장음표시 사용
201쪽
Dominus hospitii pro pretio unius veres terius prandii non prohibetur detinere tot res , & hona hospitanti, quanta sum-ciunt ad exsolutionem . Carpa. p. a. cos. 21. def. 22. v. q. Imo hospes viatoris personam pro expensis arrestare potest oce. Pech. de Iure is endi, c. I. u. a. Ad Caupones alibi existentes civibus , alicuius oppidi vel ineolis pagi aecedere' prohibitum non est CarpEo . pari. 2. cstu- sit. q. def. s. nam. r. Nisi prohisitionis iactae , per 3 o. ann. spatium acquieverint,
Cauponarius de Locator aedium fidem de pretio habere non censetur. Carpa. p. I. const. 3 . def. I 8. n. r.
, TITULUS r. C. 3. I. De Iudiciis. SUMMARIUM.
Ratio ordinis . . a Nemo sibi in propria causa ius dieit. 3 Exceptio ab bae regula . Iudicii varia acceptio . .s Iudicii partes praecipuae , contestatio is sementia .s Iudieii divisio varia : a materia aliud civile , aliud eriminais , aliud directam , Miud utiis ire. forma ariud ordinarium , aliud ex
st Iudicium constitvust Actor , Reus , Iudex .ro Iudicιum alius ordinariar, alius de legatus , ac Pedaneus.
ra Mandare iuνisdictionem, Ox dare Imicem , in quo disseraηt. a Intemctur l. M. D. de eo , cui mand. est iuris d. x3 Intellectur l. eum, qui ra. D. de juria. 4 Iudicea esse , qui pos t. is Iateucctua l. pen. h. t. o Iudicem , qui deat. i cui dari palpat is an is qualiter eae M. is Probibatur esse Juden Iemus .is Probibetaν ἐν furiosas.
23 Dem excommunicati uotoria. 24 Filiusfam. in causa patris , Ne ira, auiudeκ esse possit. as Legam imperatus an possit dari Iadeae. 26 Iudex debet esse viν bonur. 27 Admeatus in cavis aliqaa , iudic m.
28 Iudieis ossisium 1n audies is ea s. as Iurare ad singulas ea aι otim Iudi res solent .so Relatιones hodie abrogatae. 3r Consultationes quatenus permissa. 3a Ludex in ea a utrimque aeque μο-babili , quia se vi debeat. 33 couatora rnter duos aeque dignor boneficio euν Ut o detur. 34 intonem mrnus probabilem an sequi licent. 3 s Advocatur sextentiam minus prob bium de studere potest.
202쪽
33 Aa vero aequitarem. 39 AEquitau praeferenda ruori Iuris . ω 43 Intellectus l. prospexit Ia. D. qui,& a quibus manumissi . I 46 Ex aequo bono an iudicent δε- Ia Dprema tribunatia. a De letibus iudicare nou licet. M AEquitas as utiqua sit Ieripta . 6 Iudici, neglectis auegatis is, probatis , an liceat sequi propriam Dieη-tiam O conscientiam . . q3 An absolvere possit pubtice probatum
so Quid ια criminalibus ἐν eapitalibuseausit. si Veiantium sementia , iudicem eo e su non teneri sequi acta .sa A firmantium sentenria n. 33 P obatur negativa, ut tutior. 34 IMeuectus cap. lyastoralis 29. F. Quia vero, de ossi deleg. 13 Inteluctus l. 6. g. Veritas, sup. de OD sic. Praesdis.
6 infirmativam tamen fusineri posse ea a boni publici .
37 Vere nocentem probatum tames publice innocentem , ex privata Icientia condemnari non posse. 18 omisso judiciario ori ne quando procedat condemnatio. 39 Iudicium civile terminandum intra triennium,erimraala intra bieηnium. εο Nee datur prorogatio tutus temporis.
a Reo contumace sentensia in eum δε-renda , cessante appellation .sa Iudex prorogans litem, punitur.
63 Iudex citat partes etiam uno edicto peremptorio . 65 Reus coram suo iudice convenien ι.ε Nisi foro suo νenuntiaverit. 63 Forum comperent, quod dicatur. 69 Cιtatus au non suum iudicem an ad quid comparere teneatur . 7o Forum competenr Uimatur ex domi-eilio .
