장음표시 사용
41쪽
mentari idiserte fatetur, ut acute illa intuenti patet in alii tamen 'concedete A. vel videre non potuerunt Nos igitur veriorem hanc tententiam sequuti, di ei must Aristotelem, postquam declarauit operationeS tam proprias quam communes anim alium, corpori animaeque conuenientes, sibi in his libris pertractandas esse,Sensumque inter illas primum enumerauit, probauitque omnes alias vel cum ipsis Vel per ipsum fieri: hunc,ut a perfectioribus & m
gis propriis quae surra Vocauerat in exordiatur, de passione ipsa quae sensus dicitur, acturum se esse ante omnia pollicetur. Atqui de sensu, de amisentiendi,& cur animalibus sensus ipsi tributi sint, qud hi scilicet ob necessitatem,si j ob vitae custodiam, vel perfectionem: dictum est libro secundo de
anima: reliquum igitur est, vi absoluta integrinue notitia sensuum habe tu de instrumentis sentiendi,ipsisque sensilibus obiectis verba facere. Hae loquitu haec pollicetur Aristoteles in tota hac parte, quae Usque ad secum B dum caput, id est ad Tractationis initium tendit.Quare non possum non it probare alios qlii' hic exordium terminant ,& tractationis initium esse dictat: cum ta eri ab Aristotele nihil hactenus propositum sit, quod ipsi pro Sopo huius libelli sumere possint: in verbis autem quae tequuntur Vt patebit aperte id omne proponatur. Hanc igitur secundam prooemii partem, hos ita distribuimus: ut primum qui de sensibus dicta sunt, in genere explicet: mox nonnulla ex illis a scopo huius libelli minus aliena, in specie deci redipostremis, quae dicenda sint,aperte expinat.Primum ergo ita fere loquitur Aristoteles: Dixi velle me agere de operationibus communibus & propriis animalium,& inter has sensum primum locum habere: de sensu igitur quantum ad quid sit, ob quam causam fiat vi pollicitus sum inmihitradi andum est:atquidam in libris de anima quid sit sensus,& ipsa ratio schtiendi, praeterea vero cur in animalibus ipsit, abundὸ declaraui ista igitur non erunt Cmihi ulloinodo repetenda. De sensu). Pacultatem ipsam intelligit 'uς ita exsecundo de anima libro text. I,& in1.deses ibi potest Sensus est vis vel faculta quaedam paties speciem vel sermarum absque materia immediate susceptibilis additur verbum Immediate, vx sensum exteri Mem de quo Hestimo futurus est ab intrinseco seiungamus. Sentiendi ratione, vel, sentire ,in Gisco est M t iam, Actionem ipsam quae nihil aliud est quis, facultas semet prodiens, siue actum sentiendi intelligit. Est igitur τV m nisu actio ex citata ab obiecto sensit 1 in facultatem, quando facultas sentiendi in ipsum quasi fingitur & informatur. Et quare in animalibus haec passio insit . In fine tertii libri de ahima, ostendit Aristoteles senilis animalibus ob necessit tem & salutemtributos Bisse. Sed de re hac insta cum eodem particularius
agemus. Passio) .Omne quod recipit patitur,idcirc6que intellectus noste' nqua nobiscum iungitur M recipit: patiens appellatur: quia igitur actio sensus susceptione specierum sensilium fit,ut in secundoqibro de ani declaratu trassio,eaque perficiens cum pes ipsam sectiliis ad auum ducatur in iure diei poterit.sm oritur statim dubitatio quomodo sit verum, sensum esse faculta,
tem patientem: nam hoc posito sequeretus trientem facultatemisio perfectiorem esse: nutritio enim vis a Lua est, Min suu OFietam .nempe nutrimentum ggit,yt Averroes,diserN fatetur in secundu de anima Di i. pins ye agens est nobilius patiente: unu 'quo-us igitur sen ite.ώ sens casς3 3 sensu excellentius esset. . Misurda quae ex hisce sequvnxur runt haec: primium, Vis c ognoscent Impersedior erit non cognoscente : secundum, c*
anima x x 6, contratium asterere videtur: ait enita sensum hon pati
42쪽
δε ide6que senem si habeat oculum iuuenisura re spectaturum ut iuuenis: in
