장음표시 사용
51쪽
facultatem tanquam finem respicit Vt inferius cap .degustu diceti unde Ari Astoteles saporem, passionem alentis facultatis appellauit, quemadmodum e tiam in libris de anima eundem saporem passione tactus Vocare videtur quia
nimirum est passo humidi, quod quidem obiectum M passio tactus, proprie
diei debet. Haec unus Thomas attigit: Alexander autem notat hunc locu mendandu esse. Ita enim legi vult, Istius vero emendationis occasio, tum ex diuersitate lectionis,sumitur, duplex enim ab ipso proponitur)tum ex ratione. Ait enim, In quibusdam exemplaribus ita
haberi: νεμος Mi G tas κού μορει - γ. In nonnullis ut nos legimus.
Ratio autem est: Quia, inquit, absurdum est astorem alentem animam a s poribus pati: perinae enim est acsi dicatur, alentem animam sapores sentire: atqui facultas alens, non est sentiens. Possumus istam Alexandri lectionem retinere: tum enim planior quidem erit sensus, sed alio modo ratio Philosophi deduceda erit:& praeterea vero aliqua dubitatio orietur. Porro argumen- Blatio hunc in modum disponetur: Gustus est sensus, iudex saporum: igitur Gustus est sensus iudex alimenti:consequutio inferius declarabitur, quia niti mirum Sapor sit alimenti passo: & causa cur animal cibo utatur ex A uerroe in secundo de anima,cont.18.maior probatur,quia Sapor est passio siue obiectum proprium Gustus. Haec autem est dubitatio: Qvia scilicet non videtur recte dici posse, Saporem esse passionem Gustus.Si enim sentire,sit quoddam pati,& omnis passio ab aliquo efficiente, & quod actu sit proficiscatur, sex secundo de anima coni. 4. sapor qui gustum efficit, quomodo non activus potius quam passio dici debebitὶ nimo vorba Aristotelis,secundo de anima tat. Ios hoc ipsum disertὸ explicat,quq sunt eiusmodi:Quare gustativum est, quod est tale potestate,gustabile vero quod est effect iuum adhu eius. Responderi potest ad Alexandri partes tuendas, ex Aristotele quinto metaphy. col. 3 1. Passionis nomine appellari,non modo motus ipsos,& alterationes,Verum etiam qualitates, quibus corpora mutari atq; alterari passiint: ut album, ni- Cgrum,dulce,imarum,quq omnia in Categoriis cap. de Qualitate man7ι - -Uocai m Sapor igitur, quatenus obiectum g stus est, activus dicetulaquatenus veris passionem in sensum efficit, Passionis nomine poterit appellari. Αἱαι σεις, λύγοσφροσις - αρτικὰ φήσγωσι
auditus,& visus: omnibus quidem ilic s obtinentibus salutis gratia in
sunt, ut praesentientia alimentum persequantur, malaque & noxia se
stant In illis autem qui prudentiam quoque habent, boni gratia insunt:
multas enim differentias declarant, ex quibus, cum intelligendarum tum agendarum prudentia proficiscitur.
Proponit aliorum sensuum necessitatem,illamque non unicam esse decI xat: cum neque unius etiamgeneris sint animalia,quae illos obtinerunt. Quo
in loco illud repetere placet,quqd superius etiam diximus: Naturam scilicet inanimalibus perficiendis quasi per gradus ascendere: Infima omnium sy cies Veluti planta radicibus affixa loco non mouetur, tenuemquς
52쪽
ET SENSILI Bus . . t AI cognoscendi vim assequuta, ractum,gustumque solum habet, quὁ praesentia tantiim obiecta sibi oblata porcipere queat Sequitur animaliu genus locum
mutans, atque incedens:quod non praesentia tantum , sed absentia etia, in. gnoscerelaebuit:ideoq; praeter tactum, gustum sensum olfactus,uisus,audia tu i obtinuit. In supremo tandem gradu animalia collocatur, quae n5modo sensibus omnibus, sed mente etiam rationeque vigent. Aristotel: ergo usum trium sensuum posteriora in animalibus declaraEnon modis quali,cistatumimouentur,verum etiam qua Vivunt intelligintia. Sensus inquit olfactus, matditus,vistis,qui medio extrinseco, cficiuntur,saluti omnium arrimalium qui ibus insunt insunt auteni omnibus ingredientibus hunc usiam afferui: qubdi illis mediis, animalia veluti Praesentientia, cibum sibi quaerere de inuenire, ii pr terea vero omnia n i suaeq; Vitς corporiq; aduersatia,deesinare possint. Quod sp etcrincessum ,rationem quoque sint assequuta, ia habent qudi B horum sensuum