장음표시 사용
151쪽
D CONICRIB. HIs T. DIA L. fuera quaerit, quam uerisimilia, historicus semper vera amittit enim historia dignitate qui vera falsis inuoluit.vnde quaeri solet sint ne historicis adnumera-di, qui poetarum historias canere profitentur, quos
quidem historicis ego non aggregauero neminem cium video qui fabulam non misceat historiae nisi forte credendum Homero sit Alexadrum Menelao creptum a Venere, vel Venerem ipsam, Martemq; a Diomede vulti cratos, quid D corti iurgia memorei quid adulteria nam lasculos canere amores in lucro dc ille, de caeteri ponunt Poetae. Fid noster Maro 'de quando probabit Aeneam a Didone visum, ominamq; castissimam infig ii nota altis licet versibus canat historia refragante nunquam inficiet. Mitto caeteros omnes enim eo deii fuco paribusq; delinimcntis carmina decorant.quibus i tamen ne Pocta quidem videntur existimantibus nihil praeter fabulas esse poeticum sed de ii quidem iron omnia dicunt, naDeorum laude canunt Oetae, qua palam non eis tabulosa ,. de illis loquor hymnis luibus supcros
nostra veneratur aetas, nam,ctera Dcorum cometa
ne an orum daemonum si uenta credi par est unde ex tisantui oui Poctam fabulatorem scribu inania tu Udam uinitia dccrantaretna, ego sane huiusmodis cristores Poetas existimabo suos flencre, ac nomine appellabo πο πριο ς, de quibus iiiiii ierit sorte dice
152쪽
di locus illud in praesentia teneamus historicum inprimis praestare debere, Ut sit verus, quod Graecino seruant historici, quo fit ut inter eos de rebus saepe non leuibus oriatur dissensio, seu mutuo accusent quasi dicta die, sed Graecos quidem scriptores insita
natura leuitas, atq; in consi antia apud quosdam so te defendet nos historicum veri defensorem esse volumus, atq; narratorem. Quod autem diximus, similia veri oratorem quaerere, consuetudine potiusquam a re ipsa susceptum esse videtur etenim si vir bonus sit orator veras semper causas defensitabiti nos tamen eo simus oratore contenti, quem vulgo cognoscimus, qui falsa probat nonnunquam, qui dsint ueris milia. Alterum discrimen est, ea sane ab Oratore reperiri, quae huic tempori uni coserant causae. Historicus verό inueniet, quae propagentur in aeuum, atq; adedfrequentius, quae ad ciuitates, getes, nationesq; pertineant. Tertium uer discrimedicitur, quod orator totam inuenit causam, Omniaq; argumenta praeter ea, qua dicuntur arti cX pertia. scriptor veri noster rem gesta accipit, neq; ipse aut cominiscitur, aut reperit. est tame aliqua similitudo inter oratoriam, atq; historicam inuentionem; nam 8c in certis personis laudandis, vel certe vituperandis, accusandis, vel reprehendcndis historicus scpe versatur, ut cum Themistoclem, Aristidem laudat,
153쪽
paulaniam accusat, atq: vitupenti Periclis acta descridi Lest Malia similitudo, quod terit ab his, qua in promptu sunt inuentioncm aucupatur,oopularis st enim orarbria dici io, popularisa hastoria. itaq; ab codem naturae Ente inuentionem uterq vice fur haurire, sed quid, 5 quomodo inueniendum sit historiam scribere constituenti iam praecipiamu8. Principio vires examinet suas, atq; lariptionem illis acco- a nodet illud enim Horatii prae ceptum,licet poetis aditum sit, omnibus tamen prodest, ira serrimciistoricis, qui sibi proponere debent magnum elle susceptum onus, totq; sus increspersonas, quot historia subiiciunt. Quid igitur praecipit ille Poetard uirate matertiam uestris qui scribitis aequam et tribus, 2 uersute δκ quid ferre recusent, uid ualeant humeri,cui lilia potenter erit m 'Nec facundia defieret hunc, nec lucidus ordo.