secundo etiam eiusdem timitationis tex. 3 3 36α 37.animam esse causam cor Poris suarumque operationum efficietem docet.Subobscura est ii e qu stiri ob nonulla alia Theoremata,quae secum affertitaexplicatu dissicilia, ut grauissimis etiam philosophis hactenus negocium exhibuisse videatur. Sed sanὸ ista pertinent ad libros de anima, interpretisque munus est,non a b velle in singulis verbis haerere, ut omnia ubique seuere expendat. Nimirum ubi pri cipuum germansimq; authoris scopu excusserit,dc ea quae ad illius illustrationem spectant attulerit atque examinauerit, stio mimere abundὸ perfunctus: reliqua sunt Mis locis consideranda,ne vel scientiarum vel Theotematu coo. fasio oboriatur: Nos igitur sui quidem existimamus satis ossit id ninro feci l ximus,si,'t Aristotelem ab iniuria& inconstest cladiberemus:vrgunteia allath diluamus,lbeo'; adducto huic nostro lainii ' repugnare inedamus. Dici B mus ergo facultatem nutriendi , activam es t medio enim eat ite εν ἄ-,ni mirum insito M naturali, nutrimetum mutat, Ednuertit, partibusque alendis tandem accom6dat. Non tamen ex hoc colligiaebet,illam,visentiendi perefectiorem esse, eum luec ad nobiliorem operationem dirigaturi praeterea ves. to munere cognoscendi prς lita sit,quod facultati alenti nullo modo accidi ASed addo de sententia Aristotelis in secundo de anima , tex. si & σ3ιSensuri vim quidem passivarii dici,ct aecidente' tamen quia est in potestate tantum accidentali, ad excellentiorem nimirum operationem, semper tamen in Mctu essentiali: ad quem modum dicamus scientem ad usum scientiae stud adactum contemplandi se habese Quod etiam ires hie1bns Auditori rortio dea nima comm. 1 . hoc discrimen inter intelle stum & sensum statuit, illum in pura nudaque potestate esse, hunc vero in actui Quare, qui aliam dicendita ' tionem ex lariduno secundo de animaqdest. I .' sumptam sequuntur, 'qOH fecte argussiento allato satisfaciant,non video SDenim verum sicquod aiunt; nimirum facultatem nutrientem,non idebisentiente perfectiorem ess studiacandam,quandoquidem vis agens,habita tantum ad patientem sibi t tina detem ratione, excelle tior sit existimanda:quod obiicitur de Sensili de semsu,vix ac ne vix quidem poterut refutare, vetδ afferre solent nota suis sed sane tenuia nulliusque momenti. Ad reliqua pergamus.Secundum argu mentu est, quo ostenditur sensile esse nobilius sensu cum in thhum gat Nota est Assumpti Sex Aristot in 3.de anima tex. U.consequutio probatione vix e
set, cum Distoteles secunὸ6 de anima tex. 39. diserto dicat, Sensitivi prima mutationem esse ab eb quod gignit, cum autem genitum est,iam haberecta iaqua scientiam desentire quin etiam quod actu est perinde dicituratque corii . templari: differentia tameti Est,quod ea' actu sensum essiciuntiem: sunt, iis, spectabile scilicet, ceteraque stem sensibilia. Nonnulli igitur: alumento MV resipiadeant: aiunt,Sensibile speciem quidem in sensum prodiueerer Seniad Nnem Atemrimime: alii fatetur activum qu activum, essenobilius',ssium Nnon tamen Vbsblute simpliciterque agnis eiiim quintum bctat ad hilares Atysem, ages in homine, ho MM pe sectior dicitus, is ipse in eat actione uuὰ seMbest: homo vero passi iei Siam iam lictus absolutὸ sit iplicitiara me fΘtestatem8billor est' ut ἐά nόno libro metaphy. constat) ω aliaequae lis sthuntur, bita Mne non carini; rectius itavit comus t A celint nobiliorem essetfatiente indue tamen omnellis a perse agentimillum scilibet qui G p test e id assula eslsentialest FERE est: vi Gimeitas patEGGeilitum filium sal in n per se, sed aeridentulis, non est hii tu modi denominMiohedianus: sale autem est ipsum Sensibile,quod quidem sensum ex potestate ac-
43쪽
cidentali rantum,non esshntiali ducit ad actum Diximus enim antea ex Ar, Astotele,sensum ede in potestate, Ux sciens cum non contemplatur. Exemplobi vobis senus tintinnabuli qui philosephum dormientem c ssemno ad con templandum exsuscitat, atque ab octo ad studia reuocat,non tamen philoso pho nothiijorgppellatur. Sed quis rogauerit: Num fieri possit 'tab imper .ctiori perfectili liqua ratione perficiatur, praeterea eria qua ratione obiectum sensile in sensum agere possit. Primo ros pondeo: Omnia, excepto Deo, qui omni ex parte perfectissimus est, ab imperfectiori aliquid perfectionis susci, re possead declarat Aristoteles octauo cap.primi ethico. ostedςns Felicit te ipsam,quae persectissima& ex sese maximo eligeda est, cum minimo bonorum excellenti rem reddi. Adsecundum veris li et alii aliter): Obiectum infensum Vere gsserimus,sermam sui siue vestigium producendo: ut Auer es gidi secU4 dςlgpima com iso, testatur:Armam, aute illam ut in visu prosi cit lumen i plum medio aere , qui illam ad ossigna sensuum defertiquemad- imodum qu in sereno tempore frondium viriditatem in aqua a lumine, aere medio,produci ςernimus δεο enim ad omnem fere sensationem recipiemdam, ytpptς qui sit omnium prope sensuum medium, aptus esse.videtur. Q rς etiam,vi Sensibi ς sui Vestigium & formam producat, qua agat in sensum, Sensum agentem pqnere cum quibusdam