t Studiosi domicilium in Academia ba
74 Item ratione Delicti. 73 Etiam is , qui maudat deIictum. 76 Item ratio e rei sitae .n Fideicommissum ac uarum, ubi pe
8 Possessor bae reditatis, ubi convenieudur. 9 clericor ratione rei an conveniri etiam . coram laico possit. 8o Gudatis causae quis judex compe-
Si Possessoria causa reis ritualis an recte tractetur per ludorem Liciam . 8a Ratione priv Dr' i mitites, ae sud si coram suo Judire convertendi. 83 Pupilli, viduae, D' miserab os ea a coram tuo P 'cipe. 84 clerici suum quoque babent iudicem,
Μ Neque in causa a euationis. 9s Iudex ex puibus causis recusari post. 96 Iudicem ordinarram recusari posse i
ior Iudex male Iudicando litem facit
EX positia judiciorum praeparatoriis to Iis prima parte digestorum , dc m ars , quibus controversia possit sine meis ei tu componi, interpellato ad hoc adve sario ; cum prius experiri verbis , quam armis sit sapientia : quod si partes eo in duci nequeant, judicio experiendum est , de quo parte II. ubi Tit. primo praemittitur generalis de judiciis tractatus e quas ad juris publici tutelam ideo constituta , t ne quis sibi ipsi adsumat vindictam , & ajus dicat in propria causa , quod iniquum, L Iu-
203쪽
Iulianus II. h. t. quia alias potenti rum libidini exponerentur inseriores &dominaretur affectus cupiditatis atque ava-3 ritiae. t Non desunt tamen causae, quibus propter periculum , quod est in minra, non expectatur judicis auctoritas: veluti si quis nobis aut rebus nostris vim inserat , quam licet vi depellere, Ly. δερ. de iust. O Jure , ubi ea de re actum. Sie de s debitor fugam meditetur , cum rebus suis, aut in fusa jam sit, ut desutura sit nobis adeundi judicem potestas , liritum est eum sistere dc capere , I. ait Praetor Io. s. Si debitorem I 6. inseva in
Iudicii varia est acceptatio. Nam interdum sumitur pro ipsa sententia , aut pro linco , in quo exercetur , aut pro actione in judicium deducta. Hic fgnificat causae inter litigatores discussionem diremptionemque, auctoritate judicis : definiturque legitima controversiae per judicem cognitio, discussio, dc definitio, uti colligitur ex Litidiresue p. properandum s.c. b. t. ' Partes ejus principuae duae sunt, contestatio , quae est judicii principium , dc ante quam nullum est judicium ; dc sententia, quae finem imp nit . Caetera aut praeparatoria sunt, ut libelli oblatio, eitatio , satisdatio, dc similia, de quibus supra ', aut media, uti Pr bationes; aut consequentia , uti Executio . 6 Iudiciorum varia divisio est . Secundum materiam aliud est civile sive privatum , quo privatum commodum quis pedisequitur : aliud criminale, sive publicum, quo a itur ad poenam corporalem vel pecuniariam fisco applicandam. Civile iterum aliud est proprium tale , quod jure civili constitutum , aliud praetorium , quod ex Edicto Praetoris constituitur . Aliud item directum, quod ex verbis i gis, aliud utile, quod ex mente & in te pretatione teris venit. Opponitur dc directo contrarium , de quo infra suis i cis . Aliud est personale , in Personam directum, aliud reale directum in rem eramque vel particularem, et constituit Iudicium particulare sive speciale , cujus ordinis est rei vindieatio; vel universa- Iem, Zc ponit Iudicium universale ; quo universale quid petitur e cujusmodi sunt
quatuor judicia numerata . Inst. per quas per oblig. acquir. n. scilicet haereditas , bonorum , postreiso, adrogatio dcadictio Minorum libertatum conservandarum causa. Est de generale IudIeium ἰquo agitur quidem de uno jure, sed quod habet diversas species , uti est actio
pro socio , negotiorum gestorum , t
Secundum formam aliud est ordina- γrium, di in quo ordo seu modus rem controversam tractandi legitimus & usitatus observatur a Magistratu , vel per se, vel per alium sus dicente , non pro arbitrio tuo, sed eκ praecepto iuris sequendo sormulam solemnem in jure dicendo : Mliud extraordinarium , in quo legitimus& ustatus ille procedendi modus non se
vatur, nee attenditur formularum concinptio , quae sublatae sunt, t. C. de formia. Iub . Ut hodie velint omnia judicia esse
extraordinaria, cum extra ordinem adeundi Praetoris , impetrandae actionis causa , jus dicatur . Iudicium summarium dicitur, quo de plano, sine strepitu aut figura j dicii proceditur , dc praeter citationem di necessarias probationes reliqua juris solemnia ommittuntur . cum. saepe G V. S. Secundum qualitatem alia sunt judicia Sbonae fidei, alia stricti juris. In illis libera potestas judici a lege permittitur eκ bono dc aequo aestimandi, quantum act ri restituat. In his vero praecise adstrictus est pronuntiare de actione in judicium deducta , secundum naturam ei a jure datam, s. in bonae fidei, instit. de acti nib. ex quo Tit. alias divisiones est colli
Iudicium constituunt tres personae, Α- sctor , qui provocat Reus , qui provoc tur , & Iudex , qui causam auditam de nit . Sunt dc aliae personae , sed tantum accessoriae , uti Procuratores , Advocati, Tabularii, dc similes . Dictus Iudex, se- eundum Isidorum in c. forvs Io. de V. S. quasi jus dicens populo , sive jure disceptans. Iure autem disceptare est juste judicare, dc secundum leges : unde Cicer ni Magistratus est lex loquens. Iudicum alius est Ordinarius , qui pro- Iopriam dc jure suo scilicet Magistratus, habet dc exercet jurisdictionem : alius dei gatus , qui aut mandatam habet jurisdictionem alieno beneficio , aut datus est ad controversae notionem , dc cogniti nem : qualis dicitur vulgo Pedaneus , quod non pro tribunali , sed loco im
204쪽
indlaet , qui dina sententia fiinctus est
M Ubi selendum, divinum esse, manda re iurisdictionem , de dare iudicem , etsi aliqui temere idem esse velint . Nam mandare iurisdictionem est quidem judicem dare ted cum imperio & exequendi facultate r sd eoim jurisdictio signiscat. Iudaeem dare est notionem sive cognitionem permittere , sine iurisdicti ne de imperio, atque ita etiam sine ex quendi potestate , quae est penes eum , qui dedit . Est & ea disserentia , quod ille j adicem dare possit , L eum Prael. D. F. lege I. b. t. non etiam hie i nisi a Principe sit.datus , qui habetur Iomordinarii, propter potestatem dantis , ut de judicem dare poest L. a Judue D cod. eod. dc exequi suas sententias, uti aperte deeisum est ire eanonico, e. Quore 26. v de Ws. d. H. Has differentias agnoscit Duarenus ad La D. Pio is, ins de νe tua.
