinis est, quia unum alterius causa est, ideoq; causa causatum praecedidi ista igitur non possunt sub natura quadam communiseorsim intelligi, quia naturam c5m nem ut genera non dicunt huiusmodi enim aequaliter attribuunturὶ sed ad D unum primum referuntur,atq; idcirco quicquid aetallu natura dicitur,absque hoc vel illo communicante, intelligi nequit. Et est sententia Graecorum, utSἰmplicii in 3. phy. com. . M Themistii in secundo de anima. tex. 3o. & inquam plurimis aliis locis: praeterea vero elicitur ex ipso Aristotele in quarto Metaph.tex.2. Quod Vero anima sit ex huiusmodi genere Entium, patetm Aristotele in secundo de anima tex. 3o. M 3I. animam docete ita se habere ut figur m, cuius definitionem aliquam ostendere non licet, praeter hanc vel illim. i scotu sequutur,ut satisfaceret huic argumento,negarut naturam. istam mediam dari sed quia nec Scotus illam negat,ut alibi ostendemus, nec illi obiectis locis satisfaciunt,rectius dixerimus. Vera esse quae ait Auerroes ex Aristotele & Gr cis interpretibus sumpta. Sed addimus, per Naturaeeommunis nomen nos duo posse intelligere: naturam genericam uni vocam
25쪽
quae seorsim definiri possit, M sine hoc vei illo intelligi, quale Aristoc. motui Ano tribuit, nec animae. Praeterea vero per Naturam communem id intelli
gere possumus,quod Themistius vocat rei notionem, vel modum rei cogno scedae uniuersalem, statim tamen omnibus sibi subiectis aut quibusdam attritibulam. Quare anima dicitur esse Actus corporis: non quod detur actus co potis seorsim intelligetas a vegetativo vel aliis, sed iuxta talem communem cognoscendi modum consideratu. Partium . Animae partes Vocat, sumes id a Platone,improprie tame, cum anima vere diuisibilis non sicipartis aute n mine,pro Facultatis appellatione utitur. Sequitur: Reliquii est animalium M vitam habentium omnium considerare quae sint propriae & quae comunes operationes). Quae sit vis cosequutionis antea dictum est: hoc igitur vulERO stat ut de propriis & communibus animalium & vitam habentium omnium operationibus agam'.Per proprias intelligit omas operationes couentem tes singulis speciebus animalium: per communes, illas quae omnibus uiuetb 5bus,vel omnibus animalibus, vel multis generibus eorum conueniunt. Sed ea rat,tum quia Aristotelis c5ssium ut monet Alexander) hoc in loco minime sit, ita minutim diuidere operationes istas,saltem quoad platas: tum quia
istaexpositio aliquid supponit quod falsum est, nimirum hic agi per se deoperationibus plantarum aeque ac animalium. Sunt qui dicant, nomen sprq-priae ad animalia tantum referri debere: nomen verὁ Communes) ad animalia dc vitam habentia. Hoc non videtur verum, quia Vtrunque verbum Vt patet ex contextu) tam ad animalia quam ad vitam habentia accomodatur.
