Introductio in dialecticam Aristotelis. Libri quinque. Francisci Toleti S.R.E. cardinalis. Ab auctore multis locis castigata & tabulis aucta

131쪽

s Ε G V N D V s. ro 3 dispotat,ergo homo potest disputare, similiaten aliquis homo qui est non potest. disputiis

re,& homo est,ergo aliquis homo non potest dilutare. Ex quibus fit, ut sicut non valet assiperi distributione ad inseriora ad iuperi rem distributum,non enim valet Animal currit, ergo homo currit, nec valet, Homo eum is, ergo omne animal currit, ita ne valet a

non amplo ad amplum distributu,nec ab amplo non distributo ad non amplum. non enim dices Homo potest disputare, ergo homo dia sputat, cum argvinentemur ab amplo sine distributione ad non amplum, nec similiter homo non disputat,ergo homo non potest disputata, cum ex parte praedicati a non amplo ad amplum distributum argumentemur . In his argumentandi modis obseruandum est ne duti gumentemur a abiecto amplo distributo ad no amplum, committatur defectus ex parte praedicati,ab amplo non distributo ad non amplum argumentando non enim valet, omnis homo potest disputare, ergo omnis homo disputat,quia praedicatum illud Disputare, manet amplum sine distributione, negati-ue valeret quidem quia negatio praedicatima distribuit,ut nullus homo potest disputare,ergo nullus homo disputata.

132쪽

REstrictio est termini eoarditatio a mai ri ad minorem suppositionem,quq opposita est Ampliationi. Fit autem talis termini restrictio maxime qua tuor modis. Primo per copulam implicationis i omnis homo, qui est iustiis sperniimundum,ubi illud subiectu, Homo,restringitur, ut pro iustis selum stipponat. Secundo per additionem adiectivi ilia

eodem extremo, ut,vir sapiens amat scientia Dico auteni in eodem extremo, cum eniII

adiectivum in alio extremo, quam substantistium sit,collocatur, nulla fit restrictio. si emindicas. Omnis homo est sapiens subiectu,Η mo non solum pro sapientibus,sed etiam pro omnibus hominibus iuppomn.Tertio,per a ditionem obliquia parte etiam eiusdem e tremi, uti omnis liber Aristot.est Graece conscriptus,ubi subiectum; liber pro his solum quos Aristoteles scripsi supponit:& tunc o, liquus dicitur Determinati o,rectus a tutem Determinabile. Tandem. Quarto restrictio fit, per appositionem substantivi inserioris , ut Apostolus Paulus scripsit ad Romanos, ubi stibiectum illud, Apostolus, restringitur, ut pro Paulo supponat.Omnes hae additiones non mutant significationem, vel diminuunt .

133쪽

ciorasupposita trahunt.. Sunt autem aliqua vidita, quae terminum mpropriesin poneresactivat, & ex propriae fignificatione in impropriam trans runt, ut, duo leones marmorei sunt in foro. Homo picius est in aula, in quibus subiecta pro fenificatis similitudinariis accipiuntur, Stalis a ceptio, Alienatio dicitiari estenim Alienatio, distractio termitis a propria ad i inpropriam significationem Sunt etiana addita diminuentia termini integram signiscationem,ut Aethiops est albus, secundum dentes, qui te

mini diminuti, dicuntur, Dicta secundumsquid . lla his autem utrisque attendere oportet, ne argumentemur a termino alienato, vel diminuto,adenndem terminum absolute,&sina pliciter simplum: non enim valet Aethiops est albus secundum dentes,ergo est albus: nec valet, Duo leones marmorei sunt in foro,e go duo leones sunt in sero. Circa modum vero argumentandi in Re strictione idem obseruandum est quod in Ampliatione . Terminus enim non restrictus habet locum superioris, seu Ampli: Restrictus vero inserioris, seu non ampli. Vnde est prior argumentandi modus .a non restricto distributo ad ristrictum affirmative, vel negatiue, dummodo in affirmativo argumentandi m

