장음표시 사용
261쪽
eiae ductu, ut supremo numini suarum rerum actionumque aliquando 'reddere rationem queat a . ,
x undamentum humanae societatis . Iustitia est, sine qua non modo civitas beata esse non potest, sed nec consistere ullo modo po-
rest. Huius autem tria saltim sunt munera in civitate . quorum primum ad communem civium aequalitatem, alterum ad civilem omnium libertatem, tertium ad res externRS resertur. De singulis dicam, ut potero . Tueri oportet quoad fieri potest iurium aequalitatem a natura ipsa constitutam , ita ut nemo plus iuris sibi sumat arrogetque in aliOS,
quam ei natura & leges tribuant, quae numquam a natura ipsa discedulit, si iustae sunt. Hinc cavendum summopere est, ne rerum opulentia, aut genus, aut dignitaS, aut po-
262쪽
III tentiorum gratia dent ullam potestatem in alios quae a legibus non comprobetur. Id Periander docuit, quum eminentiores spicas metendo segetem adaequavit, & Thrasybulo
per internuncium consulenti hoc exemplo respondit. Illud etiam curandum a moderatore societatis, ut hanc aequalitatem praescriptionibus suis agnoscat & conservet .dilia gentissime . Quod haud scio an semper yerrum sit, si coniiciantur philosophiae oculi in Iustinianeas leges , quibus plerique Europae nostrae populi utuntur . Digrediamur. Pan
Sunt qui leges maritales vituperant, in quibus aliquanto maiorem iurium aequalit tem desiderant, quantum indita seminis tin'becillitas, & quasi perpetua plerarumque pueritia patitur . Suspicantur enim plurimas leges huius generis forte originem duxisse a praeiudicatis barbarorum hominum opinion, bus saevoque & immani imperio quo olim Vir uxori dominabatur: hinc imbecillioremeas premere dicunt, quia inventae sunt ut sertioribus faverent. Contra leges esse aliaSVolunt, quae ex sola unius mulieris libidine
263쪽
nc voluntate eXtiterunt: mec Omnia, inquit Iustinianus ipse a), apud nos cogitantes Oparticipem consilii fumentes eam , quae a Deo nobis data es reperendi ram coniugem.
Habent etiam quod iuribus dotalibus op-Ponant. Indotatae mulieres apud nos it ca ules plerumque sunt: quod ossicit propaga tioni generis humani. Nec desunt qui animum a connubiis revocant ob multa, quae eircumveniunt habentes uxorem, incommodaec taedia, quorum pleraque ex dissimili mulieris virique conditione promanant; quum infrequens non sit, ut inopi iuveni ditissima anus uXOr committatur; aut locuples vulgaris homo illustrem seminam, cui res familiaris perexigua est , in matrimonium ducat . Haec vero sublata essent omnia semotis d tibus . Dotes praeterea effciunt, si pingues sint, ut arrogantes le elatae sint seminae: ex quo immodici sumtus, ex quo iurgia coni meliae malediista, & alia huiusmodi, a quibus valde infelicitatur conditio connubiorum Quare si solum liberorum quaerendorum caus,
264쪽
a I9sa uxor duceretur, facilius aequali iure n hendi uterentur omnes, rationemque pra sertim haberent virtutum quibus feminae omnantur. Quod plurimum incrementi asserret publicae utilitati a). Haec optarem in nova rei publicae institutione . Sed cur a receptis moribus non sine facili periculo rec dendum Θ
Nec omittunt leges, quae ad haereditates pertinent. Principio nesciunt, an testamentariae leges aequalitati iurium faveant, aut eam potius evertant . Quod confirmant zonsuetudine alicubi recepta, ut optima sit
conditio Primogeniti nobilium semiliarum,
a Haec disserentes concludunt oportere, ut dux socie- tis nimio luxui qui a nuptiis disiungi non solet, rationibus sumtuariis prospiciat: cui quidem vix daretur Iocus sublatis dotibus ; quum aro indotata mulier inanitates curiat& persequatur . Ex quo illud essici putant nuIlum rei familiaris detrimentum viros path, qui tot dotibus similiter parcerent quot eis essent sorores ac filiae. Incommoda etiam effugiuntur dotium, quae interdum restitui debent; effugiuntur acerrimae & sempiternae lites e dotibus natae, quae familias, quae forum, quae iudices , quae totam societatem vexant. Rem istam erudite scribit Philippus Vinani in opere,
cui titulum fecit: L Otio Autuniati .
