Lælii, siue Monarchi duo, Ventura CÅ“co Academico Trauagliato authore ..

141쪽

nem protagoras, sabula quid sentiret dicitur explicasse quanquam ille, utpote sophista laqueis capere Volebat Socratem, qui cum disputabat. Quid Gygis annulus cuius pala ad vola versa ne videretur, ficiebat notae ostendit peccandii non esse ne si Deos quidem, atq; homines latere sequi posse speraretΤdeniq; Philosophis nullus alius est fabularum usus,

quam ut se latentiarum utilitatem inde suscipiant.videndum tamen est, sitne huiusmodi fabulis, fabulo si siue sententiis ei, quem quaerimus utcndu scriptori, 3 ut breui me cxpediam sic iudico, cx persona scriptoris nequaquam licere, ex aliena tamen concedi. Patauinus enim Liuius Agrippae Menenii fabula narrat de membris contra stomacum cssiurantibus, qua plebem patribus dicitur conciliasse. Quae fabula si verbis consideretur inanis sane videbitur, sententia persuadendi uim habuit. de clocutione quidem satis Tum assiste tutum quidam mulio tu sane breuiu quam vellemus ista percurris, ne tamen cursus orationi Simpediatur, quem ego inuitus interpellaui ad caetera, quae proposuisti perge. Tum ego nihil a me dictuin est noui, nihil quod ab antiquis, clarissimis ino sit traditum, atq; obseruatum authoribus iquo factum est . vlliae breuitate vos putarim esse coalciatos cum praesertim neminem hic viderem, qui multoties, quae a me dicta sunt non lcgcrit, atq; adcdsit

142쪽

4 VANTVRI Cog CP sit assequutus.quare ad ea, quae restat amice deueniεidum opinorideq; historiae generibus paucis dice tu. uot, C quae bybriae genera. SINT enim plura historiae genera statue da, an simplex sit omnino, una i omnis historiae serma dubitari posse video etenim scribendi, vel modo, vel serie di i re aliquid inter se scriptores, dubium non est:

finem tamen eundem, idem argumentu, non sane

numero, sed serma ut Philosephoru eloquar more

historicos omnes respicere constat finis enim ellitilitas, ut initio dicebamus argumentum vero' maxima ex parte rerum gestarum expositio, sed quoniam pleri diuidunt, nos quoq; secernamus, duplicemq; faciamus historiam: ut sit altera,qua populorum,getium, nationum, Regum secta narretur Altera, quae constantium rerum ordinem, ac firmitudinem declaret. Vnde naturae quidam se tradunt historiam

scribere,quam etiam scindete Philosophorum quidam, d maxima quide authoritatis inter quos est de Aristoteles, scholae successor Teophrastus animalium se, atq; plantarum historias tradere profitetur. illud ver quaestione dignum videtur, tractationem de anima recte ne ali perperam historiam vocent videtur enim certa res historia, de anima verό acriter Philosophi praeliantur, certant opinionibus, aded ut quem sequare, cuiue potissimum assentiare non habeas

143쪽

D CONI RIA HIs T. DIAL. ybeas. nec responderi sane potest varias in plerisq; rebus utiletarium historicorum esse sententias nam in rerum summa conuenit inter eos, de tempore, paretibus, nominibus, patria quorundam dubitatur, quibus etiam no cognitis, historia percipi nihilominus potest. at in his quae de animo disputantur nihil habeas quod pro certo affirmes, nisi in alicuius verba iuraueris, de tamen ca ipsa di putatio sibi nomen hi storiari endicat, propter hoc opinor quod si animui

hominis excepetas, annnum inquam, quo a caeteris secernitur animatibus reliqua certa sunt: qua dcnutriente, movete, eaq;, qua sentinati traduntur anima.

dici etiam potest, superioris quoq; mentis historiam

esse certa sunt enim Omnia diuina, cumq; traduntur tam et si varient propter nostram imbecillitatem, re

tamen eadem esse, idq; ad historicam satis Xpositionem videri. Quod vel eo maxime probatur argu-imento, qu6d cernitur m natura, de cuius principiisiae, i sunt fere clitentiae, quot cola scripsere Philos phi Aha nempe censet Anaxagoras, Empedocles alia Iam ausi sunt quida non solum plures mundos,

sed innum cros etiam statuere, innumeraq; internaudia irouida extra mundu aliquid esse suspicati sunt cuini cu posuissent quodq; extra, set infinitu seuerarunt. asidi no stellas,terrae humore nutriri, velit certe manS, tam quibusdamicrum visum cst, quam

quod

144쪽

quod verissimum. Et tamen in tanta rerum varietate uniuerit prope naturae se historiam scribere praedicauertit. Vnu modo,simplex t scientes se veru, atq;