medio,multam rerum intelligedarum cognitionem, aged rsimq; prudentiam sibi comparare valeantzHis in verbis multa sitnt nobis impendenda: quodvicommodius praestari possit, a primis erit exordiendum. Docet Aristoteles olfictum, visum, auditum. ὀmnibus animalibias, ingred entibus, ut illorum saluti consuleretur, tributos esse, Idem vero quantum ad primam parte attinet, docuit secundo de anima coni. I 3 I .nenape,animaliubus perfectis omnes sensus tributos fuisse. Vocat aute animalia persectatquae loco mouesur: quia facultas mouedi sui ibi Philoponus ait): est facultate setatiente perfectior.Quare ubi meliora, ibi quoq; aderunt deteriora. Quantum λvero ad secundam partem, Aristotcles tertiq de anima coni.68 expressse docuit , Sensus istos,non ad esse: sed ad hoc ut benesint,animali tributos fui βλ. Sed hic primum quaeritur, An verum sit,animalia omnia quς loco mouentur, C Sensus omnes habere: praeterea quomodo visus, auditus, Molfactus saluti Mnimalium conferant. Prioris quaesiti ocoasio ,a Talpae natura pracipue sumpta est, quae loco mouetur,ut constat,Visu tamen caret,ut videtur Aristoteles
docere quarto libro de historia animalium cap 8. praeterea ab Apibus, quasi audire in prooemio metaphy.negat. Talpam autem oculos habere costat, exi secundo libro de anima coni. 4 3I. & quarto de historia animesium cap. 8. ititemque primo eiusdem tractationis cap. 9. quo etiam fit,ut quae siti occasio maiorem vim habere videatur: nam quemadmodum ait Simplicius ex Aristote 3le secundo caeli coni. 1o.ὶ cum natura nil f ustra faciat, atque oculos Talp1s idederit, eisdem quoq; visum tribuisse necesse est. Frustra nanque est calce lmentum cuius non est calceatio,ex Aristotele in primo caeli coni. 32.Imis hoc Isere eodem argumento, probat in secundo libro eiusdem tractationis, ustra non habere facultatem,qua de loco ad locum moueri possint quia nimirum instrumentis ad motionem aptis destituantur. Averroeshuie quaestioni si lissacere cupiens,ait:Talpam habem quidem oculos,carere tamen vis quia D Natura quae semper meliora respicit, cognoscens nutritionem Talpae util1orem fore,quam visum: sub terram enim assiduὸ degit,lillamquesedit, ut ei bum sibi comparet Talpae oculos pelle illa obtegit, ne cibum venando laederetur. Addit praeterea materiam eius ad plura recipienda aptam non setisse, quasi scilicet materia illa terrea multum, nondit perspicua, ut instrumnia vi dendi requirunt. ThQmas Averroem sequutus est: dc ut satisfaciat Aristo iteli secundo de anima contextu I3 i. dicere videtur : Animal perfectum, omnia quidem δε Τηρα habere debere , non tamen omnes ,sensust alia 'que ita Talpam, animal perfectum esse, cum omnia orgahae sehaeum ha beat, visu tamen destituatur. Qubd si dicas ,Naturam nil frustra agere,
53쪽
respodet: Aι τέρμα illa,idcirco Talpae tributa fuisse,ut in genere perfectorum Aanimalium collocata esse videretur. Zimara in Indice, litera T. eandem semientiam aduersus Simplicium M Albertum tuetur. Argumentis autem aliatet qua Thomas satisfacit. Nam neque seustra oculos Talpae datos filisse ostendit , quia replent Vacuum illud bc concauum, quod inter duos dinus culorum continetur:& Naturam nil agere nisi propter finem, aliquando latamen casuriinpediri,fatetur. Sed quae ab istis afferuntur Vel nimium crassa, vel nullius momenti esse videntur. Averroem in praesentia omittamus, qui argumentis no respondet: Thomet M Zimarae verba,absurda & crassa esse demonstremus. Nam quam impium sit,ne dicam falsum, dicere, Naturam idcirco uantum,oculos in Talpa positisse, ut in genere animalium perfectorum collocata esse videretur, omnibus iis constat,qui Naxuram, non quod appareat, B sed quod vero sit, quaerere norunt. Alchymistarum illud proprium cst, non Naturae.Idem de illis dico qui oculos Talpae ob decorem tantiim tributos essedefendunt. Praeterea, si Talpa habet omnia vel illa sunt praedita suis operationibus, vel non. Si non, ergo oculus Talpae aequivoce oculas Mveluti lapideus dicetur, quod Aristot. aduersatur). si sic, igitur Talpa videt.
