장음표시 사용
51쪽
turae autem propiuS secretas accedere partes cupiens, gravitatem quoque ad causam magis adhuc generalem referendam censu t, illamque forte pendere a V spiritu quodam subtilillimo, corpora crassa pervadente, et in iisdem latente ; cujus vi et actionibus particulae corporum ad minimas distantias se mutuo attrahunt, et contiguae factae cohaerent; et corpora electrica agunt ad distantias majores, tam repellendo quam attrahendo corpuscula vicina ; et lux emittitur, reflectitur, refringitur, inflectitur, et corpora calefacit ; et sensatio omnis excitatur, et membra animalium ad voluntatem moventur &c. Sed, ut ipse bene monet magnus vir, aethera universalem illuni harum rerum causam, vel gravitatis rationem, detegere, aut ex Phaenomenis deducere non potuit. Quicquid autem ex phaenomenis non deducitur hypothesis vocanda est; et hypotheses seu metaphysicae, seu physicae, seu qualitatum Occultarum, seu mechanicae, in philolophia experimentali locum non habent f. V Solita igitur modestia, et prudentia, suam de hac re sententiam pro conjectura tantum seu quaestione proposuit Neutonus, idoneis experimentis et argumentis aut refellenda, aut confirmanda. Plures autem hinc explicari causam metalloium c Alci una ad aucti ponderis credentes, nondum confirmatam Neutoni conjecturam temerea ceperunt, et aethera hunc universalem ipsum esse voluere phlogii on : Quum vero aliis gravitatis causa lit, ipsum monent a centro refugere oportere, et graVitate carere, aliter novam ipsi gravitatis causam quaerendam esse. Metallorum igitur calces, phtoa sisto line pondere iugato, leviores fieri nec elle esse, et levitatis hoc principium, aeri se jungens, tum molem, tum pondus illius imminuere, statuerunt. Dissicilis tamen videtur haec sententia, subtilis magis quam 'vera, et dura creditu r Nam pondus, quantum hominibus videtur, materiei semper inest, et illi proprium non sejungi potest. Phlogiston igitur quoque habere pondus oportet, sit corporea natura constet.
philoseph. Naturat, Prini ζp. Mathemat.
52쪽
Alii alias rem expedire aggressi, ex natura et partibus quibus
constare creditur acidum aereum, rationem ejus imprimis quaerebant. Praeterquam enim quod, parva saltem copia sponte naturae facta, latere hoc aeri communi junctum credant, Volunt
amplius, phlogisto cum aeris puriori parte de phlogisticata nexum ineunte, novum acidum aereum progigni ; illudque, ubi primum
genitum, metallorum calces, aliasve post incendia reliquias, absorptum haurire, ponderisque incrementum inde accedere ; et hinc peris et molis et ponderis imminutionem facillime expli-Cari. Et quoniam aeris ablata copia, novum cum Phlogisto iniens amplexum, hac forma se adjungat calcibus, sic fieri non Posse, quin quantum perdiderit aer, tantum semper Ponderis acquisiverint calces ; eademque de causa idem omnibus conjunctis. diversis diversum futurum pondus. Aliam autem ingeniosissimam, et prorsus novam sententiam Protulit chemiae siquis alius peritus Scheele, qua neque PVlchrior, neque praestantior altera. In omni phlogistico, ut aiunt, processu, animadverterat hic chemicus sagax, decrescere semper aeris molem, elici semper calorem ; et id quod supererat aeris, nec igni amplius, nec animalibus utile esse, contra flammam et VitRm extinguere. Experiendo demum didicit, aera sublatumem Pyreum solum esse, quo abrepto, aera reliquum igni inhabi- Iem, animantibus spirando semper lethalem evadere, omne S ΠΟ-runt : Et cum relicto aeri corrupto copiam puri sublato aequalem restitui siet, aera perditas reficere dotes, iterumque igni aptum, et animalibus utilem fieri: Quapropter visum est illi, phlogiston aeri empyreo se jungere, et ex noVo nexu calorem et lucem constare. Quum Vero calor et lux omnia corpora permanent, hinc igitur, fugiente cum phlogisto nova forma juncto
aere puro, Vitiatum esse reliquum, et, parte sublata, molem ejus ideo imminutam. Tales fere de his rebus chemicorum sententiae fuerant, singulisque sui fautores aderant; quisque autem pro viribus suis ad eandem, quae sibi placebat, sententiam alios perducere nitebatur.
