Quaestiones Terentianae [microform]

31쪽

dandum sit, quod nimis diligenter Graecum exsemplar volvens

ea quoque Vertit, quae a rebus Romanis prorsus abhorrebant. Huc spectare videntur, quantum cognosci potest, cetera Omnia, utraeaut prol. V. 31 32: Qui nuper fecit servo currenti in via Decesse populum .β'Εun. p l. v.10 qq.: Atque in Thensauro scripsit, causam dicere Ρrius undo petitur, aurum qua re Sit suom,

Quam illic qui petit, unde is sit thensaurus sibi

Aut undo in patrium monumentum pervenerit .

Eodem pertinere arbitror id, quod Terentius dicit in ho mionis prologo v. 6 sqq.):

hQuia nusquam insanum scripsit adulescentulum Cervam videre fugere et sectari canes Et eam plorare, orare ut subveniat sibi ..' Reliquus est Eunuchi prologi versus :ἡΙdem scit. poeta vetus in Menandri hasma nunc nuper dedidi, quem Versum cum non intellegatur, cur Terentius Lusci hasma reprehenderit, coniecturis lactis viri docti interpretari studuerunt; sicuti Botho ingeniose proposuit: -Idem Menandri Phasma nuper perdidit . βηΕ Bonus ut in hunc versum idem vitium caderet, quod Τerentius Verbis antecedentibus v. 7 memorat, mutavit: Item ut Menandri Phasma nunc nuper dedidi. Denique Heremanowski

l. s. s. p. 9 cum hunc versum arenam sine calce esse cum

Benileio censeret, versuiu, ex Heautontimorumeni prologo petitum huc traiecit: ἡEx integra Graeca integram comoediam . Sed hae coniecturae omnes prorsus superfluae sunt. Certe,

M D servis currentibus cf. Bonustus ad h. l. in editione denuo curata ab M. Volibohrio. ilia 1846 Beck0r-Rei in Gallo I p. 49. - riuor ad Horati epist. ΙΙ, 1, 174. - Mehrichi p. 35 sq. Diss phil.

Arg. IX p. 327 Sq. . - Fabia l. s. s. p. 274. - Cum enim Bovi currentΘm porsonam usitatissimam fabulas palliatae esse constet cf. Heaut prol. V. 37 et un. prol. V. 36), Lusci vitium aut in decesso inesse debet aut concedere obemus nos, cur erentiu Lusci fabulam nuper Retam . . omnibus spectatoribus notam reprehenderit, nune non intellegsere. Haec igitur Lusci fabula cum nuper ageretur, aliquid factum ess Videtur, quo hic omnium irrisioni fieret. Hoc, quod omnes spectatores tum haud ignorabant, Terentius ut breviter, ita efficaciter respicit. inae cum Lusci scaena minimo est comparanda id quod Hoehrichti. S. s. p. 35 Disseri phil. m. I p. 327 fecit, ea scaena, quam Plaut ut populum delectaret, in Monaochmis v. 834 sqq. praebuit: etenim apud Plautum Menaechmus sese insanire fingit cf.V. 832 sq. , non insanu BSt contra maiore iuro provocari potest ad Oroat V, 1. 2 cf. Fabia l. s. S.p. 27 PSq.).- ras aliis quoque locis senunc nuper clogitur cf. Trucul. 397 Apul. Metam in cap. XVI.

32쪽

quid frontius in Lusci Phasmate reprehenderit, nos nescimus, spectatores Vero, cum haec fabula nuper acta esset, non ignoraverunt. Nimirum haec fabula exacta erat, id quod iam Donatus Suspicatur dicens: Et bene nunc nuper ut ex vicinitate facti ostendat nihil esse dicendum, quam displicuerit haec comoedia Luscii Lavinii, propterea quod res recens sit et omne memi

