In Q. Horatii Flacci Venusini librum De arte poetica Aldi Manutij Paulli f. Aldi n. commentarius.

61쪽

ALDI MANVTII COMM.

perit, quorum ex altero Castorem, Pollucem immortales ex altero Helenam,in Clytemnestram natos esse poetae fabulantur. De Meleagri autem interitu uidius lib.

II X. Met.

Necgeminosesium Troianum orditur ab ovo: Un ico uerbo, orditur, duastas compichendit, reditum Diomedis, bellum Troianum nec tamen de utraque re Homerus, sed de posteriore tantum scripsit. Semper ad euentum se nisi omissis caussis , ad euenta rerum cstinat caussae autem iroximae sunt, ut Helenae raptus, remotae, ut geminum ouum nam nisi uarii lo Lodae partu edita essent, Helena nata non esset ita bellum Troianis ob Helenam non intulissent. Semper: non solum in principio, sed in toto poemate.

Nonsecus ac notas et res cognoscuntur cκ caussis mo-

merus autem, quasi res per se notae sint, caussas relinquit. Incipit enim liadem ab Achillis ira: quasi de Graecorum profectione adTroiam ob Helenae raptum, de annis nouem in colesto iam transactis, ignoret nemo. Deserat tractata nitescere, e . dixit iam,

Nec circa Milem, patulumq. moraberis orbem

Atque ita mentitur uerbis falsa remiscet mentitur poeta, sed mendacio tamen ueritatem imitatur scribit enimuerisimilia nisi si uelit, nimio uariandae rei studio, delphinum siluis appingere, fluctibus aprum: de quo uitio sui radictum est ueris Ma miscere ueris salsa, non modo poetae licet, uerum etiam, si poeta esse uelit, necesse est nam, si uera tantum scriberet,historicus esset,non poeta ideo sunt, qui Lucanum, qui Romanam historiam uersibus exposuit, poetarum numero excludant. Aristotescoctiam, qui non imitetur, ac fingat poetam esse negat: ideo non esse locum Empedocli inter poetas, quia res naturales carmine persecutus est qua ratione Lucretius in ordinem poetarum reci-

62쪽

recipiendus non uidetur. remiscet: non uno, sed pluribus locis. Primo ne medium medione discrepet imum notat Homeri summum, ac singulare ingenium 'ui, cum ueris ad misceat falsa , dissimilis tamen nusquam sit uel quod assequatur ingenio, ut falsa non discrepent a ueris iuel quod in omnibus argumenti partibus decorum conseruet, ut cum sapientem Nestorem, lyssem astutum, audacem Diom dem , iracundum, inexorabilem, acrem Achillem, sortem Aiacem fingit neque solum hominibus, sed rebus etiam, quod cuique debetur, id attribuit.

Sessuri , donec cantor, V plaudite, dicat: Aetatis curvique notanaesunt tibi mores sMobilibusq decor naturis dandus, ct annis.

Reddere qui uoces iam scit puer, pede certo Signat humum te iit paribus conderis iram

Coinit , ac ponit temerea μή mutatur in horas. Imberbis iuuenis , tandem Gistode remoto,

Gaudet equis, canibusque di apris gramine campi, Cereus in uitiumsecti monitoribus ster Utilium tardus prouisor , prodigus aeris Sublimis, cupidusque, . amata relinquere pernix. Conuersi urijs aetas, animusq. uirilis Querit opes .s amicitias , inseruit honori scommisisse cauet, quod mox mutare tiboret.

63쪽

ALDI MANUTI P. COMM. 37 ulta senem circumueniunt incommodas uel quod Querit , mouentis miser si ei, ac timet uti, Vel quod res omnes timide , gelideq. ministrat , Dilator spe longus, ineri, avidusq.futuri, issicilis , querulus ludato temporis acti

Se puero , censeo , castigato rum. ulta ferunt anni uenientes commodasecum, Multa recedentes ad union ora emisso undentur iuueni partes, pueroq. uiriles: Semper in adiunctis , aeuor moralimur aptis.

EXPLANATIO

Τ, , quid ego, populus mecum desideret, audi: Si mihi uis, ac populo tua poemata probari; quid uelimin co

gnosce.