Quibus versibus non solum egregius, prudensq;
Poeta examinandas vires praecipit, sed 3 vri inuentionis demonstrat, cum ergo quid esset cere possit historiam scripturus perpenderit, tu suis facultatibus accommodet scribenda. sunt enim multi orbis historiam tradere polliciti, qui cum in ipso aditu desecissent turpissimi sunt existimati, atq; irripti 'cratissimi. Ego quidem minora vitabus, potius ouam maiora profitenda consulerem, ne stimus ex suis cie; sed id ex
154쪽
33 VENTVR Coac I furno non expectatus oriretur splendor, mallem
tamen non scribere, quam argumentum sumere noillustre mihi. n. valde probatur, Alicarnasse Dioni. sententia in rerum Romanaru exordio ubi obscurri
tenueq; indignum historico pria dicat argumetum. scriptorem igitur non neruis destitutum, sed robustum volo, qui foetum edere possit historia dignum,
sed ad reliqua pergamus. Vbi scripto igitur quid sibi sit scribendum, quousq; progredielidum delegerit, quae ad eam rem pertinent diligenter inquirat, vel veteribus lege dis authoribus, vel ab his, qui ii tersuerint sciscita do, nec ab omnibus quide, sed ab his dumtaxat, qui scire potuisse credantur, vel ab his cognouisse, qui sciuerint fideliter explicata multi multa narrant homines glorios, ut sibi apud alios authoritatem parent, quae nesciunt, quibus no affuertit. Multi vulgi sequuntur rumorem, audita loquuntur,
qui ne a quibus quid ei ae audierint assirmare possint, quos non sequetur historicus me audiet, sed curabit omnino ut liquidum, purum ci hauriat quicquid sit illud, quod scribendii in rccepcrit. Quinq; fiant
aute i scriptori reperienda Causis, Consilia, Facultates 1 empora,Occasiones non entia i credibile est ad suscipi elidum deponendia naue bellum reges, populosue temere, ac sine causa moueri intercesserunti cutissimae saepenumero causae, sed tamet aliquae, nam
155쪽
sunt rerum nouarum cupida multitudine, subcile tamen causas necesse suit, quae quό sunt ultiores, es sunt accuratius exponeiadae, atq;altius non unquam repeted:xiit historiae munus expleatur. Vide tu etiabella praeter omnium expectatione deposita, quod suae certis causis factum non fuisse constat, hae sunt etiam aperiendae, in omnibus tamen habendum existimo modum, ne aut negligentius quam poricattractentur, aut altiusquam sit opus petantur. Ait sum enim dc obscuram cilicit narationem, donotam
inurit scriptori pigritiae, atq; socordiae.alterum ossicit breuitati, parit fastidium, scriptorem l ipsum a sectatorem inanis gloria cogit existimari. Causas
autem noninica ratione considerari palam est .qua dam enim efficiunt, ac mouent, ut illatae iniuriar, quibus satisfactum non sit. incitant quaedam, atq; stimulant potius quam efficiunt ut desiderium Imperii, inuidia alienorum bonorum, metus imposterum; plerunq; enim accidit ut occupemus ipsi cum veremur
ne quiescentibus nobis praeueniant alii, nostrum conuellant statum quod nuper Senensi bello perspici potuit Causarum etiam, quaedam in nobis ipsis sunt, quaedam extrinsecus acceduint. In nobis ipsis, ut cum ad fugiendam seditionem domesticambe thuu externum ciemus,uci cum abundantes multitu
156쪽
vgNrvst Copcrdine colonias deducimus ut plebem exoneremus Extra nobis eueniunt quaecunq; ab aliis emciuntur, ut cum milium finitimi petunt, ves cu fines nostros,
aut turbant, aut occupant. Causarum praeterea quaedam sunt, quas praeuidere potuimus, quibus etiam ob viam ire, quaedam subitae, insperatae, repentinae, quibus subita adhibenda sunt remedia, has omnes
causas, earumq; genera, euenta, remedia cognoscere, tradere, eXplicare scriptorem oportet, nequid sit
in historia, quod desiderari possit. Consiliorum locus est alter, quoruli coiuncta causi sunt quaedam,
alia seiuncti non enina sat est ad rem aliquam oenadam, vel certe preetermittendam causam subeste nisi fieri, vel praetermitti, vel in aliud certe tempus disserri interim dissimulari cola ducat quoties enim leugimus minoribus maiora praelata, di ita quaedam, recepta iterum cum maxime Obliterata putantur, haec atq; huiusmodi consilia causis coiistat esse c6vineta. quae ver seiuncta sulat, ac sep rata coeptis plerumq; rebus capiuntur, ad ea preseruntur; quae nobis sunt deinceps tractanda sunt quaedam etiam consilia extemplo sumenda, cum enim cis eueniunt eiusnodi, vi repentino sit opus facto, tempus consito non tur, ne dum Om. cosulitur, ex pu netur Sa unita,
ut ellua prouerbio. consiliorum autem re Ga partes,tempora,non est huius oreris enu:ncrare su cit monuisse
157쪽
DE CONICRIA HIS T. DIA L. monuisse prudentem enim scriptorem volumus, non innavum,auc rudem Facultates tertio nobis loco posita suerant, quae maximam vim habent in rebus agendis: hae diuiduntur in publicas, de priuatas. publicae sunt ut aerarium, copiae, commeatus, doquar
