장음표시 사용
81쪽
8 De Superlativis. , ponitur omnibus:ut Tu sei it pili dotio homo del. mondo, Tu es omnium doctissimus, vel doctior, . quam qui maxime, &imiti lipiti savij de i greci,
. imitaris sapientissimos graecorum, &c. Haec pronomina,meus, tuus, suus, noster, & vesterr , item alius, reliquus, & ceteri, plerunque impe--i diunt superlativum, quia non refertur ad situm genus: ut tu es doctissi inus codilcipulorum, quia
es unus ex condiscipulis:non autem tuorum con
discipulorum , quia non es tuus condiscipulus. sed tu es doetissimus meorum discipuloru recte dicitur, si es ineus discipulus. licet quandoque in-' ueniatur superlatiuum , etiam si referatur ad plu-ι res diuersi generis.ut Cic. pro domo sua, loquens de Clodio, ait. hoc ministro omnium non bipedum solum,sed quadrupedum impurissimo rem p. perdidisti: Et alibi; atque Mart. dixit, optimus
superlativo iungi potest adverbium longe, & quandoque multo, tanto,& quantoris p e etiam, quam; - sed cum hoc post se ponitur absolute: ut iustitia est quam utilis sma. Item doetissimus quisque,no omnis doctissimus . Committitur denique abu--bsus sicut in comparati uis: vipijssimus, Plauti ia
Elatiuum est nomen adiectivum, quod remantelatam refert iterum; & est duplex, id est,tubstantiar,&accidentis. SRelatiuum substantiae est,quod resert aute-cedcus
82쪽
De latiuis. et cedens substantinum: estque item duplex : alteri dicitur identitatis, quia refert idem ; ut qui, ille
ipse, iste,hic, is,idem, tui,& suus: quae conueniunt. cum antecedente ς praeter, suus,cum sequente; ut . amat filias suas. At qui quae quod, inter duo substantiva potest concordare cum utrolibet, sed cuia Proprio nona j ne siepius: ut Sal. est locus in carce- re, quod tullianum appellatur,&c. Alterum dicitur diuertitatis,quia refert rem genere, aut specie. logica diuersam, &sequenti substantivo adlia ret, ut alius,alter, reliquus,& ceteri: ut fugio leonem,& alia animalia; ubi significo leone esse ani .mal, sed ab aliis diuersum. Relativum accidentis refert antecedens adiecti uu, S lcquenti substantivo ad li aeret; & sunt sex, qualis,quantus, quot,quotus, cuius,& cuias: quorum, Ioco potest etiam poni, ut, sicut,&c. i Duxialis respondet proprie antecedenti, talis, & etia. adiectivis qualitatis r ut bonus, malus, albus,ni-- ger, diues, pauper, lapiens, stultus,doetus, ignaxus, hulcis, amarus, leuis, asper, humidus, siccus, am-tus, &c. ut sum talis, qualis es tur& sapiens es,qualis nemo fui tres niger, ut, uel qualis aethiops.Item interrogati uc , ut qualis est Cicero Θ & infinite , ut nescio, qualis sit.& dicitur etiam, ij, qui, idest,
tales, quales. Quantus refert, tantus ,& adiectiva quantitatis con tinus: ut Magnus, paruus,breuis, angustus, gra ci- .lis, profundus, longus,latus,altus, crassus, dic. ut . tantus, quantus est Petrus: & sum lonotis, ut
. tu, uel qu*ntus es tu. Et quanta est syllaba Θ br eis, uel longa. Et nescio, quanta sit.
83쪽
So De Relativis. Quot resert,tot,& adicetiua quantitatis discretae&absolutae,ut duo, tres,&c. ut habeo tot,uel decem
libros,quot, uel ut tu . di sic per adverbia, ut legi
toties, bis, ter, decies, quoties tu. item quot an- nos natus e sp duos de uiginti : & nescio quot an-: nos habeas. Quotus rc seri numeralia ordinis, ut primus, secun-
dus,&c .ut cenaus hora tertia, quota tu, uel ut tu .
