장음표시 사용
31쪽
Communis tamen Opinio, attendenda non est, quando evidenter est salsa , vel convinci potest evidentibu& rationibus . Eherhard. in Tod in loci ab Auctoritate enim in suam.sentem iam nihil alteranati, nihil vel parum fide, habendum est , quamvis magnae si auctoritatis, A q. C. quibur ex ea . maior. Hyp. de Marsi. consi36. Limn. de Iuta pubi. Ab. 6. c. I. n. s. adde Πλ'. ω l. Hi de MI, qui iamvd. cred. Interim Scholarum est , communes opiniones tinpurpare & sectari su tilitates: & sori communes apilaicium t
I Historiarum ἐν aatiliatasis notitia Iurisconsulto necessaria. 2 Isterpretes satiquiores propteνea sepiuι ΔΗ. 3. Titi bis commendatur . . Istoriarum notitia temporumque di . stinctio bono dc erudito Ibinon necessaria est. Neque enim potest quis in Iuri rudentiai excellere, qui non historiarum & antiquitatis omnis peritiam sibi compar verit et ab hac enim resultat prompta d Sci Iis decisio plurium inter Iuris inae pretes dubiorum , aliouui inextricabilium. et Nec est, quod quiiquam objiciat antiquos nostr Interpretes Accursium . M tolum, Baldum , Ialanem, & sinulis no-- viros, qui sumina ingeniorum suorum dexteritate jura illustrarunt , dc tamen ignorantia antiquitatis Iaborarunt : nam nemo negare mihi iure poterit , multo maiores illos suisse futuros , majorique --, Iur prudentiam illustraturos , ti anti. qui eatis facem praelucentem habuissenti cujus ignorantia fecit illos tam & turpi. ter quidam hallucinatos suisse, & a vere tramite aberasse, nec raro somnia anilia vobis obtrusci . & in re etiam alias clarissima non raro haesia sis , di se, lecto 3 remsue eonfundisse. 'Ut optime ex POm. ponio IC. compilatores Legum originere dc progressum simul dc Magiitratuum apud Romanos hie tradiderint: qui tractatus utilis di necessarius Iuris prudentiae candiis datis, ut ab iis tanquam supervacuus non sit aspernandus , aut clatas oculi vper trunseundus , sed diligenter pertractandus , cum Commenrariis rasi, Budaee, . Cujacii, de aliorBm, qui hunc tractatum pulohre, da ad histoi iram fidem elucitarunt.
- tit. 2. da Origiae iuris.lN, l. a. si fin. vers. Ergo Sab no ri. . de Masturio Sabinodicina: Cum amis. sas facultates non haberit , plurimi m a1nis Audi: busi sustentatus est. Quod non puynet cum eo, quod. dicitur , ra 2 μου. I. in D. lex neque in Pulpeitate vivere, neci in anxietate mor permittit et Civilis . erim sapientia e' res sanctissima, quae pietis nummario non ea aestimarda, ne dehones unda, t. Praefra r. s. pro. ηδε Dei
TITULUS III. C. i. IΦIM833. De Legibus , Senatusconsultis , dc longa
Ir An obtiget ante promulgationem eum, qui seir eoaeeptum legis . Ia c. n obliget mox a promulgatioue .
32쪽
κε Letis effectur an sit Deeνe bonor eives. ar Lex extra terruorrum legistitoris an obtiget. 8 Praeeptum fue sententia Hineipis
etiam extra territorium extenditur. . Decreta Magistratus, euatenus obδε-
.m Advenae an leueantur legitur alieni territorii. .a I Leges ravior an obligent CDνleos. 22 Gratiano utilia fuit auctoritas eamdendi iuris. M Leges is flatata super materia mixti fori, item super materia utriusque
communi,an obtigent etiam Curicos. 24 Prineeps tenetur Iege narurali ἐν gentium . at Legibus a communitate latis tenentur fingun de com nrtate . 26 PNncem vi Iρectaris persona , an te- ineatur lege humana. 27 Princiρem teneri suis Ieribas quoad virm diνect vam.
