장음표시 사용
41쪽
longe distare ignis numero, lucemque longe aliam esse solis et lychnoriam fulgoris vi, quis nescit Z Solis radii objecto speculo
illapsi in focum colleoli saevissimum calorem accendunt, quum plenae lunae imago eodem, e regione, excepta lpeculo, et in sO- cum reflexa, fulgentem quidem oculis non serendam exhibeat lucem, sed ne minimum caloris ; tantum enim radiorum hic, quantum illic, nequaquam coeunt. Si non a luna, multo minus ab i mi communi, idem sperare fas est. Calces autem argenti, solis luci adversas, et hinc in argentum mutatas, Phlogistori a suppolita creta, vel continente vitro, Vel incluso aere Abripere, vix, aut ne vix quidem, credere licet. Sed quis linis esset talibus respondendi tQuarto, Sed neque materies lucis reperta est, et qualis sit nos latet ; neque nodum solvit dixisse pii logiston ex elemento ignis et quadam alia adnexa substantia constare ; cum quaenam illa substantia fuerit prorsus nesciamus. Placet quibusdam, ex calore et terrena materie conflari phlogiston, neque tamen hoc facilius intellectu, quum nulli explorata sit terrena illa. Faciamus cum Beau me si liceam terram nexum cum igni inire, et utroque con-l juncto, fieri phlogiston ; cur igitur his principiis pacta copula
junctis, nulli novum phlogiston componere datur Z Carbonarium quod ex oleis stillatitiis est residuum, purum fere secundum hujus mentem phlogiston, incensum exiguum terrae munus relinquit : Tantillam terrae copiam tantam ignis vim in 1 e cohibuisse, vix credere est. Ex relicta terra et calore, ad id adhibito, frustra iterum componere aggrediamur phlogiston. Si potius adoleum empyreumaticum coniagiamus, nihilo tamen magis proficitur : Num detegi possit Z num solis radiis inesse t post ignem expertum incolume evadere t vel vasa vitrea penetrare Z Incidit in Scyllam cupiens vitare Charybdim.
Liceat, sed breviter, reponere, argumenta contrR terrenum istud plurium, si liceam terram Beau me, et oleum em Pyreuma ticum aliorum, sorte valere satis ; et, quantum Videatur, contra quamlibet mortalibus notam hactenus naturam valitura; nec
facile quem habere quod respondeat. Cur phlogiston per se sitncerum, intaminatum videre non est, supra memoratum; nec
42쪽
inde recte dici nusquam visum nusquam esse. Sed liceat vicissim
interrogare, annon omnia argumenta contra phlogiston, mutatis mutandis, eadem vi contra novam theoriam tendant 'Quinto. Electricum fluidum. haud secus ac ignis communis vis. metalla in calces mi tare videtur. Scintilla inter duas virgulas metallicas ocius micans phlogisti sane aliquid illis secum Ruseret ; non autem probatur inde ipsum electricum fluidum
esse phlogiston. Fuerit ita profecto. virgulis phlogisto partim lprivatis minus superesset ; ea autem electrici fluidi natura est, ut in aequilibrium se undique diffundere semper nitatur, omniaque Plena eius videantur ; scire igitur non eli plus minus tactis su Perfuerit ; neque copiam ejus metiendi ratio hactenus instituta est. Calces easdem in metalla denuo ejusdem vi tactas restitui,
exteri quidam negarunt : Verum esto ; monendum tamen restat, scintillam coruscam inter metalla neta micantem, exiguum interjectum aeris spatium transire oportere : Tum igitur, si mediae calces in metallorum faciem, scintillae transductae vi, mutentur,
credendo locum esse, scintillam in transii tu phlogisti aliquid ab
ipsis metallis, vel medio aere rapere, et abrepto postea calcibus cedere : Itaque in suspicionem venire, non ex insita vi fluidum electricum metallorum calcibus phlogiston restitutum dare, sed aliis ablatum illis tradere. Praeterea, quis non facile videt quam 1 parum sibi constent haec experimentat Hic fluido electrico tacta in calces metalla vertuntur, illic eodem tactae calces metallorum faciem induunt. Quid Z velit auctor pugnantia secum adversis frontibus componere 7 Fugaverit prius Phlogiston fuidum elee- tricum et num idem rursus, mutata natura, phlogiston intulerit Z lN im eadem ad diversum exitum causa perduxerit Z Sed ad haec respondere licet, non fane ipsum esse phlogiston, hoc cnim argumenta vincunt , tamen intus illud contineresuidum electricum, ex his, et postea memorandis eXPerimentis, constare Mutuo se convellere Prie sileti experimenta falcatur quisque oportet : Sed istuc videat ipse.
