장음표시 사용
111쪽
i o I Terminationes Nominatiuisingularis.
Quarta habet dulls tantum terminationes, us, et,U, Et tria genera, Masculinum, poemininum, &Neutrume ut hic fructus, haec manus , hoc genu. Quinta habet unicam terminationem in, es,& tria genera, Masculinum,Foemininum, & incertum: ut Meridies, species, dies. ἰ . . De Heteroclitis.
HIc sciendu est, esse quaeda nomina varie decli
nata;& idcirco dicuntur, Heteroclita; quae tribus omnino modis contingunt. Primo, quando Variatur, uel genus, vel numerus, vel casus , uel declinatior ut balneum, balneae, arum e senecta,& senectus: dialectica, cat, & dialectica, dial et icorum: epulum, & epulae: iugerum, ri, iugera,i'Iugerum: vas vasis, & vasa orum et euentu S , tus, euenta eventorum, & similia. Secundo, quando aliquid deest: vi superi, induciae, arma, Athenae, quae habent solum pluralem ; Item nomina propria hominum, deorum, locorum, planetarumsidi fluminum:'t Cicero, Penelope, Iuppiter, R ima , sol, lybetis; quae habent solum singularem, ni transeant in appellativa. Item desectiva per . casus: ut spontis, sponte: sors, forter specus tantum; repetundarum,& repetundis. Tertio, quando abundat: ut cratera, & crater: baculus, & baculum t menda, & mendum e materia, & materies: contagium,&contagio: domus, vS,vel, mirrequies, et is,vel, ei: penus oris,& penus,ni: poemaHis, & poematum, ti: proclivus a um; di procliuis, ue.
112쪽
X plicatis initio nominis, verbique attri Mim butis, quae quide tironi faciliora, ac pro
sus necessaria videbantur e nunc reliqua persequi operaepretium erit. Sciendu est igitur, voces aut esse aprimae impositionis, & a nullis derivatas; aut ab aliis aliqua ratione d ductas. Illae speciei primitiva r hae vero derivatae dicuntur. Nomen autem derivativum est quadruplex, nominale, verbale, participiale , & adverbiale ς prout a nomine, verbo , participio, adverbioue de-- ducitur. De riuatiui nominalis sex sunt genera, possessivum, comparativum, superlativum, denominatiuum, diminutivum, & gentile, ut sunt sequentia, & Gmilia, cu sequentibus terminationabns,videlicet, possessivum, ut sierculeus, Pythagoreus, regius, , po inpeianus, circensis, & floralis. Comparativum, ut doctior,&doctius. Superlativum, ut doctissimus, nigerrimus, facilli
mus, extremus, extimus, proximus.
Denominatiuum rvt ceruical, clientela, lupanar, bovile, acetabulum, susurro, dulcedo, ferrugo, iustitia, pomarium, doctrina, portitor, pietas, rosetum, serreus, Caesarius, montanus, cedrinus, pratensis,u inolentus,herbidus, furtivus, annuus, furialis, virilis, familiaris, odorus, vinosus, binarius, censorius, hordeaceus, latericius, venaticuss
113쪽
ticus, legitimus, pertenus, tunicatus,siluber,cDpeltris, terrestris, calestis, modestius. Dimii intuit: ut canicula, agellus,lapillus,vrceolus, regulus,equuleus,poctaster, homuncio, paucul - tellus, pauxillus, argutulus, filiolus, paruulus. Gentile: ut Priamides, spartiata, ilias, Aeneis, Nerine, gallicus, Romanus, Argiuus, Sulmonensis, Arpinas. Verba te: ut scriba, querela, aduena, natura, parsi
monia, sedile, legio, te et io, libido, prurigo, flumen , tintinnabulum, oraculum, uelabrum, lauacrum, aratrum, calcar, dolor, doctor, vitiis, documentum, solatium, genitrix, innubus a um,ti midus, docilis, surreptu ius, fugitiuus, bibulus, motibundus, edax. Participiale: ut reuerendus, doctus, appetens, su-. gitans, praesens, praeditus, fretus, praegnans, tunicatus, loricatus,pileatus, c.ut didiu est alibi . Adverbiale in, us, tantum; ut crastinus, hesternus, ii erotinus, diutinus, &c. Verborum species duriuatiuae sunt sex r Meditatiua, inchoativa, frequentativa, desiderativa, di inminutiva, di inritativa.