Atque haec quidem hactenus. Iam illud videamus, quid ex his locis de fabularum ordine lucremur omnino nihil, ut opinor, proficimus. Etenim has orenti insimulationes a duabus rebus proficiscuntur: ut erentius Lusci fabulas nuperrime actas respicit, ut in Eun prol. V. 9 sqq. in Heaut prol. V. 30 Sqq. fortasse huc spectat illud bene vortendo Eun prol. V. ), si ea de re Luscius ipso gloriatus est. Aut Terentius de eis rebus, quas eis vitiis, quae adversarii ipsi crimini dederunt, contrariae sunt, illos obiurgat, ut in Andr pro V. 21 historum obscura diligentia opponitur erenti contaminationi ); in horm prol. v. 6 sqq. quod adversarii et tenuem rationem et scripturam levem 'crimini dederant, erentius eos tragicae dictionis accusat. . g De eis prologorum locis, qui hias Terentius cluersariis mirantiar. In omnibus sero prologis serentius adversarii minatur, sive solum dicit so eorum vitia futuris temporibus patefacturum esse Andr prol. v. 22 Sive eis vitia profecto obicit addens se, si maledicere non desinant, plura eorum probra in lucem prolaturum ess Heaut prol. v. 33 34 ΕUD. prol. v. 14-19 Phorm.

Quibus locis inter se collatis ordinem fabularum statuere cum viri docti conati sint, Verumn viderint, ut OgnoSeamus, nos quoque hos locos inter se comparemus. Dicit autem erentius

in prologis 1 Andriae v. 223 Dehinc ut quiescant porro moneo et desinant

Male dicere, malefacta ne noscant sua.

2 Heaut. v. 33): De illius peccatis plura dicet, quom dabit

Alias novas, nisi finem maledictis facit. 3 Eun. vv. 1W19 : Dehinc ne rustretur ipse se aut sic cogitet,Defunctus iam sum, nil est quod dicat mihi :Is ne erret moneo et desinat lacessere.

β' Contra Fabia l. s. s. p. 268 parum concludit sera eram contientpas uno critique ilis'est qu'uno indication . M cf. oehrichtium . . . p. 36 Disa phil. m. I p. 328 .

33쪽

4 Phorm. o. 19l23 imprimis V 22 sq. :-Do illo iam finem faciam dicundi mihi, Peccandi quom ipso do se finem non facit

In tribus posterioribus prologis cum se plura vel multa alia prolaturum esse poeta dicat, sequitur, ut de adversariorum Vitiis antea verba fecerit obiecit autem poeta advorsariis probra insisdem prologia Heaut prol. V. 30 sqq. Eun. V. PSqq. morm. V. 6 sqq. . contra in Andriae prologo Terentius, etsi postquam ab adversariorum criminis se defendit, se eorum quoque Vitia οπprolaturum me minatur, tamen non ipse aggreditur; quin etiam ex his verbia v. 22 sq.ὶ desinant male dicere, malefacta ne noscant sua dilucide apparere mihi videtur Terentium eos usque ad illud tempus omnino non aggressum esse. Hoc si te conclusimus, sequitur, ut Andriae prologus ceteris tribus prologis antelerit. Nec vero de Andriae modo prologo, sed etiam de aliorum prologorum ordine ex his locis viri docti aliquid enucleaverunt: veluti Paechinnannus l. s. s. p. 45 ita ratiocinatur: Tum Τerentius in Eunuchi prologo v. 16 minatur veteri poetae, ut desinat lacessero, et dicit se multa alia habere, quae prolatur sit post, si pergat laedere. Et hic quidem perrexit laedere, et Terentius profert illa in hormionis prologo V. 6 sqq.), eodem fere modo ac profert in Eunuchi prolog v I sqq. id, quod in fautontimorumeni prologo v. 33 sq. minatus erat.

Hoc ex his locis concludi posse nego; nequo enim demonstrari potest haec ipsa, quae Terentius verbi causa in Heautontimoru-men prologo minatur, ea esse, quae in unuchi prologo profert. Hoc modo quemcumque prologorum ordinem Statueris, eum Verum esse ostendere poteris. Hinc igitur nihil proficimus, quo ordo fabularum inveniatur.

5. De eis prologorum locis, quibus Terentius de suo prologo verba facit. In tribus prologia de suo prologorum Scribendorum genere Terentius verba facit in Andrias, Phormionis, Adelphon prola-

Similiter Malam l. s. s. p. 221: Sic aliquo vinculo iuncti Sunt hi duo prologi soll. Andria et Eunuchi); neque hoc tantum, Sed eo quoque quod minationes iactata in Andriae prol. 22 exequitur in Eunuchi prol.