Sexto, Ex experimentis quibusdam, Priestietus, Κirwan, aliique, aera inflammabilem purum esse phlogiston sibi persuasum habent. Pri est leto enim, inter multa pericula capienda, reper-
43쪽
tum est, ferri calces, ignis vi, vel acidi vitriolici ope, comparatas, vitri caustici foco, supernat ante aere inflammabili, illucente, candescentes mox in ferrum rursus mutari ; eodem modo et acidum phosphoricum in ipsum denuo Phosphorum relli tui. Et quia eadem ratione qua calces in serrum, acidum in phosphorum mutari viderat, eadem prorsus et aeris inflammabilis minui copiam, et molem; procul dubio hinc illi aera inflammabilem sincerum esie Phlogiston, Κirwan aliisque adsentientibus, visum est. Rursus autem, conversis omnibus, narrat idem Prius uetus, ipsa metalla in vacuo possita, ejusdem vitri caustici ardente foco usta, aeris inflammabilis specie elapso phlogisto, in calces mutari. An- non ipsa haec experimenta libi adversa sint i Si, in priori exemplo, ignea lucidi foci vis prius communi igni fugatum phlogiston, medio absorpto aere inflammabili, rursus calcibus intulerit, cur eadem vis postea idem expelleret Phlogiston, eundem antea adnexum divelleret aera i Acidum vitriolicum, Ob majorem qua ferrum sibi trahat vim, pulso phlogisto, aretissimo se calciabus jungit nexu : Quaecunque igitur postea vis acidi vitriolici adictiorem nexum Potis est sejungere ferro, multo magis laxiorem phlogisti, i. e. auris iactaminabili S, amplexum se jungere eandem oportebit vim. Qui igitur fit, ut vitri caustici foci calor vitrioalio martis ardenti luce illapsus majorem acidi Vim superet, et suget, minorem acris inflammabilis non fuget, sed adjungi patiatur caldi, eandemque in metallorum formam mutare t Num ea dem iterum causa ad diversum exitum perduxerit Z Negat na
Sed hic. ut antea, de fluido electrico, idem prorsus respondere est. Aer inflammabilis phlogiston purum, intaminatum, nulla alia re inquinatum, haberi non potest ; quin et ipse Hir an, princeps sententiae auctor, non ipsum purum, sed purissimum adhuc notum Phlogiston, aera inflammabilem dixit : Et in hoc quoque statu eundem aera aliquid terrae metallicae solutum intus continere, ob magnam assinitatem quae illis intercedit. Septimo, Singulis igitur, quibus lusit phlogisto I, sormis fugacibus nunquam prehensis, sequentem ut umbra semper fugientibus, male de his, aut similibus, de phlogisto solo inflammabilitatis
44쪽
litatis principio, omnibus quibus flammam concipiendi facultas
insit eodem, quod plantas coloribus variis tingit, metallis fulgentem splendorem dat, eodem, commentis prius disputatum est quλm observando, et experiendo, demonstratum fuerit tale principium re vera existere., Sed maxima documenta habemus, et multa experimenta su-Pra memorata sunt, quae tum phlogiston existere, tum inflammabilitatis, plantarum coloris, et metallorum fulgoris idem principium communem esie causam, clare ostendant. Omnia quae . Comburendo apta sunt, utcunque inter se disti milia, lucem et calorem ex se jaciunt effusia, flammas alunt, et metallorum calces in pristinam formam mutant. Similes esse mis similem iidem eandem arguunt causam . Idem ergo principium omnibus inesse,
et earum rerum communi S causa, jure habetur.