Id edita tua, ut cale co, delitesco, frigesco, hisco , adipi lcor, α alia multa a verbis in,eo. item a no. minibu , repMerasso, senesco, crudesco, sistrilesco, siluesco, lapidesco, id est, lapis fio, Sc. Iychoatiua: ut v io, id st, visum eo; lacessis , faςςΩsO, accerso, leuallo, capesso, dic. quae tunc terri et coniugationis, ut meditativa. Frequentati uar ut merso, idest, frequenter mergo , volato, minitoringiq, fugi lagito, curse, sedi Ors
114쪽
ompartium orationis. mampIexo felicitor,lectito, scriptito, fluito,noscito, esito,unetito,ito,ventito, dictito, victito, rogito, emptito, vendito, dormito, loquitor, &c. quae sunt primae coniugationis , & retinent con
structionem primitivi. Desiderativa: ut esurio, cenaturio,iecturio, dormiturio, &c. quae sunt neutra, quartae coniugationis,& seruant constructionem sui verbi. Diminuti ua,ut sorbillo, vacillo, scintillo, &c. quae sunt primae coniugationis, & sequuntur constructionem sui verbi. Imitati uarvi patris , carillo, creti Eo,grscisse,atticisso, philosopho rivulpinor; Quibus aliqui addunt appariti uar ut albico, fodico, vellico. Et hae sex species erunt etia particip j, cu a verbo nascatur. Quod autem spectat ad pronomen, speciei primitiuae sunt ego,tu,sui, ille,ipse,iste, hic, is,& qui . De-riuatiuae meus, tuas, suus, noster, vester,nostras, vestra, cuias, &idem. Praepositiones aut derivatur a nominibus antiquistut citra, extra, a citer, & extere aut a uerbis; ut . . sine a sino, aut ab adverbiosa vi re, a retror Aut a semetipsis: ut propteri a prO. Adverbia derivantur a nomine: ut, raro, docte, rtiter, doctius, doetissime, plurimum, &c. aut a pronomine, ut illic, istic, illic, illuc, eo, quo,&c.
Aut a verbis: ut fere, pone, statim a Aut a participi s, ut negligenter, properanter: Aut a praepositionibus, ut ultro, citro, intro, &c. Interiectiones derivant a nominervi malum nefas. Coniunctiones, fiunt a nomine, verbo, & Pron Omine: ut uerum, licet,.quod .
115쪽
orationis . a Igura est duplex, simplex, idest, unius tantum Vocis, ut amo, lego, &c. & composita duarum, vel pIurium: vi expugnabilis: inexpugnabilis. Vt autem scias, quom do componantur, Notandum est, quod Nomina componuntur primum cum alijs nominibus: ut iusiurandum, pater familias,&e. Vbi scito, casus rectos declinari semper, obliquos, nunquam: & sic cum alijs partibus non variantur, nisi in sine . Cum pronomine, ut huiusmodi; cum verbis, ut armiger t cum participijs, ut senatus consultum: Cum adverbiis, ut maledicus, satisfactior Cum praepositionibus, ut impiger, permdus. Cum coniunctionibus: ut uterque.Cum a
ditionibus syllabicis: ut totidem.
Verbum componitur cum nomine r ut aedifico. Cualijs verbis, ut calefacio. Cum adverbiis, ut maledico. Cum praepositionibus, ut antepono. Cum partecipi js,ut omnipotens. Pronomen componitur cum nominer ut eiusmodi,
aliquis: cum semetipso, ut istic, quisquis. Cum verbo, ut quilibet. Cum coniunctionibus, ut quisque. Cum ad uerbijs , ut ellus, eccus. Cum additionibus syllabieis; ut egomet, tute, huiusce, suapte. Praepositio componitur eum alijs partibus ut supra& composita indeclinabiliter, plerumque transit in adverbium: ut exaduersum, quoquoversus,
116쪽
De figuris partium orationis III
eircum , circa, absque. Adverbium componitur cum pronomine, ut intemea. Cum verbo, ut ubiuis. Cum praepositione, ut perinde. Cum coniundi ione, ut ubique. Interie duo componitur cum adverbio,ut ehodum. Comu mo,ut aeque,neque,sive, tametsi, quoq; , &c.
