Casparis Contareni patricii Veneti, De magistratibus, & repub. Venetorum libri quinque

181쪽

et S DE VENETORUM res urbanos desertur, ad quos ut supra diximus undit pecuniae publicae con feruntur. Quartus qui in unaqua. urabium magistratu obtineat, est custos arctu. alibi unus,alibi plures sunt: hio militibus praesidet qui arce tuetur,curacphabent armoru, c5meatus, ec tormen torum quae ad munitione cotra hostes in arce posita sunt. Neq; tamen custos

ita praeest arci, quin praesecti imperio subiectus sit: cui quidem omne ius omnisi potesta, in huius generis rebus

curandis tributu est. In minoribus uero

ciuitatibus seu urbibus nullus est presectus, sed praetor utriusque partes agit. in oppidis quosp quae in agris maioruurbium frequetia sunt, solus praetor est

qui ius oppidanis dicat, nullus praete Tea magistratus. nam quaestores ac prs secti principum urbium in uniuerso quoque agro ius obtinent. A praetori

hus omnibus ad auditores nouos pro uocatio est . Advocatores etiam quan

dom sententiis capitalibus praetoru intercedere solebant: sed quonia usu ple rui euenire solitu erat ut iudicia Pira

hereri

182쪽

REPUB. LIB. v irrherentur, nec sontes criminu ac stet tum poenas daret lata fuit lex a decem uirum collegio, minime id iuris Aduocatoribus amplius in sentetiis esse,qusa praetoribus assidentibus iurisperitis quos secum comites ducunt, ut supra dixi, pronunciatae essent. Et hactenus quidem satis de magistratibus quibus respublica tum domi tum sotis admi nistratur. Uerum quoniam non tan tum pacis,sed etiam belli gerendi ratio habenda est, quam uniuersam qui ne glexere,ut inquit Plato in Politico,n quaqua libertatem diutius tueri que lint:ideo qui recte reip. institutione posteris tradiderui, illud imprimis admo/nstos esse uoluerui, ut ciues instituant ad utrunq; munus,ut scilicet bello gerendo idonei sint, & in pace domi sub secti legibus institutis Q patriis in prae

clara aliqua iunctione uiuat: ita tamen uirtutes artesq; bellicae reserant ad stirdia pacis, tanq; ad potiora. unaquae petenim res eam habet a natura insitam

uim, ut primu honu sibi quisq; coueniens appetat: deinde ut contrario obsim stat

183쪽

i s DE VENETORUM Bat,nitaturq; quantum possit a se intutaria propulsare: quae res in animante natura omnium perfectissima, dilucidius dignoscuntur. Nam unicui 3 animali tributa est uis appetendi,qua prosequatur id quod naturae suae consentaneum fuerit. praeter hanc unicui 3 adiecta fuit uis irascendi, qua Plato in corde atq; in praecordiis collocauit, ut scilicet animal quodcunq; , eius uirtutis stimulis

actum, cotrarium naturaeq3 repugnas

repelleret. Utriusq; igitur partis uirtures, quaru semina in animis hominum natura indidit, ciuilem uirum fouere oportet, oc ad frugem perducere, sic ueta belli oc pacis gerendae rationem ha here. Qus ratio a maioribus nostris nosuit neglecta, ut quibusda uideri solet: sed quonia initio in mari aedificata ciuitas, quae multis annis imperiit contem Psit continentis, terrestris belli studiis detineri no potuit, uniuersam se ad maritimum bellum conuertit:in quo egregiam operam nauauit, ec pro tuenda libertate S in hostibus ulciscendis: mulis

ta* praeclara Venetoruin gesta priscis

monu

184쪽

REPVB. LIB. V ars monumentis memoriae Odita sunt, plurimi l triumphi ex deuictis hostibus et eorum classibus superatis reportati:ex

quibus facile quiuis intellexerit Venetos in re maritima longe aliis praestiti0se. Victa tandem post longum tempus pertinacia precibus finitimoru populorum,quoru quis* sui reguli tyrannide, quam diutius passus fuit, amplius tolerare no poterat, adhibuit animu senacitus ad cotinentis imperiu:uniuersanam

Venetiae regione pulsis tyranis, ac pas sim ciuibus deditionem facientibus ueluti postliminio recuperauit: quae liben'ti animo redibat ad ueteres incolas, e/iectis & tyrannis exteris, qui ex reluquiis barbarorum in tota regione coninsederant, durissimal seruitute uictos eos populos premebant. Prolato uiatur imperio in continentem terra prae

terquam quod bonis legibus, &pacis studijs ij populi erant recreandi, qui nuper uenerant in nostram societatem,

danda etiam opera suit ut tueri libertatem possent in quam se asseruerat. Cae terum Uenetae urbis situs utpote quaem 2 condita

185쪽

xso DE VENETORVM condita est in mediis aestuariis,minime patiebatur nostros ciues impensius o pera dare bello terrestri, illiusve studio diutius detineri , sine magno periculo seditionis ciuilis. nam ciues illos qui terrestris belli studiis addicti fuissent,maiorem anni partem agere in continenti, ibis3 ec equos alere, dc tertestribus

certaminibus se exercere quin ut periatiores rei militaris fierent, opus fuerat

ut si quando domi octu ab armis fuisset externa bella adirent, in hiscp ani/mum pariter & corpora duraret, urinea functione cum laude uersari possent ec patriae prodesse: secus autem si filio

sent, propemodum non tantum impe eatores, uerum etiam milites suturi fuerant. Haec uero frequens consuetudo

continetis urbanaret intermissio factionem quandam ciuium facile paritura fuerat ab alijs ciuibus disiunctam.quapropter proculdubio res Veneta hre ui ad factiones ac bella ciuilia deducta fuisset. Omitto interim quam magnos spiritus animi ciuium cocepissent, cum plurimu armis potuissem,habuissent. frequen