Res ista obscurior redditur ex eo quod libris iis caremus in quibus de plantis pertractatum est ab Aristotel. Dicimus tamen hic omnino illas operationes intelligi, de quibus in PARVORUM NATURALIVM libris agitur:&quae ad animalia ipsa propriὸ pertinent hoc nanque in verbis huius conterac tus indicat, M in fine libelli de longitudine de breuitate vitae, ubi inquit. Reli-e quum est agere de iuuentute & senectute,vita oc morte, bisce enim determitie n iis finem habebit methodus qui de animalibus est. Neque obstat,qubd iuuentutem,senectutem,mortem,Vitam,sanitate,morbum, plantis aliquomodo conuenire verum sit. Id quidem fatemur: negamus tamen hic ista exproposito plantis attribui. spectant igitur omnes istae operationes ad animal, de quo iis in libris agitur sed quiaanimal non solum animal est, sed vivens, imo primo vivens,mox animal ideo operationes animalis, qua Vivetis & qua sentientis, hic afferuntur. Per proprias igitur operationes intelligit, quae illi quatenus animal est,conueniunt:per communes,illas, quas quatenus vivens h
bet,ob id quia in hoc cum plantis conuenit. Et hoc miror ab aliis non potuisse percipi,cum verba Alexandri ad finem comentarii nihil aliud sonent. Ea . ' sunt, si hoc opusculum eis referativi de actionibus & communibus,priis cuiq; animantu generi editum sit. uare Leonicus & qui ipsum sequuti sunt,errat, cum Volunt propositionem istam ita hic esse accipiendam acsi de operationibus animalium & plantarum agendum esse proponatur. Vita habentium.) vita ab anima est:est enim anima actus organiςi corporis, de vivens siue habere vitam dicitur, qui animam habet. Vitae autem nomen multipliciter accipitur. Vno modo , pro energia ipsa,quae n5 dicit potestatem, sed actionem siue actu, qui opponitur potestati.Intelligere igitur moueri, sentire:sedlprie ali,vita siue viuere est. Aliomodo sumitur vita, forma ipsa datevita,&hac ratione anima dicitur vita.Hic quocuq; modovita accipias nihil interest:
quia tame dixerat de anima dictu esse,atq; ideirco nuc de operationib' habAxiu vita dicendum, Viri appellatione anima ipsam siue forma,pprie accipi s.
26쪽
A Nec vero illud pr termittendum est quod scriptu reliquitSimplici' in digres'
sione in secundam de anima tex. 117. Pe sectam scilicet vitam siue perfectum vives quatuor habere coditiones. Prima est, ut habeat principium motus imtrinsecum dico mot'. active:quia ut idem Simplicius in prooemio primi libride Anima docuit) Elementa principium quidem mouendi iii se ipsis, sed passive continent, aliter tame docet Alexanderised de his alias . Secunda coditio est,ut motum habeat non versus unam partem tantum,ut ostrea, spodylia& huiusmodLquae solo dilatationis & contractionis motu moventur.Tertia, ut motum certum habeat determinatumque, ad aliquem finem:qua ratione cullees & vermes perfecte viventia dici non poterunt Quarta,ut motu angustum non habeat,culices enim M apes hoc habent, ut si illas,quatit m velis in stiges,nunquam hui motus rationem sint mutaturae. Haec Simplicius. Exquibus patet nomen Vitae ab illo latius ibi sumi quam nos hic velimus. Animal B autem ut ad rem redeam non per animam solum,sed per sensum primo dicitur animal, ut docet Arist. insecudo de Animat . 16. Placet hic aliud animaduertere, nimirum Leonicu deceptum esse in eo quod put auerit Aristotelem polliceri,se hoc libro de animalibus & plantis dicturum. Neque enim de animalibus amplius acturus est quam de communibus & propriis illorum operationibus, cum iam partium essentialiu absoluta tractatio sit: neque deplatis tractatio proponi hic potuit,cum negotium hoc ab Animastico seium gatur: sed omnia ista ex male percepta Aristotelis sententia proficiscuntur. Operationes) id est-Quod vocabulum actionem proprie significat: ata qui notat Alexander, nomen Actionis hic nullo modo conuenire: cum Actio proprio nil aliud sit,quam animae rationalis functio, cuius expertia sunt brmst ta. Vult igitur Aristotelem improprie locutum esset quod tamen non omniu no verum est. Reminiscentia enim per medium inueniendo fit. Verum hoc