134쪽

Posterior modus. A. restrii 'ad mon restrictum non distributuin affirmatiuὸ, vel negatiue, constantia in negativo posita , ut homo doctus non disputat,& homo doctus est,ergo Aliquis homo non disputat. Similiter, equus albus currit,ergo equus curxit.Ex quibus fit. eadem ratione qua in Ampli*tione; non valere a non restricto non, distributo ad resti uctum,ut, non sequitur, Et prias orerin, ergo quus albus currit, nec a restricto ad non re' strictum distributu in , , similiteraenimi non sequitur, omnis equus regis currit,ergo Om

APPellatio species quaedam Restrictibnis

est, quae maxime in adiectivis terminis respectu terminorum quibus iunguntur, re pei irer, siue tales termini absoluti, siue con- notativi sint. Est autem Appellatio, applic tio significati Hrmalis unius' termini, ad QN male, vel immediatum significatum alterius. ut si quis dicat, Petrus est logicus magnus, hic terminus,magnus,applicat suum serm

135쪽

Ie ad Rrmale sui substafilms, denota que De trum esse magnum,& pcritum logices,tali': applicatio,Appellatio dicitur,&terminus applicans seu sermale, Appellatis dicitu is autem cui applicatur, Appellatum .Fit etiam similis Appellatio in termino Absoliito,quando aliquid ipsius immediato significato conauenire denotatur, ut homo es specles, C

gnosco animal.Video Petrum: In quibus pro positionibus rates termini,nempe, homo. Anianal, Petrus pro immediate significaris sumu-

Quantuis autem in bis ussum & vim . locu tionis maxime inspicere op ut ea , quasdam tamen regulas praescribere iuvabit. Prima Regula. Quando terminus abBlti tus subijcitur praedicato,non contiententi suo mediato ligni ato, tale praedicatum appellat immediatum significatum ipsiuς subiecti, ut Homo est species, Antimal est genus, prete. dicata enim illa homini, vel animali insunt, ut homo, & animal sunt, idest, ut conceptu

communi cognoscuntur. Secunda Regula. Quado adiectivus term unus cum c5 notativo ponitur a parte ciusdem

extremi, appellat Hrmale ipsilis substantiui . ut iste est monachus albus. Petrus est logicus magnus iii quibus denotatur,quod ille sit alisbo habitu,& hic peritus logices. Cum autem tales duo termini a parte extremi eiusdem

136쪽

etos . pD I B .EIR non sunt , talis appellatio non finye,si dica' :Is e monaesius est albus, non significat quod

-. Tertia Regula . Verba significantia actum animae appellant sermale, vel imniediatum significatum propri1 termini, cui iunguntur, ut Cognosco venientem. Vidi Papam, in quibus denotatur me cognoscere aliquem venire,& me vidisse Papam,dum erat Papa. Idem censendum est de quibusdam verbis applicantibus significationem suam terminis co notatiuis , ut facio calceum, construo id mum, in quibus significatur me inducere sormam in materiam, non autem quω faciam corium vel ' lapides, ex quibus fit calceus ,

Quarta Regula.Nominanumeralia primitiva termino substantivo iuncta multiplicam: Brmam,& suppositum substantiui,ut tres homines, idest tria supposita, habentia sitas si

gulas peculiares naturas: iuncta tamen adi ctivo multiplicant solum materiale , uti tria alba,idest tri a corpora habentia albedinem; adeo ut si fieri possit ut una,& eadem albedo in tribus esset distinctis corporibus, talia prossent tria alba dici, si album adiective sum

tur . aduertenda est autem haec regula magis pro Theologia, quam pro Logica. Circa m dum argumentandi id obseruandum est, ne sub termino appellato argumentemur,& v i rietur

137쪽

Hetur, eI insera tur appellatio termini appellans . Vnde non valit, seir aes rogicus & Petrus est manus. ehgo est logicus maiamus, nec vallat, est log laus manias, ergo est

logicus, & estinamus, nec vastet .video venientem. Petrus in veniens, ergo video P trum,ne sirituiter valet v stefacit calceum Calceus est cotium,ergo iacit coriima,nec sis militere conuerso . 1 ih U .