V. 9 sqq. ubi Lusci fabularum vitia recensentur. cf. quoque aeckel-

mannum l. . . . 29.

34쪽

Versariorum appareat, infra accuratius disseremus. β' Nunc

quid, si de ordine prologorum discamus, quaerimus. I In Andriae prologo uv. 1-7 Terentius pronuntiat se

etiam prologos compositurum esse, non ut argumentum fabulae Bnarret, sed ut adversariorum maledictis respondeat. Quo ex loco effici poetam usqu0 ad eam Andriae actionem, ad quam prologus Spectat, prologum omnino non Scripsisse supra ostendimus. φηΙΙ In Phormionis prologo legimus haec vV. 12-19):hNunc si quis est, qui hoc dicat aut sic cogitet:,Vetus si poeta non lacessisset prior, Nullum invenire prologum poSSet OVOS, Quem diceret, nisi haberet cui malo diceret :Is sibi responsum hoc habeat, in medio omnibus Palmam esse positam, qui artem tractant musicam. Illo ad famem hunc a studio studuit reicere:

Hic respondero Oluit, non lacessere. Quo cum Versus Scriberet, Oetam complures eiusmodi prologos,

quibus id solum spectaret, ut et ab iniquorum insimulationibus se defenderet et ipse in illos impetu faceret, composuiss in promptu est Huic igitur prologo non modo Andriae prologum,

sed etiam ratios prologos antecessisse apparet Quae cum ita Sint Terentius hos Versus certe non ob eam causam dixit, ut populum de prologorum Suorum genere edoceret, Sed verSUS spectent necesse est ad illam contentionem, quae inter Terentium et coteros poetas erat. Hoc ita esse etsi intelleximus, tamen responderitne loeta iis verbis indversariorum crimini necne,

diiudicar difficile est Sed hac do ro alias.' Nunc illud satis est efficero, ut i ipsis verbia v. 12 ἡΝunc si quis est, qui hoc dicat aut sic cogitet apparere videatur poetam ab adVersariis non lacessitum haec digisse. ΙΙΙ Tertius prologus, in quo hac de re poeta loquitur, quem locum obtineat, dubitari potest. Dicit enim poeta solum haec Adelph. prol. v. 22 et 233:ἡDehinc ne expectetis argumentum fabulae: Senes qui primi venient, ei part0m aperient. Quidnam haec orba sibi volunt 'ilmannsius 'η quidem, cui

f. iirtis II caput I. '' cf. supra p. 9 sq.' of partis II caput L. ''tas didascaliis frontianis diss inaug. Borolinensis 186 p. 42-51 imprimis p. 1.

35쪽

si sola haec verba leges, non si totum prologum respicies cum enim hunc prologum cum post complures Terenti sabulas antea actas tum post Heautontimorumenon et Eunuchum compositum esse ex reliquis huius prologi versibus supra concluserimus,flt haec verba aliter percipienda sunt ne haec quidem igitur verba ad spectatores instruendos, sed ad adversarios dicta sunt.

His igitur locis collatis manifestum est Andriae prologum et hormionis et Adelphon prologis antecessisse. Dubium est id solum, sitne homionis locus anto Adelphon locum scriptus

an vice versa. Ad hanc quaestionem solvendam etsi certum argumentum non praesto est, tamen utrum verisimilius sit, haud scio an cognoscere possimuS.

Intelleximus enim probabile esse poetam in hormionis prologo adversariorum crimini non respondisse Adelphon vero loco lacessitusne Terentius haec verba dixerit necne, diiudicare non possumus Utrumque igitur poni potest: Quodsi orentius in hoc prologo adversariorum crimen respexit, fieri vix potest, ut hunc prologum ante illum ponamus. Etenim ex illius prologi versu 12 Nunc si quis est, qui hoc dicat aut si cogites apparere videtur neminem usquis ad id tompus talia erentio exprobravisse neque intellegitur, cur Terentius non in delphon prologo ea protulerit argumenta gravissima, quae in homionis prologo v. 16 sq. et . 18 sqq.