id ipsum se tenere putates. Res.n.ipsa no scribedi ratio,siue figra historia utiq; facit, cuae,non verbis, rufalsumue iudicetur ego quide dicere, qui istius modi disputationem historiam appellauerunt hoc fuisse secutos, quod scilicet historicos legerent diuersasse in consiliis capiendis,& in rebus ipsis narrare sententias quare de obiter disputata, 3c opinionii expositionem historiae nomine decorarunt, quod si largimur,omnes sere disciplinae historiae promerebuntur honore .nisi melius sorte dicatur, quicquid praeter rem gestam scribatur historiam per transi tionem vocari, de his autem satis multa.scribendi quidem non omnes unum idemq; genus probarunt. nam quidam tempora secuti sunt, non tamen annΟ-rum ordinem in numeria redegerunt,ut quid quos gestum sit anno,velut scopo proposito cognoscatur. I satis habuerunt tempora temporibus colungere, factis facta non annorum numero,sed gestorusuccessione qui vero annalium scriptores nominantur in his,quo anno historia coeperit, quo finita sit.i. quousq; scriptor peruenerit, quid mediis annis atq; intercidentibus contigerit intelligi facile potest,qui mos apud Romanos a maximis pontificibus principium

145쪽

DE CONI ca I p. His T. Dr Q. , pium, atq; origi siem traxit, qui acta sugulorum annorum perscribere consueuerunt, idq; historiae c-nus, qua prima suit apud Romanos annales maximi sunt appellati. fuerunt admonetae, annales etiam lintei, quibus utitur maxime Liuiu p. fuerunt qui vitis hominum scribendis, prodendis et moribus animos Oblectaruit, quos Plutarchus Philosophus histo icis

non adnumerat, cum iitas ipse conscripserit. cre do quod non gesta narrare studuerint, sed animorupictores haberi ut cum mores, vitam, Victum, consuetudinem hominum nobis ante oculos ponerent notiores nobis essent, quam si illorum statuas cerneremus, vel pictam certe tabellam oculis, atq; animo lustraremus; quam etiam utilitatem historia praestat.

sed illud forsitan interest quόd hilloria sit Rei p. huius, vel illius hominis vita, in qua id mod tangit scriptor publici muneris, quod contingit ad illum nupertinere. Mihi quidem vel priuata historia, vel mi

nus accurata vitarum perscriptio nuncupanda videtur, ut nec penitus ab historia recedat, finem l habeat ab historia remotum, atq; alienum; cum altera versetur, publicis, alici a vitis hommum desci be-

dissit occupata.&de historicis quidem generibus haec habui sere qua dicet cm diti cillimum est quod sequitur, si cnim quemadmi odum historia tracta lassi praecipiendum, qua in re nisi vos tam attentos vi dei cin

146쪽

derem nihil penitus aggrederer videnaum enim mihi putarem, ut materiam meis viribus aptam sum rem, diuq versarem quid recusaret humeri,ac quid ferre valerent sed tantae vestis attentioni qua sitis benignitate facile ostendenti deesse non licet,&si vereor ne perpetua non sit, nihil enim habet delectationis, nihil voluptatis, aut suavitatis oratio .Pra ueniam tamen vestrum ipse fastidium, renas quam breuissime potero absoluam, ut d vos attente audisse non pigeat, S ego non succumbam oneri Illud unum scitote rem esse vestris auribus, atq; hoc consessu dignissimam, sed quo grauiores ed magis vitandam molestiam puto , ad pensum igitur deueniane quid vobis debeam; vos, quos mihi hactenus praestitillis ad dicenda seruate. Historicae praeceptiones, quae potissmum Giptori seruandae.

NVNavAM mihi quidem satis pro merito laudare posse uidetur Deus ille Opt. Maximus mundi

melioris origo, rerum I parens omnium,&Opis ex natura, siue prouidentia a sit, quam 'O. Om Graeci vocant, seu uis quaedam diuina cuneta patrans, seu

animus, mensq; mundi, siue quicquid sit illud, quod naturae nomine delectetur. Videmus enim nihil constitutum esse necessitatis gratia, qu6d idem ornatu,

ac pulchritudinem, pr eserat quod quidem plu

ribus

147쪽

D CONsCRIr. HIS T. DIAT ribus argumentis facile mihi fuerat o leiadcre,, sclarissimis authoribus effetia accuratiss disputatum. Illud certe dicendum est, cuius causa haec nobis est oratio suscepta, omnia scilicet qua de hi tona nobis sunt adhuc posita, 3 quae statuciatur non minuSOrnare, quam conficere. Nam erit praecipua ornamenta ab elocutione petuntur, caetera quoque partes suum habent decus, atq; speciem, qu c re lectionis Xercitatione nemini non ut opinor patcbici,

sed cominus pugnandum nobis est, atq; quod recepimus aggredie dum.Et de pronunciatione quidem dicere nihil iam supra docuimus attinere, scriptoreenna inon recitatorem statuimus, licet Vetere more

cuperent homines sua scripta recitare, idq; praeclarum existimarent: non tamen eorum nobis habenda est hoc tempore ratio. Memoria fateor scriptore egere,quemadmodum supra quoq; demonstratum est, ne sibi contraria scribat, iacue xpius idem repetat, historiamq; perturben, cui rei naturam consul iisse puto stuporis enim est incredibilis, atq; aded in-hunmani, vellegendi crebritate non uidere, quae superioribus sint aduersa, quaeue suerint ante tradita Ci-ccro tamen in claris oratoribus enumerandis Curio

ne, citis Curionis patrem, qui Trim plebis in Asica

dum Caesaris partes tueretur interiit. ade Jhebetem in renio suille scribit, sic in PlIce memoria, ut ne te-