Ia Obstare videtur, quod-habet L .fu de eo , cu mand. V Iari . ubi indistincte. dicitur , quod habens jurisdicti nem eam mandare possit . Verum disti Uendum est inter judicem dare, di imrisdictionem mandare ; neque enim haec eadem esse, ut quidam putarunt , jam dictum , eum in datum judicem nihil jurindictionis transeat, sed ea maneat penes eum, qui judicem dedit', qui & exequitur sententiam ab eo dictam , d. t. s.
13 Pocte videri obstare L eum qui I 3. fust. de Iurisdict. ubi rem, qui judicare jubet, idest , rudirem dat , Magistratum esse
obortet e cui autem est mandata jurisdiciis , non est Magistratus . Verum hoc ita sit, quoad honorem Magistratus , estramen ejus loeo, ejusque vice fungitur , . met I 6. su p. d. t. atque i ha pro M gistratu habendus.
x4 Iudicare & Iudices esse , qui Respubl.
praesunt, Reges dc Principes, dc conumniens est, Ac antiquis temporibus apud varios populos : justitiae adminis . Cavia , Reges ac Principes creari usitatum sutia se constat ex Herod. ob. I. e. t. dc CDeer. a. O . aliisque . Vide Lips. in m uitis stolii. c. s. mon. 3. Uus quoque
est judicare , qui jurisdictioni praeest , ut
Praetor, proconsul, dc qui, potestate alia
qua praeditus est , id est , qui Masta Q. Comm. in Pandest.
Hiquo fungitur, d. I. eum, qai, a P incum designatus, ut additur in I. qui nequemn.. b. t. ad quem Magistratuum erratio pertinet , I. un. ins ad L DL de amo.
de qui datus ab eo, qui dandorum Iudia cum jus habet, de quo mox ; t Vel qui r saliqua Iese eonfirmatus est. d. .pem quae lex loquitur tam de minorib. quam maioribus Magistratibus , qui tribunali pra sunt , vel jurisdictionem habent . Magistratus municipalis non dat judicem , cum tantum jus possit dicere usque ad certam summam t. de qua re V. g. Judex I. b. t. Sed verba ista e d. L pan. HI aliqua
Iege eonfirmatur, videntur parere aliqnam obscuritatem , quod non videatur aliqua lege, eonfirmat, disserre a caeteris, de quibus agitur ista I. penuis. Verum accipienda de eo , cui est mandata jurisdietio , per L is quia 6. Dp. de iurisdict. ubi dicitur lex mandatam iurisdictionem con
Dant iudicem , quibus, e lege aut Isconsuetudine aut Senatusconsulto concedi tur . Permissum autem Proconsuli , Prinsecto urbi , caeterisque Magistratibus , Leum Praetor Ia. F. Iudiem x. b. t. ubi
idem eoncessum i Ili , cui mandata jurisi dimo, di qui datus a Principe , ut ante dictum . Consuetudine variis Magistratuum electio dc Iudicum datio est conce
is , quae varia est secundum locorum v rietatem.
Dari possunt quicumque non prohibi- irti. Alios mhibet natura, id est , nat
talis ratio , uti surdum , mutum , d. t. a. s. uon autem a. quia in cognoscendo opus est auditu dc voce. Coecitas nec removet a judicandi munere, L. Caecus 6.boe est. nec ad illud de novo adsumi impedit , ut recte contra Aecursium disputat Dumnis I. Diis. a 3. Nec obstat L ne titulum I. f. a. Dp. de post. ubi enecus a postulandi munere repellitur ;nam hoc ideo , quod revereri Maia stratus insignia non possit. Que ratio cectat in judice, in quo requiritur cognitio dc discretio justi atque iniusti , qua non caret careus . Exemplo est Appius Claudius , qui creeus publicis judiciis inter rat , de severissimam sententiam dixit .
Optimique Iudices olim caecitatem mptabant , ut non moverentur respectu perlanarum z. qua de musa Areopagitae apud Athenienses ijdicunt noctu judi-N casse.
