C. Iulii Caesaris Commentarii de bello Gallico

141쪽

Lib. III. 22-24. 23

satis praesidii relinquere, ob eam causam minus commode frumentum commeatumque sibi supportari, in dies hostium numerum augeri non cunctandum existimavit, qui pugna decertaret. Hac re ad consilium delata, ubi omnes idem sentire intellexit, posterum diem pugnae constituit. 24. Prima luce productis omnibus copiis duplici acie in istituta, auxiliis in mediam aciem coniectis, quid hostes consilii caperent, exspectabat tili, et si propter multitudinem et veterem belli gloriam paucitatemque nostrorum se tuto dimicaturoSexistimabant, tamen tutius esse arbitrabantur, obsessis viis commeatu intercluso sine ullo vulnere victoria potiri, et, ira propter inopiam rei frumentariae Romani sese recipere coepissent, impeditos in agmine et sub Sarcinis infirmiore animo adoriri cogitabant. Hoc consilio probato ab ducibus, productis Romanorum copiis, sese castris tenebant. mac re perspecta CraSSus, cum Sua cunctatione atque opinione timoris hostes nostros milites alacriores ad pugnandum effecissent, atque

abs cs. Eu II. II. b. 3 impeditos in agmine et sub sarcinis infirmiore animo De Abi qual. infirmiore animo steht entsprecheuddem artic impeditos attributivisclix dem Obj. Helches aus dem vor-hergehende Romani eichto erganEen si sub sarcinia is ais s- grandvniau inferiore animo Eu Eiehen.sber sarcinae L aura. 24. 3. 5 sua cunctatione atque opinione tι- moris. Durch hre 6gerun boten

142쪽

24 De bello Gallico. omnium Voces audirentur, exspectari diutius non oportere, quin ad castra iretur, cohortatus suos, omnibus cupientibus ad hostium castra contendit.

25. Ibi cum alii fossas complerent, alii multis telis coniectis defensores vallo munitionibusque depellerent, auxiliareSque quibus ad pugnam non multum Crassus confidebat, lapidibus telisque subministrandis et ad aggerem caespitibus comportandis speciem atque opinionem pugnantium praeberent, cum item ab hostibus constanter ac non timide pugnaretur telaque ex loco superiore missa non frustra acciderent equites circumitis hostium castris Crasso renuntiaverunt, non eadem esse diligentia ab decumana porta castra munita facilemque aditum habere. 26. Crassus equitum praefectos cohortatus ut magnis praemiis pollicitationibusque suos excitarent, quid fieri velit, ostendit. Illi, ut erat imperatum, eductis iis cohortibus, quae praesidio castris relictae intritae ab labore erant, et longiore itinere circumductis, ne ex hostium castris conspici poSSent, omnium oculis mentibusque ad pugnam intentis, celeriter ad eas, qua diximus, munitiones pervenerunt atque his prorutis prius in hostium castris constiterunt, quam plane ab his videri aut quid rei gereretur cognoSci 0SSet. Tum Vero clamore ab ea parte audito nostri redintegratis viribus, quod plerumque in spe victoriae accidere consuevit, acrius impugnare coeperunt.

23. 1 cursu ac lassitudine Q Uectari . . . non oportere, quin cf. c. 23 7 non cunctandum quin .

periore scit vom agerWalle. 2. ab decumana porta amminter- thor es gues. 12 2. ber de Oebrauch de Prἀp. a cf. Eu I. 1. 5. facilemque s. v c. 19. 1. 26. Q. equitum praefectos, die Kommandeure de alae, Unistrabiei- iunge de Retteret f. ura. 15. 1.2. intritae ab labore ober die

Prstp. stat de Abi instrum. f. Euc. 13. . Cic. de ossi L 20 68 invictum a labore. Intritae, non tritae te invisus, non visua . . longiore itinere scit als es sonstgeschehen,stre. - eas, quas dirimus, munitiones, die Besestigunge an derporis decumRna. 4. nostri, die Kohorten, Welche unter Crassus Kommando vo vor das Lager sistrmen. - impugnare, absolui.

143쪽

Lib. III. 24-28.