Tertio, n6nne Natura commodius concauitates illas, ut Vaςuum fugeret,
carne replere potuisset ut in hominibus caecis ab ortu facit) quam pulcherrumisdilis tunicis atque humoribus,ex quibus oculos Talpae constare narrat Aiaristoteles Γ experientia doce Postremo, cum dicunt naturam impediri, Mose fieri ne Talpa videat,repugnantAristoteli,qui secundo libro phy.docet, Ea quae a casu sunt,raris effici: atqui Talpa nunquam non ita nascitur. Addo, si natura in generatione Testa impediretur,factum iri Monstrum aliquod:non aut e Talpa cuni his oculis eode semper modo se habetibus. Solus itaq; Sim pliciushuius quaesiti veritatem assequutus est,qui Talpam videre aifirmauit. CCuius sententia argumetis supcxisis allati, probari potest:p terea 'erὁ simiulitudine atque experientia. Etenim Aristoteles quarto de hist.animal. cap.8. declaxat, Pi es quosdam VtGyprinumὶquia palatum carnosum habet,quod linguae adhaerentis de immobilis vicem gerit, Gustum obtinuisse. Cur igitur Talpae nos visum useremus, cum instrumenta ad videndum apta sit eonse mutae Atqui cernere licet, Talpam aliquando a suo cuniculo cibi venandi gratia egressam,longiusq; progressam: si strepitum sentiat, incredibili celeriatate ad suum cuniculum rectareuertit Mira id esset, si omni prorsus visu dea stitueretur: qua enim ratione solo olfactu hoc efficere queat,vix potest intelligi. Dicendu est igitur, Naturam, quae semper cum ratione coniuncta est ut docet Aristaecundo de ortu&interitu coni. 1.ὶ Talpis quide oculos dedisse, illosq; pellicula illae tenui obtegisse, non ut non viderent,sed ne Videdo laede- Drentur. Cum enim Talpa cibum tota facie terram fodiendo quaerat, facile a quolibet corpine tangente offendi potuisset, nisi tali veluti fulcro, illi natura subuenisset: idcircoque pellis illa, tenuissima est, & absque pilis, ut transparendo Talpacernere posiet. Vbicunque aute Aristot. Talpam non cernere, videt asserere, non alia erit a nobis ratione audi edus, quam ea qua seipsum libris de historia Animaliu interiiretatur. Primo enim ille tractationis cap.9. ita loquitur: Habent profecto oculos animalia quae animal generant omnia, praeter Talpam quam modo quodam habere dixerim, cu tamen omnino habere nege, quippe cu omnino quidem nec videat, nec perspicuos habeat ocu. los. Ex quo loco patet, Aristotelem neq; oculos neq; visum Talpis omnino
auferre; sed oculos perfectos,visumque per icuum.Quod quidem & nos f temur : imo nisthoe modo Natura cum Taleis. egisset, reprehendenda seret
54쪽
Quorsum enim visum persectum animalibus iis tribuere oportitit, quae subterram toto fere sita vitae tempore degunt: at modica Videndi facultas oriaganum quoque sibi proportione respondentem, non perfectum atque a1blutum desiderat.De Apibus idem dicendum est. Nono nanque de historia
animalium cap. 6.apes audire incertu esse, otandi on autem auditu pro .sus carere affirmat. Experientia etiam apes audire doceticum ad propria ab uearia sonitibus reduci,arte sitab hominibus obseruatum. Falsum enim est quod Thoma dicitur, id tactu quodam potius, quam auditu fieri.Nequet eunim tam vehemensac celer est illesbnitus, ut aerem impellere, ac sensem tactus apium afficere possit.Alterum quod quaerituri Alexander egregi edocet: Visus enim ait idcirco saluti animalium conferre dicitu quia cum Variamus tent loca, facilealiquid incedendo offendere possent k quod suae vitie nomismesset.Odor quoque,cum sit veluti index alimentorum conuenientiu umd xiorum:praeterea vero illorum quasi nuncius & explorator, iure olfactuabia nimalibus percipi posse oportuit, ut nosset bicibum inuenire 9 qualem petere,dca quo abstinere deberent. Auditus autem cum ad alimentum reperie- dum vlla lupo ovem audiente, manifestum est , tum ad vitam seruandam, quod lepores canum latrantium Vocem praesentientes, declarant, notiraediocriter chnfert.Haec omnia c5plexusest Aristot cum aliquando at Visum animalibus tributum fulsio, ut in aereia aqua videre possent: odorς ut cupiat alimentu Mad id moueatur: auditu i ipsis aliquid significaretur Sed hispositis,orit stati dubitatio:quia nullu videtur esse di ime,inter necessitate tauctus,& horu triuisensuv.Nam3.de anima coni 63 Hoc etAristoematia necessae rium esse animali, vi in suam salutem&.conseruationem alia vitare,alia petore possit.Rel ondendum est,ptaeterea quae superiusattulimus: mim esse