186쪽

REP VB. LIB. V et si frequentes adsectatores: ut hominum natura semper ad malitia pronior est. quae res, ut eX priscorum monumentis

facile intelligi potest, semper Romana

rempublica uexauit, contumaceSP no Paucos Romanos ciues reipublicae logibus &senatus decretis reddidit, ac, demum Iulium Caesarem tyrannu Romani imperii secit. Ne ergo huiusmoγdi quispiam morbus in Venetam ciui

talem obreperet, satius maiores nostri esse statuerunt, ut continentis imperiuexterno potius ac conducto milite lVeneto defenderetur. stipendium uero illis statuit ex uectigalibus totius

prouinciae. aequum enim erat eius rogionis impensis militem uiuere,qui ad eam tuendam accersitus fuerat. in qua militiam plurimi ciues ditionis nostrae socii adscripti sunt:quoru nonnulli adγsumma imperii in nostro exercitu douenere, atQ ob res egregie gestas UOneta ciuitate patricioque iure donati sunt. Viget adhuc nostra aetate nomen Bartholomaei Colones Bergomensis uiri illusti issimi.& summi imperatoriS,

187쪽

uatorum nauibus hoc onus legibus impositum est ad publicam utilitatem, ut ex aere domini priuati hominis uni seu duob. si nauis maior fuerit, patricus a dulescentibus stipendiu soluatur, quo rum aliud nullum ossicium sit praetera qua exerceri muniis nauticis . Cocessa quoq; his adolescentibus sacultas est, ut in triremibus onerariis ac in nautishus priuatorum quibus adscripti sunt, ferre queant certam merciu summam nullo naulo soluto: quam si non hab ant, ius hoc suum aliis concedunt ac Iocant. Qua lege consultum fuit non so/lum exercitationi iuuentutis, uerume tiam utilitati tenuioru ciuium, qui an

gustia rei familiaris premeretur. Qua de re facile intelligi potest a quocun*,

curam instituendae iuuentutis minime a maioribus nostris praeteritam fuisse, ut nonullis uidetur: imo in ea nauiuin triremium copia duceti & amplius nobiles adolescetes legis istius beneficio alienis impensis ad rem nautica instruebantur: praeterquam quod ciuili consuetudine ac more patrio quilibet pa-m s tricius

188쪽

DE VENETORVM tricius timenis aut literis aut studijs rei maritimae operam dabat: in qua exercitatione tum sibi plurimum, tum rei domesticae nonnihil consulebat ac proderat.Hae priscae leges & huiusmodi instituta etiam nostra tempestate perdurat,

licet plerisp adolescetes ambitione aut luxu post ampliatum imperium corru pii patrias institutioes neglexerint: ac

ciuium copia adeo creuit ut nostra aetate ingruentibus bellis ac rerum dome

sticarum stipendijs longe plures effecti sint pauperes, quam quod satis consu/li illis queat istius legis beneficio. Ita

nam o natura comparatum est,ut nihil inter homines perpetuu esse possit: uerum cuncta quavis initio perfecte constituta esse uideantur, post aliquot an nos natura in deterius labente instauratione indigent: adeo ut quemadmo dum corpus prandio saturatum diutiγjus incolumitatem seruare non potest

nisi post aliquot horas coena successe

rit: lic in unaquao re opitulari opor teat naturae ad interitum labenti, at 3 instauratione adhibere. Huiusmodi ra. tionem

189쪽

REPVB. LIB. V 4 3ra, cuius studiis semper Veneti studuere.nam in mari urbs condita parum ti mere poterat terrestres copias, quae ei negocium facesserent: ac non tantum iniquu, sed etiam ualde incommodum

erat, comparare exercitum ex civibus,

quem in continentem traiicerent, ac sinitimos populos bello lacesserent. At amari timeri iniuria poterat, tum etiam facile erat illatam ab exteris uindicare: quamobrem uniuersia ciuitas ad studia rei maritimae conuersa est, atq; iuuentutem legibus instituit, ac totius uitae consuetudine firmauit. hic enim mos insti

tuendi patricios homines semper fuit, ut a teneris annis usq; ad pubertatem sub paedagogi disciplina degeret, acta linis literis imbuerent pro cuius p ca Ptu:ab ea aetate,praeter paucos quo se a qui literaru studiis se manciparant genio naturam ducti, omnes serer rei ma Titimae ac familiari operam darenti ac alii quidem nauigabant ad longinquas oras, ubi mercaturae industria rem do/m csticam augebant,simul Q efficiebantur periti morum ac consuetudinis loi m 4 guml

190쪽

tabimur, ac aliquod remedium excogitabimus . quo sit ut hac etia in parte ni/hil sit in nostra republica desiderandu. sed de his haedinus. Nunc a nobis reis censendi sunt magistratus qui praefici- .untur rei maritime. Unaqusi triremis ad bellum instructa praerectum habet uirum patritium, qui in ea triremi om/ntu potestate obtinet praeterquam ultimi supplicii inferendi. ac ueluti in ter restri militia Centurio ceu aciei praes cius eorum curam habent qui fuerint in sua acie. Hic triremis praefectus nautas cuncta quae in sua triremi sunt, ocque ad eius apparatum faciunt diligenter curat. Quoianis quamuis nulla ne cessitas sit, Veneti aliquot triremes aris

mant, quae reddant mare tutum nauis

gantibus, securam Φ nauigatione compressis piratis praestent uiris bonis qui

res suas agunt sine alicuius iniuria.Preter triremium praesides est totius clasγsis legatus, qui imperium habet in uni uersam classem, ac in cunctos triremia praefectos.hic ueluti legatus exercitus,