Hostes undique circumventi desperatis omnibus rebus se per munitiones deicere et fuga salutem petere intenderunt. suos equitatus apertissimis campis consectatus ex milium L numero, quae ex Aquitania Cantabrisque convenisse constabat, vix quarta parte relicta, multa. nocte se in castra recipit. 27. Hac audita pugna maxima pars Aquitaniae sese Crasso dedidit obsidesque ultro misit quo in numero fuerunt Tarbelli, Bigerriones, Ptianii, Vocates, Tarusates, Elusates, Gates, Ausci, Garumni, Sibuetates, Cocosates paucae ultimae nationes anni 2 tempore confisae, quod hiems suberat, hoc facere neglexerunt. 28. Eodem fere tempore Caesar, et si prope exacta iam Iaesta erat, tamen quod omni Gallia pacata Morini Menapiique Supererant, qui in armis essent neque ad eum umquam legatos de pace misissent arbitratus id bellum celeriter confici posse, eo exercitum adduxit; qui longe alia ratione a reliqui Galli bellum gerere coeperunt Nam quod intellegebant, maximas 2 nationes, quae proelio contendissent, utSa Superat que e8Se, continentesque silvas ac paludes habebant, eo Se Suaque omnia contulerunt. Ἀ quarum initium silvarum cum Caesar per 3 veniSSet castraque munire instituisset, neque hostis interim visu esset, dispersis in opere nostris, subito ex omnibus parti-5. per munitiones liber die Verschaugungen in . cf. II. 10 3 per corpora. - intenderunt mi Digen-dem Inf. et C. nur an dieser Stelle. 6. Cantabrisque, in tapseres Vol hin Hispania arraconensis. - multa nocte ties in de Nachtμ. f. I. 22 4 multo die. M 27. I. Ultro volselbst d. h. ohne eine aussere VeraniassuniabguWarten. 2 paucae intimae nationes, nurWenige Nationen undisWa die enigen, welche miseltesten, oh in denVorbergen de Pyrenaen, Wohuten.

II. 4 9 u. III. 9. 10. - qui . . .e en . . . miri ent. De Konjunkt.

visque.

144쪽

De bello Gallico.

bus silvae evolaverunt et in nostros impetum secerunt. Nostri celeriter arma ceperunt eosque in Silva reppulerunt et compluribus intersectis longius impeditioribus locis secuti paucos ex suis deperdide uni. 29. Reliquis deinceps diebus Caesar silvas caedere instituit, et, ne quis inermibus imprudentibusque illitibus ab latere impetus fieri posset, omnem eam materiam, quae erat caeSa, conversam ad hostem collocabat et pro vallo ad utrumque latus exstruebat. Incredibili celeritate magno spatio paucis diebus consecto, cum iam pecus atque extrema impedimenta ab nostris tenerentur, ipsi densiores silvas peterent, eiusmodi Sunt tempe-

States consecutae, uti opus nece88ario intermitteretur et continuatione imbrium diutius sub pellibus milites contineri non poSSent. Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et in utereis Lexoviisque reliquis item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis collocavit.

V. 40. . . . III. 56. I. utrimque IV. 17. . tum b. c. I. 44. 4. - inermibus imprudentibusque militibus, Abi abs. - pro vallo f. Eu I. 26. 3. ad utrumque latus. Dies Verhaue solite einen Flanhenangrifr verhliten. 2. Incredibili . . . eonfecto. berdis Zusammenstelluniungielchartiger Ablative es et IV. . b. - masno

spatio, nachdem si die Baum eine velis Streche in gentit atten. extrema impedimenta de hinterste Tei des Train. - ipsi Asyndeton

adversativum f. Eu I. 18. I. - et . . . non FOMent, nichi neque, eii die

cf. IV. 6. I.

145쪽

LIBERAEUARTUS

1. Ea quae Secuta est, hieme, qui fuit annus neo Pompeio, Marco Crasso consulibus, Usipetes Germani et item Τencteri magna cum multitudine hominum flumen Rhenum transierunt non longe a mari, quo Rhenus influit. Causa trans aeundi fuit, quod ab Suebis complures annos exagitati bello premebantur et agricultura prohibebantur. Sueborum gens esto longe maxima et bellicosissima Germanorum omnium. Hi en εtum pagos habere dicuntur, ex quibus quotannis singula milia armatorum bellandi causa ex finibus educunt Reliqui, qui bdomi manserunt, se atque illus alunt hi rursus invicem anno Kap. 1-15.

I. I. Ea quae secuta es hieme, qui annua et c. Das treben nachmuttichhei verantasite C. Eu dernichi ganglorreliten LusdruchsWeise; den durch de Relativsata vird nichi, vi man erWarte solite, derWinterisAher bestim mi sondern das Jahr, in Walches de Winter fiet. amar demnach im Antange des Jahres 56 v. Chr. in siliniiche BestimmungIV. 29. 1 eadem nocte aecidit, ut esset plena luna, qui dies etc. - eo Pompeio Mareo Crasso eonsulibus. Dieae War ei de Zusammenli sti Luccarim April a. 66 das onsulat

Eugesagi Worden. - Usipete et . . .

ntedergelasse halten. - magna cum

mungen. 5. ma erunt . . . Munt Das Pers

146쪽

28 De bello Gallieo.

post in armis sunt, illi domi remanent. Sic neque agricultura nec ratio atque usus belli intermittitur. Sed privati ac Separati agri apud eos nihil est, neque longius anno remanere uno in loco incolendi causa licet. Neque multum frumento, Sed maximam partem lacte atque pecore vivunt, multumque sunt in venationibus quae res et cibi genere et cotidiana exercitatione et libertate vitae, cum a pueris nullo officio aut disciplina assuefacti, nihil omnino contra voluntatem laciant, et vires alita et immani corporum magnitudine homines efficit. Atque in eam e consuetudinem adduxerunt, ut locis frigidissimis neque vestitus praeter pellis haberent quicquam, quarum propter X-iguitatem magna est corporis pars aperta, et lavarentur in

fluminibus.