Si plausoris eges aulaea manentis, se usique

Se uri, donec cantor, Vosplaudite, dicar:

Aetatis cui que notandisunt tibi mores ;Mobilibwq. decor naturis dandus, annis Qui suis comoedjs , aut tragoedijs plausum quaeritusque ad fabulae finem , suos cuique aetati mores,& naturis decorum tribuata Siplausoris eges qui eget , is cupit, 'uaerit si plausum , inquit, dari a populo cupis nam plausus approbantis est , sibilum respuentis. aulaea manentis qui libenter spectet ad exitii fabulae quod sequentibus uerbis explanatur. Aulaea tollebantur consecta fabula de quo sic Cicero in oratione pro Coelioci Mimi ergo es iam exitus , non fabulae in quo cum Dusula non inuenitur, fugit aliquis a mambus, deinde scabella concrepant, aulaeum tollitar. De aulaeis Donatus

64쪽

natu hoc modo Auue inscena, in terra sternuntur . qui picyas ornatus erat ex Attalica regia Romam,sique seria- ius pro quibus sparia posterior aetas accepit. Sessuri sic Lbant, ut dixi iam , spectantcs in orchestra, plabs quidem in superioribus, equitcs in inserioribus quattuordecim uradibus post legem Rosciam . nam antea cumplcbe permixti sedcbant senatores in orchestra. - cantor is , qui ultimus loquitur in f,bula: qui uocatur Cantor quod recitabantur omnia cum tibicines, cantu, motu coaporis. In quo illud sciendum , quod lib. via Liuius docet. ii quis in scena solus ageret, non ipsum cecinisse, sed canticum cgille ubi hiero dili, uel plurcs loquerentur, quae ille diuerbia uocat eosdem Megisse,& recitaste. alterocia in sermonem xcipiciate, quiescendi spatium dabatur,ne uocem assiduus labor obtunderet quod Livio Andronico cum euentilet, puerum ad canendum ante tibicinem statuit: mox ipse canticum egit aliquanto magis uigente motu .PI odite modo dicebant Plaudire, ut in Andria, Adelphis Trercnt ij rriodo Vos valete, se plaudite in inreliquis eiusdem comoedijs interdum , Plausum date, aut alio modo, ut apud Plautum Quinctilianus lib. v 1. Ances commouendum theatrum, cum uentum es ad ipsum illud, quo ueteres tragoediae, comoediaeq. clauduntur, Plaudite

Iirtasse de ueteribus Latinis i agoc dijs Quinctilianus locutus est: nam Graecae , quae exstant, Ac schyli, Euripidis, Sophoclis, quos tragicorum antiquissimos fuisse exstat, hoc uerbo, Plaudite, non clauduntur,ac ne Latinae quidem , a

Sciaeca scriptae. Mobilibos ut enim fluit aetas, ita naturae mouentur,

ac mutantur.

- decor id quod decet, decorum. Dem de quattuor actatum Morcs ,δε naturas subiunxi ut iiij poeta ne

-suer puerum uocat a prima aetate usque ad illud tem

65쪽

ALDI. MANVTII COMM.

pus,quo paedagogus dimittebatur: qui erat annus x v II. tunc enim togam uirilem stimcbant. Cereus in uitiumsiecit ita flexibilis ad uitium, ut, quocumque uelis, ficetitur, iungitur cera. -sublimis adolescentulorum hic mos est, ut sublimes efferantur , quia conspici magni fieri uelint. cupidine iacile cupiunt in , quod cupiuerunt ast cuti , statim contemnunt. - ministrat exsequitur. 'Horim longa pe ducitur es& ideo differt, quia sp rat agendi tempus sibi non defuturum: cum tamen ci diuturnam spem aetas morti propinqua non concedat. Semper in adiunctis aeuoq. morabimur aptis puero, iuueni , uiro, seni dabimus a parcis, quae cuiusque aetati

adiunctae, atque aptae vidcbuntur

A agitur res in scem , aut acta refertur. Segnit s irritant animos demissaper aurcm,

quae t oculissubiecta sidelibiis, quae I sibi tradiissectator non tamen intus Digna geri, promesi sic enam multaq. toIs

Ex oculis , quae mox narret scimia praesens. pueros coram populo medea trucidet, Aut humana patim coquat exta ne rius Atreus; Aut in avem Progne uertatura Cadmus in anguem. uodcumque Liendis mihi sic , incredulus odi. ue minor , Neu sit tunc toproductior actu

