Lælii, siue Monarchi duo, Ventura CÅ“co Academico Trauagliato authore ..

121쪽

D Coret scarp. HIs T. DIA L. etine accusaret, & nostris quoq; temporibus laceratur. Verti ut dicere coepera ingentis cujusdam dissicultatis historia conscribere putadum est, quod vel exco quis facile coniiciat,qudd cum scripserint multi, pauci tamen reseruntur in album,3 ut ait Cicero sero admodum cum apud Graecos, tum etiam antidRomanos aliquod lumen accepit historia persecta tamen, suisq; coloribus insignita, nec M. quide Tublii credebatur aetate. Itaq; cum ab illo peteretur historia, atq; aded flagitaretur, consessus est maximi laboris opus esse seq no prius historiam conscripturum affirmauit, quam otium esset assequutus Putabat enim totum alannum,omnem l inclis aciem historiae tribuendam esse, siquis tanto muneri par esse denique vellet. Sare vix orator, qui in sero sit Versatus,& causis, reperiatur qui operam historiae dederit.Opus est enim acerrimo ingenio, maximoq; iudicio, atq; acutissimo, rei militaris peritia, ut siquid vel accusandum uerit, vel forte laudandum scienter facere possin, ne si quando militiae peritus legerit, vel forte Imperator, vel Ductor exercitus, alter iudicetur Phormio delirus senex apud Ephesum Hannibali. Iam maris, terraruinq; descriptionem,

gnoscendam quis dubitat historico cum loca sint fi equentissime describenda: demonstranda regio-

122쪽

nes exponendi situs quae sunt omnia dicta cultatis maximae dc quoniam peragrare uniuersatio possumus, plurimis authoribus colligenda. Qua in re illud mihi videtur odiosum, quod opinionibus eriatur,&non est facile inuenire cui credas. Itaq; Dielatore Caesarem, quem costat nullum locum historia reliquisse, caeteros ab scribendo deterruisse iactabant amici si vixisset plurima mutaturum, quae ab aliis accepta retulerat in comentarios, S ille quidem scribcbat sua, unde facilis est coniectura, quam sit difficile S aliena , 5 multis seculis anteacta memΟ-Πae mandare; quae non ea mente dicuntur, ut dete

reantur homines, alienenturq; ab historia. Sed ut intelligatur nil magnum, atq; praeclarum sine labore maximo contingere mortalibus voluisse superos, quod paulό supra nobis cli memoratum Adde ea esse vulgo carissima, quae dissicillime comparantur. Itaq; cariores diuitias habent qui suo marte suoq; compararunt sudore, quam qui partas a maioribus acceperunt. Sed historiae dissicultas ex his patebit liquidius, quae infra dicentur, ad quae iam videtur properandum. Sine oratoris biIssoriumscribere.

MAR C VI Tullius non oratoris modό, sed sui mi etiam oratoris historiam conscribere testatur es.se, cuius apud me quidem plurimum valet authorti

123쪽

DE CONICRI P. His T. DIAL. Itas experiamur igitur quidnam ab oratore mutue tur historicus aperire; es memoriam quidem omittamus quae licet ab arte proficiscatur maiorem vim, atq; aded uitam, neruosq; omnes natura debet, quata mea abundare historicum, necesse est, que multa legisse decet, meminisse plurima, ut si res desiderare videatur gestis gesta,hominibus homines, tempora temporibus ne tat, sumptisq; aliunde exemplis

suam muniat, ac sulciat historiam. Sed haec tum maxime tractabuntur, cum praecipere superis coeperimus annuentibus. Pronunciationi certe non eget,

non eli enim eadem scribentis, recitatisq; persona; nec ita hoc accipi velim quasi actionem auferam ab hist orico; omnes enim homines quae senti ut, quaeq; dicenda censent optime dicere velim. Sed nihil ad id, de quo agitum,non enim actorem quaerimus, sed scriptorem, qui cupiat sua propagari monumenta, qui posteris se commendet non lingua, sed si plo .Reliquae sunt partes artis Rhetoricae tres, vel certe ratoris ossicia, Inuetio scilicet, Dispositio, flocutio, de his nobis habendus Germo, de quatenus sui sint historiarum artifici demonstrandum. Videtur autem quibusdam inuentionem nihil cola ferre ei, quem instituimus. iam enim inquiunt cum scribere caepit, delegit historiam sibi rerum certe gestarum narrationem,quid huic opus est inuentione orator in a cum

