Lælii, siue Monarchi duo, Ventura CÅ“co Academico Trauagliato authore ..

131쪽

D CONs p I p. HI si DIAL. 3smento pugnabunt,vel ex iure inanti consertum in iudicium trahent, ludd in optimos scriptores irruerim, d quae non intelligam , de quibusq; iudicare non possim,sim ausus vituperare Erunt sorsitan mitiores alii, qui mihi concedent veteribus scriptoribus palmam essedandam, verum agerent ut omnia mutantur tempor sic eloquentiam diuersis aetatib. varias coepisse formas,&eos de saepe homines aliter, alias&dixisse, descripsisse nos igitur inquiunt illo enere delectamur eloquentiar, nec persectius desideramus ego ver cum prioribus no pugnabo quili potius vadimonia desera, alteros veris facile patiar hac eloquentiastui,animorum tamen imbecillitate reprehendam, quόd meliora non curciat, vel assequi se posse nondum experti dissidant hic nescio

quis externae filiis, qui aderant nunquamne inquit luxuriatem orationem affluentes laudabis ego ver inquam in adolescente probo,qui adulto iam iudicio an putare multa poterit,et superuacua resecare, itaq; M. Tullius affluentem ait orationem illam suisse, qua Sex. Roscium Amerinu parricidii defendit, quem postea c5s a Romam ex illa nauigatione reuersum, in qua Rhodi clarissimo dicedi magistro operam Molonis Apollonio dederat,aded mutatu, ut affirmat Plutarchus suum Ciceronem Romamno co nouisse, de genus quidem illud dicendi Asa a ticum

132쪽

3 , VENTVRI COEcrticum fuerit licet in sua ratione perfectum, nunquatamen Atticis probatum fuit. Sed iam satis digressi sumus, quod enim de oratore dico, de historico sentio, immo maiorem diligentia in scribe do, quam in dicendo adhibendam opinor dicta praetergrediuntur aures ut negari saepe possintnscripta posteritati

mandantur,& satis prouisa creduntur numeros igitur sequatur historicus cum ornatu causi, tum etiadelectationis Abundet, sed non cXuberet oratio, ita ut quod medium est tueamur, resecemus superflua. numeros vero quisnt probandi ab Aristotele M. Tullio, caeterisq; tum graecis tum latinis scriptoribus, qui Rhetoricam artem tradiderunt censeo mutuandos nobis loca monstrasse sat erit. Jaarritamen illud solet, quod nobis tertio loco in locutionis ratione propositum suerat disputare. sine in historia cocionum aliquis usus, quibus maxime hortari, dehortariue exercitus Imperatores consueuerunt.cuius disputationis unde nobis videatur ansa suscepta altius est repetendum. Si enim uniuersa historia narratio est , qui potest oratio suis partibus, membrisq; costans interponi j videtur sane id,quod philosophi fieri posse negant, corpus corpore penetrari, integrum enim quiddam oratio, corpusq; persectum habetur. Ad haec, si quidem superuacuum omne vitandum est, num non sufficiet hortationis

summam

133쪽

summam, argumentumq; narrasse praeterea cum nobis it costitutum numeris illustrari historiam oportere latcs, deliberativa oratio suasionem, dissuasionem l continens, aliquanto etiam quam iudicialis numerosior iisdem ne numeris, quibus historia, an aliis ornabitur orati, diuersis certe nequit. Si cis de utare, cauedum est certe ne lectore fastidiat oratio, neue nimio plus quam decuerat videatur affectata Grauissimus etiam author Pol ibius multis sane verbis contendit orationes historiis non esse miscendas; aduersatur his tamen consuetudo. QuotvS.IJ. quisq; historicus est paul laudatior, qui non concionetur qui pulchrum, dignum gno existimet ImperatoreSconcionantes induceres multum enim ardorem, vim magnam oratione legentibus adiici putat. Existimant deinde ad consilia cognosce da, ingeniaq; cum hoperatorum, tum militum prodesse plurimuquasi ante oculos orantem statuere Imperatorem.