non cogimur, cum albur praesertimxςs in intellectu ac in sensu se ii beat. Hic naq; cum facultas sit materianuxa, a singularibus m0ueri, absque aliqua illustrantis aut agentis sensus opel potest: Intellectus autem qui extrinsecus accedit, & ab omni materi aptabς immunis pst, jecies istas siue sermas, non nisi ex gradu in gra dum, ridi'per 'si Ias, atque illustratas, xςcipiet. Hinc fit ut sensum quidem ipsi mei sitςsensationis agentem esse fateamuciat ex parte Sensibilis,nil tale poni sepinxqrς asseramus Locus Aristot. ex primo de anima si amplus tex. G nil huiς xςpugnax. Ibi enim de sensuratione suae substatiς sermo fit,quem non pati conςedui omnes:nosvexb ratione organi,sensum pati dicimus.Hqe 'ita se h here exemplo visioliis senum Miuuenum ibi proposito,nobis Aristo teles aperte ignificauit. Qua etiam ratione intelligenda sunt haec Averrois verba, Facultates senti di diuersas esse inter se, secundum imbecillitatem dc sortitudinem; sum tamen huiussententiae oppositum in septimo phy com. ΣΟ.ὰiserte*xotulerit. Aliui ex trigesimo septimo secundi libri eiusdem tractationis,ita ab aliquibus solet eludi, Aristotele scilicet non loqui ex sita sentem xia. Sed ustrius Micemus. Animam esse causam essicientem ipsius sensionis incientem dico improprie, secudum analogiam, quemadmodum etiami risionem, uinxellection m, ctionem vocamusὶ ut haec Arist. verba ostenta dunt: Quin striam Vnde primum est motus loci, anima est: yerum haec facul-μ t ς non omnib' ivluetibus inin: praeterpa vero alteratio 3 auctio ab anima est,
M videtur esim sensus quaeda alteratio esse, nihil autem jentit,quod nu h beat nimum. In summa illud attendendum est, Aristot. aliquando elementis Punicipium p*ssivum tribuere, licet corpora playsica sies iugi motus princUpium intrinsecum obtineant huc nimirum respiciens,quod etsi causam sui motus achivam in seipsis habea0t,ege i tamen ςΠrinseco accedente,viail chum ducantur. Ita sensus tua natura stiuus dici potest: quia very Seruies ii exteriod inrugsti, ad suum munus obcu'sina, passivus voca ur. RH plarqin Timaeo,&Blbimus ei discipulus in sexto libro neadisquartae,cap Eri mo adversus hanc Aristotelis sententiam afferunt,quoniam ai r xione Vide
di sumpta sunt, infra, cum aduersus Platonicos disputabimus symm. ivi
44쪽
sim: hoc enim, animal & non animal esse determinamus:
Noe unum ex illis est, quae in libris quidem de anima, fuerunt explicata:
hic vero tanquam rata poni oportet. Unumquodque scilicet animal, qua Mnimal est, coeleste, excipimus i insum habere: atque hocsolo a non nimalibbus prini diste mi. Q- ad huius rei probationem, ab Aristotele tertio libro duanima tex.v.dicuntur,haec fere sunt. i Animal esses roptςrifinem, hoc est
ut is liid generet quod sibi ad similitudinem formae resondi at, iacimoque semn se praeditum Ase o circere. AsumptioKem tanquam notam ponit, coseques' tionem probat. Quia secus temere natura tot tam sque ani uialium Anna edidisset, nil adiumenta quisque illis suppeditasset, quibus ad suum fidem pervehi re possent. Talia adiumenta sunt sensus, nam si generate sibi simile
debeant,necesse est quoquo ut cibum sumat,quo alantur,augeantur tadό- que semen emittet e possint. Atqui cibum in locci ubi genita stat non habet, neque olementis aluntur, ut plantae: necesse igitur fuit ut a longinquis par
tibus pabulum petere M parare possent,ea tactu gustu, visu,filiisquε sensibus praedita fuisse, qdibus tanquam de specula praemonerentur quid appetere, quid adire, vel declinare oporteret. Qua unumquodque animal ri J.
--ι primae speciei, idcircbqueousam inhaerentiae attributi 1msubiecto notat,eamque formalem, hoc enim animal indeterminata specie ponitur,quia C scilicet sensus obtinuit, ut verba sequentia deelarant.' Hoc enim animal Mnon animal esse determinamus). Vt haec verba coni modius intelligantur,sciendum est, Triaesse in hac inferiori mundi parte animantium genera. Aliqua enim duntaxat vivunt,idcst aluntur, augescunt, & extenuantur, M ad
sibi simile gignendum apta sunt atq; ista ζῖ, D id est vivetia,Seras, uo e,tur teste Philos hos ecundo de anima tex. 16.) Nonnulla vero sentiem te vi, tenui quodam cognoscendi iudicio praedita,vident,audiunt,olfaciut gustant,tangynt, rerum motus M quietem percipiunt: figurat item & magnitudines, praeterea veris interiore quadam facultate, eoru quae sub sensum
cadunt,disclimen assequuntur,eorumque imagines in memoria recondunt.
