Caroli Rabbii Bononiensis ... De mathematicarum disciplinarum ad theologiam utilitate isparumque in ea usu dissertatio ad reverendissimum patrem d. Guidonem Grandium ordinis Camaldulensis ..

311쪽

ticas antecellere quibuscumque aliis sciemtiis humanis in certitudine VII. Nec minor illis praestantia venit ab admirabilitate Hanc sane imgentem facit, & methodus, qua veluti catenae anulOS, Perpetuo conteXtu posteriora intexuntur prioribus; & virtus evehendi intellectum a tritis ac notis principiis veritatibusque facillimis cogni. tu ad abdita & altissima quasi mysteria; cujus, nescias an mireris potius vigorem attollendi mentem, an lenitatem, qua sensim & jucunde adeo evehit, ut studiosi se elatos antea cognoscant ad sublimia & celsissima, quam illuc se ferri cognoVerint. Ut profecto verissime ible dixerit, mirum esse, quam brevi ex apertissimis ad obscurissima trahat, &ex humillimis in altissima statim assum gat. Num ulla alia humana Scientia hac in re Mathesi sit comparanda sapiens Lector judicet. III. Sequitur tertia Mathematica

rum a Car a. de subtil. lib. 16.

312쪽

rum excellentia, Voluptas scilicet, de qua multa dicta sunt alibi: quare hic tam tum hortabor studiosos Iuvenes, ut istas animi dulces solidasque jucunditates suo

ipsi sensu experiri velint. Forte non semel illis eveniet, quod egregio Viro ac cidisse refert Tullianus Cato Mori, inquit, videbamus in Hudio dimetiendi pene caeli atque terrae C. Gallum . Quoties illum lux noctu aliquid describere ingress um , quoties nox oppressit, cum coepisset mane estuam delectabatur, cum defectiones Solis B Lunae musto nobis ante praedueret R Hisce experientiis cognoscent nihil exaggerasse Proclum, quando dixit Mathematicos veras jucunditates degusare, ceteros jejunas. Qui vero illas primis quasi labris attigerit , tali delectatione capitur , ut pinhabitis curis

omnibus, ceteras amplius delectationes non

magni faciat s Quod re ipsa aliquibus comtigisse testari possum. IX. De utilitatis vero praestantia , quid dicam P Quantum conducant Ma-

313쪽

thematicae disciplinae ad Philosophiam

exposuimus capite praecedenti; quantum ad Theologiam, tota fere dissertatione conati sumus ostendere; quam praestent reliquis Scientiis animum a pravitatibus, ut loquuntur Platonici, purgando, mentemque ab impedimentis liberando, constat ex dictis capite tertio. Ut propterea laudandi sint antiqui, institutiones adolescentum ab his Scientiis auspicati ;quia scilicet istae ad reliquas aditum aperiunt, ut bene ait Wovverius nam Si ingenia acuunt, eorumque sollertiam augent; ad rerum contemplationem excitant; D celer, talem quamdam percipiendi conciliant. Sed

cum multa de hac utilitate dixerimus, inulta etiam supersunt dicenda: quippe

fidenter assero, nullum prope esse Sciem tiarum , liberaliumve artium genu S, earum praecipue, quae majori in pretio habentur, ad humanae vitae usum magis sunt accomodatae; nullam invoniri studiosorum ingenuorumque hominum

314쪽

AD THEOLOGIAM UTILITATE. CAP XVIII. num conditionem , quae a mathematicis Scientiis plurimum commodi & stu.ctus non referat: illi potissimum homi nes, qui divino cultui sese addiXerunt, nempe, ut Vulgo dicuntur, Ecclesiastici. Nemo id me meo sensu loqui putet, quippe habeo hujus sententiae fautores& auctores praestantissimos, quorum S de & testimonio utar, ne Videar in his

quae minime profiteor, Velle me peritum ostentare. Exempla etiam adhibebo, tamquam commodiora & breviora media evincendi, quod intendo; omnia tamen modice & leviter, quasi argumenta laudis potius innuens, quam laud ipsas prosequutus; namque a properante ad finem non puto extremum hoc Opellae ampliori cura tractandum. X. Ac primo de Arte Oratoria dicamus, cujus eXcellentia dc utilitaS, utpote notissima , commendatione non cri

gent. At illi commodam eme Geometriam magnus eloquentiae Magister

assim

315쪽

assirmat, & confirmat adduistis eXemplis, quae ibi a Raphaele Regio explicantur,& melius a Joanne Buteone opusculo in eum Quintiliani locum. Medicis Mathematicam necessariam esse testatur Galenus Medicorum ex primo primus, quo elogio eum ornat Dempsterus, & Side. rum praecipue Scientiam. Idem docuerat Magnus Hypocrates praecipiens Thessalo filio ut Arithmeticen Di Geometri cen discat. Idem tenent complures alii,& possumus dicere fere omnes, praesertim recentiores, qui etiam Matheseon usum in anatomicis dc medicis rebus de. monstrant. Videantur Borellius, Samotorius, Archibaldus Pitcarnius, Ioseph Bianchi, Malpighius , aliique permulti .

Necessitatem quoque nostrarum disciplinarum ad perfectam Jurisprudentiae coegnitionem & praxim agnovit Bartolus Puris seeculum V lucerna, ut eum laudant Iurisconsulti . Qua de caussa creditur Mathematicas attigisse in sen:

Etute.