205쪽
eam . t Servus Iudex esse probibetur ,
d. l. I 2. F. 2. quod civis non sit : ejus tamen acta valitura , si communiter luber habitus in Iudicem eligatur propter Communem errorem, qui titulo subnixus Ius facit L. Barb. I. δερ. de ine. Prist. ubi ea de re latius , quibus adde Anti Contium I. diis. e. z. Ac Greg. LO R. animad. c. I 6. Inter prohibitos sunt &surios perpetuo, quia judicio carent , d. s. 2. Furor temporalis non impedit eligi in Iudicem , cum recedente furore Iud, cio operam dare possit , L eum Iur tofus 39. Ο LIudex 46. boe tit. Impeditur &impubes, d. s. non autem 2.2O Anne ergo pubes Iudec esse poterit
Olim minor 2c. annis ad judicandi m nus non adsumebatur, ut patet ex Suet nio in Aravso eastite tragesimo fecundo . Hodie a minori viginti quinque amisi, qui tamen sit major octodecim , sententiam inter scientes aetatem & consentientes dictam , Praetor ex aequo & b No tuetur, pro rerum judicatarum aucto ritate ; quoniam qui ei notionem dedit , omnia quoque gerere decrevit , lem quidam 37. in . de re Jud. quomodo interis pretatur etiam Pont. istum locum in cicum vigesinum M de ossic. deIegat. Non posse tamen minorem viginti annis cogi Iudicare, cautum est lege Iulia , leg. eam lege Al. fust. de receptir arbitris , quae lex ita accepta non contradicit U.37. ai Non obstat L Testmomum 2α ius detest. ubi minor 2o. annis non adducitur
in testem in criminali causa et nam hoc ideo , ne per imprudentiam alicui det detrimentum : quod aliter se habet in Iudice , cujus sententia per superiorem eorrigi potest . Deinde testis adducitur
contra invitum , minor 2 . annis ma
3or 18. in Iudicem eligitur a icientibus 8c consentientibus . Princeps etiam octo. decim annis minorem Iudicem dare potest , aetatis conscitis , quia videtur dispensare. Aleri ad 4. I. 39. Vid. Caldas
ad I. 3. V. Hunc contractum n. m. de in integ. res. minori Barb. ad L eum Praetor II. s. iat. n. 9l. seq. b. t. Bronch. cent. I. asImo .
et a Lege impediuntur esse Iudices moti Seua- tu , Ircpter turpitudinem , veluti sordes, ¬ati infamia ob crimen' . d. Licum Prael. II. s. non autem Σ. b. t. im L casitus a. svp. de Mnaseris. Neque caim. Iu dicem decet esse notatum , cum ejus ossicium habeat adjunctum honorem & di-Initatem , a qua arcentur infames, I. Aiaerti a. Dp. de officio assus. I. r. infde vi privata. Uart. de Nuthi. e. de nuLBL ex defectia iurisd. n. M. Morifus impediuntur foeminae , nisi senen Iurisdictionem habeant vel Iure haereditario, vel de
consuetudine arg. c. . i. de arbitr. Removet quoque lex. communicatos notorios , ne partes cogantur cum. iis communicare in animae suae detrimentum: nam ponit excommunicatio obicem Iurisdictioni, e. I. de os. vicar. in s. C jus tamen si ignoretur excommuni aiatus sententia valida est . Sic in His pania agentem excommunicatum etiam notorium non repelli a saecularibus tribi natibus tradit COvarr. 2.var. ResI. c. l3.
num. s. in Gallia quoque serensi stylo re- .ceptum idem tradit , ut ratione excommunicationis. ab agendo nemo repellatur: quod ipsum a veteribus Gallorum institutis maxime alienum est . Et mirum est, Christit m colentes negligere ea tu e ceptionem , quam Olim mos gentiles re verentes religiosi si me obiervarunt, ut via
dere est apud Caesarem , de belia Gau. lib. 6. I ilium iam. Iudicem esse posse non est dubium , quia in publicis non attenditur
patria potestas , Lisam quod Iq. rns ad SC. Treb. An vem in causa patris filiussam . Ius recte dicat, vel e contra, controversum iaciunt duo textus . Prior estia L qui tuari . to. δερ. de Igrisd. quae negat eum , qui Iurisdictioni praeest , sibi Ius dicere, suis ue , alter in L in priv. 77. b. t. quae habet , quod in privatis negotiis patet filium , filius patrem Iudicem habere possit , quod & habet L
quin etiam ε, δερ. de recepi. qui arbitri Subjungitur ratio tu L quippe 78. b. t. quod judicare sit munus publicum , in quo non attenditur patria potestas , d. I. I ad.SC. Treb. Ut haec Iora quuam concilient , dicunt L L Io. non negari, P trem filio Ius dicere posse , sed tantum non debere , quod verbum non Mimitsem per potestatem , Alii distinguunt inter judicare & Ius dicere , quasi illud lisceat , secundam d. l. 77. non etiam hoc .
suundum d. cro. Ratio esset posset, quod illud sit Iudicis dati, cuIus potestas non est iam libera; hoc verq Praetoris , cuj I,
206쪽
. potestas in praescribendo formulam e gnoscendi & judicandi est libera , ut gratia ductus possit a justitia & aequitate desinere. Duare n. I. Dύρ. c. I. Verum jus dicere filiumsam. patet ex Lille I 3. g. fin. 1U. ad SC. TrebelI. ubi filius Praetor cogit patrem adire suspectam haereditatem ,& restituere , quod est jus dicere: & f eit ibi subjuncta ratio in dict. Ieg. Iq. quod in iis , quae ad jus publicum spectant, non sequatur jus potestatis. Et ut judicare, & jus dicere possit familias, &econtra , non recusatus a patre justa enim sumitur inde causa recusationis) h nestius tamen secerit, si a judicandi mi nere abstineat, eo quod incorruptus ac simpleκ videri non possit, qui de causa necessariae personae disceptat. Cujac. add. I. 77. . quae loquitur de causis privatis: nam aliter omnino res se habet in publicis . Adde Bronch. cent. I. ass. II. &
F Disputatur , an juris & legum imperitus judex dari possit Convenientius h no publico judicandi munus mandatur juris peritis secundum Platonem, qui sapientem optat praeponi Rebusp. & tum demum eas fore heatas dicit. Quo iacit, quod Iudices secundum jus judicare debeant , ut infra dicetur , quod non praestabit imperitus legum. Facit &quod tradit Iustin. v. de Jud. 8a. in pr. his
