C. Iulii Caesaris Commentarii de bello Gallico

91쪽

Lib. II. 15-18.

Belgis reliquisque Gallis complures Caesarem secuti una iter sacerent, quidam ex his, ut postea ex captivis cognitum est, eorum dierum consuetudine itineris nostri exercitus perspecta nocte ad Nervios pervenerunt atque his demonstrarunt, inter singulas legiones impedimentorum magnum numerum inter-eedere, neque e8Se quicquam negotii, cum prima legio in castra venisset reliquaeque legiones magnum spatium abessent, hanc sub sarcinis adoriri qua pulsa impedimentisque direptis latu arum, ut reliquae contra consistere non auderent. Adiuvabat etiam eorum consilium, qui rem deserebant, quod Nervii antiquitus, cum equitatu nihil possent neque enim ad hoc tempus ei rei student, sed quicquid possunt, pedeStribus valent copiis , quo facilius finitimorum equitatum, si praedandi causa ad eos venissent, impedirent, teneris arboribus incisis atque inflexis crebrisque in latitudinem ramis enatis et rubis sentibusque interiectis effecerant, ut instar muri hae sepe munimenta praeberent, quo non modo intrari, sed ne perspici quidem posset. His rebus cum iter agminis nostri impediretur, non omittendum sibi consilium Nervii existimaverunt.18. Loci natura erat haec, quem locum nostri castris delegerant. Collis ab summo aequaliter declivis ad flumen Sabim, quod supra nominavimus, vergebat. ab eo flumine pari acclivitate collis nascebatur adversus huic et contrarius, passus circiter ducentos infimus apertus, ab superiore parte

2 eorum dierum consuetudine itineris nostri eaeercitus die in diesen Tagen singehalteneΜarschordnungun-

92쪽

De bello Gallico.

silvestris, ut non facile introrsus perspici posset. Intra eas silvas hostes in occulto sese continebant in aperto loco secundum flumen paucae stationes equitum videbantur. Fluminis erat altitudo circiter pedum trium. 19. Caesar equitatu praemisso subsequebatur omnibus copiis sed ratio ordoque agminis aliter se habebat, ac Belgae ad Nervios detulerant. Gam quod ad hostis appropinquabat, consuetudine sua Caesar sex legiones expeditas ducebat; post eas totius exercitus impedimenta collocarat inde duae legiones, quae proxume conscriptae erant, totum agmen claudebant praesidioque impedimentis erant. Equites nostri cum landitoribus sagittariisque flumen transgressi cum hostium equitatu proelium commiserunt. Cum se illi dentidem in silvas ad suos reciperentae rursus ex silva in nostro impetum sacerent neque nostri longius, quam quem ad finem porrecta loca aperta pertinebant, cedentes insequi auderent, interim legiones ex quae primae venerant, per dimenso castra munire coeperunt. Ubi prima impedimenta nostri exercitus ab iis, qui in silvis abditi latebant, visa sunt, quod tempus inter eos committendi proelii convenerat, ut intra silvas aciem ordinesque constituerant atque ipsi sese confirmaverant, subito omnibus copiis provolaverunt impetum que in nostros equites secerunt. His facile pulsis ac proturbatis incredibili celeritate ad flumen decucurrerunt, ut paene

3 secundum sequi hilings'. f. b.

19. 1 ratio Ordoque cf. I. 31. 10 gulocus ac sedes. 2. ad hostes appropinquabat, un-γκ6hniiche onstr stat des Datius; auch et Cic. de fin IV. 23. M. consuetudine sua Lisu I. 52 4. 5 in unas de Plural um Rugu-

Waldes eterstreuten, WἀMend te, nach-dem si sic gesammeli, aus inem Punkte de Walde hervorbrechen, daher ex silva. - quem ad finem quo usque - porrecta is nichi mitaperta locala verbinden, sonderiWie

in gin abditi latebant, veranschaulichidas Partia dentegriss dos Verb sinit. - vere dimenso. ber die passive

6. quod . . convenerat cf. Eu L 36. 5. 8rae eonfirmaverant scit ad pro

volandum.

93쪽

Lib. II. 18-21.

87 uno tempore et ad silvas et in flumine et iam in manibus nostris hostes viderentur. Eadem autem celeritate adverso colle ad nostra castra atque eos, qui in opere occupati erant,

contenderunt.