illi demus,non enim semel Aristot. nominibus ipsis abutituri cum praesertim nomina ad id de quo agitur,parum pertineant. i
te igitur de Anima dicta sunt ponantur, & de reliquis dicamus,
Pars haec clim superiore cohaeret,hoc modo: Ex propositb scopo & cosilio, colligit necesse est e pro tractatione horum ea ponere quae in libris de anima dicta sunt,mox ordinem quoq; tractandoru declarat: ac si diceret: Partibus Mnimaliu essentialibus explicatis, restat ut de eorundem propriis c5munibu Moperationibus agamus: quod cu ita se habeat, necesse est ea adtestu operatio D nu notitia ponere,quae inlibris de anima ubi nimiru de forma imaisiasty est)pluribus declarata fuere: gen enim dans forma testeAuerroe in tertio cae ii com.18 dat omnia accidentia generato inedia illa forma. Primum autede primis agani'. Ponatur) Notat Alexader ex Arist.primo Analy.post.duplicet esse suppositionem. Vnam Daui ια Graecialiquando vocari Aristot.vero illo in loco positione,Latini effatum, Alexader hic simpliciter suppositionem. Etiest Wbpositio illa, quam necesse est quemlibet docendum domo inerre, non autem a pisceptore expectare: Vt,de quolibet est vera assimatio vel ni iatio, non contingit idem simul esse&non esse. Quibus solis aut certe paucis aliis, descriptio illa Aristotelica conuenit. Alia vero est quae ab Aristo tele suppositio id est Vmdim vocatur,a Philopono positio, id est Mn ab Aleuxandro suppositio ex parte, id est quia non omnino inde imonstrabilis oc supposita est , sed in aliqua scientia solum determinata
27쪽
&probata,in alia vero supposita ac tanqua concessa& indemonstrabilis a cepta: & hanc eum quidem qui sit docendus habere non est necesse: haec in scientiis subalternis cognosciturisemper enim ρος superior est , principia imferioris probare debet: inferior vero a superiori probata recipere.Philoponus aute in primo poster.com.xiiii.ita effatum apositione id est diriti. distinguiti vi Effatum omnibus ingenitum esse dicat, Possitionem vero non omnibus sed aliquibus. Averroes quoque comm. I . idem ait:sed addit posistionem ideo non omnibus notam est e,quia multi exigue exercitati multi h beti tardoque ingenio sunt. Animaduertenta est aute nomen Effati siue communiter & proprie sumi.Proprie simpliciterque Effatu sumitur, cum definitur eo modo quo iam diximus ab Aristotele definitum esse. Communiter vero siue aliqua ex parte tunc vocamus aliquid Effatum, quando licuius tantum conclusionis respectum habemus , quae sine tali principio bbene percipi non potest. Ex quo tam Philoponus quam Themistius plura eL
fatorum genera inducere solent. Alia enim dicunt omnibus scientiis comunia,ut duo illa supra comemorata: alia aliquibus: ut,omne agens agit propter fine: hoc enim Theologiae & Physiologiae comune est: alia unius tantum scitienti propria sunt:ut ex nihilo nihil fieri:Id enim Physiologi ς tatum inseruit. Sed de his alias suo loco pluribus. Nunc illud addere sat esto, Aristot. hic suppositionis vocabulo intelligere,non effatum proprie aut exparte,sed positionem a Philopono, vel suppositionem ab Aristotele, aut suppositione ex parte ab Alexandro vocatam. Hae autem nil aliud sunt quam vel definitiones tr
ditae, vel propositiones in libris de Anima declaratae. Primuque de primis).
Latini qui Alexandrum sequi voluerunt, male interpretati sunt haec Verba. Per primas enim , communiores operationes intelligunt, ac de ita primum gendum Me volui: quia communiora ordine doctrinae praecurrat, de senten- ctia Aristotelis primo physi tex. s . M tertio eiusdem tractationis tex.2. Patet tamen Aristotelem prius de propriis quam de communibus doctrinam instituisse. Sensus enim δc motus de quibus primo agit sunt animalium propria, mox ea sequuntur quae viventium omnium communia sunt. Qui Alexandro aliam tribuut sententiam,nimium illius itini studiosi. Neque enissi video,um