verbis: Quomodo non maximum vitium
eris Reip. non eis, qui ex se quid agendum fit, fetant , lites tradere , sed sinere eos quaerere alior , a quibus liceat discore, quae ipsos in Jusicando eis vi decet; verum obstat, quod Magistratus p quedi administratores , provinciarum erant militares atque ita magis arma, quam litteras scientes. Distinguendum itaque in ter judicem minorem , di eum , qui adsessoris consito utitur , quem oportet esse juris peritum , ut supra dictum : ut hieliterarum imperitus esse possit, non etiam ille, qui per se audicat, ut eum oporteat esse iuris peritum. Imperitis tamen perinmittitur illarum causarum cognitio, quarum ipsi peritiam habent . Sic militibus de re militari jus dicere permissi, in I. certi iuris est pen. c. b. t. dc artificibus de rebus sui artificii ; mercatoribus de suis mercibus e suae enim quisque artis & au-ctcr , & disceptator est optimus . Videatur
Nec tantum peritum juris, sed & bo. 26 num virum oportet esse judicem. Unde Bald. in I. 2. C. de sent. duplicem saltem. scientiae scit. & conscientiae rationem requirit in judice, eumque sine illo insipidum esse; sine hoc diabolicum pronunciat. Sit constans a vitiis alienus: quod enim scelus damnet indulgens sibi Z qui exerceat justitiae munus ipse iniquitatis famulus. Quamvis cum Seneca , non sit ratum, ut sedeant damnantes in aliis , quae ipsi perpetrarunt. Honestum prae utili a te oculos habrat, & cum Seneca in Oct via actu a. id facere laudi ducat , quod decet, non quod licet, nihil det gratiae aut favori. Quo facit, quod dictum , etsi. patrem filio dc contra jus dicere liceat, non tamen honestum esse, quod quasi in propria causa jus dicatur, & quod neces.studo personarum plerumque animos Iudicum eorrumpat. t Hine quo in judi- arcio Advocatum quis egit, judicem agere non praesumet. Improbitatis enim nota non caret, ei causae judicem esse , aut deliberanti adsidere, quae ante a te sust pia & defensa : quia non praesu meris adversus ea dicturus , quibus infirmatis ρο- dor tuus perstringatur, aut lacessatur fama . Unde idipsum sub poena prohibuit Iustinianus , in I. in cons. D. C. de assus
non tantum in casu, quo quis solitum consiliarii signum chartis imposuit , sed re quo nullum , aut simulatum, quod majoris est improbitatis, quam auget res acta subdole re clam: cum econtra quae iam fiunt, excivientur interdum a dolo poena, secundum ea , quae tradit Me
Hoc maxime officii est judicis , cau- 28sam diligenter audire: post auditas allegatorum probationes, & d sensiones, aliaque eodem spectantia, plena inquisitione discutere, & utrimque facta allegatorum collatione, per maturam deliberationem determinare, secundum veritatem legibus, consti tutioni hus, aut moribus praescriptam, a qua judex non recedet. Qua de causa in primordio cujusque litis olim sacra: Scripturae in conspectu judicantium collincabantur, ut judices ad eas attendentdis sincerius i item dirimerent, L rem non no Tam l4. cos. b. t. t Postea majores judices
207쪽
Iussi jurare, se quod aequius melius visum esset, judicaturos ; minores vero se facturos secundum leges & jura, Auth. biale Cod. b. t. Quod de eousuqtudine non O servatur, cum judices non jurent ad singulas causas, sed in principio, dum ad munus iudicandi adsumuntur , praestent hujusmodi juramentum , quod pertinet ad
so Quod si dubitet de jure , qucd obscurum est, aut ambiguum, olim moris erat ante sententiam ad Principem referre, ut ille de causa statuat: quo in casu debebat esse integra relatio, unde & partibus erat edenda I. Si quis i. C. de relat. Postea relationes ante sententiam fieri inhibitum per Iustinianum , qui voluit, causam ex minatam sententia terminari, eamque ex cui ioni mandari, nisi ab ea appelletur, a I Novo c. de relat. ' A relationibus differunt consultationes, quae etiamnum hodie fiunt in causa appellationis, continentque deliberationem , sive sententiam, quam princeps , ad quem appellatum, cum consilio suo collocutus dixit, jure canonico obtinet, ut dubitans iudex super decretali aliqua stineriorem conitat, c. Pa
floratis, ii de Ade instrum. Dixi de jure ἔnam quaestio facti per iudicem expedienda
3 a Quaeri hic posset , quid judici faciendum in , casu , quo ab utraque parte stat probabilis sententia: sive de facto agatur, sive de jure Sunt, qui integrum esse viniunt judici, quam maluerit opinionem eligere, & secundum eam judicare: quando dubium vertitur circa jus ; imo &posse modo hanc. modo illam sequi opinionem in iudicando , cessante tamen scandalo. Probant, quod ex vi officii sui& justitiae distributivae non magis uni , quam alteri id favorabilis judicii bonum debeat, si tamen uterque illo sit dignus. Sicut ergo inter duos aeque dignos beneficio datur optio collatori, ita di judicis optio est. Verum ista variatio in primis improbatur , ex eo , quod secundum sentetitiam , quam semel approhavit, d erat judicem judicare. Se udum tutius mihi videtur, sive agatur de facto, sive de jure , in casu omnino pari judicem utrique parti parem se exhibere debere &pronuntiare, rem aut pretium inter pa res dividendum aequaliter , nee sine re Cato pro amico judicari posse . Consti
tuitvr enim iudex lex quadam animata , quae ad utrumque litigantium aequaliter se habere debet, ne alias alteri jus suum tollatur , ut recte tradit Navarrus ad ean. si quis autem , de paenit. dis. 7.