316쪽

AD THEOLOGIAM UTILITATE. CAP. XVIII, 3 9ctute Idipsum persuadere nisus est Ioannes Buteo Mathematicus idemque Iurisperitus non vulaaris teste Vossionisus, inquam, Persuadere opusculo, cui titulus α Geometriae cognitionem Juris consulto necessaria metet aliisque tractatibus ad aliquas Ieges Digestorum; & de fluviaticis Insulis secundum Ius Civile di. Videndis, in quo quidam Barioli lapsus

deteguntur & confutantur. Quantum vero utilitatis adserant Mathematicae disciplinae civiIi vitae, ViX Verbis comprehendi potest; sine illis, nec dati dc accepti rationes haberentur, nec justitiae

contractuum servarentur ; confunderentur fine& agrorum, nec confusos. sciremus distinguere. Quamobrem in Iure Civili Ars Geometriae commendatur; eamque Societati hominum, finibusque regundis, usque adeo necessariam judicant celebres Iurisconsulti ut doceant

317쪽

homines posse cogi ad illam addiscendam. publico bono id exigente. Sed quando

auctoritatibus rem agere polliciti sumus; ut stemus i promissis, alicujus Scriptoris verba afferantur. Sint ea Ρiccolominet, quem libenter adducimus, quia Mathematicis disciplinis non satis aequuS, majorem earum laudibus videtur facere mdem π Mathematica, inquit ipse cum Abi Geometriam U Arithmeticam, dehinc Musicam, Astronomiam, Pers'ectivam, Stereometriam , Mechanicam subalternet, fine quibus infinitae pene artes ad humanam felicitatem pertinemus proseruerentur, maximam iccirco utilitatem adfert i Simplicius ex mente Platonis, Geometria, ait, omnes alias scientias perfectiores reddit, illisque magnum lumen adfert. Principibus autem ac Ducibus, qui in Civili vita primas obtinent, disciplinas noestras magni esse usus docent Rerumpublicarum Μagistri & Legumlatores. Plato Vocat Geometriam Artem Principum. Strabo initio libri primi ostendit Geo. graphi

318쪽

AD THEOLOGIAM UTILITATE. CAP. XVIII.

graphiam, nec Philosopho indignam esse, nec Principe & Imperatore . Polyhus, in quo, Judice Vomo , tanta e- Leet militaris disciplinae scientia , ut taeticos ipsos post provocare, scriptum reliquit, Ducem exercitus necessarib debere esse geometriae & astrologiae peritum. EXempla multa habemus in historiis Impera. torum, qui Astronomiae Scientia praenuntiarunt defectus Solis, aut Lunae, eaque praenunciatione a militibus timorem ablegantes insignes victorias retulerunt. Ita Dion, & Pericles, & Agatochles, & Paulus βῆ milius, & Sulpitius Gallus, de quibus videantur Ρlutarchus h), Livius Valerius Maximus Et sane, quando miseros mortales in bellige. randi necessitatem conjecit impulitque infelix conditio, ars taAica & poliorce tica, omnisque militaris architectura, quae tota mathematica est, plane hominibus, & potissimum Principibus, ac Du-ss cibus,

8. cap. II. Diuitigod by Gorale

319쪽

cibus, sunt necessariae. Quid de Civi. li Architectura, tantum commodo Ci. vium splendorique Civitatum faciente pPatet itaque belli pacisque artibus Civilique societati Mathematicas esse quam.

maXime accommodatas ac utiles. Alias earum utilitates enarrando Prosequamur.

X. Ρhilosophi dc Theologi primae

. notae docent, dari quasdam virtutes mo. rates cunctis hominibus. communes, quibuscum tam indivulse prudentia conjungitur , ut sine earum comitatu & in

cietate, absoluta & persecta esse non possit. In virtutibus speculativis, aliquid

simile invenias; sunt enim quaedam ista, rum, quae decent omnes doctos, & cum omnibus Scientiis conjungi petunt, ita ut sine ipsis quaecumque aliae absolutae o. mnino & perfectae non videantur. Hae autem sunt Mathematicae, in quibus ma-Xime, imo in quibus solis consistit Paedia purgans. Est praeterea alia laus ipsarum Propria; nempe animum informant & in. stituunt ad Optimum; unde per eaS habemus

320쪽

bemus illam liberalem atque honestam disciplinam, quae decet libere dc civiliter natos & altos. Iccirco Philosophus peritiam, inquit Agurandi habere iramnuos oportet: non ut non decipiantur emendo, aut vendendo, nempe non ad lucrum, quaerere quippe utilitatem ubique, non convenit mignanimis Si ingenuis hominibus f sed potius, quia contemplari facit pulcritudinem corporum: idest instruit, & docet internosce. re inter vitiosa & persecta artefacta, &de optimis redho judicio definire . Ita Aristoteles: ob similes rationes in sequentibus musicae studium commendans, quod

valet de aliis Mathematicis . Plutar- chus etiam existimat mathematicam in ruditionem convenire libere natis: Opor-- tet, ait puerum ingenuum, nec eas quidem disciplinas, quae ob vulgarem usum en chadicuntur, inauditas habere . PossemuS C-tiam referre hic & illos, qui ad Quadrivium , sicut ipsi vocant, impense lio tantur studiosos; asserentes, Iuvenem eas Ss 1 semi-