Lælii, siue Monarchi duo, Ventura CÅ“co Academico Trauagliato authore ..

161쪽

quo iam diximus iudicio, unde origine prudelia ducit sella quae praecipi polliunt tradamus Velieru est

collocatio, vel certe verborti, di verborti quide collocationem cu lylus optimus dicendi artifex, ut recte M. Tullio videtur, tum frequentia, exercitatioq; parit, neq; enim infantem adsciscimus ad scribendum. praeterea quonia rebiis accomodada sunt verba, qui rerum ordinem rite seruauerit, verborum etiam tuebitur quod sentiens Horatius nec secundiam, nec lucidum defuturum ordinem illi cecinit, cui callideres esset inuenta Tota igitur nobis erit contentio in disponendis rebus, in quibus id praecipi solet, ut is ordo seruetur, quo res gestae fuisse dicantur, ut gestis coeant gesta, tempora temporibus aptetuiriquet Ordinem mutare saepe cogimur, cum aut aliquid nobis altius repetendum est, aut digrediendum, quod

nec temere, nec crebro fieri oportet, sed utilitatis

alicuius gratia; vel ut historia sit expressior, uel molestiae vitadae gratia, quod caute nimis est faciendii, vel hominis alicuius, aut loci significandi, quod fit tribus de causis, vel cu ex infimo auspice vel virtute, vel fortuna ad summu quis sit euecitus, quemadmodum deo Mario Salustiui, cuius primordia narrat indu ruria, vel quod stequens de illo habetida st in historia mentio, ut idem Sillae ingenium in eadem historia ponit ante oculos, vel cum ingenium ho minis

162쪽

minis imitandum proponitur, ut cum Catonis lates:ritas vel superioris Africani singularis narratur modestia, vel Crassi eius, qui cu illo ipso Scipione suit consul virtus summa deicribitur. Est n. vitae speculuhistoria, actionumq; omniti dux, atq; magistra adde vero si altius quid repetendu sit no est ut aiunt incipienduab otio, sed unde necesse sit incipiedu,di quores postulet pro rediendu cum aut molestiae vitadae causa digredimur dada primu opera est ne abscopo discedamus, ut cito reuertamur,ut casu, no pol te, id ipsu narratio e poscete digressi esse videamur.illud ver attendendu est diligentius, c5tingit n. ple rumq; ea nobis essetaarra da, quae pluribus gesta sunt locis, maximis interdum maris, terrarumq; interuallis, seiunctis, atq; remotis. Hic ergo videndum critvt interpositiones tum fiant, cum maxime decuerit non sine praefactione quadam. dum harc aliis locis geruntur: aliis conuertenda est oratio: ad ea reuerta mur, JUa geriantur alibi,&quae sunt eius generis Il-b id certe iteru , sepiusq; testabor dispositionem n5 tam pra ceptis, quam scriptoris prudentia, diligentia, iudicio, exercitationeq; parari, Omnia. n. quaeq; ad breuitatem, quaeq; ad perspicuitatem spectant, atq; proiiciunt sunt in collocando accuratius consideranda, de quo plura dicere non libet, non quod

argumentum disiciat, sed quia quae dici possunt a Rhetoricis

163쪽

Rhetoricis libris petuntur significauimus enim initio iistoricum oratorem esse, de ma num quidem oratorem, ab ipso igitur fonte diduceiadum vide tur, quicquid ad hunc locum consere putabitur. Ego quidem separaui ab oratoriis historicasinaeceptioneS, Vobis ut morem gerere,ut leuiter cruditi Ora tionem ab historia seiungerent,ri quatenus hilloricus oratoria capiat,Vtaturq; rhetoricis cognosceret,

quare de collocatione haec satis. Tunc quidam, qui proximus mihi sedebat iam pridem inquit orprio nutuam interpellare cogitaueram, continui me tamen, atq; cohibui ne si dicentis impetum tardassem no facile seret eadem vim accipere, denuoq; recuperare puto .n. intentum animii relaxari nolle, donec quo semel pergere instituit lade peruenerit, nunc ver quo iii collocandi fine secisti,locus mihi tui patet interpellandi .na ea quae de argumetis dicuntur ab his, qui dicendi arte tradiderunt, inuenienti, disponenti arbitror esse comunia.Reperie da sunt.n prius argumera, repertaq; disponeda. Quaero igitur primu utatur

ne argumentis historicus,& si quidem latur, qua potissimum sint collocanda ratio iaci quae cum ille dixisset, atq; conticuisset fateor erubui ite me, quὀd id novideram, quod ille vidissen, Tum quod naeter pem ceciderat, iam enim omni me molestia putabam esse liberatum. Ne tamen infantissimus uiderer cum a praesertim