denam illam eliciat. Dicendum est igitur hic verbum pro eo quod proprium est siue proximum, ab Aristotele usurpari. Hoc autem saepe ab ipsb fitari , in secudo de physica auscultatione & in posterioribus Analyticis videre licet,De primis igitur, id est propriis & quae primo etiam loco propositς sunt operationes agit Aristoteles:hoc est de iis quae animalibus tantum conueni ut, in iis questiis reperiuntur: vi sensus, cuius obiectum & instrumetum hic quaeritur,memoria, eminiscentia, δc motus: mox eas declaraturus, quae Viventia ;bus omnibus icet non teque,tribui possunt. Iam vero argumeto Latinorum
ita respondemus: Ordine quidem naturae, qui a prioribus M uniuersalioribus Dducitur,c5muniora prςcurrere: & hoc quide ordine utitur Aristoteles inter partes praecipuas & scientiam totarum,ut ita dica, completivas Q ordine tamen doctrinae, qui no ab uniuersalioribus sumitur, sed ab iis a quibus facilius disciplina tradi M acquiri possit,pKterea vero a nobiliorib',aliquado postponi. Hunc ordinem induxit Aristotel. in quinto metaph. cap. priori ,& Auer'roes ibidem in com.quinto, clarissimis verbis co firmauit. Alnon solum ipsis tradidit,sed saepe seruauit in scietiis praesertim particularibus siue inpartibus scientiarum.De knimalibus enim primo agere voluit quam de plantis,ut sumpra ostendimus, hac sola ratione. Na licet anima vegetatiua comunior sit Nprior natura, quam sensitiva: tame quia scietia de Animalib' facilius traditur
c percipitur, quinimo plantaru notitia ex illa sola manifesta fit, ut docet Α-
28쪽
uermes in secundo de Anima com.6.idcircoAnimaliu docti mam praecedere A voluit. Sed & in secudo libro de Anima ide praestitit. Nam licet sensus tactus prior natura sit& communior visu,qui in perfectis tantum animalibus reperitur: a visu tamen tanquam a nobiliori facultate initium sumpsit. Ex his tamen nequis colligat ordinem doctrinae, a naturae ordine perius seiunctum esse. Quinimo ita illi cohaeret,ut idem doctrinae ordo dicatur inaturae. D ctrina enim quaedam quasi ars est, ab intellectu quasi ab artifice suo c5stituta: Omnis autem ars naturam imitatur: Doctrinae igitur ordo, naturam sequi debet, nisi ex accidente aliquo ut dictum est, prohibeatur.
Videntur autem maxima tum communia tum propria animalibus quae nempe corpori & animae communia sunt, ut sensis, memoria, ira, cupiditas, ac demum appetitus,praeter haec etiam voluptas & dolor: es
enim haec prope omnibus animalibus insunt. Sed praeter ista quaedam
sunt omnium vitae part1cipantium communia, quaedam veroquorundam viaimalium. Horu autem maxima sunt,nempe quatuor solum numero existentes coniugationes,ut vigiliae & somnus, iuuentus & seneactus, expiratio & respirati invita M mors. de quibus considerandum est,
C quid unumquodque illorum sit, & ob quam causam fiat.
Explicat in specie,quod supra in genere proposuerat. Agendum est,inquit, de communibus M propriis animalium M vitam habentium operationibus. Nunc igitur quae qualesque illae,praesertim Veris maximς & praecipuae sint, era
planat.Primum autem primas,id est animalium proprias ut dixerat mox c5munes,id est,uiuentibus omnib' couenientes,enumerat.Hic tame Arist.tam inter primas quam intersecundas ordinem statuit: alias enim aliis commmniores vocat. Dicit igitur,Tam communes quam propriae & praecipuae operationes animalium quq cum corpori tum animae conueniunt,sunt:vt sensus; memoria, ira, cupiditas, ac tandem appetitus: praeterea vero dolor& voluta pias.Istas operationes esse communes & proprias animalium inde liquet Sue 'D enim fere in omnibus.Tam autem Communes quam propriς praecipueq; VLuentiu operationes animς & corpori couenietes sunt quatuor ad summum.
