Introductio in dialecticam Aristotelis. Libri quinque. Francisci Toleti S.R.E. cardinalis. Ab auctore multis locis castigata & tabulis aucta

141쪽

milias auterion in omni mutanda est nisi ria,& Subaltertia,ue,ahis, oluersalis. ra etkidar sit, Contrariaeenini v niuem res simul, Suheontrariti e se debenti Hoc etiam seruandum: est in uniuerre est coniiunctis eopulativa, Et, in qualis est Vex lanania enim et'φlexum copulatum f

142쪽

decim, omnes Apostoli Dei non sunt duodecim. Similiter istae si Apostoli, & isti alii di sunt duodecim Isti Apostoli , di isti, & ali

non sunt duodecim . Praeterea obseruanduin est, ut in signis mixtis habeatur ratio categorematis inclusi in illis quantum ad eius qua titatem, ut mutetur in Contradictoria, uniuersale in particulare , affirmatum in negatum, in Contraria seruatur uniuersalitas; in Subcontraria vero particularitas. Vnde huius propositionis, Nunquam homo currit, Contraria est,semper omnis homo currit.Cotradictoria vero, Aliquando homo currit. Postremo obseruandum est, esse aliquot signatas etiam Mixta,& syncategorematica, quae non plenam habent uniuersalitatem nec particum

Iaritatem,ac inde Incompleta dicuntur, S in talibus propositionibus Contradictoria maxime reperitur oppositio . Cauere autem o portet, ut in una propositione fiat uniuersa te, quod in altera erat particulare, aliter nulla erit oppositio. Vnde istae non opponuntur . Vterque homo currit,uterque homo nolὶ currit, seu neuter homo currit, cum in utraque maneat eadem uniuersalitas, & particulariiat as,cum signum utrunque per Et, de per Vel. exponatur, ut diximus. Ista. tamen contradicunt, Vterque oculus est dexter, Alter oculus non est dexter, quia

id quod in una exponixyr per vel , in alter

143쪽

exponitur per Et εἰ ita particularitas in unia uersalitatem & e contra mutatur,ut patet exponenti. Idem iudicandum est de nominibus aduerbijs numerabilibus quae incomplete uniuersalia sunt, c proinde Optimus contradicendi modus est toti propositioni negationnem apponere: Bis cantavi Millam.Nod an t ui bis Missam. Tres homines currunt,NO currunt tres homines. Complexa autem ex termino communi, vel ex terminis communibus, pensanda sunt tanquam termini mmmunes in Contrariet xe , & Contradictione ath oppositionibus. Propterea eis debet a di signum uniuersale,vel particulo ς , IOC VI.no excepto, ut in contrarijs maneat El. in .

Contradictorij s vem in ulla, Vel, in altera . Et in utraque sub traria: Vel unde istae sunt Contrariae, nis homo, equi currit;ristarsio tradi oriae,Homo:& equus currit,Ni ius homo equus currit, Nullus homo, et e-iquus currit. Istae currit subcontrariae ,:homo

v l. equus currit, hom vel e HS mn cum irit. Hoc intellige de subiecto , nam ver' tam comple xuni Noo :debet mutari ,.Omnis homo, currit, vel non currit. Nullus ho mo currit, vel nod currit . sunt contrariae, . nec oportet mutare illud , Vcl. Ex his no .

dissicile erit oppositioncs in propositionibus; hypotheticis inuenire, cum enim quantitantem non habeant, Qtam Contradissoria sor-ἰ-Uud H a tiu

144쪽

- L R R' .mositionem, a lacilis est iii Cmoditionali,& Causali appositn vi,si sol lucet dies est.Non si sol liheet vim est,culor est , Non q- Has est,takκ-In disiuiniua' vero & Copulatina est participalis altu, ecthradicedi modum Nam Disiunctiva, Se Copulativa exeontradicentibus compost, inter se rinia dicunt.Iste enim Contradictoriae sunt homo est animal , ω nullus equus rathisis homo est Animal,vel equus est albus P ne etiam inter has Contrariae,& subconitaria si cundum partes assignari seti id intelligent, , quae dicta sunt, iacere non erie difficile.