Haec Τὰ ζῖά ia est animalia appellantur, ut ibidem Aristoteles docet.Tertium genus omnium nobilissimum M praestantissimum,est genus hominum: quod mente& intelligentia viget, cuius munus praeeipuum est, res uniukrsa coii- D templari, δί ex rerum corporearu cognitione ad purissimas illis thentes quiu ibus genere cognata est, atque ad Deum ipsum omnium rerum effectorem Mopificem intuendum accedere:quὁd si ad agendum se cbnuertat, res has huimanas ordinare,movere,administrare.H canimantiara F, α τεχνέλ.sis G,inlprooemio metaphy. ω ζῶν λι -Τὰ ω, in decimo libro de motibus appellantur. Et ideo a poestis homines vocati:Inter primum igitur genus , quod omni cognoscendi vi caret,& postremum,cuius propium, atque praecipua m nus est contemplatio, medium intercedit, cuius sunt ea quς simpliciter animalia vocantur. Ita tamen se habent gradus isti, ut superior nunquam non ponat icteriorem: ratio enim sensui, sensusque vitae coniungitur. Vegetandi facultas penitus est materiei immexia, intelligendi vect ab omni prorsus m teria seiuncta, intercedit vis sentienci, quae ab Auertoe umbra intellectus,
45쪽
propterea aliquando vocatur:Mὁd, quatenus rerum sensilium formas Feta sit eo M. eria neq-si fomlus colorem, i Edcoloris vestigium sustu . t eatenus parabilis dici possit. n f - .
s cipite uteii f&ungi uvam, Tactus & Gustus omnia linimalia nees cessario iconsequintur. Tactuς quidem propter causam alliatam in nibius 'de antina, Gustiis veto ptopter alimetituita r ipse en inr 'iii' si .imento suave ab insuaui discernit, vilaoc fugiat, illud κπό sequatur, inimili lapo ita nutritiuae partis passio
hi si is inasiimalibus sensus necessati inesse , nunc necessitatevi istasti, ex parto Zmui cuiusque enses explanat.Primum autem de Tactu&Gustulus qui ur qui Misorem neςesitatem secum afferunt mox de alii .Hςc veru om Ria ρομμὶ hi j dibris de anima pluribus fuerut demonstrata , deis paucii lilia repetun Ar,'r,stum igitur,ait,& Gustu ne essariis omnibus animalibus id, ede: il inq i qm, ubinvit cos uentur quod tertio librude ianima X.ώ3 est istum fi ὶ Mysautem, i commode alantur. Solus entini gustus est qui ctia hoὴ suamqx .nytriendisq; anima ibu aptos,medio sapore,seligit. Est autem,S320dyM AIju quai facilitatis alendi passio. Haec pars omnig plana habe re Fastysemusta talpe minit, sivit animaduertenda. Primumque omnium.
nimatu AorpN , omnequium .curpus cxlς, excipitur) tactile sit ,. pruriti: Raguesq*qr attingere debeat, atque idcirco ab illis mutari, alte mi, tque .cqvmpia siti opor*uit i ym tactu fuisse pr*ditum ,quo suae natura: cpnupitientiaiya g,co inritati mi accommotat cognosceret ac tuaicaret: illa-. O p l. i, reliqua. very reiicere posset. Sed hic primum qu gritur an sensus ' Tin' si animali simplhqixςr necessari vel potius ex parte i. τi. Moxobilia. hur u quidem si T stus sit animali necessarius, ut in vita serueturi, proxima, corpora iudicando: Plantis Tactumneuessario tribuere oportebit.
ςὀri se iis Plet. uoniamripila est ratio, cur non tam de plantis quis, de animalibu , tam causa inrmari debeat. Ratio dybitandi ex Alexandro pcti xurqu49ςμὴ hia tactv auferri temperiem illum,&codc0xdiam prim xum qualis siue elementorum, in quibus vita seruatRx. Tactus enim in imodi in 'MPsdam omni incontrarietatum calidio rigidi,humidi,sicciq; Uyqi tyi qEidfixcqq;s vij temAuarto libr0 meteorologicorum docuit) aiunnili extrefati inare potest. Ha cyein expresse necessitatem absolutam im Tictu poqvnhq d ε multis etiam aliis fuit animaduersum: Quae tamene iiςx. 63 xatii 4, anima superius sunt allata his diserte pugnare vident : N . De enim aa Esse ed ad conssemationem, Tactum necessauum dici de Di strant. Equid in huius quiasiti veritate ex duarum rerum notitia hauriri pos, Arbitrox. Quarum una est. Ipsius necessarii. multiplex significatio & Visi iniuscuius quas ificati0nis propria :a tera,ipsus sensus natura. Vtrumq; ex Aristotela ρs udi potest.Primum exquinto libro mei phy. cap. 6. Vbi acc Mi te Ne*en rii quatuor significata es receinseMyr , 3 declaranturi Ea autem omni homas qui, quantum ego iudicare possum, regie libros illos mera-
46쪽
A physicos est interpretatus ad duo ptaecipua capita reducit: uno,Necessarium simpliciter & absolute, id est dictum. Altero, Necessarium secundu quid,id est,r o continetur Necessarium simpliciter illud est,quod alia