Hactenus de re ipsa, et quali exi ilat forma disputatum est; sed cum ad esse nus phlogisti in rebus comburendis, et metallis in
calces mutandis, hinc in metalla iterum restituendas, ventum sit, tum demum satendum est, acriter instantibus haud facile obviam iri, et contra tot Zm argumentorum adversus phlogiston hine illatam vim dissicillimum omnium esse respondere. Statilius olim phlogisto detegendo, excolencio, cognoscendo, totus deditus, omnia ignis et incendit phaenomena, insignra principii veritatis documenta habita, praetermisso vel oblito aere, igni adeo necessario ut sine hoc nulla flamma, nulla incendia fieri possint, solo illi temere retulit. In exhausto enim antliae pneu maticae excipulo illico perit lux, et immissa flamma extinguitur: Pulvis Pyrius super lamina ferri candenti jactus vix accenditur ;quum tamen Omnem exhaurire aera dissicillimum sit, obscuralivescens flamma ideo emittitur. Hanc aeris necessitatem tamdiu latuisse supra quam cuique credibile est, potius omni forte aevo noverant homines; sed, ut plerumque accidit, quod ob ocu-Ios quotidie Versaretur, quaerere amplius distulere, et nulla rei novitate moti, penitus obliti sunt. Animadverterat antehac Hel montius multis corporibus resolvendis magnam Vim aeris,
Neuton. Plinei p. Mathemat. Reg. Philosophand.
45쪽
bant, elapsumque corpori resolvendo antea junctum, fixumque inhaerere rati, nomen inde aera fixum illi dixere, quod hodie
quoque manet. Boyleu S Primu S invenit, et monstravit, quantumdi1criminis chemicis P nue nomenis in Vacuo, et in aere RPerto,
intercedit; et Halesus quam plurimis rebus eduxit fluidum, aerisimillimum, cui odorem, inflammabilitatem, aliaque, secundum corporis unde elicitum fuerat naturam, propria inesse observa-hat; quibus perspectis, Vinculum rerum illud, principiumque soliditatis putabat. Hinc, conversis ad id hominum animis, aeris indoles, et ad ignem alendum necessitas, respicienda, et indagine digna visa. Plures tandem ad hunc finem se accinxerunt illustres viri, inter quos omnes eminet in lignis Loerhaavius, sed impar congrensus ignotae rei. Nondum circumfusi aeris abdita intellexerantliomines principia, et nulli adhuc visus est pluribus componi, sed
simplicissima et unica tantum constare natura. Boerhaavius et ignis, et aeris indolis, ut tum res erant, haud inscius, omnibusque, quant una hominibus tunc temporis explorata fuerant,
circumspectis, ingenio et solertia, quibus maxime pollebat, rem expedire aggretius est, sed minuS feliciter; neque cuiquam mirum videatur, dubiis et incertis, et, pace tanti viri, ineptis aliquando indulgentem, veram rationem nequaquam attigisse illum. vel attingere posse : Quippe Verba sibi dabat egregius vir, et insigne documentum extat quam non tutum sit fictis animi indui
gere quaerentibus nRturam. I Psi US licet transcribere verba . Iam et animadvertemus causam este, causam requiri, ad flamiam mam conservandam, Vel continuandum ignem hunc semel