necessarium ad salutem animalis, sed in hoc ab aliis sensibus differte , qudd) medio tactu,ea vitare licet quc totu animal laed o atqueCoreumpere queat Haec sunt excessus primarum qualitatum:namtud idem coni.67 scribit)Gcessus taetilium totum destruit animal Tactus enita totum corpus ani malis habetur animal autem si tali sensu careret,iam per ignem quam per quam incederet. Alii vero sunt quidem ad salutem ed non totius primo ne que exuperantia sbni, odoris,colori S, aut saporis totum Vnquam animai,ntia si ex accidente,sed suum tantum proprium,Corrumper: Senses qui per externa fiunt). Aristoteles tertio de anima coni. docet; animalia si sal uas itura sint, non modo oportere Ut tangendo sentiant, verum etiam e longinquo: idciresque sensus qui e longinquo sentiunt, per medium extrinsecuefficiuntur omnes autem sensus medio egent.Sensile enim supra sensum positum,sensionem non producit. Sed huius potissima ratio eaequia ut sensus,
sensile percipiat, necesse est primum ut in illud quasi fingatur atque formeiatur : atqui id fieri non poterit nisi primum sensile, simile quodammodo se
sui reddatur.Sensile autem extrinsecum corporeum est,&materiam prorsus obtinens:sensus vero spiritualis 3c immaterialis, cum facultas animae sit. Oportebit igitur sensile prius spirituale reddi quam li sensu percipiaturi verum non transibit unquam ab illo suo corporeo prorsusque materiali Est quod in sese obtinet ad illud Esse multum spiritu te, quod in sensu acquirit, nisi per gradus Infimus autem omnium est in ipsb medio, in quo illum tensile acquiririt. Ita ut, quemadmodum Averroes aliquan in his libris ait formam rei sensilis in phantasia esse magis spiritualem,iniam cum est in sensu communir&adhuc magis in sensu communi,.quam c. effin sensu exteriori: Ita dieiamus formam illam in sensu emeriori spiritualiorem adhuc esse, quam cum
55쪽
estin medio, in quo tanquam in infimo gradu ut ita dicam essendi spirituale ireperitur. Propter ordine igitur gradus spiritualitatis,qui in sensione tequiri tu necesse est mediumdari, quod minimum gradum illius recipere queat. Omnis igitur sensus medio eget, Alexandri nanque sententia,nimirum tantum sensu, id est Visum,auditum, olfactum, medium desiderare,recte ab A
uerro ec ii Eo de anima comm. I in. explosa est): eget autem, propter ipsam sensiones ut declarauimus.Quis fit,ut medium non tantum sensiti conueni rte,sed perget necessariis conuenire dicendum stisensus enim perse&ex sui natura,ad ipsam sensionem tanquam facultas ad proprium actum respiciti sed in sutactus de gustus,hoc magis latet.Ratio est, quia non extrinsecum in illis medium esse videtur, sed cum organis ipsis coniunctum.Est enim caro, ut declarat Averroes ex sententia Aristotelis secundo de anima comm. 116. ractile igitur dei gustatile non videtur a medio ad nos deferri, sed una potius
cum medici percipi cum e contra spectabilia, olfactilia,& audibilia, id eis per- 3cipiantur,qviamedium extrinsecum quod est aer vel aqua aliquantummo uel nos:cum ipsum primo sit ab obiecto motum. Haec docet Aristoteles sec do de anima coni, s .Ex his patet in his tribus sensibus, si sensit organum i gat, sensionem npnsequuturam. Corpus nanque album in superficie oculi' positum, cerni non poterit. secus se habet in gustu de tactu , in quibus sensile senium tangat oportet. Tota huius discriminis ratio est:quia hi materiales magisα corporei stant,illi spiritualiores. In secunda contextus particula Aristoteles doceti Tres enumeratos sensus in animalibus quae prudentiam obtinuerunt,hisi gratia inesse. Quaeritur itaque primum, quaetiam sirit animalia quae prudentiam obtinentia vocat: praeterea, qua ratione in illis boni gratia . sensus hi jKesse dicanit. Priori quaestioni satisfacit Thomas, qui pes udemies hic rari bruta, quam homines intelligi vult. Alexander de homine tantum l9quit uiuod Thomamri gis probo,ut animalium omnium gradus Ariu Cstotelemnobis proposuisse constet.Infimum vocavimus buri ἴ-, quae tactum habent degustum: reliquissensibus Sc memoria carent. Sequuntur illa quae omnes quidem sensushabensis auditu perfecto carent:vt apes,formicae, raneae: quae quia auditu carent disciplinae sunt expertes: memoria tamen atque idcirco prudentia vigent.Tertium