20. Caesari omnia uno tempore erant agenda: vexillum i proponendum, quod erat insigne, cum ad arma concurri oporteret, signum tuba dandum, ab opere revocandi milites, qui paulo longius aggeris petendi causa processerant, acies inStruenda, milites cohortandi, signum dandum. Quarum rerum magnam 2 partem temporis brevitas et successus hostium impediebat. His sdifficultatibus duae res erant subsidio Scientia atque usus mi

litum, quod superioribus proeliis exercitati, quid fieri oporteret, non minus commodo ipsi sibi praescribere quam ab aliis doceri poterant, et quod ab opere singulisque legionibus singulos le

gatos Caesar discedere nisi munitis castris vetuerat. Hi propteria propinquitatem et celeritatem hostium nihil iam Caesaris imperium exspectabant, sed per se, quae Videbantur, administrabant. 21. Caesar necessariis rebus imperatis ad cohortandos milites, quam in partem sors obtulit, decucurrit et ad legionem decimam devenit milites non longiore oratione cohortatus, quam uti suae pristinae virtuti memoriam retinerent neu per-7. in manibus nostris gana in un- aere Naheμ.

machen soliten. - signum tuba dandum Αllam laseu'. Die tuba arei gerades metallenes techinstrument mi emetterter Gung Wahrscheinlic hau dedo Centuris inentubicen. - aggeris, Materiaretur Εrrichiun eines ammes de Walles, Erdo, Schuit, Faschinen, Raseni. s. W. signum dandum, das Zeichen gum 2 et successus koordinieri, nichisubordinieri, obWohi de orsis Begriss temporis brevitas durch den gWeiten successus hostium beding ist.

3. subsidio erant gereichte gurAbhaeso nisi adverbia hauster'. . nihil cf. Eu I. 40. 12. - per Se haut eigene erantWortungμ. 21. 1 quam in partem fors obtulit,m,elchem Truppentelle ibidor Zusati Rhrte'. cf. c. 23.1 Atrebates, nam his ea pars obvenerat. - ad decimam

legionem, dieselbe stand mi de IX. Legion aus dem inhen luget der

94쪽

De bollo Gallico.

turbarentur animo, hostiumque impetum sortiter sustinerent,3 quod non longius hostes aberant, quam quo telum adigi posset, proelii committendi signum dedit ratque in alteram partem item cohortandi causa prosectus pugnantibus occurrit Temporis tanta fuit exiguitas hostiumque tam paratus ad dimicandum animus, ut non modo ad insignia accommodanda, sed etiam ad galeas induendas scutisque tegimenta detrudenda tempus de suerit. Quam quisque ab opere in partem casu devenit quaeque prima signa conspexit, ad haec constitit, ne in quaerendis suis pugnandi tempus dimitteret. 22. Instructo exercitu, magis ut loci natura deiectusque collis et necessitas temporis, quam ut rei militaris ratio atque ordo postulabat, cum diversis legionibus aliae alia in parte

Mahnung, hostiumque . . sustinerent de gwsiten Tei dorselben. 3. quo telum adigi posset aufSchulaweite'. - proelii committendi signum. De Feldherr teladurch dis bucinatores aucina arei Hor avs r das Massicum d. h. das Signa gum Anni blasen. Wsthren des amplas selbs eridnen

95쪽

Lib. II. 21-23.

89 hostibus resisterent, sepibusque densissimis, ut ante demonstravimus, interiectis prospectus impediretur, neque certa subsidia colloeari neque, quid in quaque parte opus esset, provideri neque ab uno omnia imperia administrari poterant. Itaque in utanta rerum iniquitate fortunae quoque eventus varii seque-hantur.

23. Legionis nonae et decimae milites, ut in sinistra parte acie constiterant, pilis emissis cursu ac lassitudine exanimatos vulneribusque consectos Atrebates mam his ea pars obvenerat celeriter ex loco superiore in flumen compulerunt et transire conantes insecuti gladiis magnam partem eorum impeditam interfecerunt. Ipsi transire tamen non dubitaverunt et in locum et iniquum progressi rursus resistentes hostes redintegrato proelio in fugam coniecerunt. Rem alia in parte diversae duae legiones 3 undecima et octava, profligatis Viromanduis, quibuscum erant congressi, ex loco superiore in ipsis fluminis ripis proeliabantur. At totis sere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris, cum in dextro cornu legio duodecima et non magno ab ea intervallo septima constitisset, omnes Nervii consertissimo agmine duce Boduognato, qui summam imperii tenebat, ad eum locum

legionibus, abi abs. Die Legionen stande nichi me sons neben in-

exercitu Eu niuehmen. - ante L . 17. 4. - certa subsidia. Bel dor

23. . legionis nonae et decimae milites Di boiden Legione standenau dem inhen luget unter dem Bosehi de Labienus. s. e. 26 4. acie, aciei. Erstere galli nach Geli noci ait. IX. 14. 25. ais die bessere Form. - cursu ae lassitudine.

sensum. cf. c. 26. I decimam legionem . . Qui - ex loco superior gehortgu profligatis. - in ripis cf. Eu I. 37. 3.