148쪽

VENTVR E Corcipora quidem, de quibus scriberet recordaretur, cum Caesarem consilem reprehenderet, quae post consulatum ab ill o sunt administrata, aquam praeterita criminaretur. Sed hoc rarissimu est, dc eius qui de hominis, qui tota causam, qua dicturus erat oblitus sit in iudicio .scriptor ver noster, ea memoria coletus erit, qua acceperit a natura, qua tame bene utetur crescit. n. colendo memoria ut ablato situ, atq;

squallore redduntur agri fertiliores legat sua scripta

freque ter,deleat mutet,amputet, ubi fuerit opus augeat. ut lapides eiiciat asperas, scuasq; sententias,duritie verboru no secus ac sentcs euellat; sic 3 perficiet opus, d sibi memoria comparabit, quem Thesaurureria omniu nerito M. Tullus appellat, quae nisi accessierit custos verborti, atq; sententiarii, S ipsius etiadispositionis cucta corruat, pereatq; necesse est sed nemine ita natura destituit ut Curionem, quare ut paulis ante dicebam a contentos nocesse decet, quanos natura donarit, ea aq; e ulta adolebit bonaq; pariet frugem, quam nonnunquam augebit stolus, nonnunquam etiam resecabit, ac saepius. Probe mihi nanq; dicere coloni videntur, qui semper falce utedum eis confirmant, semper securi; nunquam enim deest quod reseces, quod amputes, quodq; rescindas Maxima pars igitur operis exercitatio, assiduitas diligentia, sed caetera partes iam sunt illustrandae

149쪽

D CONs p I p. HIIT DIAL. dae, J quoniam elocustostem iuxta institutum nobis transegimus opus, ad inuentionem redeamus si pauca prius de iudicio dixerimus, sine cuius ope nihil dignu, nihil raue, nihil exageratum, eXaminatumue confici poteli Magna est vis iudicandi, maximes necesJaria, quam cum sibi omnes polliceantur, pauci tamen ut naca sert opinio consequuntur . nulla est enim res vel domestica, vel sorensis, vel priuata, vel publica, quae iudicii non desideret operam, auxiliunon expetat, paccabis nisi in agendo, in contempla do, in deliberando, tu scribendo iudicium adhibue ris .nemo scriptor, nemo bonus Orator, disputato ruesine iudicio fuerit nemo re non iudicans probe philosophabitur itaq; ut animus uniuerso corpore continetur sic per omnia Orationum genera officiuilistunditur, estq; dici orsi, faciorum, scriptorum omnium mens, atq; animus. M. ergo Tullius iudicium oratoris ni aXimum esse munus existimat V. uintilianus vel sextu putat fictu oratoris csse, vel ad reliqua cuneta reserendum officia, de quo paul iaccuratius sum loquuturi Ut Vos monerem nulla vitae partem probe, comode aequabiliter absq; iudicio transigi polle. cst igitur is dictu quod impressentia quo

bens, distinguetias, atq; aperiens dicentiri scriben

150쪽

34 VENTVR, Cog test iudicuim scire imitari, sed imitationem praeter mitto,longi est enim sermoni , aliudq; poscentis di- cedi genus. de iudicio dicere purgo, quod tribus rationibus co paratur aetate, usu, diligentia quis enim dubitat melius iudicare senes quam adolcsceles, maturos intelligo senes, non cos, qui ad infantiam senectutis vitio redierunt. Iam experiendo fieri iudicium iacmo negabin, itaq; qui magnis in rebus versati sunt, quorum i maximus est usus hi consulere, hi iudicare crcduntur optime quantam aut utilitate afferat iudicantibus diligentia testari possunt multi, qui natura destituti donis hebetes, atq; rudes, prosecerunt tamen diligentia tantum, ut prouidere, consulere, iudicare egregie censerentur; quod in omnibus artibus est exploratum.Superat, superat inquam naturae incommoda diligentia, eaq; maxime iudiciu

parat quid autem prosit scriptori iudicium, quae deinceps dicemus ostendendi, nunc ut decretum erat de inuetione dicamus. iam enim necessariam scriptori, quem instruimus ostendimus inuentionem, quandoquidem qui eam adimunt illii dipsum, quod relinquunt inuentione sublata dare non possunt, hi palam sit delectum argumenti vim sibi inueniendi ve dicare. Sed omnium primum quid oratoria inuentio ab historica differat videamus.sunt aulcm disci i- minatria, primum quidem quod orator non tam