66쪽

A agitur res in scenis, aut acta refertur Quid cuiue conueniat aetati, iam ostendit nunc, in scena quaent agenda, quae ue dicenda tantum, non etiam agenda, aggreditur docere. - acta refertur non enim filios Medea trucidat in sc na , sed aliquis id ab ea factum exponit: quaeque sunt huius generis, ab oculis poeta remouet. Segnius irritant animos demissa per aurem minus animos commouent, quae audiuntur, quam quae spectantur: quaedam tamen subijci oculis non oportet.

et quae

I sibi tradiissectator quae spectator per se cognoscit, a se ipso traditi, idest ab oculis suis , non ab aliquo, cognita , qui actam rem reserat , ut pueros a Medea trucidatos,&eiusmodi.

non tamen intus

Digna geri promes inscenam quae intus , idest procul

ab oculis eorum , qui spectant, agenda sunt, ea ne agantur in scena.-facundi praesens adsit facundit, non res adest narretur, non agatur nam , Praesens , dixit, ut rei opponatur non praesenti, sed intiis actae. -paiam: in scena. exta quae patri Thyesti comedenda apponat . Atreus iratus in furens ob uxorem, a fratre suo Thyeste uiolatam. Progne Terei , Thracum regis, uxor, Pandionis Atheniensium filia: quam in hirundinem conuersam esse, uidius finxit lib. vi Metam. Cadmus Acron ait Cadmum, quia draconem occidisset Marti consecratum, in anguem esse conuersum Modcumque nendis mihisic incredulus odi quodcumque

67쪽

que ostendis tale, sic actum non credo, quia non uid tu natura pati, ut tale quidquam fiat iniri, id est rch-cio, 'sipernor nam OH ad Medeae quidem, Atrei immanitatem reserri potest, ad Prognem autem, Cadmum non potest, quorum conuersio misericordiam potius, quam odium, parit. quaepsi uult ut iterum agatur nam nisi, cum acta primum est, actus quinque habuis et non posceretur a cli-pido populo. reponi in scena iam spectata iterum oculis subijci.

Inciderit, nec quarta loquipersona Aboret. Mucioris partes chorus, Ociumq uirile

V efendat, neu quid medios intercinat actus , God non proposito conducat, di haereat apte. Ide bonissuratque in con ietur amice Et regat iratos, , me eccare timentes e

s dape laudet mense breuis, Isalubrem

Justitiam, legesque s apertis otiaportis e Ille tegat commissa, deosq. precetur, e iret, Vt redeat miseris , abea ortuna superbis. Tibi non, ut nunc, oris halco uincta tubaeq. Memula, sed tenuis, simplexque foramine pauco,

Ad irare adesse choris erat utilis, atque, Nondumssi si nimis complere sedilia ratu:

Q anepopulus merabilis, utpote paruus, Elfrugi, castusque, uerecundus1 coibait.

68쪽

a IN. HOR. ART. POET. Postquam coepit agros extendere uictor , , urbem

Latior amplecti murus , umoq. diurno

Placari Genius festis impune diebus: Accessit numerisq. modis q. licentia maior. Indoctus quid enim saperet , liberq Lborum, Rusticus urbano confusius, turpis hone loqSic prime motumque , se luxuriam addidit arti Tibken , traxitq uagusper pulpita uectem. Sic etiam sidibus uoces creuere seueris, Et tulit eloquium insentum secundu praeceps sVitiliumq fgax rerum diuinafuturi

Sortilegis non diserepuit sententia te bis.

sis deus intersit, nise dignus uindice nodus Incideriis nec deus in scenam inducatur, nisi dissicultas inciderit eitismodi,ut ope diuina indigeat Vindex enim

est , qui liberat dri discili re , quasi nodo soluto , uindicat Aristoteles locum machinae, id est deo, qui machina in scenam caelo demitti uidebatur,concedit in js tantum rebus, quae sunt extra fabulam , uel praeteritae , vel futurae, quas ut homo sciat, serri non potest. Cicero lib. I. denat. de Ut tragici poetae, cum explicare argumenti exitum non

potesis, confugitis ad Deum. Et Polybius etiam lib. 1 H. nec quarta loqui perfna laboret eodem congressu potest , inquit , interuenire quarta person, sed parum loquatur . id enim significa , Loqui non laboret quod a Sophocle obseruatum . nam in comoedia saepe non quarta solum, sed 'vincta persona, licet paucis uerbis , loquitur. Pertinere autem uidentur haec Horatij praecepta ad tragoediam , non ad comoediam cum sequatur illud, Auctoris parteό