De Enunciationissimplicis oppositione. 7

DF p initatibus terminorum in pro

positione hucusque tractauimus . Αω quum erit inodo de accidentibus ipsaru pr 3 position irri quae ad inuicem collatae festiuntur,clictrete; ea sunt Oppositio, Aequipollentiaseu tui fsiti . Non autem hic de oppo sitione,quae inter res inuenitur agimus,secundum quassa calor frigiditati,& albedo, nigredini opponitur; nec de ea , quae inter terminos, secundum uuam ali3 Contrarij, alij Cω tradictori),ald relatiui,alij priuatiui sunt:sed de illa, qtiae inter propositiones versatur. Est autem oppositib, duarum propositionum v-troque extremo eodem Drdine participa tium , secundum qualitatem , vel quantit tem repugnantia. . rQua

138쪽

elo 2 m 'E Rr qQua plex autem est oppositio . Contra' dictoria. Dontraria, in ontraria. Subalter na. Contri isti u oppositis duarum propositionumsecundo , quasit em,& quantitatem re Mantium, .im amav ia Altera uniuersalis altera parti tuu iminera inmativa, altera negatrua, ut omnis homo est a bus, aliquis homonon est albi , iContraria est oppositio duarum propositi sinit uniueret salium, secundum qualitatem repugnantium vi Nullus homo est albus. Omnis homo est

Subcontra ia est oppositio duarum propositioniim particularium secundum, qualit . tem repugnantium , ut Aliquis hom' est ab bus, Aliquis homo non est 'us,n ,hie i definitam a particulari distexnimus subalterna , est oppositio duarum promsitionummia quauritate repugnantium, ux omnis hoc mo est albus,aliquis homo est albus e Nullus homo est astrus, homo n nest in iis . Iurum duarum,propositio uniuersalis dicitur subal-.

ternans:particularis vero,Subasternata.Sunt,

autem quaedam particulari framni opp0siri

dine participent ,. idest idem his. nm subi

139쪽

a. Secundo:sa Omanduin est veris identitas extremorum sit in Nomine , in re fimisiminem: In integruas a tui sempme, & loco. In nomine,ut sit eadem dictio categonemati ea. unde istae non. 4e 1ν--. Cicero scripsit, Tullios non ser sic. Angelus est Dei, Ange-, uisun est Deus, Corpus in album,. corpus non est tabed si Iure.signiscata ne sit aequi--ratio: non enim opponuntur,Canis latrat, canis non latrat. In integritate,' eidem sit totale subiectum , Sticliale pradicatum et unde omnia sigia omnes tramini,qui I rres eatro morum eniciuntur, debet esse. mera fias propositione opposita; quare omnes hae non numur, Petria nota currit velociter, Petrus curr ito: omnis equus regis possidetur a Rege, Aliquis equuynon possidetur a Rege. Petriis est animis . Petrus noti est antistabalbum. Omnis homo est Omne animal. Homo

Dixi de terminis qui essiciuntur partes extremorum, alia enim signa,quae totam propo sitis em simant, musantur inam negλυQmutatur,& quantitas in aliquibus. In tempore, dc loco ut oppositarum veritas, vel falsitas, sumatura rebus secundum eundem locum M tempus, unde istae non opponuntur Pet

140쪽

Tertio obseruandum est,uerprierat terminorum non mutentur,scilice Suppositio, Appellatio,& reliquae appositio autem: ea,qu e non prouehit ratione signorum quantitatis,haec enim mutari debet; sed alia,

Iis est Materialis . Simplex. Perisnalis,neiae una sutipliciter inalter personali rivel miterialiter silpponant . Idem in Am p liatione. ut seruetureadem Ampliatio ;licebit tamesi in contraria negativa, terminos ma sam plos esse, quam in assimia a . unde istat opaponuntur, omnis homo disputat. Nullusino potest disputare.Itasubcon 'rijs vero affirmativam magis ampliari , ,t homo, nonia disputat,homo potest disputare: debet etiam attendi , ut sementur praecepta Resolutionis terminorum ordo ascendendi, vel desee dendi idem sit in utraque opposita pro .

ne quisusdam praeceptis aliis in opposivione .

PRaeterea, quae dicta sint, obseruandum sest etiam,vt in omni .ppositione,praeter subaltemam, mutetur quiuias ut altera sid