3. ubi dicitur , grave esse in re dubia certam ferre sententiam . Quo facit ,
quod Iustinianus in F. Si Ie=vum inst. de v. . subf. propter probabiles utrimque
rationes , eligat mediam Viam , rem
controversam in sartes dividendo : quod di habetur in L s patre ηα cum l. seq. infra de baered. instit. Quod ita accipiendum , nisi in dubio sit favendum reo , fecundum ter. favorabιIiores Ia . de R. I. aut subsit causa favorabilis, uti dotis, libertatis, matrimonii, e . . v de Judieiis. Verum ista res non facit, ut judicari possit pro amico , nisi judex credat illi jus esse, ut tradit idem Navarr.
Nihil facit arsumentum aesumptum a II beneficiis, in quibus datur optio collat ri inter aeque dignos , nam hoe ideo, quia ante collationem neuter titulum aut jus aliquod , ne quidem coloratum habet , ut sit licitum collatori consore , cui velit, sine peccato. In casu autem proposito uterque aequale jus habet, quod proinde illi non auferendum facto judicis . Deinde beneficia sunt sine diminutione conserenda , u ut benes fine diminut. eons ut necessario sit eligenda altera pem bona : in nostro autem casu diviso commode fieri potest . Vide Menoch. 2. -
bitr. easu 339. numero a a. se quentibus.
Major dissicultas est , quando judex a teram opinionem judicar probabiliorem illi liceat sequi minus probabilem Quod
quidam admittunt, cum nec temere nec impudenter agat, utpote ratione probabiali ductus. . l)robabiliori tamen contraria sententia, quod judicis sit causam dirimere , prout magis consentaneum ei videtur , & unicuique jus suum reddere , secundum merita causae , quae potiora videntur pro illa parte , quae majorem probabilitatem habet. Nisi opinio minus probabilis sit praxi recepta : tunc enim judex inserior recte secundum illam jud, cat , praecipue si credat, Iudicem superiorem, ad quem appellandum, eamdem
208쪽
ss Advolatus minus probabium sentemitam sequi potest , ut dictum supra tit. de postuι cum ejus non sit rem definire reddendo uni , quod petit & auferendo alteri; sed illius tantum est, sundamenta iuri, dc secti suo clienti faventia proponere Iudici , ut ille his pereensis decer-Nat , quod aequum judicaverit . Videtur tamen Advocatus teneri clienti veritatem juris causae suae aperire , nec certius illi promittere sententiam , quam debet.
3s Unde suboritur alia dubitatio , an Iudex in iudicando sequi debeat aequit tem , an strictum jus ubi praesciendum, sequitatem nihil aliud esse , quam moderationem & mitigationem legis. striaptae , qua mentem , sententiam , rationem
legis imitamur & exsequimur neglecta strictiore legis dispositione ; sive , ut alii
volunt , laxamentum legis in circumstantia aliqua eam corrigens . Ut vide tur aequitas juri scripto opponi, quod lincet in se , & in thesi , tuaque natura non sit iniquum , tamen cum applicatur ad lachim, de quo quaeritur, propter Variationem circumstantiae incipit esse iniquum . 37 t Iudici non licere recedere a lege scripta, ejusque verbis, videntur innuere aliqua loca juris , dc in primis , L pr oexit a. ins qui , em a quibus manum is ubi statutum a lege, licet perquam durum , servandum tamen, quia ita lex scripta :c si expressim i9. in f d appe II. ubi sententia contra rigorem juris lata non valet: I. inter I. C. de Iegibus , ubi Constantinus, inter aequitatem , eiusque interpositam interpretationem nobis , inquit, solis& licet dc oportet inspicere , l. Ieges 9. C. d. r. ubi dicitur , duritiem legum esse
emendandam ab Imperatore. Facit, quod alias aperiatur aditus Iudicibus ad judi- dicandum pro lubitu suo, praevalentibus Vi tiosis assectionibus, quae olim causarunt non amplius controversias per sapientes dirimi, sed per legem scriptam communis societatis tranquillitati dc aequitati consuli, ut tradit Seneca Epist. m. Aristoteles etiam inter a hitrum oc iudicem hanc ponit differentiam , quod ille aequitatem , hic legem scriptam tequatur. 38 iantraria tamen sententia. scilicet judicem aequitatem, potius quam jus strictum sequi debere . per alia loca adstruit: ι in. piacuιι 3. Cod. b. t. ubi In Om Zaesii comm. in Panaect.
nibus justitiae potius S aequitatis , quam stricti juris habenda ratio e quod Ec ata
ritur L q. ins de eo, quod eerto toro, O teg. etsi, F. Diem ins de religios. Unde Paulus in I. servorum vi. s. . de V. G. scribiteκ Celso , auctoritate scientiae juris perniciose errari, dum potius quod in legibus scriptum , quam quod justum & aequum sit attenditur . Plurima sunt alia loca , hanc sententiam confirmantia . Pro qua de tacit ratio tradita per D. Thomam a.