profert. Nequo tamen si non respondit Terentius hoc loco adve sariorum crimini, probabilo mihi esse videtur Adelphon prologum anto hormionis prologum scriptum esse. Utroquo enim in prologo se argumentum non narraturum esse dicit verisimilius autem esse mihi videtur poetam in priore prologo hac do ro accurate egisse argumentaque protulisse, id quod in Phormionis prologo fecit in posteriore de his Verbis prioris prologi quasi monuisse dicentem ,Dehinc ne exspectetis argumentum fabulas sq. φη)Sod ne hoc quidqm argumentum pro certo habendum esse cum concedam, ne in idem vitium incidamus, quod aliis supra obiecimus,'' uter utro prologo prior sit, in medio rolinquendum St. '' l. s. s. p. 32 sqq. - l. s. s. p. 38. 'ε cf. supra p. 12 18 sq. 19 sq. cf. V . amerci annal. nov. philol. ΙC I 865 p. 290 sq.

36쪽

Ρriusquam ad seriem et prologorum et fabularum statuendam adeamus. Omnia, quam adhuc disputatione nostra lucrati

Sumus, Summatim comprehendamus:

I. De Andriae prologo hae constare Vidimus: Minunc prologum ante tineautontimorumeni et Hecyrae primam actionem scriptum esse p. 17 sq.);b Eum prologis et eautontimorumeni et Eunuchi et Phormionis antecessisse p. 26 sq.);c Eum et anto Adelphon prologum et ut verisimillimum ost aliquanto anto hormionis prologum compositum esse

d Eum primum omnino eronti prologum esse p. 9 sq.).

U. I. ΗΘ autontimorumenon Hecyrae primam actionem subsecutam esse, ante igitur Hecyrae duas posteriores actiones actam esse Verisimillimum est p. 12.3.2. raeterea constata poetam cum hunc prologum scriberet, non multo ante

in publicum prodisse p. 10.);b poetam paucas antea fabulas egisse p. 11ὶ.3. Denique conclusimus hunc prologuma ante et Phormionis p. 13 et delphon p. 18 sq. et, ut idotur, Eunuchi p. 21 prologumb post Andrias prologum p. 17 sq. scriptum esse. III. Ex hormionis prologo didicimus

1 Terentium complures fabulas antea docuisse p. 11ὶ rixamque inter eum Lusciumque aliquamdiu fuisse p. 11. ;2. oetam unam minimum cladem unumque successum accepisse p. 12 , id quod ad Hecyras et eautontimorumoni primas actiones pertinere Verisimillimum esse putamus p. 13);3. Oetam duos minimum novi sui generis prologos scripsisso p. 11 sq.); in sis certe Andriae p. 27l29 et Heautontimorummi p. 13 prologos SSB. IV. Eunuchi prologum intelleximus1. Non primum esse p. 11ὶ;2. Non multo ante delphon prologum, itaque post Heautontimorumeni prologum scriptum eme p. 19 sq. et p. 21). V. delphon prologum 1. Ad primam Terenti fabulam spectare non posse vidimus p. 12).2. Deinde apparet poetam complures fabulas antea docuisso p 12 easque

37쪽

Heautontimorumenon aliquant ante p. 18 Sq. , b Eunuchum non multo ante p. 19 sq.).VΙ. Hecyra prologum priorem apparet 1. Post primam Hecyrae actionem p. 12),2. Post aliarum quoqu fabularum actiones p. 12ὶ sicuti certo post Hecyrae es. 1hetineautontimorumeni primas actiones p. 12 Sq. ,

3. Post omnes ceterarum fabularum actiones, ad quas prologi spectant p. 12 sq. , Scriptum M. VII. Hecyrae prologus post serior scriptus sit necesse t 1. Post Hecyra prologum priorem p. 12 . 2. Verisimile est tertiam Hecyrae actionem secundam brevissimo spatio interiecto subsecutam esse p. 12 sq. . His omnibus collatis plenamno prologorum et fabularum

seriem chronologicam Statuer possimus, VideamuS.

1. Primum statuimus Andriae prologum antecedere prologos Heautontimorument, Phormionis, Eunuchi, delphon; sindo ut Hecyrae primam, ita ecyra secundam et tertiam actiones: omnes igitur prologos omnesque ceterarum fabularum primas actiones. Hac igitur re id, quod solo ex Andria prologo

cognoVeramus, gregi confirmatur.