sunt eiusde rationis:& priuatis quidem opibus respublica crescit, penduntur enim tributa, cum usus videtur poscere, de boni ciues priuatis facultatibus augent, iuuantq; re Tip. existimantes videlicet in columi rep.quaeri polle facultates. Privata simul cum publicis in te cire. Decet igitur scripturum historiam nosse quoq; quibus facultatibus praedita vel ges, uel, ciuitas lacerit aliquid, aut no secerit vis enim chici edi facultatibu , consideratur, quibus nactimur, qu O-
usq; pro tredi licear, ubi consistere Tempora sunt
etiam respicienda, qu x duobus modis coii siderantur, aut ensi facultatibus iudica ur, aut ipsa terr po rum co aditione accidit tamen alicuando, ut con tra sortii 'an sat enitendum, cum res dis seri non patitur,neri in aliud vult tempti reici Ad cmpora reserre solernu nobili atem, vi ri sti Graianim putatur nobiliora a 3ultas requenter conici itur, scd tomporum quid ratio late patet, quae est scriptori in promptu semper habe ada, ut sit lucidior his oria distin ci a temporibus, ut quo gestum sit tempore num- quo I po u inrcilisi nec tamen veniri ad cphemeridem
158쪽
riderei placet minuta nempe haec rerum quasi in particulas cociso paruas molesta admodum csse sodeurio in temporibus solum, sed in ipsis etiam rebus in de Timaeus a Plutarco repreheditur quod minima, quodq; minutissima conse stetur, stactamq; nimis tradat historiam. Reliqua est nobis occasio quae latis si me patet, de qua hoc solum praecipiendum vid tun, quemadmodum principem reip. in omnem occasionem intentum esse oportet, ut d prosperis utatur, 3c aduersantibus obsten, non minus historicum
explicaturum esse diligenter quae captae, quae dimissint occasiones, quibus diligetius, negligentiusdesint si illi, de quibus verba fiunt, ut historia sibi constet, dores quemadmodum gesta est cognost turistiumq; perficiat scriptor opus. Ex his quae nobis dicta sunt illud intelligi licet,quod cum de inuentione disputaremus initio posuimus scriptorem suis uiribus historiam examinare oportere, quam sit traditurus, ne succumbat oneri, neue ut dici solet in iiiii re deficiat. Nam non incipere satius est, quam coeaptis non ponere finem, S de inueniendi quid cm,atione tot sint nobis dicta, collocationem paucis absoluamus ordinem, dispositioncm, collocationem tribus nominibus rem nuncupatam cand cm sane videmus, in qua illi rentius elaborandum cst, propte
rea quod omiὶem dictioncm illustraorem reddit o
159쪽
do,de suis locis singula disposita, placent Tingis, Jenitent. Etenim si confusa omnia posueris, sint licet e regia, non secus seceris, ac si mihi praeclaram mpellectilem auri, argenti, eboris ostenderis, ut sint tamen omnia consuti,' coaceruata, quod sit uniuscuiusq; rei precium, quae dignitas, que habeant usum, quamve como ditatem vix intelligam, vel si aut ea pulcherrima, ornataci praeciosissime indomus obscuriore parte collocaueris, impensam omnem, pCramq; certe perdideri', sunt igitur est me paucis expediam,suis quaeq; statuesnda locis, quae vis est collocationis, qui in pulcherrime ante oculos ponit Horatius Poetica canens praecepta, vel oracula potius versibus hisce.
Orint haec utrius erit, uenus aut ego fallor stat iam nunc drcat, iam nunc debeniti dica
Flera erat, 2 praestem in te lis omittat, Hoc amet,bo ct ornat pro Via arminis authori via de perspici lati polcit, primum venullatem orationis dispositione perfici, mox ordinem, ordinis rationem dispositionem lse . nam quod Pocris pr.ecipitur hac in parte, as oratores,li altoricosq; trassertur quod in exordiendo seruari ni inac soler, videri': curiosus unde ducetidum optime principium xii timetur itaq; Homeria non ab inelenae rapyti, non a Graecorutra principutu coniuration auspicatus
160쪽
At a melinone contendit Maro quoquae mamn o cli
artificio ut ego quidem opinoricum Aeneam Cartaginem aduexisset, illi belli Troiani narrationem attribuit, eamq; ipsam non ab ultimo repetitam principio, ab equi dolosa fabrica coepit. Sed quid ego PoetaSnmemoro cum spectem Aristotelem in iis libris, quos editos, de non editos profitetur cum ordinem sequutum, ut eorum omnium, quae natura consciutur priore disputatione initia tradiderit, descripserit naturam altera. Est certe sortiorum laterum, magnarumq; virium unde sit incipiendum, quousq; pergendii, quid hoc quid illo loco statuendum acutius perspicere, animaduertereq; diligentius, quod post paulό dicetur apertius. Haec tamen res tanta villitatiritantis emolumenti paucissimis transigitur praeceptionibus. Tria sunt enim quibus collocatio comparatur Assidua lectio, eius,quod scribitur cognitio, adiuncta prudcntia plerosq; novisse me memini qui, de obscurissime dicebant, de collocabat peffine, qu 'dea, de quibus dicerent non satis tenerent. An creditis indescribendis regionibus hominum variis legi-hus,ac moribus, ingeniisq; diuersis parum rerum gestarum scriptores aliquando confundi 'quod ea neq; percepta, neq; cognita habeant certe de lectione magna opus est, quod ostendimus pauid supra, de eo, de quo