Lælii, siue Monarchi duo, Ventura CÅ“co Academico Trauagliato authore ..

61쪽

deterruerit ineunda prouincia, cuius sit inscius ipse, quamq; docere e posse facultate dissidat quin de Socrates Alcibiadi promittit se nun ella, quem ille si sequatur primas possit inter ciues obtinere parteS. Et Platonis quidem argumenta, qua refellentis sunt potius ut dixeram aliena temeritatem, quam quid ipse entiret explicantis dilui ut censeo possunt. CO- cedendum est enim magnorum virorum filios patrum non aequalle Virtutem , vel quod imbecillosuerint iligenio, vel certe degeneri, vel hi id occupati parentes Repub ad inlini liranda filios erudire noli

valuerunt, vel praelitire sorte X illimauerunt tempus, tu id in liberis erudiendis impendendum erat, dare patriae, vel lunt arbitrati, optilla a , atq; maXimardi lciplinae instar adolescentibus si sua exempla, sua 1 veltigia. Nam qu id docti ores non sic dicar, nulla causa cis omnes enim qui diligenter patriam gubernant, qui l consulunt saluti communi, adolescentium sunt praeceptorcs Diuina ver munera a Deo licctoriantur authore, atq; Principe, tamen hominum ministerio utitur freque ter Deus ipse, ut homiliabus impertiat. Constat igitur doceri regiam posse disciplinam, atq; ob cam causam disputatione priori, os,'qui ad Principatum educarentur, paretibus iura dicentibus, vel legationes audientibus, vel deniq; negocium publicum gerentibus interclle vo

62쪽

s VENTURI COEGIlebamus. Quae sunt igitur si quaeritis pnaecepta, quae docendus sit Pi inceps, quaquam superiore sint quaeda explicata sermone: quaquam unum illud corinere videatur, ut Deum quantum homini liceat mitari nitatun, non tamen sigillatim censeo proferenda: inciperemus enma nec tempus, locum nobis

finiendi suppeditaret Itaq; si qua videbuntur paucis explicari posse quaeritote, quae longioris indigentorationis tempori opportuniori mandentur. Hoc tamen scitote hanc esse Principis maximam disciplinam, ut se Dei Opt. Max existimet esse ministrum, vicem secundorum gerere Deorum, quibus pater praecepit opi ut quemadmodum se viderant, nectete, efficiente i coelestia:sic illi quae restabant, ut mu-dus perficeretur facienda curarent. Ita Princeps squam rationem parens sequitur orbis in tantae molis opere gubernando sectetur, non utiq; deerrabit, veramq; principatus disciplinam fuerit assecutus. Vertim haec nec nostri ingenii sunt, nec temporis huius. Respondi vobis verbosus, quam sorte velletis, ut oratione prolixa, lac plura quaereretis, nausea videlicet molestiaq; cofecti assequerer L EL. Errasti sane, tel tua fefellit opinio, nam neq; longus sermosuit, qui nihil habuit non necessarium, de audiendi plura nobis cupidinem incitasti. Quamobrem di- dicas oro, quae sunt Principi potissimum ante oculos habenda.

63쪽

MONARCAVI ALTER.

habenda. EVT. Naevos estis eluones quidam disciplinaruinam si mihi non desistitis esse molesti, quid quaeso fieret, si doctiorem aliquem adepti parem interri, tandi libertatem haberetist necaretis homine

protei t inisi fallor Sed quoniam reditus non patet: pcrgamus qua Oxpimus, sortes enim sei stan seritiana iuuabit. Vertim attendite, rem.n cu dissicillima, tum situ dignis lynam tracta iam proposuistis.Principio illud teneatis oportet geminam personam inesse Principi Alteram imposuit Natura, Alteram principatus illa prior honestissima, adnio quinq; decora: illustrior haec posterior, praestantior, magisqid,

uina. Prior communis est Principi cum caeteris mortalibus omnibus, quae ficit, ut se corpus, itaq; tueatur, paretq; sim sibi, tum suis necessaria, nihil agat turpiter, nihil indecore, verum inquirat, caetera i , quae tribuit homini perage da natura, more caeteroru efficiat.Postarior comunis est ei cu iis,quos Deus mundo pr fecit tuendo, siue Daemones, siue Angeli, siue Dei vocemur secundi: idemcnim Xercet os scium, eodem sungitur munere. Itaq; peculiarem habet genium , aeq; a numine deseritur usquam;

quod intelligens apud Homerum cstor, Agamenonis probauit somnium, tu id Regum de maximis rebus oracula credebat esse somnia, quippe quibus nunquam non aderat Deus Lucius quoq; illa,qui

Romanam

64쪽

is VzN TvR E COICI Romanam Rempub magna cum strage ciuium, tandem recuperauit, ad Lucullum in Comentariis scriptum reliqui , id maxime vertim putaret, qui dinsemniis vidisset ipse quoq; Lucullus somniis diligenti uinae curandis operam semper dediti, cuiusmodi est illud, cum Sinopem urbem obsideret, quam