124쪽

13 VANTVR Cog cI cum ad eum causa deler cur inueniat oportet argumenta, quibus se probet, quod defendendum suscepit, coilitisci quae ab aduersario dicuntur. Adlu vcquo pacto poti,isenum eXOidlatur, narret, Oueat auditorem, ato delectet, liorum nihil praestare oportet historicum rei gestae narratorem simplicem, atq; purum: nullus i :i ur huic usus est inuentionis Sane qui haec dicunt nudam historiam, ac desti l tam nobis in medium afferunt, non modi; non comptam, sed ne totam quidem. Nos crό, qui eam Ornare volumus sorte dicemus historico non eandem, atq; Oratori inuentionem esse, nullam tame esse onminone rabimus. Nam de consiliorum rationes historico sunt reperiendae ct frequentius tendum conietactura, quare quid factum, aut non factum sat, quid fieri potuerit, praeititeri due, vel certe non fieri prae

terea quibus legibus vitari aliquid, vel certe accersi potuerit, quae Omnia ad inuentionem constat esse reserenda.Equidem ita puto peritum artificem, etiac iis, qui manu, set hilarioq; quaestu sibi victum parant, aliquid semper inuenire excogitatum, atq; meditatum, d eo quod inuenerit maxime gloriari. Noergo exactam illam oratoriam Piuentio iacia hoc loco quaeramus, sed tamen inuentioni expertem nostrum scriptorem se nota patiamur. Sequitur D

spositio scriptori maxime necelsaria, quam tollO-

125쪽

catio laem adpellamus, haec mirum in modum illii strat historiam. Vt enim si ornatam copiosamq; domum spectatura admittaris, ubi omne suppellectile distinctam, aurum, argentum, ebur, purpuram, suis quid i locis appositu cernere possis ii consideres accuratius omlaia, sciasq; quati opes ille sint faciundae. Sic ubi historiam non consusam, no permiXtam, nec perturbatam legeris,& ex scriptoris labore, Ddiligetia fructum tibi coepisse videaris.Nam ut corpus ebris non satis appositis turpe videtur; sic historia si non sunt singula ordine, modo locis digesta displicet, atq; negligitur Sed haec quemadmodum, sua periora ad pKxceptionum locum tempusq: disserantur. Accedit Elocutio res multiplex, variis implicita quaestionibus Solet en in dubitari quibus, qua te laus distinguenda sit historia lis ori amentis,

quae vocatur Σλ μ τ . Ad haec denumeris u*is Gnaeci appellant quaeritur quibus, quando, quousti; usura sit historia iam sintne conciones integrae historiae adiicienda , dc utrum sint omni decoranda arti siclo, qu: prosect6 videtis quam longa sint oratio ne tra ianda. Vereor Vti . iaci an pr: dem nausea vobis fecerit oratio nostra quam ob rem si vobis modo videtur, in allud tempus uae,cstant reiician

sponderiat ne ante csisterem, quam istoriam ouod promiscrana

126쪽

1 VENTVRAE COECI promiseram explicarem collegi ipse me,atq; par bo inquam, quando ita obstinatum animo est de cum parum inter quieuissem, sic dcimid coepi.

Fis V R Ad quas vocant, vel exornationes orationis ad eum finem adhibitas arbitror, clarissimorum virorum authoritate fretus, ut quasi luminibus quibusdam distinguerent orationem . quemadmodum gemmis sepe distinguitur aurum caputq; δ colluornant mulieres non sine maximo virorum intertrimento, dispendioq; domus. Erant in eo conuentu nonnulli coniugio deuincti, in quos caeteri omnes non sine risu oculos intenderunt ego verό, ac si nihil dixissem, quod ad quempiam priuatim attin rei dicere perrexi. Quid obsecro vetat luminibus iisdem historiam,atq; orationem illustrari cum praesertim ne cogitantibus quidem nobis sese offerant vltro figurae,irrepantq; in orationem Mihi enim M. Quintiliani sententia probatur, qui ait nullu verbusne figurasiturii, si modὀ superstitiose quaeratur.

Veru haec nimis acuta uel indagatio,vel in uesti alio superstitione no vacas est omnino praetermitte da.rabularu.n.est,declamatiumq; pueriliter oratione uniuersam implere figuris Sicut igitur facie dus est oratori modus orationis illuminadae, sic etia historico. Ecqueadmoduin omnibus rebus quid maxime deceat spectari conuenit, sic in hac etiam, in qua nisi

127쪽

D CONscRIE. Has T. DIA L. decorum serues, nimiae diligentia non vitabis vituperationem, quae non minor est quam negligentiar: de in finitimum incurres virtutis vitium deceptus specie recti oportet enim ubiq; dc nosse,& tueri mediocritatem Figuris igitur utatur historicus, sed moderatius, ut illustriorem orationem reddere, non amtificium olletare, explicare suppellectilem opes suas

proserre voluisse credatur Venit autem in dubium an eisdem figuris, cademq; omnino ratione Utenduhistorico sit, atq; oratori , sane ut in pauca conseram, no video quas alias sibi comparet figuras historia nisi sit oratoriis colenta utitur tamen quibusdapaul liberius, S luxuria nonnunquam, Ut propemodum ad poeticam libertatem accedar. nam dosi equentioribus metaphoris utitur, 3 unitatis numerum pro multitudinis ponit. spargit crebriores sententias, quarum ipsa rei gesta narratio suppeditat

occasionem . Iam τῶν πνιβατῶν maior est copia,

causam praeceptiones ostendciat, exempla si mox d inter figuras numeranda sunt sese liberius dant

obuia Praeterea, interponuntur narratiunculae

breues, quas quidam adiiciunt figuris. digreditur, 3 hil foricus cum res, locus, au aq; poscit, quod seo loco docebimus. Sed qu id ad figuras attinet 5gum citet exponere, petatur a rhetoricis libris: carsi usum requens lectio multis critus, quam cuiusuis apericl

