장음표시 사용
311쪽
Deo hominibus ratiocinandi inveniendique vis 8 Ipsa ne Virtus vanum erit simulacrum a coeco instinctu prosectum, quod rationis accedente lumine ut splendeat magiS , evan scere omnino debeat Quae est ista rationis& virtutis notio Θ Philosophorum inventa quae utilitatem & emolumentum per se non afferunt, utilitate aliquando non carere s perius docui. Vetus porro in Philosophos violatae religionis postulatio . Non abnuo suis. se aliquos qiu a casta Religione desciverunt, quorum quotidie nomina audimus, sententia
legimus , monumenta tanto cum dolore cemnimus. Sed literatorum vitium est quod esse dicitur literarum. Νon tamen omni Religione carere putandi ii sunt, dum superstitionem a Religione secernunt, dum physicas veritates populis notas detegunt, dum ridiculas &pravas quasdam muliercularum & rudis p pelli de Religione opiniones irrident. Secus incredulorum infinitus est numerus . O magistra rerum . historia, quanta luce hunc lo
312쪽
Duo remanent, quae refellam . Luxus adivitiarum inaequalitate nascitur, ut supra docui , licet immoderatas animi permotiones abuti artibus posse concedam . Certe artes plurimae imperium sulciunt, sertunarum ina qualitatem tollunt, & necessarium physicum parant. Quumque non omnes agricultura Scbello occupentur, qui datum esset ceteris ut commode viverent, si a divitibus nulli sumtus fierent, aut specierum circulatio iis vel retur qui se & familiam manuum suarum operibus sustentant 8 Quod si voluptuariae quamdam artes luxum alunt ac sevent; temperandae eae sunt ne noceant. Vide quae de libxu & artibus disputavi. Infirmus est etiam locus postremus . Concedi enim posset ene var, a scientiis animi robur, si milites. quotquot sunt, scientiis naVarent operam, eorumque duceε totidem essent Maupertaesii, Leibn,
iii, Νemtoni, & alii generis eiusdem . Sed aliter se res habet . Quamquam plena est historia eruditorum hominum, qui hellicis lau
cior societas si nobiles viri, si omnes qui dignitate fulgent aliqua excelsi piique huius Principis virtutes imitatione consequerenturi
313쪽
dibus praestiterunt. Architas Tarentinus sexies exercitum. duxit: Socrates, Plato , X nophon egregiam in bello suis civibus operam exhibuerunt. Pericles, Themistocles, Epaminondas Graeciam propugnaverunt: Romam Scipiones, Luculli, Fabii, Μarcelli, aliique innumerabiles praestantes doctrinae studiis. Dum florebant Iulii Caesaris aevo litein rae, eumque laudibus extollebat Cicero , quod domuisset gentes immanitate barbaras, multitudine innumerabiles, evanuit ne militum virtus Θ Evanuit ne Ludovici XV., &antecetaris eius aetate 8 Numquid militum scientias ardoremque literarum conquesti sunt duo illa lumina Turenne, & Conde λ Νec evanescit nitenti hoc saeculo nostror vid mus enim quotidie bella minus frequentia sed aequiora, minus cruentas victorias sed plenas gloriarum, minus rapidas imperii propagationes , sed magis tutas , minus violentos bellatores, sed magis terribiles. Atqui iam satis de artibus '& scientiis prout in m re influunt, dixi. Dies me desceret, si re sellere omnia instituerem quae scientiis &artibus a scriptore isto opponuntur, cui &Cornelius Agrippa, & Μontagnius& LN
314쪽
a69lius Gyraldi iamdudum praeiverunt. Itaque nihil obstat quominus dicamuS magnam omnino. Vim magnumque momentum positum esse non solum in agricultura & commercio, sed in reliquis artibus ac scientiis ad exe cend . populos, essiciendumque iit patientes eius laboris sint, qui plurimum confert ad beatam. Vitam civitatis.
Sed generalia sunt' haec ad otium polit, cum remedia: specialia videamus. Est triplex genus hominum 'impatiens laboris. Alii sunt labori tolerando inepti, ut senes , ut di quarum infirma & imbecilla valetudo est . 'Alii
nec negociosi esse volunt nec aliquid operis facere vel ob clarum avorum nomen , vel ob splendorem amissae dignitatis, vel ob aliam caussam huius generis ex qua sit ut eos pudeat laboris . Alii demum qui nequeunt his caussis desidiam ignaviamque praeteXere,
multum civitati asserunt molestiarum, utilit
tis nihil; quod melius tueri se posse arbitrentur si stipem mendicent quam si artem aliquam exerceant . Horum quanto maior est Copia . tanto est 'certius vitium publicae ad
ministrationis : quod tolli potest, si ii ad la-
315쪽
a7Oborem compellantur, aut essiciatur si renuant, ut exulent a ciVitate. Inter severisi fimas Draconis leges , inquit Franciscus Patricius Q, illa etiam fuit ut ocii damnati. capite punirentur . Quae quidem quamvis durior esse videtur m dius fidius durissima ), O ab humanitate aliena g tamen ratione neutiquam caret . Otiosi enim O ignavi homines venenum civitatis sunt . Proni ad tibidinem fiunt, bonis invident, aliena appetunt, O denique seditiosi O turbulenti evadunt; adeo ut pessime, cum illis agatur.
Praetermittenda tamen non sunt ab eo qui publice praeest prima illa duo genera hominum ociosorum. Certe, qui aut per aetatem, aut per Valetudinem aliquid operis fac re prohibentur, digni sunt quibus Princeps omnem curam impendat, ut congrua suste ratione non careant, si sint pauperes. Similiter adversa fortuna ad mendicitatem assiducti mereri videntur ut iis consulat: adeo-
que honestum & laudabile esset, si levandis aerumnis quibus premuntur fixa & publica remedia statuerentur . . Ceterum huiusmodi est indoles artium plurimarum, de quibus du
co De Insie. Reipub. lib. I. tit. VIII.