96쪽

Do bello Gallico.

contenderunt; quorum pars aperto latere legiones circumVenire, pars Summum castrorum locum petere coepit.

24. Eodem tempore equites nostri levisque armaturaepedites, qui cum iis una suerant, quos primo hostium impetu pulsos dixeram, cum se in castra reciperent, adversis hostibus occurrebant ac rursus aliam in partem fugam petebant, et calones, qui ab decumana porta ac summo iugo collis nostros victores flumen transisse conspexerant, praedandi causa egressi, cum respexissent et hostes in nostris castris versari vidissent,s praecipites fugae sese mandabant. Simul eorum, qui cum impedimentis veniebant, clamor fremitusque oriebatur, aliique aliam in partem perterriti serebantur. Quibus omnibus rebus permoti equites Treveri, quorum inter Gallos virtutis opinio est singularis, qui auxilii causa ab civitate ad Caesarem missi venerant, cum multitudin hostium castra compleri nostra, legiones premi et paene circumventas teneri, calones, equites, funditores, Numidas diversos dissipatosque in omnes parte fugere vidissent, desperatis nostris rebus domum contenderunt Romanos pulsos superatoriue, castris impedimentisque eorum hostes potitos civitati renuntiaverunt.

seMitten, o das nur noch dio rechis Sette des Lager dure die VII. undXII. Legion eschsstat War. - aperto latere, an de ossenen Flanke d. h. an de rechis Seito de VII. und

24. . eum iis una fuerant scit. bevor si gessohen Men. f. c. 19. 4. quo diseram s. c. 19. 7. Das Relativ. beetiehi sic aut equites leviaque armaturae pedites. - adversia

mediates assi um. 4. quorum . . qui obe das Ver-halinis der eiden Relativsllige csau I. I. 3. - desperatis nostris rebνS. Desperare, Nelches fons mi de construior vir cf. I. 18 9 u. . und

97쪽

Lib. II. 43-25. 9125. Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum 1 cornu profectus, ubi suos urgeri ignisque in unum locum collatis duodecimae legionis consertos milites sibi ipsos ad pugnam esse impedimento vidit, quartae cohortis omnibus centurionibus occisis signiferoque interfecto, signo ami880, reliquarum cohortium omnibus fere centurionibus aut vulneratis aut occisis, in his primipilo P. Sextio Baculo, sortissimo viro, multis gravibusque vulneribus conlaeto, ut iam se sustinere non posset, reliquos SSe tardiores et nonnullos ab novissimis deserto proelio excedere ac tela vitare, hostis neque a fronte ex inferiore loco subeuntes intermittere et ab utroque latere instare et rem esse

in angusto vidit, neque ullum esse subsidium, quod submitti posset, scuto ab novissimis uni militi detracto, quod ipse eo asine scuto venerat, in primam aciem processit centurionibusque nominatim appellatis reliquos cohortatus milites signa inferre et manipulos laxare iussit, quo facilius gladiis uti possent.

C. eiWohnte. - deaetrum cornu. Dor stande die VII. u. XII. Legion. signisque in unum lacum collatis.

Dio Feldgoiehen stande dichi beleinander, da die Kohorte de Legiondiehi eieinander standen, ohne die

sibi iehen Abstandeis beWaMen. f. b. c. I. I. 3. - ad pugnam ct EuI. 25. 3. - igniferoque interfecto scit de Fatinenlrfige de vierten

lus de Feldgeichens War ein Schimpsin die vieris ohorte. - primipila, de Obes Centurio in de ersten Manipe de eraten ohorte primus pilus prior). cf. Eu I. 40. I. P. Sertio Ba I cI. III. . . VI.38. 1. - a novissimis, s si , aut de Setts de hinterston Glieder d. h. imminteriresten. - deserto proelio hau dem au*egebene Κampla'; cI iv. XXI. 4. 8 conserto proelio excedebat Proelium deserere bilde denoegensaigi demastussivorkommen-

de proelium conserere. - neque . .

et, inerseus nichi, andrerseit abor. f. V. 31. 5. - intermittere scit. subire in angusto Derartige Ver-bindvngen in bei C. nichi selten. cf. IV. 24 3 ex arido. vidit Dis Llinge de Periode verantala dis Wiederholun de Vere viditae der

98쪽

92 De bello Gallico.

Cuius adventu specillata militibus ac redintegrato animo, cum pro se quisque in conspectu imperatoris etiam in extremis suis

rebus operam navare cuperet, paulum hostium impetus tardatus St.