locum obtinςnt animalia quae cu semsibus aliis A memoria, sensum auditus habent : ut canes, equi,& huiusmodi. Qui quia memoriam habent, prudentiae sunt participantia: quia vero acuti 'audiunt,dis ciplinae.In supremo gradu collocatur Homo,qui ista omnia excellentiori modo est assequutus.Haec fere Aristoteles irr prooemio metaphy. Ex hii nonnulli triplicem illam prudentiae distinctionem eliciunt:Rationalis scilicet Animalis Naturalis.De qua si paucis disseruerimus, non erit ut opinor a re alienum: Ista enim ad huius contextus intelligentiam pertinent. Ab hominis autein prudentia exordiendum est, quae scilicet aliarum regula esse poterit.Duae sunt animi nostri partes:vna ratione carens, altera quae ipsamet Vratio vocatur Haec rursus duas quasi partes habet:prima,res necessarias & immmilites spectat.secuda,illas quae non uno mo in possunt euenire. posterior haec,rursus aut versatur in rebus quae sub acti Ohem cadere dicuntur, id est in quibus ppetitus siue pars illa animi rationis expers, affectionesque eme gunt,Vt rationem perturbent aut in iis quae sub enctionem cadere licimus, id est quae operam potius corporis,& praecipue manuum desideret,quam Concitationem ullam appetitus patiantur. Priora illa simplicifer ad homine spectant' posteriora vero ad talem hominem. Vt igitur mens in his rebus mut
bilibus,quod bonum &consentaneum est semper assequi possit,habitu eget. Neque
56쪽
Neque enim res ita de mente,uti de sensu habet. nam sensus adsuum munus p standum habitu non egelaita enim pendet a re sensili obiecta, ut inspecie illius sermatus,non possit non sentire. At menti appetitus saepς numero resi: stit,licet imperium illius in appetitum herile esse dicatur, affectionesque immoderatae,& vehementes libidines,rationem perturbant,ae prope aliquam do prosternunt. Accedit eb,qubd incerta omnia ista sunt, tam quae sub acti nem,quam quae sub effectionem cadunt.Quis etiam fit, Vt in utrisque consultatio cxigat .Habitus igitur qui ad res sub actionem cadentes pertinet,pr dentia vocatur.Idcircoque ita definiri solet: Quod sit habitus mentis noline, quo de bonis&malis hominis qua homo est, siue de rebus sub actionem c dentibus,optime consultamus,& quod optimum consentanesimque est, et
gimus.De prudentia proprie ita dicta hic loquimur. Nam quod Aristoteles
primo politicorum cap.2.& secundo rhetor. car. I .pm ntiam Voca nos tau gacitatem aut solertiam potius quanda proprie dicimus: cum prudelia arim tute morali nunquam abesse possit,ut sexto ethico.& alibi saepissimedocetur. Ex hac prudentiae notione patet, cur brutis prudelia tribuatur,praesertim autem Animalis. Nam quia prudelia consultatione eget, haec vero in rebus imcertis, collatione praeteritorum cum futuris versatur: idcirco cum videntur
animalia commodum aliquod vel incommodum praeuidere quod sine collatione dc memoria fieri non potest)prudenter agere dicuntur. Atque ob hanc rationem Aristoteles in prooemio metaphy.c ligit animalia memoriam habentia,prudentiam quoque possidere. Multa Aristoteles in libris de historia animalium, & Plinius in octauo libro historiae naturalis, de quibusdam anitimalibus, Ut de elephante,lupo,Vulpe, cane,equo, simia, ad hanc prudentiam animalem pertinentia,& profect ό admiratione digna, commemorat. Erit iugitur prudentia animalis,nil aliud quam vis quaedam dirigens animal memoC riam habens, Ut ex rerum praetentarum xetcordatione,futurum aliquod commodum vel incommodula praeuideat. Naturalis prudentia proprio potius nomine Instinctiis naturae appellaturi idcircoque neque consultati 'nem,n que collationem praeteritorum cum suturis exigit. Quo fit, ut animalia quae hac tantum prudentia instructa sunt,eodem semper modo agere videantur. Formica enim nuper nata,& nunquam hyemem experta,cibum praeparat:&hirundo nidum eadem semper ratione parat. De hoc vero instinctu Aristoteles hie nonloquitur, clim dicat ad hanc prudentiam visum, auditum, atque olfactum conferre,& nos alibi suo loco agemus. Per prudentes igitur tam homines,qui rationali prudentia,quam bruta,quae animali praedita sunt,intelligere debemus. Alteram quaestionem enodare Videtur Aristoteles,cum ait Idcirco sensus istos boni gratia appellari,quia multa rerum discrimina ii spe cipimus,quibus prudentia rerum agedarum intelligendariimque perficitur.