ter se habere non potest. Rem autem aliter se habere non posse, aliquo rei insito intimoque essicit Tale est vel forma rei, vel materia, vel ipsemet e sentia.Iuxta hanc triplicem Necessitatis absolutae causam,dicere solemus, nimal necessariis absolute interitui obnoxium esse, rationc scilicet materiae, quatenus ex contrariis constat: Item, animal esse necessariis sensile, quia hoc habet a propria forma:& esse substantiam anima &sensu praeditam,quiahoc est eius essentia. Necessarium autem secundum quid, dicitur id,cuius neces sitas non ex aliqua rei insita, sed extrinseca potius causa proficiscitur. Causa extrinseca duplex est, Finis & mciens. Finis autem est, vel ipsum Esse rei, absolutum: necessitasque ab eo sumpta, primum modum Necessarii con-B stituit, ab Aristotele σαυαί ν vocatum. Ex cuius modi ratione, cibum respirationemque animali necessariam, ut animal viuere esseque possit: vel est siquod bonum, ad bene esse pertinens t sic pharmacum ad sanitatem rec perandam: sic diaetam ad eandem conseruandam necessariam esse fatemur. Causa vero essiciens tertium modum necessarii essicit, quod violentum appellatur: quando nimiru res,ab extrinseco mouente ad id impellitur,ad quod ex propria natura non est apta moueri. Alterum vero quod a nobis cognosci debet,ad naturam sensus siue animet sentietis pertinet.Qugre dicamus unicureipsa in cunctis animalibus senilim esse, qui ut propriis quibusdam M peculiaribus instrumetis, ad res externas percipiendas utitur,tactus,visus,gustus, olfactus,auditus nuncupaturiptura autem dc diuersia ista organa, a natus: imstituta sunt: quia Sensilia,non unica ratione, passionem incorporibus animalium cssiciunt: Aliter namque sapor, aliter color, sensum assicit. Ipse itaq; sem
sus unicus est, in corde tanquam in regia manens, centrique instar obtines,
. atque ad ipsum res omnes extrinsecus obiectae deferuntur. Hi edulcedinem a sono, dc odorem a colore differre 'ercipit: quanuis enim gustus a lingua, auditus ab auribus, olfactus a naribus, visus ab oculo, exordiantur: non ta men desinunt ni si in sensiam communem, imo abeo solo teminantur. Qua etiam ratione si res ipse obiectae adsunt) sensus communis nominatur. His addendum, quὁd Aristoteles in secundo de Anima text. I. s. dc y.docet : antimam nepedi quamlibet eius partemActu simpliciter esse: Actum Pprie dico primum, clim esse rei operationem natura praecedat. Postremd attendedum est, Naturam quς nil unquam Mastra facit, dc persectioribus rebus diligetius semper consulit,in unoquoque ex tribus generibus Viventium supra enum statis, quasi per gradus incedere. Licet enim omnia animalia alia modo omitiato in ex sui natura sensum habeant, non tamen omnibus omnes sunt sensus V dati. Carent impura 'isu, Mauditu: quorsum enim haberem,cum neq; a visis vel auditis, neque ad audita vel visa, moueri potuissent Iam vero interpe sectiora quoq; animalia, quot sint, tam quo ad extrinsecos quam quo adimtrinsecos sensias, attinet, differentiae: cum ex libris de historia animalum, tum ex libris de anima,& ex prooemio metaphys. Aristotelis, cognostere est. His ita explicatis sic statuo Sensum ipsum vel sentiendi facultatem, quae in omnibus animalibus eadem specie, δc in singulis unica est in actu primo atque ab hoc vel illo sensu abstractam, esse simpliciter absoluteque animalibus necessariam. Est enim illorum forma perfectioque, cum animalia ab hac sola, in specie determinata ponantur. Nam plantae, Ut multum terreae sun , dc nulla sua vi ad formas rerum sine materia suscipiendas aptae, ita semsumobtinere non potuerunt. Hoc respicit Aristotelis in secundo de animae
47쪽
eo tex. 16. cum ait: Ac vivere quidem ob hoc principium omnibus viventibus .. adest, animal autem est ob sensum primo: etenim quae non mouentur,neque ιι locum mutant, sensum tamen habent, animalia dicimus. Et in tertio eius
α dem tractationis ita loquens: Necesse est igiturVt nimal senium habeat, siti nihil natura frustra essicit.Et in hoc libello, cum sit perius inquit: Animalibusta autem omnibus,qua Vnumquodque animal est, necesse est sensum inesse. At si senstim ipsum spectemus in secundo actu, nempe in suis operationib',iquae mediis organis essiciuntur, M ad hunc vel illum sensum determinatummul lus ex sensibus simpliciter adEsse animalium,necessarius est dicendus rhoc de Visu, olfactu, Auditu veru esse c5stat,ex iis quae superius posita sunt:de Gustu inferius declarabitur. De Tactu autem,ratione dc authoritate demonstratur. Ratio est, quoniam Tactus nec forma animalis dici potest, quia operatio est, q& animal dormiendo tactu caret)nec materia sui patet) multoque miniis est Vsentia. Clim vero Aristoteles Alexander aliquando dicant, Tactu sublato