26. Caesar cum septimam legionem, quae iuxta constiterat, item urgeri ab hoste vidisset, tribunos militum monuit, ut paulatim sese legiones coniungerent et conversa signa in hostes inserrent. Quo acto cum alius alii subsidium ferret, neque timerent, ne aversi ab hoste circumvenirentur, audacius resis stere ac sortius pugnare coeperunt. Interim milites legionum duarum, quae in novissimo agmine praesidio impedimentis suerant, proelio nuntiato cursu incitato in summo colle ab hostibus conspiciebantur, et Titus Labienus castris hostium potitus et ex loco superiore, quae res in no8tris castris gererentur, con- spicatus decimam legionem subsidio nostris misit. Qui cum exequitum et calonum fuga, quo in loco res esset, quantoque in periculo et castra et legiones et imperator Versaretur, cognovissent, nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt.

cf. Eu I. 39. 2. - raecies coniung. et conu sis in hostes inferrent. c.

lios die VII. Legion inter die XII. Legionincken unddann Kehrt machen, so das die Midaten de XII. Legion

25. 3.

99쪽

Lib. II. 25-28.

27. Horum adventu tanta rerum commutatio est facta, ut In0Stri, etiam qui vulneribus consecti procubuissent, scutis innixi proelium redintegrarent. 'um calones perterritos hostes conspicati etiam inermes armatis occurrerunt, equite Vero, ut 2 turpitudinem fugae virtute delerent, omnibus in loci pugnarunt, quo se legionariis militibus praeserrent. At hostes etiam si extrema spe salutis tantam virtutem praestiterunt, ut, cum primi eorum cecidissent, proximi iacentibus insisterent atque ex eorum corporibus pugnarent; his deiectis et coacervatis 4eadaveribus, qui superessent, ut ex tumulo tela in nostros conicerent et pila intercepta remitterent ut non nequiquam tantae virtutis homines iudicari deberet ausos esse transire latissimum flumen, ascendere altissimas ripas, subire iniquissimum locum, quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat. 28. Hoc proelio facto et prope ad internecionem gente ac In0mine Nerviorum redacto maiores natu, quos una cum pueris mulieribusque in aestuaria ac paludes coniectos dixeramuου, hac pugna nuntiata, cum victoribus nihil impeditum, victis nihil tutum arbitrarentur, omnium qui supererant, consensu legatos ad Caesarem miserunt seque ei dediderunt et in commemoranda civitatis calamitate ex sexcentis ad tres Senatore8, ex hominum milibus LX vix ad quingentos, qui arma serre p0SSent, Sese redactos esse dixerunt Quos Caesar, ut in miSero ac Supplices u8u misericordia videretur, diligentissime conservavit

andere. - redigere, reddere.

28. 1 prope ad internecionem, ober-treibung, denta. 54 rusten die Nervier Mederum ein nosse Heer, cf. V. 39. I.

2 senatores cs. Eu . . I.

100쪽

Do sillo Gallico.

scisque finibus atque oppidis uti iussit et finitimis imperavit,

ut ab iniuria et maleficio se suosque prohiberent. 29. Aduatuci, de quibus supra scripsimus, cum omnibus copiis auxilio Nerviis venirent, hae pugna nuntiata ex itinere domum reverterunt cunctis oppidis castellisque deserti sua omnia in unum oppidum egregie natura munitum contulerunt. Quod cum ex omnibus in circuitu partibus altissimas rupes despectuSque haberet, una ex parte leniter acclivis aditus in latitudinem non amplius ducentorum pedum relinquebatur; quem locum duplici altissimo muro munierant: tum magni ponderis saxa et praeacutas trabes in muro collocabant. Ipsi erant ex Cimbris Teutonisque prognati, qui, cum iter in provinciam nostram atque Italiam facerent, iis impedimentis, quae Secum agere ac portare non poterant, citra flumen Rhenum depositis custodiam ex suis ac praesidium sex milia hominum una reli querunt. Hi post eorum obitum multos annos a finitimis exagitati, cum alias bellum inferrent, alias illatum defenderent,conSenSu eorum omnium pace facta nunc sibi domicilio locum

delegerunt. Κap. 29-33.

29. 1. Aduatuci f., c. . . 8upra s. e. 16 3. - reverterunt . . contulerunt Das syndeton is ver-

2. in unum oppidum. Dies Stadilataus dem heutigen ergo athlae aut dem linken se de Maas, ZWischen Namur und Luttich. 3. altissimas rupes despectu8que.sbe die Verbindun de Subst. s. Eu c. 23. 1. De Plura despectus stehi, si die Aussicht nach alien

Sette War. - una ea parte, an der

alias . . alias, modo . . modo LV. 4. 1. - consensu eorum omnium