Deinde quoniam emtontimorumenon Hecyra primam actionem excepisse vidimus, serspicuum est Hecyrae duas posteriores actione postmeautontimorumenon facias osse. Cum autem etiam Eunuchi, hormionis, Adelphon prologi post Mautontimorumeni prologum scripti sint, sequitur, ut eautontimorumeni prologus secundum locum obtineat. Inter harum

fabularum action mecyra primum exacta est.2. Amen autem claudunt duae Hecyra iteratae actiones. 3. Restant igitur prologi unuchi, hormionis, Adelphon, qui si post eautontimorumenon si ante ecyrae secundam actionem scripti pronuntiatique sunt. Illud autem solum constat Eunuchum non multo ante Adelphos actam esse. Sed

quid do hormionis prologo iudicandum sit, dubium estia Ex Phormionis prologi v. 30-34, quibus poeta Hecyrae

actionsm infelicem et Heautontimorumenon cum Successu actam

significat, HorrmanoWahi l. s. s. p. 31 efficit non modo Heautontimorumo ante Phormionem et post Hecyram Ι actam essΘ, sed etiam continuum ordinem harum trium fabularum nulla alia Terentiana fabula interpellatum esse. Neque vero haec ratiocinatio necessaria est, id quod iam gialaho' intellinit Non

38쪽

minus enim recte cogitari potest Terentium tum demum, cum Eunuchus fabula maxime placuerat, de Hecyrae clade monere

b Addondum est aliud Cortis argumentis nisi unuchum paulo anto delphos actam ossi intelleximus. Ne hac quidem ro demonstratur Adelphos Eunucho proximam fabulam fuisse. Etenim furti crimen eo modo, quo in Adelphon prologo respicit, poeta respicere non poterat nisi in prologo eius fabulae, quae si acta sesset, adversarios idem crimen obiecturos esse poeta divinabat. hormio igitur ut acta sit intor unuchum tradolphos, tamen cum hanc fabulam ex una integraque Graeca vertisset, y' nemo illud crimen Terentio obicere potuit. Contra Τfrontius in Adolphos suam ex Diphili fabula υνα του in σχωντες, quam iam a lauto usurpatam esse et erentius et iniqui haud ignorabant, unam scaenam transtulerat quam etsi lautus into-gram reliquerat, tamen facillime fieri poterat, ut illi criminationem denuo promere auderent. Ob ea in igitur rem Torontius in Adelphon prologo illud crimen respexit. - eque igitur

necesse est aut hormionem continuo post Heautontimorumenon actam esse aut Eunuchum et Adelphos, etsi parvo spatio into misso aetae sunt, continuum ordinem efficere. Ε prologis igitur solis cognosci potest haec series I. prologorum: Andriae, Heautontimoru-

meni,

Eunuchi, Adesphorum,

1 2 3

fabularum Andriae actio, ad quam prologus pertinet; quae primane fuerit mecne

nescimus.

Hecyra prima actio Heautontimorumeni prima actio.

quae fabulas etsi

continuum Ordinom officiunt, quanto spatio

intormisso aetae Sint prologis non discimUS.

Eunuchi prima actio Hecyrae pr0l. - adsilphon prima actio

Hecyra secunda actio Hecyrae tertia actio Hecyrae prol. II.

factae sunt parvos spatio intermiSSO. nulla alia eronti fabula intermiSSa. Phormi, igitur aut ante munuchum aut anto delphos aut id quod propter Phormi0nis prologi v. 12 sqq. non veri-'' cf. infra p. 33 adn. 1. y' hormionem contaminatam ess Rummior quasstiones Terentianae. dissori inaug. al. 1873 p. 22 qq. ostendere studuit perperam sane. cf. Fabiam l. s. s. p. 189 Sq. imprimi p. 904 1 et . agnorum in Bureiani relationibus I 1873 p. 449.

39쪽

similo ess videtur cf. p. 29ὶ ante Hecyrae secundam acti- Ouem acta est, neque quicquam certi statui potest. Hic fabularum ordo, quem sex prologis accurate examinatis eruimus, vin ordin fabularum chronologico, qui in didascaliis traditur, omnibus ex partibus congruit. Secundum didascalias enim ordo est hic: 1. Andria acta ludis Megalensibus anni 166 a Chri 2 Hecyra primum acta anno 165 a Chr.3 meautontimorumenos acta anno 163 a Chr. 4. Eunuchus acta anno 161 a Chr. 5. hormio acta anno 161 a Chr.