Sed, ut ante, de ipso Phlogisto, per se secreto, dubia moverant multa auctores, ita iidem de effectibus qui vulgo illi causae dabantura
53쪽
tur, haud pauciora movent; nec minus acriter contra tendunt. Non solum enim negant tale principium, chemicis excogitatum, fictum, animique fallacis male natam Prolem, existere usquam, sed et rationem effectuum, contrariis omnino Principiis, meliorem, et rebus magis consentaneam, verique faciem prae se ferentem, reddere sibi posse videntur: Praesertim Lavolsier, quo non chemiae peritior alter, nec melius experimentis hujusmodi Versatus, nec elegantius de hac re disseruit. Cum ignis lucem jaciat atque vaporem, aut in calces metalla
Viribus ignis acta abeant, negat id fieri quia phlogillon illis fuga
tum aere se miscet, sed quia, tu certo calori S gradu, corpora quibus comburendi facultas insit, et metalla, aeris Puriorem partem majori vi sibi attrahunt, et adnectimi; et nullam flammam, nullas calcea fieri polle, niti ope Puri acris inter incendia circumfusi, et ex hoc novo puri aeris nexu calorem et lucem emitti, audacter asseverat. Aeris autem communis quarta tantum Pars puriori hoc principio l' ir eminement respirabie) constat ; cum igitur tantum hujus puri aeris hauserint, quantum ex aere communi possunt, tum inopia pabuli extingui ignem, et metalla post immutata manere ; nova autem agri S copia subeunte, rursus purum aera, raptim priori Vinculo solutum, sibi adjungere, novum exardere calorem et lucem, et plus metallorum in calces abire ; aera tum reliquum, pura parte, sola igni apta et vitae jucunda, direpta, nulla alia re inquinari, sed propria natura saevam mephitim halantem ignem restinguere, et animalibus haustum pessimo veneno nec opinatam inserre mortem. Hinc igitur satis constare, cur aer Ita necessarius, cur idem, P Ura Parte abrepta, ignem et vitam eri inguat, et cur flammae et spiritui nova sem per copia opus sit. Et quum datae aeri S communis quantitati pro rata semper insit aeris puri copia, pro rata quoque ardere focum, metalla in calces mutari, necesse esse : Et, spoliata parte, molem decrescere, levisque pondus fieri oportere. Calcibus autem, et corporum incensorum post ignem reliquiis, pondus accedere, quia aeris puri magnam vim sibi attractam adjunxerint, et hoc incrementum quod aer perdiderat aequiparare, propterea quod tantum purioris partis aer amiserit, quantiam calces attraxerint;
54쪽
rint; et hinc idem omnibus conjunctis, diversum divertis manere pondUS. Talem se habet sententia Lavolsierana; et quum omnes rationes, et aliorum contra phlogiston argumenta omnia, ex hoc solo fonte, mutato tantum nomine, deriventur, experimenta et ratiocinationes ejus obiter recensere licet: Et quicquid de hac, idem de Primo, Quinquaginta aeris communis pollices cubicos, idoneo apparatu, cum quatuor hydrargyri purissimi inclusit unciis, quod in calces justo calore mutandum voluit: Tandem, duode- cim post diebus extincto igni, frigefactis vasis, inclusum aera sexista molis parte minorem invenit, et aliquid mercurii per se praecipitati supernatans vidit, quod, subductis calculis, quadraginta
quinque pendere grana statuit. Aer, peracto opere, mole minor, aquam calcis non turbabat; sed vivas extinxit lucernas, et immersa animalia brevi essiabant animam ; nullos aere nitro immisto vapores dabat rubros, nec moles decrescebat: Denique, prorsus mephiticus factus est. Multis autem constat experimentis, et fatentur ad unum Omnes, tales esse pessimas aeris reliqui dotes, cum purior pars ablata sit, vel in aliam transierit naturam. Existimabat igitur Lavolsier hydrargyrum, dum in calces abiret, puriorem aeris abstulisse partem, sibique absorptam annexisse, reliquo mephitico relicto ; et sequenti experimento sidem
lententiae comparandam curavit.