HAEe autem lex, donatura Contradidi triarem est,ut in ninia materia utraquo simul stera, aut firIti esse possit, sed ex unius i restate alterius 'Isita9. & ex falsitate vieri, lassequatori Contra inruis lex est ut in m teria illituraJι & remotae altera vera , altera hecessario fir ι 'in materia coistingenties .mam e fiat se es fossit. nnnquam tamen ve rarunde eae vinnix verirate alterius filsitas col ligitur, quia utraque vera nequit esla ranien ex unius falsitate alteriust veritas non rurici utranqne falsamesse ismaister nocl

145쪽

c: subeo atraria an κ .in materia Meraliis Minota eadem est cum alius,in materia rem contingenti utraqtie vera formaliter Potest, non tamen falsa unde ex unius falsit te alterius veritas non tamen ex alterius v

Titate,alterius colligitur se i sitas. . Subalternarum lex est,ut in m Mersa Naturali,& Remota simul serae, velis sit L ima moeria vexo Contingeoti altera. vera item suis potest esse,ita tamen vi,si uniuerbiis estupra particularis sit vera: at si e r ictu ris fuscuiuuersalis sit A se,non contrarπtinc vim particularis esse ra,& uniuersalis falsa... Sunt autem aliquot regulae ero usu & --gnitione oppositarum propositionum. Primregula: Propositis duabus propositionibus oppiatis,si Subalternans unius est conta ria alterius,ill te sum Contradictoriar,vexbi gratiar omnis homo est albus, homo non est albus, sunt contradictoriae, nam Subaltervns illius negatiuae quae est ista, nullus homo est albus,

st Contraria prioris scilicet, Omnis homo est albus. Perinde est aς si dicat ,in Contra dinorijs, Subalternans particularis-Cose

uaria propositimus Uiuersalis . . t iu Secunda. tis duabus oppositis,si assi atina inserat Contradi ri m negatiuae , neς inseratur ab ea, illae si sontrarari, ac si cas Contraria affirmativa instri Contradi. si iam negariu omnis honao est aius ,

146쪽

est albus,illa ammativa inserthae Homo est albus,quae est contradictoria neget .sui illius. Tertia r Si ex contradicto ia negatiuae sies quatur assirmatiua . illae sunt subeontrariae, Homo est albus, homo non est albus,ex comaesadi pia huius negatiuae quae est , Omnis homo in albus, sequitur illa asermativa,m moestamus & non eontra, Propterea illae sent subcontrariae, perinde est ac D dicatus . Contradictoria sit ontrariae insert alia su contrariam Quarta fit coiitradictoria viai ui est Contraria vel subcontraria alterius, illae sunt Subalternae. ut Omnis homo est albus, ali iis homo est albus.Contradictoria particularis est Contraria uniuersalis, & Contra. dictoria uniuersalis est Subcontraria particularis,ac propterea illie Bbalternae. I

lui ollentia est dira tim prσ sitim

c num utroque extremo eodem ordino

participantii in vis eadem a varus signis mouentans. Vnde tales pso sitiones minio 4nferunt,phodestque hoc ad obscuras,propo-stiones in clariores resoluetidas. Sunt autem liquod olla φbstinandae. Prima Regula: Datis duabus ContradictGrijs emeauque erae naturite essit alteri

147쪽

aequipollens. Verbi gratia o mnis homo est

albus, aliquis non est albus. Si priori addas negationem,& dicas,Non omnis homo est aibus, aequivalet illi Aliquis homo non est a bus: si huic addas negationem, Non aliquia homo non est albus, aequivalet huic, omnis homo est albus. Vsus huius regulae est,rauan do tibi oblata fuerit propositio habens pra

Positam negationem,cuius vis tibi ignota est de me negationem,&quaere illius Contradictoriam, nam huic aequipollebit eum illa ne gatione praeposita. γSecunda:Datis duobus contrari)s cuicunque postponatur negatio fit alteri aequipo Iens; Nullus homo est albus,omnis homo essalbus: si dicas Nullus homo non est albus, a quivalebit huic omnis homo est albus si dicas omnis homo non est albus, aequivalebit alte ri nullus homo est albus . Huius regulae idem est usus sicut qui & primae.