so Quid fit Iuris quoad vim Iegis irritam
3 I Princeps actum Deiι irritantem scisn-terterens secum se dυρecare censetur 32 Princeps tenetur lege de Iaratoria Iuris naturalia ,s3 Princeps tenetur ex contractu cum
Dbditis inito. 34 Etiam in easu , quo contractui suade est solemnitas .as Disi βιo inter potestatem Principis ordinariam, im absolutam improba
36 Absoluta potestas quatenus post dici
esse in Principe . 37 Privilegium ex causa onerosa πιι re-
- eratronis concessum Prruceps revocare nequit.
38 Deus, fi privilegium gratis concesserit. 3s Non etiam si per absutam donatio
44 Effectus tamen parma etiam ad actam praeteritum extendi potes . 43 in ἐν ir itatio actus. 46 Lex deelarativa etiam praeterita rem prebendit . 7 Quod quomodo procedat. 43 Legis effectus, quod contra factum uou
' Multa probibita per istes , quae tamen facta tenent. so Inteluctvr l. non dubium C. de legio. si mriri eam acestendam de se e pr bibente actum aliquom substanti
13 Decim d. l. non dubium , an habeat Deum in foro Canonico .s Intellectus can. Imperialis 21. q. a. 33 Iuramentum iactuι lege prohibito a positum an fervandum. uectus is obligatio Legis quando die tur cessare, aut mutari ab intrinseco . 37 Ratione lege cessante in particulari casu an eatenus eesset Hur obligatio, ἐν contravenire ticeat. 18 Ratione legit negative tam m cessauis te in particulari casu obtigationem essus non deficere. 19 Legit obligatis ab extrinseco mutatur abνogat/one , derogatione . H. εο Lex canoaica non potest abrogare ei- .ilem . 6i Super obligatione oris valide dispem far PrιnceρI . ε a Legis interpretatio ad quem Dectet. 63 Interpretatιo quomodo facienda . Ο Extensio legir an is quatenus licita. 6 3 Extens non admittitur in lege parnasi.6s Extensio in legibus correctoriis admit
ε Restitutio legis quomodo facienda. 68 Inteluctus l. non omnium 2O. h. t. 69 consuetudo quid is quotv ex. o Requisita as iustitiam consuetudinis , ut sit inducta a communitate , ve a massore eius 'arte. t Requiritur is σctuum frequentia.
a Quot actus Iusciant. a Actus debent esse liberi is exereitI.eum t tentione introducendi consuedinem
33쪽
v IMeductus L eum de consuetudine 34.
hoc tit. 78 Tempus quaasum requiratuV. 9 Tempus debet esse continuum. 8o Consuetudo debet esse rationabilis. Si P Oa abrogata, non probibita , non νς-μ obata . 8a Consuetudo abrogata aut prohibita, an postea iterum vatide inducatur . 83 consuetudo irrationabilis , an eκ Ict a poena. Scientia Principis ad indaeendam
8s Neque t tutas aestderatur . 8a cossariari , an quando probanda. 87 Doctoris unitis astertio an probet coa-Iuetudinem .
38 De consuetudinis substantia an sis , eam non scribi. 89 coasuetud nis effectus es obligare adfui observan. lamam consuetudo quatenuo infacto consistat. yr Confarturi extra territora m non obis rarasa Isreuectis F. fin. instit. de satisdationib. 93 Lotus unitus an sequam aherius co Det dinem.
M COUuetudo obligat in conscientia. 93 Consuetudo derogat legi, 'is eam abro
s6 Intellectus ean. Consuetudo s. dist. I. D consuetudo legi contraria an rari na-biliI . Ixtellectus 1.2. C. quae sit longa consuetudo .