2. Mercatoribus est aditus magis eo, ut, quae bello ceperint, quibus vendant, habeant, quam quo ullam rem ad se importari

Handiung egeichnet. - illi . . . remanent, syndeton adversativum.

VII. II. 4 v. d. 8 marimam partem, Wie das vor- ah ohende multum adverbiale Accus. mosur C. ster die rap. ex selgi, cs. I. 16 6 magna ex parte, aucti de biolae bl b. c. I. 46 2 nonnulla parte. - sunt in uenationstus - versantur in ven. si beschlini-

hongessivem Sinne. - neque . . . t.

14. 4. - vestitus praeter pellis es Tac Germ. 17, onae die Germanen in Unterklei aus ellen,

est ut ... inciderent. Cic. eg. I. 22.58. docuit ut . . . nosceremus.

non quo . . . sed ut es Cic. Acad. 2 42. 131 non quo . . . probaret,

147쪽

Lib. IV. 1-3.

29 desiderentia Quin etiam iumentis, quibus maxime Galli delectan a tur quaeque impenso parant pretio, Germani importatis non utuntur, sed quae Sunt apud eos nata, prava atque deformia, haec cotidiana exercitatione, summi ut sint laboris, efficiunt. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proe stiantur, equosque eodem remanere VeStigio assuefecerunt, ad quos Se celeriter, cum Sus est, recipiunt neque eorum mori 4

bus turpius quicquam aut inertius habetur quam ephippiis uti. Itaque ad quemvis numerum ephippiatorum equitum quamvis b

pauci adire audent. Vinum ad se omnino inportari non sinunt, quod ea re ad laborem ferendum remollescere homines atque effeminari arbitrantur. 3. Publice maximam putant esse laudem, quam latissime Ia suis finibus vacare agros: hac re significari, magnum numerum civitatum suam vim sustinere non posse. Itaque una ex parte a Suebis circiter milia passuum sexcenta agri vacare

die tur Ad alteram partem succedunt Ubii, quorum sui S

sed ut opponere etc. Durch magia . . . quam quo vir ebenso tenach non quo de angemhrte Grundias nichi virklich Geichnes, aherde Konjunkt. s. Cic. ad lam. 6. 3. Ibenevolentia magis adductus quam quo res ita postularet. - quae bello everint. Die riegsbsute bestandhauptinchlic in riegsgelangenen, welcha al Shlave verkaust,urden.

cf. Eu III. 4. 2 iumentis, hier nur Plarde, ebenso VII. II. 2. - prava atque deformicies a Germ. 6 equi non forma non velocitate conspicui. - laboris . Aus-

148쪽

Da bello Gallico.

civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum, et paulo, quam eiusdem genietis ceteri, sunt humaniores, propterea quod Rhenum attingunt multumque ad eos mercatores ventitant et ipsi propter propinquitatem Gallicis sunt moribu assue- 4 facti Hos cum Suebi multis saepe bellis experti, propter amplitudinem gravitatemque civitatis finibus expellere non potuissent, tamen vectigales sibi fecerunt ac multo humiliores infirmioresque redegerunt. 4. In eadem causa fuerunt Usipetes et Tencteri, quos supra diximus, qui complures annos Sueborum vim sustinuerunt, ad extremum tamen agris expulsi et multis locis Germaniae triennium vagati ad Rhenum pervenerunt. Qua regione Menapii incolebant et ad utramque ripam fluminis agros, aedificia vicosque habebant; sed tantae multitudinis aditu perterriti ex iis aedificiis, quae trans flumen habuerant, demigraverunt et cis Rhenum dispositis praesidiis Germanos transire prohibebant. Illi omnia experti, cum neque vi contendere propter inopiam

navium neque clam transire propter custodias Menapiorum possent, reverti se in sua Sedes regionesque simulaverunt et tridui viam progressi rursus reverterunt atque omni hoc itinpreuna nocte equitatu consecto inscios inopinantesque enapios oppresserunt, qui de Germanorum discessu per exploratores certiores facti sine metu trans Rhenum in suus vicos remigra verant. His intersectis navibusque eorum occupati8, priusquam ea pars Menapiorum, quae citra Rhenum erat, certior fieret,

ut est eaptus Germanorum nach dem Begri d0 German0n beschrfinlitdas vorhergehende Urteil. - eiusdem generis eteri fidis abrige Staium-genossen', eiusdem generis ein Genet. qual. 4. amplitudinem stravitatemque,Ausdehnun und Machi . - redeserunt, reddiderunt l. Eu II. 27. b. . . causa - conditione Lage'. - πσα s. e. 1. 2. - ad meremum kEulerat', in dieser Bedeuiuii nurhier. f. Hirtius VIII. 43. 4 ad

postremum.