accensum. ut Perduret. Causa haec debet illud facere, ut pabulum ignis inter comburendum manent arcte applicatum M ad ignem ipsum, ne inter haec duo separatio queat fieri, quae ης imprimis a vi propria ignis contingeret Uno momento. Sed et eadem haec requisita causa est eo, ut partes illae durae non combustiles, vi priorum agitatae, ita coerceantur intra spatium ignis accensi, ut neque hae inde temere exsilire que - ant, sed cogantur manere in illo loco, ubi ita moventur, ut
46쪽
ab hoc motu pellantur omni momento ex hoc loco, Ac. Omis ε nium vero maxime apta huic proposito videtur illa causa quae hoc ipsum reciproco, oscillatorio, compressu, et remis tu, Pera-M git, dum ipsa tota quam fluidissima interim sit, maneatque
semper, nunquam consolidari potens. Atqui talis causa at-M mosphaera est tota, quae nos cingit undique, semperque Pre- mit. Et tandem calculis subductis ostendere conatur pondus superincumbentis aeris V accensum premere focum quadra
i ta basi, latum longitudine pedis Rhenotandici, fornice tam
valido qui non rumperetur Vi incumbentium bis mille ducen- tarum quadraginta librarum. Sed ignis cum combustili ar dens, per concussus agit semper inaequabiles, in atmosphaeram
M semper aequaliter contra nitentem. Itaque et focus, Perpe- tuo ita recedente atmosphaera, percutitur haud aliter quam ιι si malleo bis mille ducentarum quadraginta librarum pertun- ει deretur omni momento. V Alii autem eo tantum ut cineres nascentes dilapsuros, breVique ignem obrutum extincturos, famiamis excuteret, et per auraS dissiaret, incendio aere opus esse ex istimabant.
Quam procul tamen absit illud vero Z Nam si ita esset, quodlibet fluidum his facultatibus gaudens, aeris vice fungi, et idem
aer eundem semper ignem alere potuisset. Sed neque fui dum praeter aera ullum igni alendo est, neque idem sussicit semper, novus aer ignis incendio contingat, nova copia accedat perpetuo, necesse est. Inclusus vase ignis, circumfuso quolibet, praeter ipsum aera, fluido, tenui utcunque illo, vel aeri simillimo, statim extinctus est; idemque, ambiente aere, eodem vase inclusus brevi languescit, mox defervet, tandem deficit penitus: Magnam et aer ipse subit mutationem, et adeo dehinc non alit, ut
omnem ignem, flammam omnem restinguat.
Talia videntes et mirati philosophi, causam postea cognoscere quaerebant, et plurima, et satis inepta quidem, de hac re commenta prolata sunt. Aliis post ignem alendum imminui aeris vim resiliendi, flammamque ea de causa restingui; aliis autem pabulum ignis, Per aera volitans diffusum, ejusque allapsu advectum, incendio admoveri, quo consumpto statim perire ignem visum
47쪽
Visum est. Experimentis plane constat, aeris et molem et vim resiliendi, post ignem pallam, revera quodammodo decrescere; sed non hinc solvitur nodus ; nam ut extinguatur igni S, non Ο-Pus est penitus excluso aere externo, omni negato aditu ; satis est
si, inverri super igni cavo vase, ne perpetuo accedat justa prohibeatur copia Ita quid molis vel vis resiliendi igni perdiderit
aer intus, id novus ab extra datam portam ingressurus semper restituerit. Frustra igitur ab imminuta aeris vi resiliendi quaerenda est causa.