Io I consuetudo an extendatur ad actur miles. Ioa consuetudo irritat eontractu/ , inhabilitar persos , ov. Ioa consuetudo raterpretatur legem. Io4 Revocatur per legem posteriorem. ros confuttudinem revocare potes Prim
I ω Inteuectus c. i. de sevd. cognit. lib. 2. Ior Revoeatae eonsuetudo per legem post riorem, etiam e classata revocariovis . aes tiae reneralis , an tiarat Deciatim I ca consuetudinem. Ios consuletudo abrogatur per eonsuetudi
IUs omne aut consensus serit, ad quem 2
refertur lex ; aut necessitas constituit, cui debentur Senatus-consulta'; aut consuetudo firmavit, ut ait Modestinus, in L. ceto penuIt. h. t. Ut hujus rituli ires snt partes, secundum rubricam , quamvia ea distinctione omnes juris species contineam tur . uti uiximus fustr. tit. r. quarum sex
ant ad jus scriptum; una scit . comido, ad non scriptum : ut Ius sit duplex, scriptum & non scriptum . Cujus disti ibuitonis ratio videri posset in eo sundata , quod leges scribi soleant , non e iam mores: unde dicitur alibi legem esse
consuetudinem scriptam , consuetudinem legem non scriptam. Non est tamen ad-ἔrquata, nec propria , cum non necessi
rio leges scribantur; nec ideo sanctio populi desinat este leκ, quod scripto non sit comprehensa , ut videre est in Lacedaem ni is, apud quos ex lege Lycurgi, mem riae , non scripto leges mandantur, quae non ideo minus leges & erant & dies tantur: Ut nee ideo consuetudo mutabit naturam , quod in scriptum redigatur, memoriae sacilioris causa , nisi serte auctoritate superioris ea intentione in scriptum redigatur, ut sit loco legis, quom do substitutio pupillaris, patria potestas, &alia quaedam ex moribus ortum habentia in legem transierunt, non est, inquam , adaequata , cum propria serma & ratio legis consistat in expressa populi sanctione sive jussu , consuetudo vero in tacito p
puli consensu citra sanctionem. Elymon legis, a ligando quidam deria avant, quod obliget ad sui observantiam . Alii a legendo ducunt, quod legenda sit dc promulganda . Alii ab eligenda , vel quia magna , . & prudenti electione serenda , vel quia unicuique ostendat, quid sit eligendum est enim lex regula justi &injusti . Quae derivationes videntur quiadem aliquid explicare , quod legi convenit, incerta tamen est vocis Ethymologia:
verum ea res rarvi est momenti, Graec. lex dicitur No μοι a , o atribuendo suum cuique
Alia aeceptione legem usurpant Philo- ssophi, & definiunt esse summam rationem
a natura instam, quae Iubet ea . quae Iuni facienda , probibetque contraria; alia Ita raconi u l ti . Et stricte quidem Imperator IUit. de Iura natVr. f. Constat 3. eam de
34쪽
io Marsea talia est, consule, inter uante, eoastituit. Cui respondet definitio tradita ab A. Gellio ex Capitone lib. Io. cap. 2oo Lex , innuit, es generale iussum popuIι, απι elabis rogante Mnsratu: tibi etiam Psebitatum compses itur. Recte vocat jussum populi , quia penes populum
erat summa auctoritas ,' ante translatum
imperium , qui abatur hac formula : Itis . ivbetis sis cui ires 3 qui annuens respondebat malumus . iubemus . Hodie condendae legis auctoritas est penes Principem k in quem Iege regia' translata est omnis potestas: ut lex definiri posse latius, ordinatro rationist, quid quaque in re faciendum praeseribens e sive commune praereptam is bonum subricum , ab haben te potestarem fruiuarum . Quar definitio colligitur ec I. Lex es i. t. nam ἐν Demosthenes a. hoc tit. Ponitur commvne praece rum ρου perere,, tar asto L. r. ω mmamyx stans o eivitatis sive Reipublieae in Φ ἀ g. m. vis excludbnda privilegia e ' quae