265쪽
ceterorum fratrum pessima ; id autem naturales aequalitatis leges non sine igno
aὶ Adversari incolarum frequentiae ius natu maiorum videtur. O veritas i nusquam obvolvam te servilium respectuum involucris , nec postulari usquam proditionis potero , nisi quum ero ignarus tui. Sunt e natu maioribus qui in diatrimonium non eunt ; sunt etiam qui nubunt , quin ii- heros ex uxore procreent. Interea horum plerique minime cedunt ius grandioris aetatis : quo fit ut reliqui fratres ob angustiam patrimonii caelibem vitam saepe iis molestam vivere debeant, totamque aetatem sine nuptiis transgredian- tur: quod turpe esse Lycurgus docuit; quod notarunt infamia Romani nondum profanis hominibus perspecta Evangelii consilia ; quod adimit cives societati; quod denique
perpetuitatem tollit familiarum, quarum quidem splendorem& decus ut tuerentur pleni gloriarum homines, paria secundum naturam in primo ac in aliis filiis iura, inaequalia fecerunt'. Si dicis unius imperium sive haec iura probare, quod ea necessario postulet divitias claritatemque familiarum ut gradatim a plebe ad Principem usque perveniatur; respondebit forte aliquis eamdem esse omnis imperii naturam , iisdemque illud principiis quasi vectibus movendum . Sed ne eum subarroganter dicere opponas : sint Vera quae rem non iure, sed factis dimetiens attulisti. Attamen si certum est aequalitati iurium , & frequentiae incolarum , & civitatis bono adversari, naturaeque legibus vulnus infligere privilegia maioris aetatis ; tollenda haec mala sunt ab eo qui procurationem habet societatis. Id forte praestabit si ceterorum nobilium sustentationi provideat, aut iis honorarium stipendium de publico statuens, aut clarum &illustre faciens quoddam commercii vel artium genus, quibus dare operam cum laude possint. Sic magna ex parte sublata erunt incommoda, quae civitatibus obveniunt a receptis iuribus natu maiorum . a
266쪽
minia frangit ac . dirimit . Hinc nemini conccedendam esse aiunt testamenti factionem , licet invectam specie utilitatis. Ridiculum praeterea est ut quiS res externas alicui addicat , in quas nihil habet amplius' imperii& auctoritatis, iusque sibi sumat iubendi,
postquam excessit e vita; nam donec vivit, nulla est vis adfui quem dicunt ultimae Voluntatis. Quis porro non expers doctrinae Lethnitium audiat tanti ingenii hominem, qui facultatem testamenti faciendi ex animorum immortalitate elicit, ob quam mortuus iugiteri vivit, iugiterque dominus est rerum sua rum 3 Accedit, originem concitatissimis Scnumquam desituris litibus testamenta praebere . Re ipsa homines dum inter se colloquuntur, Vix ideas liquido exprimunt suas rnam adducuntur saepe in dubitationes varias, tametsi satagant ne obscuritas aliqua mutuis sermonibus offundatur. At se contingunt ista quum interrogare & interrogationibus respondere ipsi possunt; quanto eVenient magis , si dubitatio e scripto quopiam
demortui maneat 3 Commendant utique Romanae leges, quum sermo est de testamentariis quaestionibus, ut demortuus interrOg
267쪽
tur, nempe ut eiuS mei S probabiliter exponatur. Sed eum cernimus respondere prout
assecti sunt & sentiunt qui interrogant. HinCfoecunda illa seges ac materia litium. Lites autem pernicies & pestis sunt rei publicae ca) . In his quae hactenus tetigi aliorum sententias reserenS, eam operam curamque consumsi quae decet Philosophum. Cetera quae pertinere huc poterant, a Iuris- peritis explicanda sunt, quorum fugit contentiosas disputationes Philosophia. Verumtamen consuetudinis magna Vis est; nec sorte cupiendum, ut legum lator aliquis operi admovere manum Velit, coneturque discedere ab instituto , quod comprobatum est
a Non abnuunt testamenti samonem saepe filiis timorem facere eosque impellere ut parentes colant, ne exhaeredes fiant. Attamen si rector populorum caussas lata lege complectatur , ob quas filii merentur ut exhaeredes sint, aut careant parte aliqua haereditatis ; facile intellemi est superva neam esse testamenti facultatem, ut filii parentibus obsequium dc cultum praebeant . Sententiam hanc multa oratione defendit clarissimus amieus meus Comes Vasco in opusculo Delle Leni civili Reati cap. III. Porro ademta testamenti condendi facultate legitimos successionis gradus paucis iisque perspicuis Iegibus praefiniendos esse animad
268쪽
aetatis spatio, & communibus suffragiis populorum ca).