Id alii quum exploratum habuissent, potius ad pabulum ignis
confugere, neque oblici quantum insuso super igni acido nitroso vis flammae crescat, salis quid, nitri simile, per aera volitans, et incendio aptum, hoc pabulum credidere. Si vero quid tale aere latuisset, facile detegi posset; post multa autem ad id capta pericula nusquam videre erat. Neque hinc igitur causa inventa est. Tandem, frustra aggressis omnibus, invelligationem obscurae rei suscepit illustris Blach, cum meliore spe, et Primam lucem, more suo, aliis ostendit; monstratum iter plures ingressi sunt; inceptumque opus feliciter excoluerunt, Prae caeteris, Priesti eius, Scheele, et Lavoister. Aera olim simplicem, omnibusque partibus sui similem habitum, tum primum cognitum est, tribus saltem principiis, et sibi invicem longe diversis, conflari; quorum unum tantum igni alendo aptum, et animalibus spirando utile
habetur, reliqua ignem extinguere, animantibus hausta mortem inferre reperta sunt. Primae parti, quae sola igni et animantibus prodest, nomina, ex diversas de natura et uiu sententiis, alia alii auctores indiderunt; hinc spiritus nitrΟ- aere US, ACr Purus, I air eminement respirabie, i 'air elementa ire, aer dephlogisticatus, aer factitius, et aer empyreus Vocari consuevit, et vulgo quartam, vel tertiam communis aeri S partem ex illo constare creditur Duarum reliquarum longe maxima Pars aer impurus, et aer phlogisticatus, Varie appellatur, cujus sere ter tanto major est quam puri copia. Tertia pars, Cmnium minima, uer fixus, et acidum aereum nominatur, et vix decimam quintam totius aeris
48쪽
Perspecta aeris compage, ignota prius, et triplici natura intellecta, tum demum novam faciem tota chemia induit, multa abdita explorata sunt, et tenebris ante obvolutis clara lux assulsit. Naturam ignis, quid fit dum corpora quibus insit facultas comburendi flammas concipiant, et qua ratione metalla in calces, hinc in metalla rursus mutentur, non potuere exequi chemici antea, vel viribus non aequis rationem inire aggressi, se et lactores falsiis imaginibus ludentes, irrito conatu exciderant. Post nova autem, de aeris indole composita, reperta, obscura haec omnia faciliora intellectu, et manifesto in lumine sine dubio poni videbantur :Sed in incertis rerum adhuc versatur. Non solum enim de Aeris compage, et partium quibus conitat singularum natura, inter chemicos non convenit, sed etiam in sententias toto coelo diversas itum est : Nec minus distant sententiae et rationes de
phlogisto. Dum illi phlogiston hinc certissimis rerum monumentis innixum detegi, virosque coram manifesto ostendi incendia inter et metallorum mutationes, certent ; hi contra,
quam verissime non existere phlogiston probari hinc, nulla ejus
indicia patefieri, repugnant. Quod illi phlogisto fugato, hi
aeri puro adnexo, quod hi absenti aeri puro, illi praesenti phlogisto, tribuunt. Phlogiston fallax, inane, infidum, nomen sinere, imprimis evertere totis viribus nititur Lavollier ; et quis tam phlogisti fautor pugnaciter est, ut neget hinc illud maxime premi l Sed audiamus utramque Partem. Praecipua contra Phlogiston argumenta ad sequentia capita revocari possunt. Primo, Sine aere nulla flamma, nullus ignis accendi, neque inealees mutari possunt metalla. Id Ubique semper verum et per petuum, nec est qui neget ; de re i Psa omnes consentiunt, de ratione ejus omnino dissentiunt ; adeo ut magis mirum videatur experimentum cI. Prie sileti supra memoratum, ubi metalla in vaeuo possita vitri caustici foco in calces mutaverat. Phlogiston ab altero in alterum tantum transferri posse, et inter incendia, et in calces metallorum mutationes, aufugiens vi ignis aeri circumfuso se adjungere, inter omnes constat. Hic autem nihil aeris, ni-
49쪽