auferri animal . Non posse animal sine tactu esse:Tactumque s blum in animatalibus necessario inesse,hactenus vera loquuntur,quatenus in Tactu solo op rationes sensus apparent, & eo uno animalis consequationi idoneo & capaci sit contenta natura. Etenim cum ille in mediocritate quadam, & concordia
contrariorum calidi,scilicet,frigidi,humidi ac sicci consistat: ea cognoscit ex quibus animal constitutum est, & in quibus sulis vita illius conseruari potest. Erit igitur Tactus non simpliciter sed tanquam o, αι Ταν id est ad finem, antimali necessarius. Hoc item probant Aristot. verba in tertio de gnima tex. 63. Cum animal corpus sit animatum, atque omneqorpus sit tactile, i. actile a m est,quod est tactu sensile, nec esse est eti se,si saluu futurum sit animal. Et eodem libro tex. M. ita loquitur : Gustus & C Tactus animali necessarii sunt: nam sine tactu animal non est, reliqui Vero gratia eius quod bene est: nam si saluum futurum sit animal non ibium opo tet ut tangendo sentiat, verum etiam e longi ao.Qugstione ad exitum pem ducta,restat ut obiectioni satis faciamust. Ratio, quae tertio de anima tex.63. allata,probat, Tactum animali necessarium esse:non modo pendet ex iis quet hi proponuntur,sed ex iis etiam quae tex.6o.sunt declarata: Etenim si illa om nia coniunctim stimantur ut vere sumenda sunt) animalibus Tact' in neceLiarib,planti verb nullo modo tribuunt. Docuerat Aristot.in tex. . Animal sensum necessariis habere, contextu deinde sexagesimo tertio ostendit: T ctum eidem necessariis inesse: Quod hac sere ratione probat: Animal necessariis sensum habet, ergo sensum tactus: consequutio probatur, cum ex eo, quὁd est corpus animatum,tum ex hoc quὁd sensum habet. Nam cum com .pus sit, idcirco tangi, atque a tangentibus mutari, necnon corrumpi potest: Dc im vero sense praeditum sit,qui ob coseruationem essentiae ipsum obtine tis datus est:idcirco oportuit, corpus animalis, sensum aliquem obtinuisse, qui suae essentiae veluti custos esset M coseruator. Huiusmodi est unus Tactus: quandoquidem reliqui, Per externa media sentientes, ut inferius declarabitur ad tuendum corpus a tactilibus, idonei, ptique esse non possint. Haec ratio in pilantis nullum locum habet,cum omni sensu sint destitutae. Alterum quiddam hic animaduertendum est, Gustum nimirum propter alimentum animalis necessarium dici. Nam cum animalis vita, calore innato conserueir, calor autem innatus humido ipso,quod assidue epascitur, tanqua pabu-idu aliquando desit, calorem quoq, innatu Vit q lo proprio,nutriatur:si humidualiqua γanimalis una dissolui,atque interire necesse erit. Oportuit igitur, ut Vita animalis maneret,Natur huic incomodo cosulere, faculteq; illam alendi, Naturalem
48쪽
A turalam a Medicis vocatam squam Peripatetici a vegetante non seiunguntinanimali rribuere, quae calori natiuo,pabulum cotinenter suppeditare posset. Suppeditat autem,mediis cibis& alimentis in corpus ingestis, quae concocta
atque in substantiam sanguinis, ex quo nos effecti sumus mutata. nutrimetum evadunt, ad calorem innatum Vniuscuiusque partis conseruandum, a que ad substantiam absumpta,recuperandam,accommodatum. At non Ο-nis cibus, omnibus aeque coueniens est,ob diuersam scilicet corporu alimα- torsimque temperationem: aequum igitur fuit, facultatem gustandi, anim
ii praeesse, quae rerum sapores internosceret. Nam simulac sapor in humore cibi constitutus, linguae admouetur quae organum gusta tus est diffusus cum humore gustatum incitat, moxq; species eius &imago,ad principem sensum vi spiritus defertur, qui deinceps an alimentum naturae animalis sit conum nicns,iudicat atque cognoscit. Ex his constat, Gustum animali una cum T B ctu necessarium esse, ut augeri, conseruari, tandemque ali commode possit. Sed his ita constitutis: oportet nonullis argumetis respondere.Ηqc vero sunt:
Tactus est natura prior gustu,igitur a gustu seiung1 potest. Assumptio estArustotelis tertio de anima ad finem.Cosequutio valet, Vi regulae in post-categoriis cap. de priori proposit qua posita, ita licet argumentari: Tactus a gustu seiungitur, nonigitur ambo animali inerunt necessariis. Praetere Tactus est sensus alimenti, non igitur gustus. Assumptio est Aristot. secundo de animatex. 28. consequutio vera est, si gustus & tactus sint duo sensus specie distincti, de facultates praesertim passiaς animae obiectis suis distinguatur. Qu'ru vir que probatur ab Aristotele secundo de anima.Postremis, si ob alimentum g stus est necessarius animali, igitur&plantis, ob eandem causam. Vel vera ςst consequutio, vel suae falsitatis ratio est afferenda. Vt priori argumento satisfiat,nonnulli ex recentioribus iisq; clarissimis philosophis, distinctionem g D stus vulgo receptam, atq; ex Auomoe deThemistio Vt aiunt)secundo de anima tex 28.sumptam,in medium afferunt: Gustum nanq; duplicem esse dicut, perfectum unum,alterum imperfectum:perfectus gestus est qui differentias omnium saporum percipit, acuteque iudicat: hunc a tactu differre costat, cum obiecto, qui sapor est,ortum habens, ex primis qualitatibus quae sunt obiecta tactus:tum qrgano,& dignitate,quandoquidem talis gustus linguam pro on gano sabeat,in perfectioribus tantum animalibus reperiaturitactus autem organum, sint nerui per niuersum corpus disseminati,& ipse in omnib' animalibus insit Gustum imperistium vocant sensum aliaeeti qui utile sequitur,& noxium fugit: quem a tactu non separant,nisi accidete quodam: quatenus nempe tactus omnibus corporis partibus, gustus autem linguet tantum adest:
praeterea hic primas qualitates sub ratione alimeti percipit, ille vero nequa-Ο quam . AEρ positis, aiunt Aristotelem tertio de anima, Gustum perfectum a laau seiunxi se, hic vero minime, quia de imperfecto loquatur. Haec illi: quae mihi suspecta semper visa sint. Primum enim Averroes & Themistius,nofimodis non contextu vigesimo octavo secundi libri de anima, sed nus qua 1 is expresse docuerum. Praeterea sensus alimenti est: ipse tactus, huiusque munys est qualitates Primas sub ration e alimenti perςipere, ex calidis nanque, frigidis, humidis, siccisDe quae tactus stat oiae tWmtur ὀ tua, vipatet ex Aristotele secundo de anima contexxv α8. Nun esu ergo ullo modo gustus, senius appella 4R Gicum praesertim ibi. addat Aristoteles, saporem ad delectationem xantum alimqntii confer
te. Constat deinde, A totqlam hic illum filium a tactu inseparabilem
49쪽
vocare, quem secundo de anima coni. 94.&Averr. com. IOI, quendam tactum esse dixerunt:atqui,ut ex coni.93.&9s,eiusdem libri patet,de gustu illo ibi sermo fit,qui in saporibus dijudicadis versatur. Postremo, dignus esset A ristot.qui reprehenderetunsi hic, enumerans ex proposito necessitatem semsuum, non de veri gustus,sed de imperfecti tantum necessitate loquutus fui set: praeterea ipsemet, Gustu qui saporum iudex est,hic intelligi velle deela rat, verbis illis, Suaue enim is dijudicat & insuaue in alimentisin. Dicendum est igitur ex Themistio quidem in tex.illo Σ8,& ex Averroe alibi, colligi d plicem esse gustum, perfectum unum,qui scilicet in perfectioribus animaliubus reperitur: Imperiectum alium, qui in omnibus,os linguam, palatsimu aut aliquid his ad similitudinem muneris respondens obtinentibus, vel illa sint sanguinem habentia,& animal parientia, vel mollia,Vel insecta, aut crusta testaque tecta reperitur, ut docet Aristoteles quarto de historia anim, Blium, cap.8.Interea tamen tam imperfectum,quam perfectum gustum, apo rum discretiuum esse ut ibidem Aristoteles docet putadum est. Nam ut non omnes sensus omnibus animalibus,neque aeque singulos,tributos a natura fuisse fatemuriita unumquemque, suam semper naturam seruare,& nuquam
cum altero confundi asserimus. Gustus igitur ta perfectus quam imperfectus, in saporibus iudicandis versatur, cum sapor unicum ac proprium eius obi crum sit: quemadmodum enim color est spectabilis, ita gustabilis sapor, teste Aristot.secundo de anima coni. Ioz.& ios,& Averroe ibidem,'ui ait,Gustabilein rei veritate esse eroprium gustus. Nd si aliter sentitemus,qua ratione numerum quinque sensuum ab Aristot. positum M demonstratum, tueri possemust Nam quod idem organum secundum rem, diuetibrum sensuum esse possit,concedimus quidem cum Themistio, qui secundo de anima. cap. 39.ait, Gustum& Tactum in una parte linguae fieri: sed quὁdvnum idem Cobiectum prorsus diuersorum sensuum esse possit, nanquam concedemus. Α- iliter itaque putamus,huic obiectioni satisfieri pos e. Ga in re id attendem dum est, quod Aristoteles secundo de anima coni. Io I. nobis scriptum reliquit: Gustum scilicet esse quendam Tacitam: Hoc Averroes in com. plicas, & Thomas ibidem,dicunt: Gustum esse quendam tactum proportione, quia veluti tinus sentit per medium coniunctum quod est caro,ita gustus per m dium non extraneum quod est caro linguae praeterea obiectum gustus, est sapor: sapor autem in humido fundamentum habet, ut inferius declarabitur: quo fit,vinunquam gustus saporem sit percepturus, quin humidum quoque una percipiat. Atqui humidi sensus, Tactus ipse est: qua etiam ratione Arustoteles secundo de anima conr. 28. dixit: saporem Vnum ex tactilibus esse,