Barbari tenebant praedones , in somniis quendam sibi dicentem aninaaduertit, Autolycum secum loqui velle, erat autem statua lapidea, quam fugientes Ba bari in litus protraXerunt, sperantes secum serre posse , dissicultate tamen perspecto reliquerunt.

quam repertam Lucullus in omni honore habuit, restituendamq; curauit. Vnde patet somnia Principuoraculorum vim quandam habere. Haec igitur e sena maximo cum labore est Principi substinenda, cuius purpurae, ornamentisq; caeteris,atq; splendori inuident pleriq; qui curas, qui si semel experirentur vigilias, Deum, quo facti Principes essent summis praecibus obsecrarent, ut priuatae denuό redderet, tur vitae. Memineritis autem de legitimo mihi Principe ferinonem esci qui colatur, ametur, quem suspiciant omnes, pro cuius salute seipsos sponte deuoueant. Absint Tyrannorum terrores, metus, suspitiones, perpetuaq; supplicia, exulent, atq; externatinentur a tantorum virorum colloquio. Itaq; videre

potestis diuina illam principis personam curis, atq; laboribus

65쪽

laboribus non carere, neq; omnino sine periculo viuere. Multae enim funibonis insidiae, cum c aliis de causis, tum plius odio, atq; inuidia virtutis, cuius vim eximiam plures admirantur, quam amant. Distinguetula est igitur Principis vita in pacis, belli lite

pora oportetq; sic se paratum, ut nec vincatur bello, nec in p. ce a iustitia deficiat.nam quo melior est, e i ut paulo supra diximus plures insidiantur. habet enim asseclas nequitia multos. Sed utrumq; tempus si placet seorsum videamus essi prius pauca viri licX- posuerimus consentanea L E L. Nobis ver placen, videris i optime rem nobis enarraturus, quando

distinctis temporibus surgula perspicue cognose

mus. EVT. Annonae cura communis est,&belli,&pacis temporibus. Nam caritas multorum fuit causa frequenter malorum. Itaq; ne desint commeatus

bello, neue paci venalis iusto preci victus, danda est opera Principi , qua in re Regum Persarum institutum placet geminos enim prouinciis singulis creabant praefectos, legibus unus, 3 iuri dicundo, idem prouinciali praesidio praeerat. Alter culta notabat ab incultis, dabatq; operam, Ut quam plurimuaratorcsd meterent, dc reponerent idem in caneris fructibus fiebat. Et quoniam Principi secundo loco videndum est, ut quam paucissimi sint pauperes, ut si quando sit opus tributo, de libenter pei, H dant

66쪽

dant, & commode ille ipse praesecitus dabat operane homines ociosi vagarentur, ut artificia omnia diligentissime tractarentur quae resec prouinciam Vniuersam 3c Regium locupletabat aerarium 3 qui

liora omnia magistratibus reddebat. Est quidem

natura comparatum, ut homines octo marcescere

nolint cum igitur vacat,mala cogitant, de cogitata perficiunt, coguntq; principem vel inuitum supplicium sumere. Ad haec furta, adulteria, caedes, caeteraq; mala facinora parit ocium; Principem etiam ipsum laedit etenim eo usq; malorum crescit audacia, vireS nouare cupiant, omnias misceri, atq; turbari, exist imantes legum, atq; iudiciorum interitu tutό in sua se scelera ruituros, impuneq; laturos quicquid peccauerint. Quamobrem eiiciendum est ocium, ut pes isteterrima regni. Sed hoc loco nonnulli, de

docti quidam viri a me dissentiunt, qui fatentur populares pauperes non esse optandos Principi sed ne nimis quide diuites. Diuitiae inquiunt fasstum auget,

animos faciunt, dant spes altiores itaq; no dubitantetia petere Principatu, qui sane non penitus errant, nec tamen omnia dicunt.nam si seditiosum animii, tumenteq; ambitione, comitantur diuitiae, deterioribus rebus causam praebent: si mite,atq; modestum, PrincipEplurimi iuuat volo ego vigilare Principe, oculos, atq; acies Persico more in omnibus ciuitatibus

67쪽

MONARCHV ALTER Dbus habere primis conatibus maloru obuiam ire,no

praebere se facile insidiatibus, de quemadmodu diceba obstare principiis sicuti morbis, ne sit os acriore utendu medicina.quaquam eum,quem describimus Principem omnes pariter amabunt: nihil igitur erit quod metuat. Sed quoniam multi sunt animorum recessus, qui cognosci non facile possunt, si in

utram peccandum est partem timidum malo, quam incautum. Sit igitur haec summa , opulentum regnum. Ornamenta pacis,de belli plurima praebere iubsidia. Locus hic admonet, ut de vectigalibus, de exigendis tributis verba fiant. Sed vereor ne vos, quillhanc me orationem tanto studio compulistis, alios nunc habeatis animos, eamq; oderitis

loquacitatem, vel potius garrulitatem. R L. Bene quidem tecum agetur, si te a nobis tim facile, quam existimas explicaris: certum enim nobis est, atq; decretu, te no ante dimittere, quam nobis omnia,quae ad hanc rem pertinent explanaris, atq; ut sic dixerim, enucleariS. Quamobrem bonum tibi animum para, vaccingere ut totum nobis Principem, Quemadmodum optamus illustres, atq; ante oculos ponas. EVT. Haec sane vis est, sed quoniam vobis

uti licet, serendum est quicquid statueritis, atq; 'lud per rendum.Amplificabit igitur Pruaceps quam terit 'maxime vectigalia imperii, quam minimo