I GNE. Ihil cui accedat materiei adest.-Quo tandem se recipiat pulsum metallis phlogiston tSecundo, Ad haec eadem perficienda, idem aer brevi ineptust evadit, et nova copia semper opus est. Consentiunt Omnes. Tertio, Data aeris copia, pro rata semper ardescit ignis, et metalla in calces mutantur. Idem omnes latentur. Quarto, Aer, Post haec opera exacta, miram subiit mutationem, decrevit moles, et pondus levius fit ; nec amplius igni idoneus, nec metallis in calces vertendis aptUs, nec animalibus tuto hauriendus. Haec omnia periculis, ad id factis, explorata
Quinto, Incensorum corporum reliquiarum, et metallorum calcium post ignis vim passam, pondus, quam ante, semper gravius est. Experimentis hoc quoque constat. Sexto, Incrementum ponderis hoc aequiparat aeris ponderis jacturam, et fere semper, quantum perdiderit aer, tantum calcibus accesserit. Septimo, Peractis intra vasa occlusa experimentis, pondus to- tius nihil variare videtur, diversum quidem fit diversis, sed omnibus conjunctis idem quod ante manet post. Ex diversa facie qua haec sese oculis, et animis hominum obtulerant, alia aliis visa est illorum ratio. Existimabant chemici, corpora, flammas inter concipiendas, et metalla, dum in calces abeant, phlogisto ignis viribus fugato privari, tantumque ignis, tantum calcium fieri, quantum phlogisti aufugerat. Quum Veroea phlogisti sit insita natura, ut materiae tenax, ex altero non pellatur corpore, nisi adfuerit alterum, cui novo amplexu se adjungat, et corpora incendi non possint nisi fugiat phlogiston; ita, nisi circumfusiis corpora ardentia contingat aer, fugienS attracturus phlogiston, brevi ignis extinguitur. Omnia autem corpora certam tantum Phlogisti vim capere possunt ; aer itaque justa copia brevi satur, erupturi igni et metallis phlogisti ultra impatiens, aditum postea negat ; nulla ergo erumpendi copia data, ardenti corpori, vel metallis, junctum maneat oportet, quae sic nullam amplius mutationem subeant. Aer autem phlogisto satur fit
Phlogisticatus, pessima natura, igni inhabilis, et animantibus F noxiUS.
50쪽
noxius. Ut perstet igitur ignis, pulso priori, novo aere opus est,
qui vicistim inutilis evasurus, cedit Ioco, nova copia accedente. Ignis itaque incendi, metalla in calces mutari, aer phlogisto satur corrumpi, pergunt; et hinc, data aeris copia, pro rata semper ardescere ignem, et metalla in calces mutari, nec aliter fieri posse, ex ipsa re palam est. Sed, cum ad imminutam aeris mClem, et ponderis jacturam, Ventum est, haud facile earum rerum sana redditur ratio. Olim Halesius, hujusmodi experimentis bene versatus, crediderat, aera aliquando alieno contactu quadantenus vim resiliendi perdere, et plures, domi et peregre, philosophi in eandem ibant sententiam. Nuper quoque Prie illeius demonstrare conatus est, aeris, addito phlogisto, non solum molem, sed quantitatem quoque, imminui; reliquum tamen acra vim resiliendi non perdidisse, sed eadem
ac ante vi resilire, asseverat. Porro, vult Prieni eius aera fixum, seu acidum aereum, communis aeris compagem ingredi, et, arcto
nexu conjunctum, ejus partem esse ; sed intuso in aera communem ex aliis sugato phlogisto, illico acidum aereum, neaeu priori solutum, praecipitari, dum reliquus aer phlOgillo majori viat trahenti se adjungat, et, imminuta post novam copulam mole, in aera phlogisticatum transeat. Aera fixum, priori vinculo solutum, novos et ipsum petere amplexus, et quoties metalla in calces mutentur, illis allapsum adhaerere, pondus augere, locumque expulsi phlogisti invicem occupare ; ob utramque igitur causam, aeris molem imminui, leviusque pondus fieri. Incrementi ponderis, quod corporum post incendia reli- qu is, et metallorum calcibus accesse I it, magis subtilem causam invenire plures auli sunt. Neutonus illustris, qui clara mentis luce coelum, terram, mare, Zitra, Perspexerat, lὰtis verae philosophiae legibus, more suo, res singulas sedula cura, et fideli aniamo observando, Omnesque ad cutissem magis generalem reserendo, sanam naturae rationem reddere conatus est. Et post phaenomena coelorUm, et maris nostri, per vim gravitatis Pates acta, causam gravitatis non quidem proferre ausus ell, sed oriri utique hanc vim a causa aliqua, quae penetrat ad usque centra
solis et planetarum, sine virtutis diminutione, existimabat. Naturae