4 rursus reverterunt, in ei c. sister vorkommender Pleonasmus, ebens V. 35. 3. cf. V. 34. 4 rursus recipientes, VI. 3. 3 rursus reduxit b. c. I l. 3. I rursus renovato. 5. omni ho itinere . . . confecto.

149쪽

Lib. IV. 3 .

flumen transierunt atque omnibus eorum aedificiis occupatis reliquam partem hiemis se eorum copiis aluerunt. 5. His de rebus Caesar certior factus et infirmitatem Gai 1 lorum veritus, quod sunt in consiliis capiendis mobiles et novis plerumque rebus student, nihil his ommittendum existimavit. Est enim hoc Gallicae consuetia dinis uti et viatores etiam invitos 2 consistere cogant et quid quisque eorum de quaque re audierit aut cognoverit quaerant et mercatores in oppidis vulgus circumsistat quibusque ex regionibus veniant quasque ibi res cogno- Verint, pronuntiare cogant. His rebus atque auditionibus permoti 3 de summis saepe rebus consilia ineunt, quorum eos in vestigio

poenitere necesSe est, cum incerti rumoribus serviant et plerique ad voluntatem eorum ficta respondeant. 6. Qua consuetudine cognita Caesar, ne graviori bello IOccurreret, maturius, quam consuerat, ad exercitum proficiscitur. ΕΟ cum venisset, ea quae ore Suspicatu erat sacta cognovit missas legationes ab nonnullis civitatibus ad Germanos in avitatosque eos, uti ab Rheno discederent omniaque, quae 90Stulassent, ab se fure parata. Qua spe adducti Germani latius vagabantur et in fines buronum et Condrusorum, qui

. . . infirmitatem, moralischo Schwache, Wanhelm ut es c. 13. 3. nihi his ommittendum nichis diese libertasse gu ursen . si dem Wanhelmut de Gallier a fur C. die Gesah nichi ausgeschlossen, das sic disse mit de Germanengum gemelnsamen ampla gege ihnverbinde k6nnten. f. c. . . 3. His rebus atque auditionibus. Das gwelte Subst. rhlari das erste; den dari nige, as si aus diese

3. ab Rheno discederent, vom Rheinaus eiter ac Gallien hinein. Omniaque . . . fore parata, Aussage- sata, abhfingi vo einem in invitatos liegende Verb. dicendi.

voidon Gallieriunt erstutEt Eu Nerden. Germani . . . pervenerant, nichi

150쪽

De bello Gallico.

Sunt reverorum clientes, pervenerant. Principibus Galliae eVocati Caesar ea quae cognoverat dissimulanda sibi existimavit eorumque animis permulsis et confirmatis equitatuque imperat bellum cum Germanis gerere constituit. 7. Re frumentaria comparata equitibusque delectis iter in ea loca facere coepit, quibus in locis esse Germanos audiebat. Α quibus cum paucorum dierum iter abesset, legati ab his

3 venerunt, quorum haec fuit oratio Germanos neque priores populo Romano bellum inferre, neque tamen recusare, si lacessantur, quin armis contendant, quod Germanorum consuetudo sit a maioribus tradita, quicumque bellum inferant, resistere neque deprecari me tamen dicere, venisse invitos, eiectos

domo si suam gratiam Romani velint, posse iis utiles esse amisos vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, quos armis possederint sese unis Suebis concedere, quibus ne dii quidem immortales pares esse possent reliquum quidem interris esse neminem, quem non Superare FOSSint.

1 ra. Ad haec, quae visum est, Caesar respondit Sed exitus

2. A quisus scit locis.

3. neque . . . neque tamen, nichi. . laedoch aber nicht . - resistere

- occupaverint. 5. concedere cedere .naehatehen'.

in terris hau Εrden'. - quam non superare po8sint. Da in derartigen

gation unmitteibar au das Pronomen, Welches nichi felleniit de Negation E quin verschmolae ist. s. I. 39.

8. I. quae visum rat scit respou dere Ander II. 20 4 per se, quae videbantur, admiuistrabant. - sed