164쪽

C VENTURI COEGI praesertim tam multa solus dixissem in hunc noctu respondi. Neq; argumentis historicum omnino carere doctissime vir affirmarim, nec tamen quemad modum in oratione summam in iis ipsis historia positam esse credidcrim, quod sane contra In oratione sentio, cuius summam argumentis constare liquere

mihi satis existimo, quod quidem si modo audiendus est Aristoteles patebit omnibus, ait enim philo

sopliorum rhetorumq; maximus causarum corpus probationibus confici, corpus autem probationum praedicat entimema, quod secus habet historia unde veri petitur simplex, purast narratio, non factum ne sit quid, aut quo iure sit factum disputatur,4 qu hiam me prouocasti hunc quoq; locum, ut caetera carptim attingam. Breuis argumentorum exphcasio. ARGUMENTOR v duo constat esse genera, altera quidem petuntur ab arte, altera sunt artis e pertia, quae tamen ut mihi videtur cum ad rem, de qua agitur pertineant inde petenda videntur, sed quoniam no arte parantur, sed petuntur extrinsecus, arte merito vacare dicuntur his igitur argumentis, quae comparantur arte historia non utitur nisi in c0cione aliqua deliberativa, vel certe suasua, nam cuin omnibus generibus, quod inter clarissimos costat authores, sint Idem status, eis de ex locis venabimur

argumenta.

165쪽

argumenta. In orationibus igitur quae miscebuntur historiae, nihil vetat artificiosis argumentis vii , in historia nihil est opus, nisi sorte utamur excplo, quod quidem non tam argumenti vim habebit ut quibusdam placet quam figurae. Ego confirmare potius, dc

declarare,quam probare censeo, non quod historica exempla vim probandi non habeant, quibus de oratores,3 philosophos probationum nomine uti plerumq; video sed nunc de historia loquimur, quae exempla sumit magis ut confirmet aliquid, quam ut probet his autem argumentis,qua diximus arte carere utitur historia crebro , amuntur haec autem ab authoritate.utitur veri; cum factum aliquid, vel non factum ostendit potuisse, vel non potuisse fieri, de in posterum quoque sermonem trahit quid euenturum sit si hoc statu gubernetur Resp. Illud etiam quaeritur, Jc in traq; partem argumentis exagita urquid suerit, aut non fuerit futurum. qua in argumetatione ει το plerum i ponuntur,' Rasu ut verisimilia Cicerotat; sed cum haec omnia vi diccbam ad coiecturam refcrantur, quae argumenti nititur extra repertis,paria a pri ne miti historiam scribet cum amtificiosis argumentationibus Illud proli enei,

E :χει ψατα, caere V ratioculandi sciacra historico cognita esse oportere, tum propter Orationes, tum

etiam quod ab oratoremo separot quod initio mihi dictum

166쪽

dictum est opificem, conscriptoremq; historiae Ipsa

verό expertia artis argumenta leuius, grauiusq; sunt tractanda, ut res ipsa causaq; poscere, ac desiderare uidebitur quae cognitio prudentiam desid crat, scriptorisq; iudicium, ut argumentorti habere delectu possit pugnat Dion nescio quis contra amam,&multo confirmatam tempore. plurimorum authoritate roboratam, contendit vietam Graeciam, uicis se Troianos, intelligit veterator difficilem a se causam susceptam, authoritate sulcitur Homeri conaturq; illum ipsum Poetam, unde captae Troiae nobilitata sit fama aliud sensisse, Graecorumq; ignominia ocultasse Osulto. Hunc nisi ab ipso subsidium mutaretur Homero omnes sane riderent, squis autem

contenderit argumetis etiam quae nobis largiuntur artes utendum historico sere, non repugnabo, ipsa se tamen veritas sua sponte patefaciet. Nunc illud, quod exciderat, dicam no paruum scriptori nostro subesse laborem cum in eum locum deuenire contingit, ubi variat authores, opinionibusq; certatur. Nam si omnes narrare voluerit in eum saepe recidet scrupulum, ut nullum inueniat finem si praeterierit nescisse credetur,plurimumq; amiserit authoritatis, Medium igitur teneat oportet, ut&celeberima di

cat,&quasi per transenam ut dicitur capitibus, si miss expositis absoluat, sic de historia satisfaciet,ie retinebit

167쪽

retinebit authoritatem illud quidem animadue tisse vos arbitror aliud me probare, aliud confirmare pronunciasse. COfirmatio sane genus probationis videtur, de in hanc sententia consueuit, stirpari. Ego ver leuiore probatione co firmatione vocavi intelligens historiam leui potius opinione, quam argum ctis demonstrantibus niti. Sed locus admonet, vide confirmatione, de illi finitima consatatione paucis agamus. Tum audientium quidam tractus inquit rerum fermonumq; natura vel inuitus nobis gratificaberis ego verό quasi ea res nihil ad me pertinuisset dicere perrexi. Confirmat orator quidcm vel cum

ea, quae narrauit argumenti asseuerat, atq; munit,

vel cum siquidem narratio no subsit qua proposait,

vel qua suadere conatur rationum robore probat, cui videndum sine vel in liminaci linquat in audientis animo dubitam etenim cuicquid clicitam sterit locum aduersarii vel rationibus labit, vel ca-lsiniis Constitata uice orator cum altersus partis

ar umera reprobat, essestq; ut auditor intelligat nulla pellitus vim habuisse. At historicus neq; tanta O- 'fligit arte, neq; collato Marte contendit quare non temere cucm quandam Vel persaasonem, uel opinionem historicam nuncupauimus confirmatione,

nam kabest aduersarius nec desvit aut fama, sertii- nisu contetulitur. Sed iam vos meas ineptias audio do