sunt praecepta particularia , contra ten απι rationis generalis, ob singularem utilitarem aut conditionem personae ver c. usae , auctoritate constituentium introducta, Lius l6. b. n. quam mi me egrediuntur , L. is his i s. b. L. cum non sit in aliis e dem Circumstantia , exigens, ur elai mantur a' leges communΘ, L eoae eπ resari ni-bar se G c. r. c. Privilegium VIIo de RR ia ε. Gnstitutionibus prineipum legis
vim Ac nomere attribui non est ambigendum . propter translatam in eos potestatem. Idem dandum edictis, telarietis generalibus, subscriptionibus, mandatis, sen-rentiis Principum, quatenus eas generaliter obtinere volunt, L. Leges v . . buma aam ἶ. st imperi δεν HL C. hoetics Ut lex ossicium suum sortiatur. Primo ab eo seritur , Dr habee vim cogendi rnam eum lex sit praeceptum se necessariosequirit superilarem potestatem in praeci mente respectu ejus , cui praecipit, neque enim aequalem obligat , cum nulla sit ratio , eur unus magis pateat alteri quam σ -tra. secundo , hi jussa. Iusta erit non tantum , si versetur circa materiam honestam , ean. erit , a fra. dist. q. Verum etiam si in ea servetur justitiae forma , scit. intendat Iegislator bonum commune , &c Mnenter iura communitat8 debim se vel , nec plus praecipiat quam possit, on
o aequaliter distribuat. Alias lex injusta
foret, nee tam lex , quam violentia diacenda , cum ut ait D. Augustinus, de e vit. Dei, lib. I s. c. 2I.-non sint jura putanda iniqua hominum constituta , quae licet interdum in litteris sacris , nomine Legis veniant, non tamen nisi cum adjectione, iniquae , malae, rHusae, cui non potest esse vis obligationis . Quod autem dieatur iniquam institutum. leκ est, quia legislator humanus potest interdum prae cipere iniqua , non tamen ad ea obligare:
quia nulla obliga io est ad impossibile. D inde' nulla obligatio est contra iussum superioris, cujusmodi foret isti o Et hoe, si
sit de opere mala in se, dc contra legem naturalem & divinam s nam si fuerit m . Ium, quia prohibitum , non poteit lex e st mor elle de opere malo , dc proinde pri
Quaeri hic posset , an lex permittens rmatum , possit dici justa Quod posset vi deri negandum, cum per micat in quae
non fantam spectem mali habenr, verum
dc quae in seipsis dc per se mala sunt , probrosa , injusta' , uti s florum usus ,
, ustrarum ekercitium, caedes utioris in adul- terio deprehensae o Dicendum' tament, ma-' teriam ejusmodi Iegis non esse opus malum ,
sed permissionem operis mair, quae bona esse i potest. Nam ut acius ejusmodi, uti operabilis, sit malus, & sic nom ea pax obligationis suis, ut pote impossibilis, tamen non est materia prava aut Lationi contraria ; a que ita est materia justa in ordine ad talem Ietem , ut actus scilicet talis non psohibeatur per legenr humanam, aut puniatur. Et hoc ad evitanda majora mala, quo nomine dc publice lupanariae permis ia seeundum communem pene gentium legem', ne humana libido in magis flagiti . ia ac probruis prorumpat uiurar permisis' sae, ut imi gentibus hac via commodiore siceum' ur: marito uxoris in adulterio deinprehensae emem' justus dolor, Cur m
: dus iacile' nisi ponitur, de Iure civili cit esse impunitam. Haec permisso proh : H porest exemplo divino: nam ine Glubilis matrimorir nexur ex divino institu- m eum praebuisset causam saepe magnoin rum malorem', ubi conio coniugi odio eu se coepisset, lege Mosaica ex alvina vo
i luntate penrussum fuit Iudaeis , dato li-i MIIo repudii , rixorem dimittere ; quoal ob duritiem cordis illi genti concessum testatur CEMux, ne scit icet ingratas ux
35쪽
ris majore aut atrociore stetere e medio tollerent , si non IIceret eas dimittere :satius enim minusque visum malum , di. mittere, uitam Occidere. Lex itaque iusta
sit , necesse est. Quo facit, qui d ait Is-dorus , can. eνit a. dist. q. Sit honesta , possibilis , secundum naturam ct patriae