mero coiugationes: Somnus & Vigilia: Iuuetus & Senectus:Expirati 5 Reia spiratio, Vita& Mors. De quibus omnibus, quid sint, & ob quam causam Sant,considerandum est.Possemus partem hanc in tres particulas distribuere. in prima,propriae & communes animalium operationes propon tui: In se leunda,communissimae: In tertia, quaenam sint de his quaerenda docetur.Priamam partem aggrediamur Cuius hyc est summa: Maximas cum communestum praecipuas operationes,tam animae quam corpori animalium conueni res esse:vt sensus,memoria,appetitus, voluptas, & dolor. Quid in hac propci
sitione subiecti vicem serat, & quid praedicati, no istis apud interpretes alios
29쪽
constat. Thomas vult hic doceri communes&proprias Operationes anima- Αlium, tam corpori quam animae conuenire , Ut ex eo necessita&Milus tracta
tionis a libris de anima seiunctae intelligatur. Idcirco ipse,propositionem hae non sblum i reliquis duabus partibus hui'textus: sed ipsammet a seipsa dis iunctam integretatur. Quatenus Thomas asserit Aristotelem in hac propositione viam Mi ad ea quae dicturus est quodammodo sternere: eatenus ipsius
sententiam Probo. At quantum adsensum praecipuum Auctoris allatum, omnino improbo. Nam quod Aristoteles hic dicenda clarius δc particularius explicet, patet primum ex eius consuetudinor mox ex iis quae in tertia parte .a nobis enumerata ponuntur. Deinde quomodo ista verba a sequetibus dis' ungi possint non Video. Verbum enim, V r. tantam connexionem secum assertiquatam vel ullo alio inbdo possit. Leonicus quoque partem istam,non 'eadem tamen ratione scindit. Quis si,ut tam in nexu quam in scopo afferendo : praeteteayero in Verbis expendendis, quid sibi velit, non satis constet. BAlexander veram quidem totius huius partis explicationem assequi alicubi videtur, sed in interpretandis verbis tantam incostantiam prae se feri,ut ρος sit eius mens statui nullo modo possit. Ex recentioribus sunt qui verba nomnulla mutent, & qui illis etiam vim afferant. Qv d licet in Aristotele inte pretando aliquando fieri necesse sit: non tamen semper libertate hac uti fas At nos, ne syllaba quidem mutata, omnia, ut spero, planissima reperiemuis Hoc adte in hac priori parte primum:mox in aliis ostendemus.In his i men omnibus, Aristotelis artificium primum animaduertendum esse dico. proposuerat supr1 agendum esse de propriis & communibus operationibus animalium ,& itam habentium, nunc non modo quid per communes Mproprias operationes intelligat,sed quid per animalium operationes: prςt rea exta quid de illis tractandum sit, explicat. De primo enim ait, Comm. Cn s istas 1 pxoprias opςx xionei esse, ut sensus, memoria, ira,desiderium,ap-hόtitus oluptas M dolonpraeter saec,etia quatuor illae coniugationes.De se cundo ,Esse operationes corpori S animς conuenietes. De tertio,Qu id vn quique sit Mob qua causam fiat,quaeri oportere. Pxima igitur pars contextus, continet exempla operationum maximarum& p ecipuarum tam commutantum quam propriarum animalium.Istae siuit quae vel ad sensum, vel ad mo tum pertinent Priores erunt, sensus ipse exterior quem nomine Sensus desi gnatὶ & memoria fid quam reminiscentia reducitur. Posteriores erunt appotitus , qui est prima causa motus in animali ,eteste Aristotele in tertio libro de animae lex sci:& ex consequenti passioneS quς in facultate appetete sunt M uus enim ex eodem libro tertio tex. 6. est aut fugientis, aut prosequentis futas re autem &prosequi, declarat idem in secundo de anima, absque illis passionibusvel principiis passionum fieri nequit.De his autem affectionibus agit DAristoteles in libro de motu ,qua illius principia sunt, Vt ipse testatur cap.s. leius tractationis. De iisdem alibi pluribus, ut inlibris de anima, M in libris de moribus edalia ratione,verba fecit.sed quid singula horum significent,paucis primum declaremus: mox corpori de antinae communia esse ostendamus: postremὁ verba quaedam in cotextu posita expendamus. Animalia ut animalia sint, primis ex sentie te facultate habent: sentiendi vero facultas, ad actum sola susceptione speci erum sensilium traducitur.Τunc enim visus albedinem percipere poterit,cum in 'eciem albedinis formatus erit idem de aliissem sibus externis dico. Adde, sensus simplex suum obiectum cognoscit, non sequitur,neque&gitiat cum species aliqua iucundi vel molesti ccedit,tunc appetitio excitatur. visus enim erbi gratia, quandiu cognoscit flauum,non