Secundo, Quadraginta quinque mercurii per se praecipitati supra memorata grana sedulo excerpsit, parvuloque vasi vitreo, retorto ad id collo, indita sine addito, vulgato more, ad hydrargyriformam denuo revocavit: Et, apposito excipulo, eandem Prope aeris puri copiam, ac in priori experimento amisiam, excepit. Vitiatum ante aera, priori natura propriisque viribus refectis, recens extricatus infusus illico res ituit; jam enim claram lucernae impositae jaciebant lucem, animalia immersa sinc molestia spiritum ducebant, et aer nitrosus immistus eosdem fuscos con1pectui dabat vapores, eandemque molis diminutionem, quae aeri communi junctus exhibeat. Ex his igitur experimentis constat, Pri mo, sextam solam aeris atmosphaerici partem spiritui utilem es-
55쪽
se, et igni alendo habilem. Secundo, quinque reliquas mephiticas saeva vi ignem restinguere, et animantia subita morte coria repta e Vivis rapere. Tertio, hydrargyrum donec in calces transeat, noxia reli na, salubrem partem sorbere. Quarto, divisis his partibus iterum conjunctis, aera communi similem omnia ab integro refici. Tertio, Quoniam aer quem diu spirando vitiaverint animantes, illi qui metallis, dum in calces mutentur, corruptus incubuit simillimus videtur, quam hinc quoque su hierit mutationem explorandam curavit. Passerem, eo consilio, excipulo pollices cubicos trigintu et unum amplo, aere communi pleno, inclusit. Brevi post, molestum se habere avis, mox anhelans Vix spiritum trahere, tandem intra horae spatium, convulsionibus agitatus, animam enflavit. Aer inclusus sexagesimam tantum molis partem amiserat, a communi autem longe diversus compertus eadem ratione, ac calcibus hydrargyri vitiatus, flammas extinxit, et animalibus haultus mortem intulit; nam alter immersus paster statim, intercluso spiritu, corru t exanimis : Neque, immisto aere nitroso, suscos vapores ostendit, nec decrescebat moles. Duplex tamen
intercedebat discrimen ; nam molis diminutio longe minor erat, et aquam praeterea calcis infusus turbabat ; id quod aera fixum intus latere indicio suit. Alcati itaque caustici ope acido aereo dissociato, sexta pars reliqui statim evanuit, et nunc aeri calciabus corrupto omnia similis easdem utique dotes obviam dedit, factoque periculo, nihil discriminis interesse exploratum est. In ter respirationem igitur, ex duobus esse tibus alteruter accidit. Primo, vel purior aeris pars per pulmones transiens in aera fixum mutatur. Vel secundo, duplex mutatio fit. Ex altera parte purior aer sanguineum laticem ingressurus, et colore sic enim placuit multis in rubro tincturus, intus sorbetur; ex altera Vero aerfixus, puri absorpti copiae fere aequalis, pulmonibus ejicitur: Fortasse autem ex utrisque aliquatenus haec fiant. Ex hoc quoque constat e X perimento, Primo, solam puram aeris partem respirationi utilem ; mephiticam reliquam medium
iners esse, pulmones ingressum egressum idem, spirando nihil mutatum. Secundo, animal inclusum, constituta agris copia,
56쪽
cum primum majorem puri aeris partem vel intus absorpserit, vel in aera mutaverit fixum, tum, mephitim halante reliquo, animam statim estiare. Tertio, Metalla quoque eadem ratione in Caices mutari, qua aera puriorem, mephitico diremptum, sibi adjunxerint. Quarto, aera metallorum calcibus faciendis vitiatum mephitico illi spiritu corrupto, secreto prius acido aereo, nihil distare ; alterum alterius in locum surrogatum vice fungi, utrumque, aleeta amissae aequali puri copia, ad aeris atmosphaerici naturam, et indolem denuo reduci ; et quo plus puri datae moli insit, eo plus calcium fieri, eo diutius reciprocare animam, et vita frui animalia. Quarto, Cognitis quas aeri ferant metallorum calces, et animantium spiritus, mutationibus, quibus modis idem combustione quoque mutetur, quantum potuit, explorare cupiebat: Jamque ad opus accinctus, quam,parum certa essent hoc consilio vulgo instituta experimenta quum animadverti siet, alia via pericula capienda constituit. Primum igitur lucernam ceream Parvulam,