P Alexander ista quidem in specie magis explicat: sed non modὁ ad prudentia,
verumetiam ad scientiam accommodat.Q d non est improbandum: qu niam Aristot in contextu sequenti, intelligetiam a prudentia non separabit. Haec aute fere Alexander: Visu lucem M tenebras, id est diem M nocte videmus,luminisque lunae varietatem: quo fit,ut ad horum effectorum causam cst gnos pendam excitemur. Videmus praeterea astrorum lucem atqueditam tiam : quare de magnitudine illorum iudicamus, bonorum etiam scis lorum rationem ex pulchro& turpi 'iso nobis compara mus. ite ex caeli motu uniformi & constantissimo, ad primam omnium causem cognoscendam ascendimus .Ex iis quoque uuae percipit auditus, ut Enus,magnitudo, motus,
anima ad causam inquirendam quasi instigatur.Sed P aucis rem absoluamus:
57쪽
Non modis sensibus ad intelligendum excitamur ut ait Alaxanderised nulli
prorsus scientia est, quae non a sensu proficiscatum ut ex primo posteriorum analy.cap.1 .M ex secundo eiusdem tractationis sub finem:praeterea veris ex presse ex tertiode anima Conr.39.probari potest. Porro ad prudentiam quae in actionibus humanis versatur, tres istos sensus conferre docet Alexanderi Quoitiam inquit)actiones particularium sunt:praeterea consultatio quae prudentiaepars est, experimentum desiderat: hoc autem ex particularibus ipsis quae sensu percipiuntur,essici constat. Ista Alexandri interpretatio licet vera ac docta sit,atque ab omnibus recepta:videtur tamen ab istius contextus sententia abhorrere.Nam de prudentia hic quidem loquitur Aristoteles, illamque intelligendis atque agendis rebus tribuit: nullum tamen verbum de scitientia,quae est habitus a prudentia seiunctus. Licet autem Leonicus dicat per prudentiam hoc in loco , iudicium ipsum , atque indagationem veri in- Atelligendam esse quod ex Aristotelis etiam ore sumitur, qui in contextu sequenti cum confundere videtur in semper tamen aliquam vim ve bis contextus afferri constat. Huius rei occasione, n5nulli ita Aristotelis verba transferunt, ut plura de suo addant. Verba Graeca sic habent: - ν Aliqui ita vertunt: Ex quibus intelligentia primcipiorum oboritur, quibus partim ad demonstrandas res, partim gubernam dis actionibus nostris utimur). Alii etiam audacius plura,non solum in his verbis, sed in aliis etiam vertendis asserunt. Quod quam parum Interpreti docto conueniat,& quantae ignorantiae argumentum prae se ferat, penes PeripatIcq disciplinae studiosos iudicium esto. Nos igitur dicamus,recte prudemtiam intelligendarum de agendarum rerum hic dici posse.Quandoquide agibilia singularia sint: quorum certe singularium prudentiam esse ostenditΑristoteles sexto ethic.cap. 1 3 .ad finem.Intelligibilia autem proprie sunt Univer Calia,quorum etiam uniuersalium prudentia est: vi ex libello de communi Gnimalium motione,& ex septimo eth. cap. 6 .satis constat. Nam absque ben
t, . autem ipsis ad necessaria, melior & per se quidem est visus: ad
ineelligentiam autem, ex accidenti Auditus. Etenim facultas videndi, multas atque varias clifferentias denunciat, cum corpora omnia colorem obii
58쪽
obtinean quare & communia hac maxime sentiuntur: communia autem voco,fimam,ma nitudinem,motum,statum,numerum) Auditus autem,discrimina tantum seni: paucis tameti & ea quae vocis. . Ex accidenti autem,multum auditus ad prudentiam confert: sermo fia Mye qui sub auditum cadit disciplinae causa est: non quidem ex sese, sed ex acci denti,ex nominibus nanque constat: nominum autem umimquodque nota est.Ρropterea ex illis qui ab ortu,stero horu sensuum priuati sunt: caeci, mutis surdisque prudentiores existunt.