69쪽

panes chorus Ussiciumq uirile Defendat quod ad comoediam, quae choris caret , referri non potest. Auctorispartes chorus, of ciumq uirile Defendat Auctor is est, a quo fabulae argumentum nascitur, ut apud Sophoclem Aiax Electra, Oedipus apud Euripidem Hecuba, Orestes fabulae enim caussa, quasi fons est chorus autem uel ex populo icti eius familia, qui fabulae auctor est, constat debet igitur sui principis uel populus, uel familia partes defendere , eiq. fauere , in calamitate misereri spem a Deo poscere in simul iustitiam, ac leges tueri; quod uirile ossicium, quasi uiro dignum, Horatius uocat Chorus apud Graecos non in scena,sed in orchestra canebat quod Vitruvius lib. v. cap. 6. I. clarissime, nec obscure Aristoteles demonstrat in Arte poetica,

sum actionem chori diuidit in tres partes, primam πάροδον, alteram αἱ μον, tertiam κυμον nam, cum de tertia subiungit, ρηνου κυνα χοροῦ, - ἀποσωῆς, non esse chorum in scena

tignificat. Apud Romanos autem, ut ex ijsdem Vitruvij locis colligitur , chorus 4 omnes artifices agebant in sc na. Orchestra uero dicebatur locus prope cenam, in quo

erant sedilia senatorum mansit enim Graecum nomen de

loco scenae proximo, licet saltatio in scenam translata esset. neu quid medios intercinat aetim, Ust non proposito conducat, se haereat apte Intercinere, non canere, chorus dicitur: quia distinguit actus fabulae cum necessariam fabulae personam non sustineat ted adicia Xandos spectatorum animos inducatur quod cum ita sit, nihil tamen ab argumento seiunctum debet intercinere, sed

uirile ossicium tueri: quod quale sit, sequentas uersus osten

dunt.

Iste boni aveatque se consilietur amice Potest quaeri, utrum e buxo, an e canna factae tibiae sint. Ouidius lib. VI. Fast & Seneca in Agmemnone de buxo consentiunt:

Plinius autem , primum ex arundine omnes , deinde sacri- is case

70쪽

ficas e buxo, ludicras e toto, ossibus asininis argentoq. faetas, lib. xv I. cap. 35. perspicue demonstrat. itaque distingui fortasse ita licet ut sacrificiorum caussa e buxo semper fuerint, ad ludicras autem res primum ex arundine, dcinde eloti, ossibus asininis, argento sic ego mihi uideor ex Pliniiverbis posse conij cere nam , quod Seneca dixerit, Tibi mulli ora tibia buxosollemne canit sacrificam potius , quam ludicram,tibiam significauit; cum in eo loco Iunonem chorus alloquatur haec omnia fieri a choro, qui Euripidis Sophoclis tragoedias accurate legerit , ani

maduertet.

- apertis otiaporriso pacem quia clauduntur in bello

urbium portae. Tibia non, ut nunc, orichalco uincta tubaeq.

Aemula Vetus tibia rebus quattuor ab ea, quae postea inducta est, differebat, quod orichalco uincta non erat, quod tenuis , quod simplex, quod paucis raminibus . orichalco notum aes , aurei coloris quod in tibia e petuum non fuit sed pro eo successit argentum sic enim de more suorum temporum Plinius testatur. uincta alij duo signa conlucta suisse existimant, iit maior esset tibia , eaq. orichalco deuincia alij, Vincti, accipiunt , pro tecti quod placet. tubaeq. Aemula uel quod tuba ornaretur orichalcho; uel quod maiorem ederet sonum; uel ob utramquesaussam: ut posterior tibiari in orichalcho, in sono clariore tubam

imitaretur.

- tenuis ut tenuem sonum ederet, tenui spiritu in te

nuem cauernam recepto.

mplex non orichalco uincta: foraminepauco quattuor ad summum braminibiis postea , ut sonus uarietate maiore delectaret,plura foramina sunt excogitata. De Tibi js autem satis abunde diximus in eo Commentario , quem ad te, BARTHOLOMAEL CAPR, , de