Tertia. Datis duabus subaltemis cuicun praeponatur,& p'stponatur negatio, alteri ο quipollet, omnis homo est albus, Homo est, albus, si dicas, Non omnis homo no est albus, aequipollet huic,aliquis homo est albusisi autem dicas: Non aliquis homo non est albus , aeqtilpollet huic ; Omnis homo est albus. Idε in his: Nul lus homo est albus, Homo non est albus. Si enim dicas;Nonnullus homo non est

148쪽

arixciri, ut cadens supra terminum sappone item uniueis liter,faciat eum supponere pδ eiculariter,&cadmi supra puticulariter sapponentem, faciat eum lupponern universalia xer,assirmδtum neW,negatum avi mei: vn.1M,Non omnis sequivalet Quidam non . Non mulsus, Ham,Non aliquis,Nullus, O innis an, NullusIt, Nullus non, Oinnis. in udo ex his ultimis unum cadit supra iubiectum, alterum supra praedicatum, ut /Omnishomo

non est albis . Nullus homo non ςst albus.. hoc sequitur quod paris s neg/tionuvirtute 3mrinat, imparitas negatiquado prat 'ςes extremorum non efficiuntur, ac tunc xe tia negatio exercet suam virtvtem post se, sicut si nulla praecessisset. Aliquando Rhetore. ornatus causa,& ut magis negantes explicis assectuna, lent neg tiones multiplicare praesertim quando plura nomina ad unum ver xeseruntur,quorum unum ab altex00on pendet,ita ut cum singulis verbum accipi misit,

δε tunc talis propositio negatiu est cens a nec ex his striditis Dialecticorum regulis est

pensanda vi, Iste non veretur Deu neque --mines.Nullus homo,nullo lo MulloKepore, Nullo mometo quiescit,idest,nullus homo,ali

149쪽

ve conuersione. cap. V LConuersio est, duarum prppositionumnius ad alteram per extre morum trans Positionem consequentia necessi ria r cuius Antecede is dicitur Propositio conuersa, conDquens autem Propositio conuertens , nec op*rtet sit mutua inter eas copstquenti λες snim conuexsio est,omnis homo est animal, ergo anim l est homo. non semper tamen v3let co0πR a conuertente ad conuersamoi, si conuert tur , Omnis homo est albus,ergo aliquod lbum est homomon tamen contra Valet,aliquod album est homo. ergo omnis homo est albu . Conuersionis tres sunt species, Prima est Conuersio Simplex, quae in terminis dici solet, quando ex praedicato iubie dium,& exuisla, o pxκdicatum fit, eadem quantitate ese tremorum,& qualitate seruata, Quo pacto v niuersalis negatim, particularis affirmati ua in se ipsis conuertuntur, vi millias homo ςst lapis, raso Nullus lapis est homo, Homo est animal, urgo adimal est homo. Secunda species est,quando extrema mutantur man xe qualitate, mutata tamen mantitate, quae conuersio in parte dixi stlat quomodo uno uersalis affirmativa, & negativa conuertumqtur, ut omnis homo est animal, ergo aliquod

150쪽

animal est homo. nullus homo est lapis, ergo lapis nod est ho alio.Tertia species conuersionis est per Contrapositionem, quando man te eadem quantitate propositionis & qualitate,extrema transmutantur non selum quantum ad ordinem, sed etiam quia' ex finitis fiunt infinita, quo modo uniuersalis affirmatiua. in uniuersalem affirmativam,& particularis negatiua,in particularem negativa conuertuntur , ut omnis homoest animal, ergo Omne non animal est non homo, homo non est lapis, e go non lapis,non est non homo. 1 In hac autem conuersione illud obseruandi, est, ut in conuersione affirmativae ponatur constantia conuertentis, non enim sequitur , omnis homo est ens, ergo omne non ens est non homo. Prior namque est vera, posterior

istis,quia subiectam non supponit,& est assiemativa. In negativa aute ponatur Constantia subiecti conueris: no enim sequitur Antichrisus non est bonus, ergo aliquid non bonum est non Antichristus, nam ista posterior vera non est,cum cuneta quae modo bona non senesnt non Antichristus , quod si Antichristus modo esst, & supponeret iste terminus esset Aera, Aliquod non bonum, scilicet ipse Anaetichristus .non est non Antichristus.Solent autem istae conuersiones his carminibus expria

mi r - .