actus , de quibus leges dantur, consistant in singularibus contingentibus , quae inronitis modis variari cum possint ; non
suit possibile , aliquam regulam institui ,
quae in nullo casu deficeret, L nou ρossunt
attendunt, quod in pluribus accidit , se cundum hoc legem serentes, L nam asea s. δερ. de legibus. Quam tamen aliquibus calibus servare, est contra aequitatem justitiae , & contra commune bonum, quod lex intendit. Si tilex instituit, quod depositum reddatur deponenti, quia hoc in pluribus justum e contingit tamen esse nocivum . puta, si gladius a sano depositus repetatur ab eodem in sinrore existente , aut etiam in patriae o pugnationem. Εκemplum simile est, quod
ponit Triphonius in L bona fides 3 i. inf. depos Latro spolia , quae mihi abstulit , penes Sejum deposuit , inscium 'de in litia deponentis . Si dantem & accipientem intueamur , vult bona fides, rem commissam recipiatis, qui dedit : si vero totius rei aequitatem , quae ex omnibus personis , quae negotio isto continguntur , impletur , mihi reddenda sunt ,
quae facto scelestissimo ablata sunt . Sic lex habet , muros civitatis transcendens capite puniatur , leg. si quis M. fv. dereri divis Transcendit eosdem hostem propulsurus , an puniendus Verba quidem id habent , verum non vult ratio . Et probo , subjungit idem D. Thomas hanc esse justitiam , quae su uiri cuique tribuit, ut non distrahatur ab ullius personae iustiore petitione . In his itaque re similibus easibus , malum s rei sequi legem positam , bonum vero, praetermissis legis verbis sequi id , quod posuit justitiae ratio , ct communis utilitas , ne alias summum sive strictum jus secundum verba sequendo .
209쪽
summam commatamus injuriam . Invenire etiam in jure est varios textus , qui expresse benignitatem praeserunt rigori , ut videre est in L rogasi ii. inf. do
dati . Quae duae leges habiturae alias conciliatii nem dissicilem ; imo positurae con- . trarietatem, qu m in jure dari negat I ni manus , d. l. rog. sti, acciperemus dehenignitate , d. ter. qui nu otia de rigore: similia loca plurima in iure reperiuntur. Et hare sementiam varii amplexi
auctores, ut Comanus stb. . comment. c.
i. ubi mii bis eam frmat Duare n. δερ. de pactu col. a. is de Iudiciis caρ. LM Na- νιιι iudieior. praeeeptis, ubi tradit, vulgare dictum esse , aequitatem praeserri rigori
o Nihil faciunt allata in contrarium . Nam quod dicitur m d. I. prospexit II. durum esse , verum est, respectu servi , cujus impeditur libertas, non etiam respectu honi publici, ad punienda crimina . Vel dicendum , in ista lege agi de casu expresse comprehenso sub lege, a qua judex non recedit, ut dicetur infra. Quod habet d. L si expressum I s. verum est , auando sententia simul est contra verba,t contra mentem legis , quae praeeipue attendenda ἔ cum non sit dubium , in legem mmmittere eum, qui verba legis amplexus contra Iegis nititur voluntatem . Nec poenas insertas evitabit, qui se contra juris sententiam saeva praerogativa ve borum fraudulenter excusat.
I Ex L inter i. is leges s. c. de Iesib. qui inserunt, solam supremorum tribun lium , non etiam interioribus judicibus esse licentiam ex bono & aequo judic
re , in magno versantur errore , ut tr
dunt A uetores supra relati. Nam etsi textus isti videantur interpretationem Imperatoribus solis concedere, non tamen ita, u impediantur judices inferiores ex aequo de hono mentem legis adsequi , quia alias repugnaret L non dubiam s. c. da k-xib. Ideo Iurisconsulti benigne turpe in
terpretantur deiunetorum voluntates, et
iam contra regulas iuris , in L Scaevola o. ins ad SC. Peteoeia. ἐν aliis. Leniti tabularum furem ninu oeprehen-lum impune occidi permittit. Ulpianus tamen is l. DFem Isis iure. ad L. Cos de flear. G aequitata inter elagiae Ia .
procedete, si parcere ei siae suo periculo
quis non potuit . Possimi & dictae seges r. & s. accipi de iis legibus , qui ascripto palam quid comprehensum , qua de re m : aut dicendum ibi Imperat rem non aliud velle, quam praetextu a quitatis in dubiis non facile a jure , seu lege, menteque legislatoris recedendum . se ; led tum temporis legi lator ipse coii sulendus. Ita etiam tradit D. Thomas Li loco ad 3.l Quod ex Aristotele adsertur, parum mini cet: nam ut judex magis debeat sequi I ges quam arbiter, non tamen iis, ut o liviscatur veritatis, ubi res exigit. t Noe qa diei potest, hoc esse de legibus judicare , i quod non est perutissam can. 3. dist. q. Nam de legibus judicare est dicere eas non recte politas: qui autem dicit , ve ba legis non esse in casu occurrente servanda, non judicat de lege . sed de ali. t quo negotio particulari , quod occurrit ;s imo secundum legas judicat, cum nam j tem quae legem ponit lequatur . Hael sententia posita non sequetur adductumi luperius inconveniens , quod scilicet jud, ci detur occasio judicandi pro lubitu . cum tantum ei detur licem is non s quendi rigorem juris, ubi aequitas quam i IC. vocat summam Tationem in Ier. Iarat perforae in Da da relιν. aliud postulat , ut patet ex exemplis allatis , i cs milibus . Et haec ita in iis , quae scrip o jure non q3
sunt comprehensa, nam quae scripto expressa sunt, ut appareat legislatorem velle imgem in omnibus casibus ejus generis , de qua cautum est observari, judeκ eamdem te vat, nec a verbis legis recedit : quae esti sententia leg. ρν μκει , F. I. irfri qui si a quIbus mauum s. Sed tum m demri rixorem , ik duritiem legis inaedit pretari est solius Principis , secondu- Linu ν r. leges s. si imperiatis M. C.