30쪽
. mouetu cum primum autem dulcedinis species adiungitur,ut in melle, com' tinub excitatur appetitio Est igitur appetitus nihil aliud quam facultatis sentientis inductio ad rem obiectam sequendam vel declinanda.Et re ipsa appetitus asensu no differt,sed ratione tantum quada dc cogitatione seiunguntur. quemadmodum etiam cum dicimus, terrea inferiorem locum appetere: appetitum istum a forma terrae distinctum non intelligimus.Hoc verum esse imstatur Arist. qui in tertio libro de anima, inquit, v 'nihil aliud esse quam motionem mentis &sensus: prior voluntas proprie dicitur: secunda appetiutus. Vbi illud animaduertendu est, Licet appetitus in sensu excitetur, non t me in hoc vel illo excitari:sed in sensu ipso comuni qui unicus re ipsa in omnibus animalibus est, qua vero propriis quibus da organis ad res externas percu piedas utitur,variis nominibus nucupari: sensum scilicet visus,auditus,tiat V gustus,olfactus:Neque enimpceptiones sensuu qui in or anis istis exterioribus insimi, terminatur aut quies cui nisi cum ad comune sensu peruenerit, in quo omnissenti edi fons est.In hoc igitur sensu qui aliquado phalasia,siquando memoria ob diuersa sui munera vocatur,& qui differentias specierum sibi oblatarum cognoscit, appetitio sit.Haec de appetitu in praesentia. Ad reliqua accedo. In sentiente hac anima,tria inesse Lepe dicit Aristoteles,ricultatem, affectionem,habitum. Facultas, inquit Eustratius, est ipsemet appetitus idoneus,qui a Voluptate rei lucindete perceptς, vel dolore rei molestae excitetur.
Nihil enim aliud ut ex his quae diximus colligi potest appetitus est,quam habilitas illa & facultas,qua excitamur ad aliquid, vel sequendum, vel fugiem dum . Affectio veris, est ipsa iam praesens excitatio commoti6que. Ideo recte Andronicus affectionem definire visus est Esse animς motionem rationis e pertem,ex opinione vel boni vel mali cuiusdam excitatam. De Habitu nihil C hoc quidem loco. Redeo igitur ad affectiones siue ia, a Graecis vocata. A que de ipsius primum fontibus, quibus istae affectiones fluunt,nonnulla dico . Fontes isti sunt, Voluptas M Dolor. neque enim in numeroaffectionuista duo reponutur: alioqui sisqueretur, quo nihil estabsurdius, nimirum ipsi ex sese oriri.Voluptas autem nihil aliud est,quam perceptio rei obiectar, con uenientiam & cognationem habentis cum facultate percipiete: pertinetque voluptas tam ad sensum 'uam ad intelle tum, quemadmodum & dolor. Vettim nonnulla dicamus de Voluptate illa,quae sequitur sensum, It eius natura patefiat.In sensu omni sumo autem sensum pro actu ipso & energia sentiessi ut verbi gratia, in visione duas causas requiri satis constat: facultatem viden di,& rem extrinsecus obiectam n cuius speciem facultas ipsa formatur,& ita formata in actum exit. Cum igitur facultas videndi optime erit affecta, multaque proportio A conuenientiat, naturaeque consensio rei obi Dctae cum facultate , nisi aliquod in medio intercedat impedimentum, tunc perfecta, visio fiet . Perceptio autem. sensus, illius conuenientiae voluptas dicetur: δc quo maior Vel minor erit conuenientia, vel ratio. ne rei obtest e,vel facultatis, Vel medii, eo quoque maior vel minor voluptas vocabitur. Qujd sit dolor ex his patet. contrarium enim ex contrario iudicatur.Erit enim percyptio rei obiectae quae discrepet,& facultati sentienti percipienti aduersetur,ipsamque male assiciat . Ex hac voluptate, & ex hoc dolore omnes affectiones oriuntur. Nam si res obiecta sensui,illique consentanea,voluptatem afferat, excitatur amor in facultate appetente. Sequitur desideri u anima enim illa voluptate affecta, e quq sibi simillima est,& quam amat,pe frui exoptat.Hinc spes. Quod si ea aliquando fruatur,oritur gaudium:quod a voluptate distinguimus, quia voluptas, estilla qua affectiones istae orium: ' b. iiii.