Comparauerat, luantum ad necessitatem attinet, taetrum & gustum, cum a tribus sensibus posterioribus:nunc ex his tribus duos praecipuos visum nempe & auditum in animalibus rationem, vel rations h vestigium aliquod obtrunentibus, inuicem comparat. Nam olfactus vix fer8'ad prudentiam, minimuquoque ad intelligentia conferrevidetur.occasio c parationis ex eo sumpta est, quod superiori contextu fuit allatum himsium utrunque ex his sensibus,magnas Cum ad salutem, tum ad animalis bonum oportunitates habere. Sensum itaque visus, ad necessaria quidem vit, fer se uti lim em. auditu esse declarat hunc tamen visu,ad intelligetitiam Pisidentiamque ex accidenti oportuniorem. Priorevi Thesim, tanquam notiorem sola ratione probati . Posteriorem,ratione & experientia.Haec vitiuersi 'Aristoteles: in specie veto ita loquitur: Visus est perse,ad vitae ne essa ia & animalis conserualloite utilior auditu: hic autem visu, ad intelligentiam ex accidenti aptior. virumque probatur:&primὁpximum,hac ratione . Senius qui plura sequenda vel declinanda,pro salute vitae animalium perc1Pit,est ad necessaria Vitae anim lium utilior auditu: atqui visus plura huiusmodi &yer se cognoscit, quam auattus Visus igitur ad necessaria' ira: ahisialis p.rse est auditu commodior. Maior propositio nota est, cum praesertim tertio de anima dictum sit, ad hoc ut animal conseruetur,necesse esse illud non modo tangendo,verum etiam ὀlonginquo senti edo,sentire. Minor probatur illo posito: Animal scilicet cor
pus habere,atque idcirco a corporibus tan .nςcnon ab iis em tangentibus laedi corrumpique posse. Tunc Verisita lieet argumentari; senset y1 plures differentias corporum nobis denunciariis septura pro salute animalis 'sequenda vel declinanda percepta habet , Visus plures huiusmodi, variasque corporu differentias per se percipitagitur. Maior iupositio ex positis pendet, m1nox
probatur:nimirum,quonjam colores,qui sunt peculiare visus obiectum, in omni corpore reperiunturAoni ero qui ad auditum pertinent, ex sim reruD varietatem explicat: praelesta vὸr iudicium vocuta quae sons praecipui sunt, aptique ad multas rerum Varietates significandasmo in omnibus, sed inpe i sectioribus tantum animalibus rePeritur. Ex quo tanquam m-μι illud sequitur Nullum esse ex sensibus qui sensilia quae Communia vocantur,acrius ip* percepta habere 'ossit Figura nanque,mas Ritudo, motus, quies,numerusque primὁ proprie uera corpore repsiuntur . 'Secundum yerq ethphse tum hacprimum ratione probat i sensus qui seriirlinem, Isceph hecidenxi, compretiendit,est ad prudentianrinimuis artio .HM,qui ilium'n'n'perci pit: Auditus,sermonem, licet ex accidenti, comprehendit Luditus, itur est ad amni alis prudentiam vitiastior, uiserriqnis nullam pHrsus sersutio nem obtiniui.Maior pro86siti' probatunquia scilicet sermqtiue orati' quae
sensu mpr*cutqris iis ecum hiediis hyi ii visust explici ficit: Minor probatur, quoniam oratio sonui quidani est, vel non sine sonbi
59쪽
is secundo de anima in cap.de Vocrisonum autem Obiectum peculiare auditi Atus esse superius constituimus. Hoc idem signo silue experientia confirmati: nam ii dentur duo homines, altero horum sensuum ab ortu priuati semperis qui audi u praeditus erit, licet visu careat, erit altero prudentior, qui auditu
destitutus,visum obtinuerit. Contextus igiturhuius, particulas tres, nimirui tartarotium, quae afferuntur numerum,constitu mus: quarum prior multata verba digna quae expendantur habet. Ad necessaria). Loquitur Aristote les comparate:secus enim sibi ipsi aduersaretur,qui superius docuit ex tertio de anima coni.6 .Solum tactuni esse animali necessarium, idcircbque in omni reperiri.Non ergo hic docemur, visunt esse necenariu animali: sed climsit ad bene esse necessarius, animali magis quam auditum conferre. Necessa fiasane animalibus sunt Tactus&Gustus: ad tuendum igitur tactum &g siam plurimum visus, minimum auditus alet.hoc ita declaro:quia nimirum ubi cibum gratum sibique conuenientem animal perspexerit, illum appetit: Bnovisimve sibique infestum,segit. od de cibis dicitur,id ad alia omnia ad
hunc eundem scopum, nutriendi nimirum, fouendi, generandi, conserua dique corporis pertinentia,potest accommodari. Neque obstat,quὁd multa ex his, auditu etiam cognosci posse videantur. Nam neque suas partes audia tui Aristoteles aufert,cum comparate loquatur:& nos non aeque perfecte ista ab auditu cognosci declaramus.primum enim sui Thomas ait. visus certius ista agnoscere potessi cum ipse ab ipsismet rebus, Auditus vero non nisi a nis rerum motum consequentibus afficiatur: id est visus percipit accidentia, quae in rebus manent,nimi rudim colore : AudithΠαδ accidentia, quae a re fi unt atque discedut,veluti sonos.Agdimus: Visum longius prospicere, quam auditum remotius au ire. Momento item efficit 'isus,quod auditus tempo- ἰre: Prius enim coluscati cernitur quam tonitrus audiatur. per se .Recte
colorem latum:cuius sensus Proprius & peculiaris, quinimo unicus, visus est.