128쪽

, VsNTVR COECIaperiet praeceptio. Mihi quidem certum est digito monstrare sontes vestrum erit haurire, si modis vel historias legere, vel lectas perpendere volueritis mihi quidem non tam ipsa lectio utilis esse videtur dicere volenti, quam examen,atq; ut sic dixerim pedi pensio,quam licet imitari tantum igitur de figuris, nunc adnumeros transeamus. si primum illud vos monuerimus non exaetam, atq; absolutam a nobis traditionem expectandam sed viam, quae vobis inquirendi rationem aperiat, ut ad cognoscendum,&iudicandum non hospitcs accedatis omnino, sed feratis prae uobis aliquod lumen, sed ad numeros iam

ueniamus.

F, Ulla uua stomacho ade duro, sic ad se cibi

genus parato,Vt neq; in oratione, uec in historia,

meros desiderarint oem copositionis gratiam sustulerint fluetia, uagas appetiuerint cuncta, vel quia nihil rectsi, egregiumue putabast quo aspirare quoq; peruenire ipsi non possent vel quia ut paul ante diceba,nullis non sunt pulis contenti; & tamen har eignauia animorumq; imbecillitate non mo id tegere, ac dissimulare, sed etiam ratione firmare nituntur alunt enim naturam optimam ducem omnibus in rebus esse sequendam, quae si blandimenta verborum, apparatula istiorationi probat ci, a prima, tenera i aetatula hominem sic instituisset, ut optinio loqueretur,

129쪽

loqueretur, qua ratione cos non intelligere miror omneSartes, omnem industriam tolli. Cur enim pingitur dicat aliqui. Docuisset enim si probasset natura, atq; Omnes quidem homines docuisset. quartamen opima , atq; mitissima parens mortalium mentes ea diligentia consecit, ut ad plurima percipienda, inuenienda, cognoscenda, quae prius latui Csent aptas, idoneasq; produceret. Verum hos ludere sinamus. Sanquam alia sulciuntur ratione, dicunt enim grauiorem sic lectionem expetere, rerum non verborum gratia decebat tamen eos considerare allici verbis legetium animos ad res comaoscendas, perquirendas, memoriaeq; mandandas . si

enim ut inquit Fabius ipsum aurium vestibulum of

fenditur, mens negligentius attendit, respuit nonnuquam, atq; repudiat, 3bsaciata reiicit. Huc accedit quod connexa, colligata, coniuncto viam faciliorem ad intelligendum pandunt, ac patefaciunt. Sunt alii, qui numeros quidem cum historico, tu mitiam oratori largiuntur nullum tamen delectum habent, habendumve putat cadit enim inquiunt sua sponte, nec nobis qui de sentietibus oratio numeroScquasi ducat ipsa natura; nihil opus est artificio, nihil studio; quos refellit clarissimorum virorum aut horitas, ipsaq; consuetudo, qua compositionem, alionis admiratur siue legenda, ni caudienda contin-

130쪽

3 VENTUR E COEGIgat oratione delectari quas ob res demus historico numeros, et illos qui dein oratorios, atq; haud scio an latior sit in hoc genere historici, quam oratoris campus. Cohibet enim habenas orator in iudiciali

oratione:nc contorquere iudicis animis, ne peruertere velle credatur; abstinet numeris igitur, vel occultius utitur Historicus cotra excurrit latius, totamq; dicendi rationem ad delectationem conseri Uerun- tamen, dc in hoc etiam tenendum est medium, ut a

sectationis suspitio vitetur, diligentia curaq; laudetur.Non enim minus accurate oratio tracta liquam

historia videtur, nostro pra sertim tempore, quo delectatur homines illecebris.itaq; laudantur quidam historici, atq; leguntur, suntq; in honore sammo, quos indignissimos lato nomine iudicasset vetustas.

δ hi quidem, non quόd LP meroSe loquantur in honore sunt, sed quod vim quandam naturae tu Xuriantis exerceant, δί affectata quadam acie loquantur tumentes admodum quam orationem affluentem, atq; luXuriantem vulgus numerosam Xastimat.

Nos verit, ut segetum luxurie, sic orationis rescindi volumus, ut meliorem frugem in animis pariat, iudici fretis, di a sermonis natura minime discedentiatibus. quanquam scrupulosum hunc locum esse censeo; nam qui nouitios hos mirantur scriptorcs, rude me dicent, atq; ignauum, mecumq; vel iusto sacra

mento