6. Hecyra item acta' ludis funebribus L. Aemili 7 Adolphos acta Paulli anno 160 a Chr. .

8. Hecyra tertio acta ludis Romanis anni 160 a Chr. Quae cum ita sint, sacer non possumus, qui de ea quO-que re, de qua nihil certi ex prologia enucleari potest, in didascaliis Verum traditiun esse putemus, praesertim cum hoc prologis minime repugnet Phormionem igitur post unuchum actam

Caput I De nonnullis allis prologorum locis, quibus ordo fabularum chronologicus aut infirmari videtur aut fulcitur.

l. me ea utontimorumen prologi versibus 5- s. In prioribus capitibus statuimus Mautontimorumeni prologum Secundum Terenti prologum esse, Andriam et Hocyram Ii

fabulas antea actas esse. Quarum alteram contaminatam, alteram non contaminatam esse eum sciamus, quomodo verba intellegantur, quaeris quae leguntur in Heaut prol. v v. 16-19ὶ:-Nam quod rumores distulerunt malivoli, Multas contaminasse Graecas, dum facit Ρaucas Latinas id esse facim hic non negat, Nequo se pigere et dein do facturum autumat.

y Huic rei convonir id, quod frontius in utroquo prologo Eun.

et Phorm. eisdem fors in sontonitis Θrsatur, scis ostenderunt agner

n. 3), qui prastorea hoc recto dicit: Das fomo im roto gum unucheinsonspistis aut dis durchgelatione Hecyra sest, stalari sic aus domistustis Stolis dissos Protoga, deran emungines die eben orangegangenΘBolsidimn dos Dichtor duro Luscius Lanuvinus praeterea ex toto Phorm prologo apparere mihi videtur Terentium gaudio alacrem fessas cf. v v. 1-3 6 19 31-3M, id quod magno Eunuchi successu satis explicatur.

40쪽

Ex quibus complures, certo duas fabulas contaminatas eautontimorumenon antecemisse cum apparere videatur, aut delphos ' aut unuchum, ' quarum utramqu fabulam contaminatam esse Terentius in prologo ipso confitetur, ante Heautontimorumenon actam esse Viri docti putaverunt. Sed utrumquo et ab eis, quae ex didascaliis et ex prologis de primis harum fabularum actionibus scimus, abhorret et dummodo illa verba

recte percipiantur, prorsus superfluum est. Haec enim sunt observanda: Primum memorandum est Terenti adversarios acerbissimos

haec verba dixisse. Qui postquam Andriam contaminatam esse

intellexoIunt, utrum ceteras quoque Terenti fabulae contaminatae essent necne, eert omnino non quaerebant, quique rumoresse populum propagantes simulabant sese scire alius quoque Terenti sabulas contaminatas esse. Qua cum ita sint, utrima Hecyra contaminata sit necns, ad hanc rem solvendam minime

interest. Adversarii hanc quoquo fabulam numerabant in eis, quas Terentius ex compluribus fabulis Graecis fecisset. Deinde cum adversarii haec verba digerint, eos nimium audacter locutos esse per se apparet. Hoc solum modo illud ultas explicari potest. 7ε Ρraeterea hunc locum ut recte Br-cipiamus, a Verbis dum facit paucas Latinas A nobis proficiscendum est Terentium usque ad illud tempus paveas fabulas Latinas scripsisse et egisse constat, id est Andriam et Hecyram Ι). Huic rei adversarii malitiosi, quippe qui erenti Andriam ex

duabus fabulis Graecis factam ess scirent, opponebant multas Graecas contaminasse , ut ei, qui haec verba audiebant, Terentimunon modo ex binis fabulis Graecis suas fabulas fecisse, sed etiam eum, ut unam fabulam Latinam conficeret, multas Graecas compilasse atque contaminasse putarent. Quot igitur has multae re vera fuerint, hic omnino nihil resorta Harum duarum ervi ratione habita illa Verba rumores distulesunt malivoli eum multa Graecas contaminasse, dum facit paucas Latinas etsi duae dantum fabulae antecesserunt,

i R. S. P. 35 sqq. - f. Wilmann l. . . p. 49 Sqq.

y' Contra nihil valet id quod Shulachius in Philologi tom. LIX I900