Nam si poetarum carmina compellunt hominc ut sese morti libenter offerant vi quadam, atq; suauitate tracti, quod de Tyrtaei versibus Leonida illum seniorem Spartanorum regem iudicasse serunt.cur no idem si iciat oratio Sed dicet sorsitan aliqui , prosint illa quidem tum cum res agebatur, nunc cr6- cum res gesta legatur , quid opus cst animorum a dore Quid violentia mentibus inscrtur hic sanc

134쪽

VgNTVRAE COEGI non videt historiam a se inutilem, ineptamq; seri. non enim legimus ut telectemur, sed propterea res gestas cognoscere volumus, ut imitemur quae imitanda iudicauerimus, vitem usq; contraria. Itaq; legendis historiis, di ad patriam defendendam incendimur, Jc militandi flagramus desiderio,& in ipsis praeliis eorum, qua legerimus recordatione hortantem nobis proponimus Imperatorem, audentiusq; vel invadimus hostem, vel propulsamus Hominis est sane miseri, inanis, atq; ieiuni solam ex veterum lectione captare delectationem, auriumq; atq; animi voluptati seruire, nulla penitus ratione utilit iis habita Si meum igitur arbitrium sententia loco accipiendum putatis, consuetudini parendum existimo de quoties res desiderare videbitur conciones Imperatorias interponendas non dubito Puto tame quemadmodum in caeteris rebus, sic desin hac ipsa delectum habendum, modumq; ponendum. is enim crediderit clarissimos historiarum scriptores nullo consilio has integras orationes scripsi se'illarum vix attigisse summas, in quibusda satis habuisse dicere hortatum esse milites ImperatoremSQuea in re quid obsecro praecipiam S cum sit totum iudicio, prudentiaeq; tribuendum Ssed tamen loci, temporiS,Occasionis, personarum, dignitatis rationem habendam iudico, ingenia militum consideranda

135쪽

D CONscRI p. His T. DIAL. 39da, hostium vires, atq; sicultates, ut inde quo pacto cum exercitu sit agendum prudens Imperator intelligat. Scio ego plurimos mihi assensuros non esse. csto enim inquiet demus hoc tibi,habitas apud exercitum orationes, quemadmodum tunc ad inflammandos animos pro secerint, legentibus etiam post tot conducere secula. 'id quae habita sunt ad populum orationes j quid quae in senatui ego ver maxime utiles Remp. praesertim administraturis istiusmodi arbitror orationes, cum quibus artibus tracta dus sit populus circumagenda multitudo cognouero, qua ratione concitandus, vel contra flectendus, ac deterrendus. ego quidem de meo sensu, iudicioq; verum vobis palam confitebor. Cum Demosthenis orationes illas, quibus in Philippum magni Alexandri parentem concitauit Athenienses lego, ignosco populo qui se tam periculos bello vi orationis in plicuit. Ade me mouent, incitant, impellunt, libenter :d suadenti Phocioni orationes eaerem, quantum inter utrumq; intersit oratorem inspecturus. Visne igitur quispiam sorsitan dixerit inflammari ad deteriora populos, periculos turbari consiliis orationis incendio deprauariSimmo laborueuentu discere nostros homines cupio, non ita se

dedere orationi oportere, Ut non cXaminentur vires

propriae,perpendatur facultates, considerentur xi

136쪽

VENYvRI Coycrtus, casus praeuideantur, omnia praeparentur, quaerem conficere posse, aut non posse cxistimabuntur. Nihil ergo ad meam non transferam utilitatem, tenim medici causas morborum accuratius perspicietes medentur; sic ego eorum,quae historia perceper quanquam ab historico mihi traditas ex ipse tamen sente purius, liquidiusq; hauriam,quarum plereq; in senatu, vel apud populum habitis orationibus continentur. Sed fuerit opera pretium quae 5 tradicuntur,quae supra sentana is memorata dissoluere. Vt quoniam consuetudini obtemperandum ducimus, non vulgi auram sequuta, sed rationem habuisse ducem videamur. Iam igitur primum omnium, falsum illud se constat, quod quidam assirmant, addi nouum historiae corpus, cum vel concio adiiciatur, vel oratio. Etenim cohortationes, quibus incitantur, deterrenturiae, atq; coercentur vel milites,vel populi nemo negat historia maxime'

propria esse quid ergo interesta latum quόd pluribus, paucioribusue verbis, ornatius, vel contra traduntur.est enim idem sere ipsa imitari verba, quae concionator habuisse credendus sit legentium animos commouere, lautiorem suppellectilem ostentare,atq; ut alias diximus leuare nouitate molestiam,

ac facietatem, historiamq; distinguere quasi splendidissimis quibusdam gemmis nam quod ad nume