Tm Rima coniugatio secit praeteritum, & su
p h. pinum mutata, s, secundae praesentis indicativi in,ui,& tum δ ut amas, amavi, amatum ; ita aro, orno, & sere omnia i praeter sexdecim cum compositis a vi domo, as, domui, . : dQmitum, cubo,mico, neco, frico, plico, seco, no, tono, crepo,veto, lauo, do, sto,ptae sto,& iuuo. Secunda coniugatio mutat, es, secundae personae im
bes, habui, habitum et ita mereo, moueQ, placeo,' vereor, polliceori praeher sex,doceo, teneo,pateo, Inisceo, torreo, &censeo, quae formant supinum contra regulam. Item, excipe neutra, ut sordeo, studeo, frigeo,&c. cuna tribus activis, arceo, mς- tuo, timeo ; quae carent supino r praeter placeo,
noceo, careo, pateo, terreo, valeo, oleo,doleo, pareo, lateo,& quandoque caleo, & iaceo. Excipepti in verba ita, b eo, ceo,deo, geO,leo, neo, queo, reo, & ueo, quae variant regulam: iubeo, lucco, surbe o,ardeo, mulceo, rideo, pendeo,sed eo, spondς o, topdpo, vidco, mordeo, pr R deo, algeos au H deos
117쪽
υε De Praeteritis, . r. ' 'deo, gaudeo, indulgeo, fulgeo, mulgeo, augeo, - Vrgeo,rurgeo,lugeo,fleo, tergeo; cum composia tis a,leo,& pleo,aboleo, impleo , deleo, in oleo, ex oleo,ab soleo, adoleo, soleo, palleos Neo, ma-
. neo, cum compositis immineo, emineo, permaneo ; Torqueo, liqueo,haereo, mereo, caveo, faveo, aveo,uoueo, ueo, paveo, moueo,conniueo,
flaueodiuto. Et Nota, quod omnia verba in , eo, sunt secudae coniugationis; praeter beo, creo, screo, calceo, meo, laqueo, nauseo, & enucleo, cucompositis. Item eo,& queo,cum compositis sunt' quartae.
Tertia coniugatio cognosci potest ex varijs indica--z tius terminationibus.
In,cio, habet xi,&, ctum , ut aspicio, cum alijs a. specio, verbo antiquo; allicio,pellicio, elicio, illicio, a lacio, inusitato. Excipe facio, iacio, cum compositis. In, io, habet, tui, & itum. p. p. vi cupio cupiui cu pu- tum. Excipe capio, rapio, parto,quatio, concutio,. me io, dio, fugio.
- In sco, mutat, sco,in, ut,&,tum; vin Osco, ignosco , . quiesco, uesco, cresco, ascisco, palco, agnosco, - cum supinis irregularibus, pastum, & agnitum. qn,co,variat, ut dico,duco, ico, uinco,parco.&c. In,do, mutat, do, in , di, & sum, ut mando, mandi, ε mansum, edo, scando, incendo, cudo: Ite rudo, &strido, sine lupino. Excipe geminantia praeteritu: ut cado, caedolendo,pedo,tendo,& do,cum suis
118쪽
Atque Supinis verborum. I r e compositis,addo,credo,prodo,prq ter abscondo. Excipe etiam findo,fundo,scindo, quae amittunt,n, in praeteritis. Alia mutant,do, in si, α sum, ut Iudo, diuido, vado, vado, laedo, allido, rodo, tr
molo; excipe pello, euello, fallo,psallo, tollo, s . stuli, extollo, refello, sine supino, excello , habet. excclivi, excelsum. In, mo, habet, ut, bi syllabum, Mitum, ut vomo, fre-- mo, trem O. Habent autem, psi,&ptum, demo, promo, como,sumo; premo habet pressi,pressum,& emo, em/, emptum.