Non sic auditiis ad Pindeliciam confert, qui non per se atque ex sui natura a sermone trudentiae eme iό i afficitur: sed ex accidenti, qua scilicet siermo cumce Mn8que prosertur. Qui liter comparationem istam interpretantur, fiesethheje explicare, hsemanum Philosophi scopum sane non attingunt. Intelli entiam).Confundit cum ut constat. Causa superius allata el .rantum notabimus post si cos interprςtes, Aristotelem tape nominiusus abuti. bilis rei testimonium,huic nostro simillimum huiusmodi afferre in6dδ sumus Doctili ius est Aristoteles sextό ethic.cap.2. Electionem non ess absque m ente siue intellectu,& appetitu morali: ide6que rebus tantum l
detur: cus enim . t duo bidem a clarissimis virit animaduerinim est,mam Uca atque imperfecta eslex pi 'bllimatum enumera tio,quam proponit Aristoteles.Etenim non omnia ills quae ad opus aspirant,complecteretur: cum pri-
tertia partic.problem. λ .legitur.Ita tamen cautὸ hac titur libertat . Ut npllibi perturbationem, aut obscuritatem verbis impropriis
60쪽
Α homini intelligenti pariat.Nam cum propriu loqui necesse est quando nepe
aut de re verbo significata praecipue atque ex proposito agitur, aut verbi sugnificatio tractationis propositae explications, usui aut incommodo esse potest tunc non communia,1edgermana propriaque verba retinere selet. Multas atque varias differentias denunciat; o Addo ex primo metaphy. in procemio: Visum unum maxime inter omnes alios sensus nos docere. Cuius ratio
est, quia inter alios sensus est in cognoscetido perfectior: clim sit spiritualior. Quod patet,si,qua ratione alij a suis obiectis assiciantur, Considerare velimus. Sentit tactus,quia calefit: gustus, quia sapore aliquod anuri eius inficitur:
auditus,quia1 Corpore liquomotupatitur: olfactus,'uia evaporantemen
halationem admittit: selus vises spiritualiter immutatur. Neque enim proprie pupilla colore coloratur,sed coloris speciem spiritualiter recipere dicitur.Idcircb Platonici ut ex Phaedro& Phaedone elicitur)cum sex illa instruB menta cognoscendi in anima ponerent, rationem nempe, visum, auditum, olfactum,gustum,ao tactum: priora tria ad spiritum magi pertinere, post riora ad corpus asserunt: quod illa scilicet, res eascapiant. quae a materia remotissimae,animae conuenientes,ipsam Vehementissime, parum autem cΟ pus moueant. Nam incorporea quae Rationis obiecta sunt, Colores item MVoces,corrus vix mouent,& aciem animi ad indagandum acuunt.Quis fit,vino modice ab illo tanqua sibi similia desideretur. Odotes aute, pores,& Priamae qualitates,quae propriae sunt alioru sensuu,mouent quide corpus, illi qubplurimu Psunt,aut obsunt:vix tame anima assicivi, aut ad illius admirationε vel iudiciu conferunt. uare,neque animae desideri u ad sese multum allicere possunt. Visum praeterea igni tribuut: quia nimiru in sublimi corporis parte, veluti in suprema naudi elemetaris regione locat', lumenque quod ignis est propriu percipiens,certiore dc clariore sensum,exactioremque ordine aliis o-C mnibus praeferat. Auditui deindo aerε dant, hianc visui quammaximὰ proximu esse dicut.Quapropter Plotinus lus. Enead. primae,cap. p. sicu post sensiles sonos,sensilesque figuras,materia seiugere, atque ad intelligibile haemonia & pulchritudine,tanqua a proximioribus menti sensibus visu nepedc auditu ascedere iubet.Ex his etia constat, cur Visus essiciat ut plurimas reruditarentias cognoscamus.Na audit' id quide percipit,quo haec inferiora a superioribus corporibus distinguuturiat visus ea capit,quibus inferiora haec cuaeterno illo & stipero corpore conueniunt, luce nimiru,qua res actu spectabilis redditu idcircoque caelestia corpora solo sensu visus sensilia esse diculur. Haec Aristot.secundo de anima coni.68.& Averr. tertio phy.comm. 8. Cum corpora omnia colorem obtineant). Quid sit color,& quomodo fiat inferius exponetu nunc monuisse satis est: in his Verbis iubari,visu ideo multas diffsrentias corporu nobis ostendere,quia in coloribus actu suae cognitionis exem cet.Omnia aute corporavel ipsa colorata sunt,uel coloris principiu & causa, V perspicuitate nimiru &lucem,habent. Quare dc comunia hac maxime semtiuntur). Dictio; illativa est.Sit itaque illationis ratio huiusmodi Visus multas rerum disterentias nos docet, propterea quod quasi a re ipsa assicitur aliquero,ab eo quod in re non manet, Tactu excipio,qui tamen in hoc,visu'ins rior est j idcirco sensilia c5munia,quibus res ipsa sensilis determinatur, acutissa visu,quam a caeteris sensibus coprehendutur. Accedit eb, quod cum sensilia
comunia quantitate consequatur pertinent enim ad continuum, vel secum dum illius mensuram,Vt magnitudo: vel diuisionem,ut numeras:vel determinationem,ut figura:vel distantiam & propinquitatem,Vt motus & eius priuatio quies:) Qualitas Veris,uel ipsum continuu, licet qualitatu omnium sensiliu subiectust,proximius tamen se habeat ad obiectavistis, qua ad alioru sen