168쪽

VENTVR E COECIdoselsos arbitronsuerit igitur opera precium ante me facere finem qua a vobis deserar, atq; relinquar. Tum nescio quis, nam vocem hominis, nec audissem equidem antea memini; scis inquit discessu intemdictum esse tibi priusquam absolueris omnia, ego sane perlibenter, quae a te dicta sunt accepi, multa explicata non nego,&scitu quidem digna suspicor tamen desse nescio quid, quod explicare non sane' valeo, id ut expedias quicquid sit nobis' explanes

qua sumus huic homini respondere parabam, cum alter fidenter satis ait. duo sunt tibi praetermissa, nacum historiam narratione maxime constare dixeris, vis, naturaq; narrationis tibi fuerat explananda, ut si plura narradi genera forensia caeteris historicum secerneremus, sin unicum sciremus illud cuiusmodi esset.Sccundo loco imitationem utilem historico proposuisti, quam fugax laboris omnino dimisisti nunc igitur accingere,tibiq; persuade hinc te non ante diascessurum, quam abiecta segnitie nobis penitus morem gesseris. Haec ille.ego vero nutare coepi, triq; respondere cupiens, nec ab utro potissimu incipere satis mihi c5stabat.Accedebat illud, qudd obteperadum mihi videbam,&optabam euadere;itaq; subitum consilium in arena ex tempore coepi, prioreq; relicto ad alterum me verti. Non putabam inquam

aulice ad clepsydram mihi hodie dicendum esse, no

enim

169쪽

D CONIGRID. His T. DIAL. 73 commisissem me ut insimulares pigritiae, sed quonianec mei iuris io die sum, ncq , arbitrii obscquar, occluae petuntur absoluam, dicamque narratione pri

mum.

NARRATIONEM quam ici σιν Graeci vocant fi

niri non posse puto, est enim multiplex, qu id cum accidit diuidendum prius, quam definiendum praecipiunt, ego tamen non ante partia quam quae Omnium narrationum opinor esse communia paucis exposuero. Volunt igitur qui diligentius isthaec periequuntur breuem dilucidam,verismallem, morata, cum dignitate narrationem cite. Brcuem appello, cui nihil desit, nil supersit Breuitas autem tribus spectatur temporibus principio, medio, ine nam nec ab ovo ut aiunt gcmino decet incipere, sed unde necesse eli, De medio resecanda sunt omnia, quequamuis in re siu posita ad id tamen ipsum, quod narratur non pertinent, neq; ad extremum perueniendum cst, sed ibi potissimum finiendum,ubi quatum cccsse sit explicuerimus. Dilucida veri tum fit narratio, cum rei hi seruatur ordo, ut quid primit, quid deinde gestum sit intclligatur re rebuS tempora temporibus, personis hereant persona , nihil dicatur ambigui, nihil contorte . In verisimili narratione id modo quaeritur ut fieri videatur potuisse, ouod iactum se narretur: sunt enim multa, quae ve

170쪽

74 VENTVR COECIra sint licet, nec vedibilia tam essent, nec prausit ilia; non. n. facile cadit in hominu animos estici ea potuis se vel tuc, vel co loco, vel ab his, vel eo pacto, tuo sam dicatur; quare Poetae cuia narrent, quae sentiat incredibilia, Deorti authoritate nituntur;quado itisatuomnibus in animo putat cos omnia posse, nil noclicere superis. Morata verό narratio de dicenti, scribetiue gratiam,authoritate J conciliat, dc audientes, legentesve non alienat Certe dignitatem narratio postulat: non . n. mimicam petimus narrationem, sed cum grauitate conditam,tum exornatam sententiis, verbis J decoram, quamq; non respuat seueri Catonis dignitas, nec se dedecere putet Xenocrates.Illud intelligendum est, moratam narrationem non posse dignitate carere:potest autem esse magis, minusue grauis, haec quidem in tota oratioc, historiati seruada videntur Putant oratores tamen hoc ipsum ad narra ioncm maxime pertinere verum haec omnia ab oratoriis petantur praeceptis, quoru interest haec

accuratius docere Mihi satis est moniliasse loca; venio iam ad partitionem narrationum, quam sum pollicitus me traditurum, vel potius ad diuisiones sunt enim plures. Est igitur prima diuisio, quaedam verae

quaedam fabulose narrari , quot autem fabularum sunt genera, totidem fabulo mina sunt narrationu,

an quibus si modo praeexercitameta quae vocantur, Prisciano