68쪽

VENTVR E COEGI priuatorum incommodo non est enim veri Principis, ut augeatur eictigalia priuatorum facultates minuere. Itaq; metallorum, salinarum, sationum publicarum fructus ampliores sibi parabit Pascua etiamaiora faciet, ut par sit sumptibu quos non leues Plincipatus habet. Ru id veri ad priuatos attinet, quae a maioribus sunt instituta, grato animo vectigalia suscipiet, pendere maiora, nisi magna necessitas cogat nunquam compellet. Tributa veris uisi qua necessiitas urgeat, nullae licet est enim inuisa tribu torum collatio multitudini. Non modo quia conserunt de io, sed quia metuunt ne quotidie sint grauiora pensuri. Cum aute qua res Reipub grauior ad tributa exigenda compellet, curet, atq; Uclat, 't sine corbitate exigantur, 3 ut omnes intelligam inuitum, atq; tergiversantem Principem adtributorum exactionem deuenisse . nam licet nomina ipsa tributorum homines deterreant, benignitas Princ pis, atq; humanitas, dolorem omnem, atq; terrorem

facile abiiciet praesertim postquam suerit appe sum. neq; potest perpetuus esse Principatus, in quo si e-quentiora sentiantur tributa, si sorte,ut Qui calcaribus ac frenis, sic ambitiosi, proca cc nouarum rerum cupientes homines coercentur tributis nam cui non licet sua uti pecunia, cum intenderit lucro, des derat 'ludem mouere principatum, non tamen

potest

69쪽

potest paupertate prohibitus . Nunc si placet ad ea quae supra nobis sunt posita tempora redeamus, pacis tempore sumpto principio in pace Princeps hac

potissimam destinaci operam, ut sui manus habeant abstinentes, ne ue alienis corrumpantur viciis, ut leges seruentur penitus .cit nim ciuitatis pernicies transgressio legum: quanquam enim Anacharsis ille Scytes leges telis conic bat Araneorum, quae a maioribus rumpuntur animalibus, minora quidem capiunt, atq; vorant. Sunt tamen nihilominus seruatidae, quoniam cst apud superos lex, iuxta diuinam Platonis sententiam, quae harum est soror, quae nullis casibus, nullis mutatur saeculis ab ipso numine manas, quae mortalium omni hi superat ingeni ui , puniturq;allos,qui terrenasia leges contemnunt, atq; deiiciunt quae tamen sit, serendarum legum ratio videiadum it Iutant enim quidam ut est apud Gorgiam

Platonis leges ad principis utilitatem accommodalidas esse. Alii vero popularium commodis consulendum existimat . . cdia quae,&tertia, di salubrior opinio,de ad principis, d ad priuatorum utilitatemsercndas leges profitetur. Principis quidem, ut sui, ditis utatur placatioribus, priuator: in ut aequitate

in omnibus seruent,rctineantq; incci uncia, sanctam humanaria societatem . Fateor tamen, neq; Omnibus

prodesse, neq; gratas mucrsis ceroi se, scd maxi

70쪽

mae semper coiisulendum est parti nolo Draconis leges,quas scriptas sanguine ferebant Athenichses, quas antiquauit ipsa consuetudo incq , nimis dissolutaS, sed humanas, atq; modestas, d legis similli imas diuinae. Duo sunt magnopere curanda Principi. . Primum ut quae priuati inter se contraxerint pacta, conuentas sint rata sic enim constabit fides, quddsundamcntum creditur esse ius itiae Alterum ne a reali cno, vel priuatim singuli, vel publice ciuitates premantur. solet enim an im plurimis dare malis arris alieni magnitudo. Desiderantur tabula nouae, quae ciuitates perdunt, atq; peruertunt,& homines de speratis, deploratisq; rebus, nouis consiliis animos, atq; aures accommodant, ipsiq; Principi s eques ter negocium facessunt. Praeterea sicarii, grassatores, atq; id genus homines hinc trahunt originem. nam qui non sunt bluendo;quamlibet incunt rationem,ne soluant, vel ut de alieno soluanta omniaq; clandestina ex hoc sonte oriuntur facinora Itaq; &sumptuariae leges sunt inponendae, ut pro cuius' dignitate facultatibusq; impensae fanti clibidines hominum omni ratione si cnanda . Si veri ciuitate aeris alieni insectam peste nactus sit Princeps, det opera, ut quam mimina partium detrimento absumatur. ante omnia teterrima foeneratorum rabies est explodendi; Plurima enim debita committuntur spe fc

noris