summo et lychnio phosphori Κunc helii mica, grani decimam sex tam partem pendente, prius imbuto, vitreo candelabro indidit ;quod deinde in pelve hydrarg ri plena collocavit : Tum, inversa
super ampulla cava, et Per curVum exsucto aeris aliquanto tu hum, hydrargyrum in certam ampullae altitudinem statim exi. luit, quam, chartula diligenter circundata, postremo notavit
omnibus ita provisis, virgulam ferri igne rubentem, ad id curvatam, per hydrargyrum transmisit, quae frigefacta paulo trajectu summum tamen et lychnium accendit ; et extincta famma, frigidisque tandem , asis, aeris moles dimidio pollice imminuta est. Periculis autem antea compertum habuerat, tanti tam phosphori micam aeris dimidium pollicem urendo ex am irribere 1 et hinc igitur vivae lucernae flammam aeris molem haud ,
omnino minuere visum est. Aliquam vero mutationem aera in-
tu; subiisse facile vidit, decimamque totius inclusi partem in aera fixum transiisse expertias invenit; quo caustici alcati ope detracto, brevi pro tempore accensa iterum ardet lucerna: Acidi enim aerei vel parvam copiam per aera atmosphaericum infusam, flammas cito restinguere, plurimis experimentis compertum est.'
57쪽
Restituta demum, post acidum aereum prius secretum, puri aeris copia absumpta, ad pristinum statum aer reliquus denuo rediit.
Aer lucernarum flamma, metallorum calcibus, vel animalium spiritu, sic corruptus, post ablutum aqua, vel purgatione alia, acidum aereum, a Prie illeio, aliisque, aer phlogisticatus appellatur. Illis videtur ex vivis lucernis, metallis in calces mutanis dis, et animalibus spirantibus, halitum effusum phlogi ilicumlaere se miscere, qui tandem, arcto nexu inito, satur, et amplius erupturi accipiendi impatiens, igni postea et calcibus incommodus, animantibusque exitialis, fiat. Aliam vero sententiam, et omnino contrariam, ex jam memoratis, et postea memorandis experimentis, protulit Lavolsier, qua totam aeris phlogisticati theoriam funditus evertit; et jure, ni fallit animus. Si enim phlogisto inhaerenti, Vel purgamento quovis noxio, aer inquinaretur, ut pristina rediret natura non satis foret partem restituisse amissam, sed inquinamento hoc quoque Purgato opus esset. Quum aliter res evenit, merito existimabat Lavolsier, aeris post acidum aereum purgatum residuum, igni, metallis, vel spirando, vitiatum, nihil aliud esse, quam partem mephiticam, propria sorma, et sponte naturae, aeris compagem ingressam . puriori parte plus minus privatam ; Omniaque Phaenomena suae prius memoratae sententiae facile fidem comparare. Non tamen hic haesit egregius auctor, sed eadem diligentiaveritatem rei experimentis ultra indagandam curavit. Lucerna, sub inverso super hydrargyro vase Vitreo, aere puro Pleno, ac censa, clara fulgente luce arsit, et, praeter tertiam partem, totum aera in fixum convertit. Absorpto vero alcati caustici ope acido aereo, tertia Pars reliqua fere pura mansit, et in ampullam mi-n6rem' translata accensae iterum lucernae pabulum novum
dedit, hujus autem dimidium in aera fixum transiit; quo de
inum absorpto, quod supererat adhuc aeris communis aemulum erat. Ex centum Puri aeris partibus, circiter octoginta septem in acidum, hoc modo, mutantur aereum, tredecim mephiticae inveniuntur, quae Puro aere delituerant. Quod sit omnino sine inquinamento purus suerit aer, tum totus, nullo prioris naturae
vestigio relicto, in aera fixum transiturus videtur.