316쪽
27 Icam infra, ut eas exercere possint honesto etiam loco nati, modo velint . Sic pictura, sic graphidis scientia , sc architectara, sctornus, sic aliae artes nobilibus etiam viris conveniunt. Convenirent Vero multo pluressi praeiudicatas opiniones quasdam : evellere Princeps studeret, nihilque omitteret in a ministranda republica , quo ad eas eXerce das excitari possunt, maxime qui miseriis comflictantur. Si praemin decernerentur aliqua iis qui clari licet natalibus, nihilo secius aut mercaturae, aut commercio, aut artibus quibusdam dant operam ne miseri . sint; totilerentur Ocyus, nisi me mea fallit opinio, postilentissima haec detrimenta opinionum pra
S. CCXXIV. Appetetitissimi omnes sumus stemmiatis se
inae cum laude, idest gloriae, ut eam Tublius desinit b); huiusque studio omnes tim
317쪽
himur. Illi ipsi Philosophi etiam in istis, iubellis , subdit idem Cicero a), quos de con
temnenda gloria scribunt, nomen suum inscri bunt, & in eo ipso, in quo praedicationem nobilitatemque despiciunt, ' praedicari. se. 'Ac nominari volunt. Ab ea tamquam a stimulis a natura dato ad studium artium & discipli narum impellimur, ad fugam inertiae, ad pa tientiam laborum , ad contem tum abiectionis,dd res quasvis praeclare gerendas .. Dat os.
ria νires. Hinc . magnos viros omni, aetate
Peperisse vehementem hunc gloriae amorem selus negabit, qui intimos humani cordis τοcessus, gesta ignorat hominum clariss- morum. : Nec aliter habere se res potest, si studii gloriae originem, quae ceteris affectionibus communis est , Ope . in vestigemus. Dum gloriam dico, non temerariam atque inconsideratam , & plerumque Peccatorum vitiorumque laudatricem famam popularem intelligo ,- quae simulatione honestatis formam verae gloxiae pulchritudin*mque c0rriimpit; sed eam : quae resertur . ad honestatem , quae ambitionis est, inimica ,
318쪽
quae studed .communit.bono, quae alios i Banimat. ad; , Virtutem , eique re nato tamquam imago, Hac dei clari ac gestire civiatas debet , shΑncque quasi terrenam merce-
dem rerum: gestarum desiderare. Finget lac re 1 gloriae nomen , eiusque lucem splendo remque: deficere ; finge e descere 'eluti me ritum, par ique Virtutem duci; finge cives nullo. desiderio tangi publicae felicitatis: iam brevi eo ,. pNgredientur- Omnes ut nihil f ciant ; & otio m oblectamentis dediti divino vitae muneret abutentur ad legum o
maxime gloriae 1 studium excitare
o cives facit aptos utilesque reddit Ε- cietati: ' haec bonos di utiles fovent, conser Nant, amplificant. Prima vigilantissimi Prii cipis est, ut Plato , & Aristoteles scribunt a rsunt, haeci munificentissimi. Inscitia dolarina rum utilia. principia' detorquet, ac vitiat , &Progressibus cognitionum quos Vix possiis muS Optare, moram iamdudum iniecit. Eam societatis . pssem , A publicorum omnium
319쪽
malorum sentem Μ. Aurelius , vocat, quod ex ipsa perversitates & delicta quaeque exia ,stere arbitretur, non privatorum hominum tantum, sed civitaus. Eam eiicere, expellere. exterminare munus est unius educationis , quae omnia potest, & quasi semeti dc r dix' est idearum, opinionum ,-habituum, ast
Gonum, quae omnes Vitae aetateS comitam
tur. Non sum ego ita demens. ut velim pro tribunali agere, & prolixa oratione compi cii , quidquid munus stulat optimaeo instia tutionis. Pleni sunt libri Philo horum i
lia docentium. Praeterea tanta cernitur edmcationis cum legibus ac publica administratione coniunctio , ut ubi optimae sunt leges, ubi persectior est rei publicae administra dae ratio; ibi etiam sit perfectior institutio. Ex quo consequitur ut nulla esse possit qua stio M' instauranda educatione, quin simul sit de instauratione legum , & emendatione publicae administrationis . Egone ' homumcio periculosae plenum aleae hoe opus tracta-ho Satis mihi aerit infelicia tot institutionum etiam publicarum vitia apud extraneas seciditates deprehendenti, non sine ingenti moerore perpetua hominum insertunia lamentari.
320쪽
Gravissimum itaque munus Principis est eniti, ut optime consulatur adolescentum diu sciplinae atque educationi . Adhibenda pri cipio cura est ut privata etiam institutio ad communem praesertim salutem utilitatemque reseratur. Multo est maior parentum incuria quam credi potest: quo fit in pueris ita aratas agere radices vitia, ut nullo umquam tempore evellantur. Hunc morbum praeca
Vere Princeps debet , aut ei, si iam obii nuit , medicinam asserre. Brevi & facili, &ad omnium captum accommodato libello
spargi instar in vulgus possent praecepta, quae ad physicam & moralem
educationem faciunt, & magis obvia ac familiaria utriusque vitia animadvertunt. Hunc esse in omnium manibus, aut saltem ad omnes ea pertinere quae continet oporteret. Qui hinc uberrimi iucundissimique fructus exsisterenti Publica educatio aeque ac priVata circa vires co poris; & circa cultum mentis & cordis versatur. Augentur confirmanturque corporis vires laboriosis- exercitationubus. ut pluries docui, quihu magis efficimur idonei ad explicandas . facultates ' animi