Circa hanc tens aliquorum oecurrit er- Mror, qui dicta de aequitate admittunt duilla, quae scripta est: ut si scripta non sit res non specte ad judicem , sed principi
sit permittenda, qui eam expediat mcxl rando . Nituntur d. I. placuit L quae habet secundum aliquos textus, placui. - bus omnIhau priscipuam esemissime, t
210쪽
ct Ionem non agnoscant , sed omittant verbum seriptae, quod ab aliquo non intelligente vim aequitatis est adjectum, ut ne tradit mar. 2. Diis. cap. 18. F cit ratio: nam cum aequitas sit stricti descripti juris emendatio, &quasi interpretatio, legis sententiam retinens, & in re aperta non sit Opus interpretatione, non potest ulla aequitas scripta intelligi. Di
Deli. a. comment. cap. II. versis. Jam videa
mus . Neque enim quid certius, quam sequitatem Icripto comprehensam aequitatis nomen amittere, juris ac legis adsv-gs mere. ' Ut recte Cujac ad L 7. de Iust. ἐγ ure lib. 2. definit. Papiniani , ex Arist. aequitatem n minet interpretati nem juris scripti, ejusque emendationem , positam in arbitrio boni viri, periti hene judicandi, ut rem dirimat pro ratione temporis , loci, personarum , causarum , & p tius aequitatem sequatur, quam strictum jus. Unde recte Petr. Faber in I. in omni b. so. de R. I. tradit, nullam esse aequitatem scriptam . AEqiutatem itaque omisso stricto jure , in judicando sequi est judicis ;sed non illam cerebri nam , quam quisque pro suo rudi sensu ac lubitu sibi fingit, sed quam ratio menti legis consonae προ-q6 scit . t Qua in re supremis tribunalibus laxior quidem est licentia , quae vice principis judicare censentur, ut hoc patet ex juramento, quod praestant, scilicet quod
aequius melius visum fuerit , se sacturos. vib. hodie , C. b. t. Possunt tamen etiam inferiores dc ex aequo & bono 1udicare, ne alias dum verba sequuntur , mentem legis offendant, ut pulchre tradit Duar. b. t. c. de variis Judicior. praereptis. Vide V q. de Decels tom. l. lib. I . s. s. nu. . Gudeli n. de Iure novus Ab. I. c. a.
Hoc dc inter caetera ad officium judicis pestat diligenter advertere ad ea, quae in facto versantur, de in primis allegatorum ac probatorum fidem examinare dc explorare, I. testium, s. inf. de testib. & pr ut religio suggerit sententiam proferre, L
Ubi fragmia dc multum agitata se onseri quaestio , an liceat judici, neglectis
allegatis & probatis, privatam eamque certissimam scientiam sequi, vel contra, sive in absol vendo , sive in condemnando, q8 tum in causa ei vili, tum in criminali '
mantum ad absolvendum, sive in civili, sive in criminali causa, Iudeκ nec tenetur , nec potest reum , qui probatur publice nocens, quamvis privatim certo sciat innocentem juridice ablol vere , quia ea res perverteret ordinem judiciorum , quo acta sequi Iudex cogitur & scandalum gravereneraret in populo, dum qui nocens publice dc legitime est probatus , iuridice ablolvitur: cum judex, in quantum talis non privata, sed publica persona sit , ut secundum publicam scientiam procedat,
non secundum privatam. Probat hoc etiam Ovar. I b. I. var. res . c. I. u. 3. dc Nav. in Summa c. et . n. s. Tradit idem Panorm . in c. Pastoros, 29. 1. Quia
vero , v de u scio de g. Posset tamen Iudex dilato paulisper iudicio, suscepta qua si paciscatoris persona tentare, an partes componere possit , aut coram superiore proponere rei innocentiam , qui benigne ex gratia a poena liberet , aut ulterius procedi inhibeat. Potest etiam reum s creto dimittere, aut elabendi occasionem ei osserre. Pod attinet ad condemnationem , in q9s civilibus dc criminalibus minoribus, in quibus non agitur de capite, aut membri mutilatione , negare videtur Panorm. judicem contra scientiam judicare posse,
per c. I. de re ivd. in 6. Panorm. d. g. via vero in sine. Communior tamen
sententia habet, teneri quidem judicem , quantum potest , agere , ut detegatur falsias, si tamen omni tentata via , id n queat efficere , judicare eum posse secundum id, quod suggerit, non priva a sed publica scientia , eκ actis habita, eum ut dictum, aliud non intelligatur scire, quam quod ex actis habetur, eau. 1adicet 3. qu. T. Nam quando agitur de damnis rerum ac sortunarum , ratio dictat , propter hujusmodi privatorum , licet iniusta damna non debere interverti judiciorum ordinem ἔ nec privatos rationabiliter conqueri posse se laetos, sed potius pro publico pacis 6c quietis bono, dc ne Rei p. legumque ordo turbetur , patienter ferre temporalis utilitatis jacturam reparabilem : quam senteo iam post alios probat Angelus ad L. D minui n. q. IV. de actionib. Nec quicqtimn facit pro P
Ilorm. d. e. I. quia loquitur in casu , quo per sordes aut favorem alteram partem inique gravat e quo modo dc accipien . .