58쪽
Quam parum convenit his cum theoria Priest leti ' Si aeris post ignem alendum, phlogisto inquinatus in aera plilogistica-tUm transturus esset, tum, quo plus ignis, eo plus sit aeris phlogisticati oportet. In aeris autem puri data copia, ignis quam in communi quadruplo saltem major est ; igitur quadruplo major quoque oportet sit aeris phlogisticati vis. Contra autem ΠOVies tanto minor est; i. e. pro triginta sex, secundum Prie sileti theoriam, una tantum pars phlogisticata, vel potius mephiticaficbat. Verisimile igitur videtur, aera fixum, accensis lucernis genitum, nihil aliud esse, ut olim, et primus omnium, opinatus lest illustris Blach, quam aera inflammabilem ardenti lucerna lemisium, majori aeris circumfusi puri copiae conjunctum, adnexo fortasse aliquanto ignis materiei, quae utriusque aeris ingreditur compagem. Illud tamen animadvertere oportet, non lomne aeris inflammabilis genus, aeri puro inter incendia junc- ltum, acido aer εο gignendo aptum esse, sed id solum quod ex animalibus, vel herbis, et arboribus, est. Nam aer inflammabilis, iqui dum metalla acidis solvantur 1iuscitur, acidi solventis naturare semper refert, acidisque sex quibus potius ipsis quam solven- ldis metallis elicitur in aliis alius e l ; neque puriori aeri incendione XUS Aereum, sed ipsum iterum uncie prius natus est, acidiam ge- Derat ; adeo ut genus videatur aer inflammabilis plures species complectens, diveri Aque phaenomena, ex diversa indole, edituras. Ni Lil mirum agitur, ii poli in C, nsum, una cum inflammabili qui vi S acido Orto aera Purum, non gignatur aer fixus. Argument. aqvi contra acidi aerei compagem hinc cleducta, inania, fine ictu, cadunt incassum.
Poli ubi a stipei pho mori incendio pericula facta, compertum est, si vitii caullici soco, sub inversa in hydrargyrum ampulla,
accendatur Phosph. rias Kulachelii, grano uni urendo octodecim pollic hus cubicis aeri communis opus esse ; quo igne absumpto, aera vitiari, Phosphorum reliquum extingui statim, nec ultra accendi posse, nisi novus aer igni prius intactus accesserit; novum plic priorum, eodem sub excipulo immissum, non magis quam Priorem accendi ; interque comburendum, magnam floccorum, instar puri nivis candidorum, vim internae ampullae faciet un
59쪽
uique oblitae adhaerescere, acidumque phosphoricum concre tum efficere. Frigefactis tandem vasis, acris molem quinta Parte imminui, aciduinque floccorum forma concretum, priusquam contigerit externus aer id liquefacturus, collectum, phosphori gignentis pondus sesquialtera parte superare ; ex grano uno, ζ- g. Phoiphori, grana duo cum semiue acidi concreti nasci. Ponderis autem hoc incrementum, ex amussit in fere, ueri S ab sorPti pondus aequare : sorberi enim inter unius phosphori grani incendium tres puri aeris pollices cubicos, qui sesqui granuni Pendent. Aera sic mole imminutum, non graviorem, ted Potius leviorem communi esse, et prorsus me phiticum fieri : Re ili tuta denique pura parte amissa, ad pristinum statum, Pondiis, molem, virtutes, omnia similem, reduci. Eadem omnino ratione experimentis hoc consilio institutis constat, sulphur ardens aera absorbere, et in acidum verti vitrio licum : Non quidem idem pondus sulphuris, ac phosphori, ea' dem aeris copia, incendi, propter