Et quota hora uenisti Θ decima. Et nescio quo- tus sedeas in conuiuio. Ite in quo tui quisque est, id est, quot vel quam pauci. i 1 Cuius cuia cuium refert nomina, vel pronomina possessiua . ut hic liber est Petri, uel incus, ut, uel . cuia est uestris. Et cuia est ancilla Θ Petra, uel mea Et nescio cuium sit hoc pecus: licet usitatius di-ι catur,cuius, Rin plurali, quorum, uel quarum. Cuias roseri nomina patriae, nationis, uel se istae: ut x Romanus, Perusinus, Scnensis, Tifernas: Italus, Gallus , Hispanus t Peripateticus, Academicus, .soicus, M. visum Romanus Italus, peripatexi- cus, ur,uel cuias es tu . Et cuias es λ Florentinus, stoicus. Et nescio cuiatem se esse dicat. Sequentibus uero non subiunguntur relativa,sed me lum,ut, uel sicut. Dicitur enim eunt singuli, bini,
'ut boves: non autem quotent. Item terni, quaterni, quini, seni, septent, odioni, noueni, dem, uicet ni, triceni, quadrageni, quinquageni, centent,milleni.& duimus. diuisit militibus centenos aureos id est,centum singulis. fBiennis, triennis usque ad decennis. Item bimus , trimus, & quadrimus tantum: ut, & non quo-
84쪽
Atronymicum est nome substanti uu, quod proprie fit a proprijs patrum, vel avorum nominibus, & significat filium, vel nepo- temo &saepius per antonomasiam : ut Hector priamides, idest, Priami filius: & Aeacides, - idest, Achilles Aeaci nepos . . t Formatur fere secundum formam graeca, & est proprium poetarum; nec ab omnibus proprijs est in usu . In soluta oratione eius loco utimur possessivis: ut Scipio Aemilianus, AiaxTelamonius,&c. Patronymica uel sunt generis masculini, vel faemi
Malculina omnia desinunt in, des,& in prima declinatione formantur fere a genitivo, mutato, es insa, & addita des, ut Aeneae, Aeneades. Aliqua ta ua men interponunt,i, ante, a, ut Anchisiades, Lae - bilades. In secunda , & tertia formantur a primo casu desinente in, i, addita, des,ut Priamides, ΗΘ storides. Sed quando genitivus desinit in duo, ij, et posterius vertitur in , a, ut MenetiI Menetiades. Quando autem desinit in , ei, a nominatiuo inseus, diphthongum; mutatur, ei, in, i, longum: ut Theseus, ei, Thesides, Aenides, &c. In tertia vero aliqua addunt, a, ante, des, ut Laomendotiades, Atlantiades, Phaetontiades, Amphitrionia des: licet etiam dicatur Atlantides, &c. Decli-- F nam ur
85쪽
8 i De Patronymicis . -renantur autem praedieta omnia in prima declin tione, hoc modo, nonunatiuo, de S, da , dar, iden, de, de. plurali dae, darum, dis, das, dae, dis . Faeminina desinunt in, is, as, & ne; S duo priora sormatura masculino remota, de; ut Priamides, Priamis, id est, Priami filia. Sic Anchiliades, Anchi- sati sed a nominibus in, eus, retinent, ei, integram: ut Nereis, Aeneis i &sunt tertiae declinat. - tionis: vi nominatiuo is vel as,dis vel dos, di, dem vel da, is vel as, de . Plurali des, dum, di bus, des. vel das, des, dibus. In , ne, formatura genitivo primitivi hoc modo, si desinit in , i, solum, addi-- tur, ne; ut Adrasti, Adrastine; si iii, ei, mutatur itin, i, longum: ut Nerei, Nerine: si in duo, ij, posterius mutatur in, o, ut Acrisiij, Λ crisione. Et est
primae declinationis: vi Nominatiuo, ne, nes, nesnen, ne . Plurali iamnarum, nis, nas, nar, nis. Deicendunt praeterea minus proprie quandoque amatribus, ait Maiades; A fratribus, ut Phaeton- . tias: a regibus, ut Cecropidae: a conditoribus urbium, ut Romulides: A maritas, ut Menelais r Afilijs, ut Meleagris: Ab urbibus, ut colchis. A re l ' gionibus, & insulist ut Thessalis, si celisi A duci-- bus, utiAencades: A montibus, sontibus, di fluminibus: ut Parnalsis, Idcliconias, & tiberi nisi Et significat etiam hi soriam , vcl fabulam , ut
. Aeneis, Ilias, id est, Historia Aeneae, vel lib.