137쪽

D CONICRIB. Is T. DIAL. Iros attinet id enim secundo nobis obiiciebatur loco quid obsecro prohibet, quominus cxultet scriptor, vehementius flagret, si ita malunt lasciuias cum praesertim corrumpendae concionis sit omnis

adempta suspitio. Ego scriptori cocedendum existimo, ut Omne eloquentiae vires in concionibus imitandis est indat: modό locorum, temporum, hersonarum, ipsaru deniq; causarum habuisse ratione intelligatur. Sed haec satis, ut opinor, sunt nobis explicata,& forsitan vagati plus aequo censebimur illud ver i quaeri solet:quibus nam verbis utendum sit historiam scribenti, vulgaribus ut aiunt & nostratibus, vel certe oratoriis.quae mihi sane quaestio ludi cra videtur.quis enim dubitat optimis, atq; lectissimis utendum esse scriptori, perspicuis tamen usuq; receptis scribimus enim ut intelligamur, neq; Volumus in verborum aucupio laborare lectorem nec interim placet eo historiam labefieri sermone, quo utuntur seces hominum, atq; ciuitatum illa Marci Quintiliani ratio certe probatur, ut ex nouis maxime Vetera e ueteribus maxime noua vocabula seligatur . nam Caesaris quidem illud praeceptum veris. simum est, quo non minus obsoleta verba vitare iubet, quam scopulum in mari, ne scilicet nauis impacta stangatur de sententiis, qua ornandi causa orationi interseruntur extremus locus est nobis disputa

138쪽

4 2 VENTUR E Coscidi reliquus ex his, quae ad elocutione spodiant qua de re pauca dicemus, ut vobis sit antegre satisfactu. Tria sententiarurn genera dicuntur esse, sunt enim sententiae qua dana in re ipsa, qua de agitur positae, quae tibi sunt necessarid tractandae. hae licet oratione ornent, non tamen egent artificii cum in ipsa sint

causa Alterum earum genus est, quae causam consequuntur, atq; comitantur, quae vel proponuntur simpliciter, vel argumento concluduntur, quae sunt quasi comenta quaedam ν ilhόματα Graeci vocata huiusmodi quidem sententia Orationem Ornant, Veruquemadmodum, d priores ab inuentione petuntur. 1iam Missae causa sunt partes, doliae licet extrinsecus comparetur, tamen coniunctae rei esse videtur, qua si de ita dustria res omnes ornante natura. Tertia sententia sunt, quas cffert scriptor, excipies ex ipso loquentiae veluti sonte, quae illustrant orationem magnopere si suis locis statuantur, si non altius videantur petitae, si cohereant, si denique ad eum ipsum locum videantur natae, in quo sunt ab scribente constitutae , si non sint quam oporteat crebriores. ut enim

hebescut oculi pluribus luminibus obuii, quae ferre non possint: sic mentis acies nimia sentetrarum cretbritate turbatur, percipit dissicilius, obtunditur citius. Sed in omnibus illud, quod nobis supra memoratum est teneatur medium, neue in alterutram partem

139쪽

tem declinetur sed linea seruettir Stoicorum, Unde merito figurae, atq; ornamenta sententiarum appellantur, quae illulirant orationem quamuis,et suas

quoq; figuras habent verba, sed tanguntur magis allimi mouentur, atq; excitantur sententiis Eit kaltera sententiarum diuisio, quaedam enim aperte ponuntur, ut Ne quid nimis Veritas odiu parit. Nosce te ipsum,oc quae sunt eius generis Teguntur, atq; velatitur aliae, ut quae per allegoriam cognoscuntur declarat xlarcus Tullius quinto librorum, quos de finibus conscripsit Homeri fabulam decantu Sirenum Vlvssem inuitantium non enim existimat cantus suauitate, aut nouitate vocum allicere solitas nauigantes, sed quod varias profiterentur artes, scientias, disciplinasq; diuersas , homines discendi, sciendiq; ad se tramis desiderio Homeri carmina sunt odisseae libro duodecimo siues .

quae in hunc maxime modum Cicero vertit.

140쪽

4 VENTUR E Cog CIN nemo haec unquam Ultransi ius cismila cursi , uin prius initerit vocum dulcedine captus, Fosi uariis auido satiatus, ure musis Noctior ad patria Iugsis peruenerit oras.

Nouegraue certamen belli, cladems tenemus Craecia quam Aroiae diuino numine uexit Oremia , edatis rerum uestigia terris. Iam Horatius Iliada, atq; odisseam κλληγορικος altera

prioris libri Epistola declarat explanatiotiis initium hinc sumitur Iliados.

I Fului qua Paridis propter narratur amorem G. cia barbarie lento collisa duello Stultorum regum, populirum continet aestus.

odisseae. Xusu quid uirtus, ου quid sapientia positet tile proposivit nobis exemplar Udissem. Quid cum Proteum Neptunia pascere phocas, in

uariasq; se vertere formas fabulantur nonne sapientem virum describunt tot formas accipere, quot caleat artes quae est etia Herodoti sententia cecinit in carcer Socrates Aesopi fabellas somnii ut ipse ait expiandi gratia, quo musicem exercere iubebatur si sorte vulgarem praeciperet musicam, addito in Apollinem prooemio nempe propter sententiaS, quae sub apologis latent eadem ratione apud Plato