minus aptam urendo naturam, quantum autem sulphuris ignis absumpserit, tantum diminutionis semper pro rata aera capere ; aciduinque vitrioli cum hinc natum sulphure gignenti bis x et ter tanto gravius esse. Ex Phaenomenis qu e phosphorus et sulphur in acida igni mutata ostendunt, acida omnia, maxima ex parte, aere puro constare, omnibusque commune esse hoc acoris principium, dissidentibus tantum inter se principiis aliis singulis scidis propriis, verisimile videbatur ; et periculo sueto inventum est, Puriorem
ueris p .cirem Omnium compagem ingredi, Omnibusque inhaerenarem, acidam donare naturam, adeo ut, ablato vel restituto hos puro aere, acoris Principio, acida Vel non acida pro arbitrio red
Solutis in acidi nitro si unciis duabus hydrai gyri binis cum
drachma una tincti S, et Peracio Vulgato more experimento, cognitum est, tantam acidi nitrosi copiam, ex aeris nitro si pollici-hus cubicis centum nonaginta se X, acris puri ducentis quadraginta sex constare, reliquam partem esse aquam ; et ex aere Pur et nitroso iterum cum aqua mistis, acidum nitros uin rursus pro-2 igni. Cum vero hydrargyrum per varias mercurii salini nitrosi,
60쪽
Sanitros, et rubri praecipitati, formas transiens, ad priorem metallicum s atum, pondere, mole, facie, nihil mutatis redeat, nec amisisse, nec recuperasse videtur phlogiston. Simili omnino erperimento, soluto in acido vitriolico hydrargyro, quod experimentis hujusmodi prae caeteris convenit,
Propterea quod in calces mutatum metallicam rursus induit sine addito formam), metallum fere immutatum manere, acidum vi triolicum ex aere puro, et aere vitriolico volatili, constare exploratum est Pyrophorus Hombergit, sub vale aeris communis pleno, in aquam calcis inverso, accensus, Plusquam quartam totius aeris molem ab stolit, et calcem aqua praecipitavit, id quod acidum genitum monstrabat a reum. Idem autem pTrophorus sub vase aere puro Pictio accensius, totum fere illum purum praeter partem a se flagrante absorptam, in fixum aera, aqua calcis Velaicali caustico facile hauriendum, mutabat.
Ex his igitur experimentis satis superque constat, theoriam Prie sileti de aeris phlogisticati, et acidi aerei, natura et compage, longe abesse vero ; et multo verisimiliorem videri sententiam Lavolsieranam, aera nempe Phlogi isticatum Prietileti, non ex halitu phlogistico igni, metallis, vel animalibus effuso, aeri, post
praecipit tum acidum aereum, novo nexu conjuncito, fieri ; sed ipsum esse acris communis partem, sponte naturae iactum, et hac mephitica forma, ablato puriori aere, quo antea se miscuerat, prodeuntem, tres Ue ex quatuor torius aeris communis partibus
mala hac mephiti constare. Solam quartam puram, meliori natura gaudentem, igni alendo, vel animantium spiritui aptam esse ; quam puram partim inter urendum metalla et ignes, et inter spirandum animalia, absorptam sibi adjungere, et sic ignis reliquias, et metallorum calces, graviora evadere, aeris autem reliqui ponduri et vitiatam molem igni et animantibus noxiam minora fieri; partim aeri inflammabili herbis, arboribus, vel animalibus, inter incendia emisto conjunctam, acido aereo en utroque conflato ortum clare, quod aperto indicio pyrophorus aere puro circumfuso acccnsus procul dubio demonstravit. Κirwaa