86쪽
Igura est arte aliqua novata dicendi sosnaa; necessitatis, vel ornatus gratia per missar quae tamen auctoritate, vetustate,consuetudine, vel ratione desenditur. Estque aut in sensu, de sic dicitur figura locutionis, pertinens ad poetas, siue oratores: Aut in verbis; &sic erit duplex: si enim respiciat unicam dictionem, est figura dictionis, & dicitur barbarismus, . ae spectat ad poetas potissimum: si autem respiciat plures dictiones per constructionem coniunctas, dicitur figura constructionis , conficit solar-cismum, &spectat ad grammaticos. Et huiusmodi fisurae constructionis sunt octo. I
Figura connructionis, qua Iunt. VIII.
Α Ppositio est,quando continuantur duo substauία tiua eodem casu sine copula; quamuis essent genere, numero ue diuersa rvt Italia,prouincia Europae r animal, leo, vel leo, animat: Athenae,urbs nobilissima. Licet post nomina urbium adverbia liter posita, fiat appositio in diuerso etiam casu ut Cic. pro Archia, natus est Antiochiae, loco nobili,& celebri quondam urbe: Idem Phili p. q. Alba in urbe oportuna; addita praepositione. Antiptosis est, quando ponitur easus pro casu: ut it clamor caelo, pro, ad caelum: populo ut placerentiquas fecisset fabulas,pro fabula equas accepi litteras. gratissimae suerunt, id erilitterae. Euocytio pst, quando pronomini primar, aut secvn.
87쪽
dae per nae, tertia immediate iungitur:ut ego magister doceo, tu Petrus scribis. Synech dos die est, quwdo ponitur pars pro toto et confir*: vi puppis pro naui; vel fons pro aqua. Ite risingulari S pro plurali et ut armato milite complet, pro militibus. Item accusativus post nomen adiecituum, verbum, participiumve passiuae significationis: vi albus dentes, id cst, lecundum dentes, laeditur pedem, laniata capillos, id est, laniatis capil- .
synthesis est, quando spectatur sensus, & non vox: ni Vt pars. 1000 str/secant, turba ruunt: ubi est scelus, qui me perdiditὸ Cicero,& Antonius collegi. fuerunt.
Zeugma fit trihus imodi , A priori, quando verbum praeponitur; ut lunt nobis castaneae molles,& pressi copia, lactis. A posteriori, quando postponitur: vi ego S tu scripstilli. A medio, quando interpo 'initur: ut mater casta est,& filiae. In hac enim vetabum rei podet viciniori, sicut in syllepsi digniori. Sy lle piis est, quando a persona, genere , aut numero digniori concipitur indignius: ut ego, & tu legi- mus, vel tu mecum legimus cum obliquor rex®ina iusti:& nil, nisi carmina desunt. Prolepsis .est vel explicita, ubi verbum toti respondet: ut amici noliri initiati sunt, alter legibus, alter medicina. Vel est implicita, ubi respondet parti et v x hominum glius est diues, alius pauperct alter alterius onera poztare.