Violat etiam communem civium aequaliatatem inaequalis nimium distributio facult tum. Divitiis & opibus in paucorum manus congestis nova bonorum divisio mederetur q). At si quidem haec fieret, iacerent omnia, an tes , scientiae, laboris amor, industria, & quidquid est quod parat felicitatem societatis. Vi guit olim apud Lacedaemones aequalis haec partitio bonorum: sed inde factum est , ut
quum in pace erant, plena esset odiosorum hominum civitas; & praeterea durissimis malis eorum mancipia conflictarentur ob immanit tem & pauperiem dominorum, quin ullam comcipere spem possent ad meliorem sortunam tramseundi aut ingenii, aut cliligentiae, aut sertis praesidio, ut animadvertit auctor Principiorum
cuiusque publicae administrationis H. At quam
M Videatur elegans itala Dissertatio, quam typis edidit in Parmensi Athenaeo hoc nostro clarissimus Patrii Iuris Prosessor Praepositus Bertoncelli . b Qua etiam posita , tandem inaequalitas ipsa necessariosequi deberet: non enim aequalis omnium in iacultatibus servandis & amplifieandis industria . c Tom. II. cap. VIII. an. VII.
269쪽
vis tolli non debeat, aut possit inaequalitax ista
bonorum : num coacervare divitias & tu
bulentissimam inaequalitatem honestare fas erit λ. Quis non omnino expers do strinae ignorat densatas veluti conclusasque in pa cas familias divitias & opeS maximum momentum habere non ad mollitiem solum, ad immodicum luxum , ad turpe Ocium, ad arr
gantiam , ad inistentiam, ad superbiam ; &quod caput est malorum, ad dominationem perniciemque omnem civitatis, ut ipsa Romanae rei publicae Historia confirmat pCaveat igitur populorum dux ne in duas veluti classes infelix civitas dividatur , quarum una superfluis abundet, altera careat necessariis vitae. Μulto caveat magis, ne
publicis divitiis, quae ad pauperes maxime subditarum gentium familias pertinere debent, eos nimium locupletet, qui sibi acce-
M Nescio an iustitiae repugnet inaequalitas altera, quae dignitatum & graduum dicitur. Μos erat apud Persas ut il Iustris tantum prosapiae ratio haberetur, quum de eligendo duce reipublicae agebatur, licet hunc ad obscura quaequere minuta civilis societatis munera ineptum cernerent. Ontra solis virtutibus honores dignitatesque Graec1 decerne-haat. Hi Ρersis iustiores, ni fallor. Fortiores certe: nam Persas tractu temporis expugnaVerunt. .
270쪽
a a pii sum : , quo nihil videbis esse, facilius si hia
storiam consulas, si humanum, cRr. ViX :n gare. quidpiam iis . possumuS quorum liaritas , aut astuta assentatio. . aut scurrilis dicacitas, baut inanium quorumdam studiorum smilitudo necessaria o nobis l ad theate vivem dum videtur. Contra isti numquam satis th, here .se putant . licet lassiuant divitiis num, quam contenti sunt quaqsitos; numquam i Cent , donec sin domum dinierant quicquam eloquendi. autem tempus garripiunt: Opportunius ad habendum. i r: Ο Γ
Sed satis scriptum est de iurium aequali tate : nunc dicendum, Est mihi de aequalit
te libertatis .: Nulla praestantior esse potest persuasio lin civili societate quam libertatis . ad quam 'animum omnium. civium dirigere oportet a , ne ' laedatur ius quod est nat Tae consentaneum . Si: aequat, omnes chnti neantun imperio , eademque ini omnibus ara
a Nihil in vobis imperatorib- . aiebat, Μagno Theod fio V. Ambrosius . ep. XL. n. POPulare O. tam amabile. est , quam libertatem in iis diligere , qui obsequio va- bis subditi fune . Si tiidem hoe interest inter bonos O malos Princima quod boni libertatem amini, femitatem improbi . i