,no,ut pono, pQsui, positum: gigno, genui, genitum: praecino raecentum, cano, cantum. Item desino, sperno, sterno,cerno.
In, po, habet, psi,& ptum ut repo, carpo,serpo, scalpo, insculpo; excipe rumpo,& strepo. Jn, quo,ut coquo, coxi, coctum; linquo, liqui, sine . iupino, quod tamen habet in compositis, ut,relini quo,reliqui, relidium, Sc. Iu,ro,habet,ui,&,tum, ut tero, triui, sero, sevi, per sein mare,e plantare: in serui, disserui, in aliis stagnalicationibus. Excipe gero, uro,curro,uerrinfe ro, &suio, id est,insanio.
119쪽
ITs . De Praeteritis, an, ,habet, ut,&, tum, ut lacelso, accerso, ueI accerissio, arcesso, iacesso, capesso. uiso calet supilio, &pioso,habet pinsui,pistum,uel pinsum. In, io, habet xi, vel xui,&xum. ut piccto, necto, secto, peeto ; ted peto habet petiui, petitum . p. p. meto, messui,messumi sterio, stor tui, sine su pino, mitto, uerto, sisto, sisti, statum, activum perser-
mare, sisto, neutrum, accipit a sto, ite ti,statum. In uo, disiyllabum, habet ut,& utum: ut arguo, nuo, statuo,ruo, sternuo ι Excipe struo, struxi, struetu rsuo, fluxi, fluxum. Item congruo, infruo, cluos tuo, respuo, sine supino.
Quarta Coniugatio habet, tui, dii tum, ut audio, ieruio, Sc. Et omnia verba quartae desinunt in ,- io : praeter eo,& quco, cum compositis r Sed va neci facit vaenum:sepelio, sepultum:singultio,sin- guit . Item irregulari ter format praeteritum, supinum, amicio, lancio, haurio, sepio, salio, sentio, raucio, sulcio, sarcio, farcio, aperio, compo rio, S reperio Ano mala, id est, irregularia, sunt sum, uolo, sero, de edo,cuncc inpositis. Item multa sunt defectivat ut aio, ad uesperascit, apage, aue, ausim, cedoiqita so,odi, salve inqtam, dic. Verba composita sequuntur suorum simpliciu coniugationem : prarierquam habentia praeteritum geminatum,quae amittunt primam syllabam; excipe tamen,praecurro, decurio, excurro, repungo;
α composita a, sto,do,posco,& disco. Item. Verba quae carent praetctico, carcbunt etiam supino.
120쪽
Atque Supinis verborum. υ7r Inchoativa a nomine carent praeterito: a verbo
autem mutuamur a primitivis, ut alibi dieiu est. De lupinis Preteterea sex sunt regulae generales. Prima verba ita, vi syllabapraeteriti, itat,uilin,tu. Secunda in, ut, disyllabum mutant vi in, itum.
Tertia in ei, gi, qui, xi, mutant huiusmodi syli
bas in elum. Quarta in , mi, pi, psi. eas mutant in, pium . Quinta i n, di, li, ri, si, ti, mutant eas deua in , sumta Sexta in, bor, exeunt in, sum, ut labor, lapsum. Et has regulas intellige cu aliquibus exceptionibLCarent supino ex Actiuis, cerno, compesco,dispesco, respiro, lingo, sugo, refello, timeo, metuo, urgeo, iambo, caluo, viso, posco, reposco, linquo, arceo, disco,&ambigo. Ex Neutris autem, strideo, sterio, rudo,naico, e stilo, parco, psallo, dego, scabo, paveo , horreo, madeo, tremo, tuo, glisco, furo, volo , luceo , fulgeo, calesco, servesco , cum omnibus aliis inchoatiuis; &vel bis etiam secundae coniugatio nis, quae habent praeteritum in ui, duas syllabas rvt caleo, frigeo, &c. praeter pauca supra posita in regulis secundae coniugationis: vi noceo, pla-