O b Figura dictionis quasunt.XV. ΡRostusis est quae initio litteram, vel syllabam
88쪽
Apheresis eandem auferti ut temno,pro contemno. Syncope syllabam de medio tollit: ut nosti, pro nouisti. Epenthesis addit eandem: ut induperator, pro im
Apocope.eam de sine amouetrvi dic, peculi; pro di
Paragoge addit eandem, ut dicier,pro dici. Die resis est solutio unius syllabar in duas, ut aulai sylvae trium syllabarum , pro auis,&sylus duaru . Syneresis est contractio duarum in unam i ut Phaeton bi syllabum. Antithesis ponit litteram pro litera, ut olli,pro illi. Meta thesis transponit litteras: ut tymbre, prorymber. Tmesis diuidit dietionemrut septe subiecta trioni , pro septentrion l. Eistasis uel diastole producit syllabam natura breuem, ut Italiam, prima longa. Systole corripit natura longam: ut steterunt p c. Synalephe elidit vocalem finis ob sequentem uocalem subsequentis dictionis r ut ill ego, pro ille ego. Ecthlipsis aufert m , finalem cum uocali praecedet e. ob uocalem in principio item subsequentis dietioni frui mult' ill e, pro multum ille.
Figura locutionis frequentiores sunt hae.
ANxiphrasis: ut parcae, quia nemini parcant. . Antonomalia: ut Orator, poeta; pro Cicerone, di Virgilio.
89쪽
De Figuris. Aposiopesis: ut quos ego: sed motos praestat componere fluctus, ii Catachresis: ut paricida, pro interfectore. iEcclipsis: ut uerbum unum calie de nuptijs, idest dicas. Metaphorae ut classique immittit habenas. Metonymia; ut pateras libate Ioui. Et sine Cerere,
Periphrasist ut diuum, atque hominum rex , id est, i Iuppiter. Prosopopeia, quando tribuitur sermo rei inanimatae, uel cu ea loquimur: ut nunc aror ab improbis colonis; o mare ardeo. Sunt praeter has aliae per multaersed passim apud poeta tas, & oratores obseruandae.
Itera figurarum diuisio. possunt etiam distingui figurae ex quatuor pas
tibus, seu ossiciis, seu finibus grammatici r uidelicet ex Orthographia, id est, recta seripturar Prosodia, id est, re ista pronunciatione: Etymologia, id est, explicatione, qua de causa quaeque ita fuerint nominata: Sint axi, uel constructione. idest, reeta partium inter se dispolitione . Figurae igitur orthographiae sunt priores undecim dictionis, ut proste sis, Apheresis, &c. Figurae prosodiae sunt quatuor reliquae dictionis: utectasis, systole, synalaephe, &ecthlipsis. Figurae sint axis ratione nominis sentiquatuor A politio, Antiptolis, Euocatio, & sine ch doche . Ratione uerbi, reliquae quatuor, synthesis, Zeug
90쪽
De Figuris . t 87ma, syllepsis, di prolepsis, de quibus supra.
Figurae etymologiae sunt quinque. An timeria, quoties una pars orationis pro alia ponitur: ut facto opus est, id est facerer malum, nefas, pro interiectionibus. Metallage, quando uox materialiter sumitur, ut illud uale, abs est praepositio, &c. Enallage, quae latissime patet, est quando uicissimponitur nomen pro nomine, uerbum pro uerbo, Stic de alijs partibus. Item numerus pro numero, genus pro genere, casus pro casu, modus pro modo, tempus pro tempore, ut bonum pro melius, S contra, quinos pro quinque, sexcenta pro quolibet numero, uerbum activum pro pallis
Hellenismus,vel graecismus, ut familias pro similis,&similia graece declinata. Harchaismus, quando usurpamus antiquas uoces,ut aulai pro aulae, mis pro mei, hibus pro his, dic. Figurae communes omnibus partibus orationis, &ad constructionem pertinentes sunt quatuor.
Eesipsis, quando aliquid deest, di latissime patet, ut uos qui tandemὸ supple estis, quid multa suppledicam, &c. Pleonasmus, quando aliquid superest, ut dies erat, quo die: tabulae repertae sunt, quibus in tabulis ruidi oculis; audiui auribus, &c. Et haec in coniunetion bus dicitur polysyndetonet ut frigore,& fame, ac siti, & uigili js perferendis. Hellentimus est constructio graeca: ut abstincto irarum, uado legere. Harchaismus est antiqua, &inusitata constructior