non quia Pstus, Ma gustus est,primis a qualitatibus primis afficiatu neque tactus, qua tactus, a saporcised qui agustus,qua iudex est saporum: asarotibus se quidem primis,mox ab humido,in quo iapb c6sistit,affici tur: 'itatistus qua tenus tactus,qualitates quidem Mithas statim pe cipit,saporestarneti hercipere dicitur, quatenus gustus qui sapores iudicat, buidam tactu s/Yppellatur. Dicimus itaque hic agi de gustu saporum iudi EF Schunc duobus modis comsiderari posse: Vel quoad eius primum obieli in hesale, qubd 'est pol βe
hoc modo nonnisi condirientum nutrimenti dicit ,ut docet Arist Esecumdo do anima coni. 18.&sepahatur lataehu, ω necMarius vi bonives udcatur,
50쪽
gi potest, necessariusq; , veluti αμ;rio dici debet.Ex his etiam patet,quid se cudo argumento responderi positi.Nam sensus Tactus est quidem sensus ali
menti,quatenus ex illo alimur, ex quo constamus: constamus autem ex pri
mis qualitatibus, quorum sensus, est ipse Tactus.Gustus vero ali ratione sen sus alimenti dicitur,nimirum quia sume & insuaue in alimento solus iudicat, atque discernit: quo fit ut sapor alimcnto condimentum afferre dicaturipta tera nihil. Dicimus ergo Facultates per sua quidem obiecta prima distingui: sed no semper necesse est, ut obiecta illa realiter selucta sint: sat enim est sis maliter distinguantur. Idem nanque re nutrimentum ex Aristotele secundo de anima coni. . obiectum facultatis alentis Sc generatis esse dicitur: huius tamen, quatenus id ex quo substantia fit:illius verb,quatenus id,quo substam tia conseruatur. Tertio autem facile est respondere. Etenim cum animal immotum loco, dc radicibus affixum non haereat, cibum sibi inuenire, sumere, η parare,prorsusque concoquere debuit: quis etiam fit, ut ad hos usus multa imstrumenta obtinuerit, quibus omnibus plantae destituutur. Verum cibis quiadem alitur animal, non tamen omnibus, sed iis tantum qui ea qualitatum temperatione constat,quae sit suae naturae conueniens: atqui sapores sunt primarum qualitatum, quasi μι υ-j dc indices: iure igitur gustum obtinuit,quo de cibis omnibus, liberum iudicium in suam salutem ferre posset. Plantae vero, non modo quia mediocritate illa qualitatum carent, quam facultas se tiendi desiderat ut docet Aristot.secundo de anima cont.12 .ὶ Vi ista utile ab inutili discernendi,cognoscendiq; destituuntur: verum etiam, quia absque huiusmodi gustandi facultate commode ali possunt: sumunt nanq; alimentum a terra, iam prope digestum ad alendumque accommodatum. Quod si
plantae succum ex terra cum sua natura congruentem exugere videantur si natura sblum, non cognoscente aliquatacultate, aut iudicio medio fieri existimandum est. Alimentum.) Hoc M contrarium, M simile corpori alendo dici potest:c5trarium quidem,anteaquam concoquatur etenim in naturam corporis mutari debet, omnis autem mutatio ex contrario in contrarium
fit simile vero, cum iam concoctum fuerit, & in substantiam corporis alendi conqersum. Alimenti igitur proprium est,conseruare,& augere animali dico augere intrinsecus,id est ratione semet haec enim vera auctio est,ut ex primo libro de ortu & interitu disci potest non extrinsecus, & ratione materiae, quod inanimis etiam aceidit. Praeterea, ne putemus hic alimenti nomine, id designari, quod actu iam alitinam neque gustus neque tactus, ad huiusinodi alimentum necessarij essent, cum animalia tunc maxime alatur cum sensum nullum habent, id est cum dormiunt, quemadmodum alibi docet Aristot les. Alimentum ergo in hoc contextu id omne Vocatur quod ad alendum Mnimal aptum esse potest. Et omnino sapor est alentis partis passio. Qvid siesapor,&quod in humido aqueo, tanquam in subiecto praecipuo consistat, a Dcalido vero active pendeat, & quod sit passio corporis tantum mixti, inferius cum Aristotele declarabimus: nunc igitur sat fiterit, si cur haec verba ab Ariastotele prolata sint,rationem afferamus. Dixerat antea Gustum necessarium esse propter alimetum mecessitatis causam hanc unam attulerat, quὁd solus gustus suave ab insuaui in alimento discernat: ostendit nunc consequuti nem suae argumentationis valere, ata ita loqueretur: Quod est sensus saporum,est sensus alimenti: Gustus est sensus saporum:gustus igitur est sensus altimeti. Minor inferius declarabitur,& ex libris de anima nota est.Maiore ea ita
probat,quia sapor est passito alimeti ut inserias ca.de gustu dicet quod alente