consuetudinem, loco temporique Conv niers ; sit necessaria, utilis, manifesta quoque , ne aliquem per Oblcuritatevi in captionem inducat, nullo privato commindo , sedi pro communi civium utilitate scripta. S Tertio requiritur, ut Lex si stabilis &Per sua , uti probatur per caρ nem n dabrum fin. α de os e. Legara , ubi dicitur Legatus Sedis Apostolicae sta ut a parpetua in sua provincia sacere: quae sunt leges distinctae a statutis temporalibus , quae lexis vim non habent. Huc spectat, quod passim in I in p. constitutionibus videre est, lanc vel Miam formam: Hac lege m peruo vaIitura sane imus. Ratio est , quod ad rectam Reipubl. gubernationem nacesse saria snt praecepta stabilia, quae sint certae ac permanentes regulae ac inensurae Uperationum , quae parum conducent bono publico . nisi sint stabiles atque unia formes: alias dum incerto jure utimur :sluctuaret saepe Respublica . . Hi ne indefi-stite serenda est lex , habetque infinitam
durationem , sive ex parte subditorum , m non tantum lex obliget praetentes,
sed etiam suturos, statim atque incipiunt esse membra communitatis . Uerum ista perpetuitas non est accipienda positive , sed negative , quasi natura sua tal f
Tet , ut nunquam revocari posset , sem- Perque duraret, quia sne termino lex. sertur umque & determinatum tempus excludit, quod saceret tali praecepto non
adesse proprium esse legis. v Unde restavi potest quaestio, an lex mutari possit, ejusque probanda mutatioὶ Depotestate cubitandum non est, quod praecedens Princeps. pon possit praescribere si quenti , cum par in parem non habeat imperium . Tantum dubitatur , an si commodum Reipublicae eκ eo , . quod leges commendentur ter antiquitatem , di intersit Reipub. jura sua esse firma . Unde Gregorius relatus i. eaη. si ea q. xx V. q. a. sic inquit: ea destruere , quae. ant cessores noui statuerunt , non constructor sed . e. sor esse justo comproba - .
red. Recte tamen Innocentius IIL Nore
debet, inquit , reprehensibile judicari, si
secundum varietatem tempoxum statiata quoque varientur humana , praesert i m Cum urgens necessitas , veI evidens utilitat id exposcit, cast. non debet 8. v de censari
Nam ut possint pristina instituta prudenter lata videri, si tamen iis quid melius
adseratur , id minime reprobandum e me lioribus enim inventis acquiescendum ; nee quam antiquum aut, vetustum quid sit , sed quam honestum rectum , utile , pro tempore inquirendum . Nec ut hoc obtineatur , evilanda est variatio, cum hoc exhibeant jura negotiis, quod medicame
ta morbis I consequitur enim , ut nonnunquam a judicio discordet effectus, &quod
conjectura credebatur prodesse , experimento inveniatur inutile , ut ait Imper: Nov. haee constitui. III. dc turbet ple-l umque emergentium causarum varietas
ea, quae subtili obseruatione sunt cauta.
Ut reprehensibile judicari non debeat silex, quamvis juste posita , commutetu tamen juste per tempora mitatist ho minum conditionibus , quibus secundum diversas qualitares diversa expediunt. Et:
hoc ipsum videre est in legibus variis Coindicis , quibu& aliquae digestoriam leges abrogantur, & in Novellis , per quas derc-gatur legibus, nonnullis Coduis.. Idem& videre est in iure Canonico , ut in occast. non debeι :. & nuper per Concit.
Trident. varia antiqua, statuta mutantur,& notanter contingit mutatio circa m trimonium , Seg. 24. cap. I. de reform.
Quarto requiritur ,. lex sit intellecta. IctIntelligitur per promulgationem , t. leges 9. Cod. hoo rit. Quae est de ratione le- gis: adeo ut ante ne quidem nomen le-' gis mereatur, quia necdum sit lecta , ia est promulgata: unde aliqui, nometa leon' deductum volunt . Ut recte Gratias M.
ean. in istiι 3. d. q. dicat de legibus institutis & firmatis non licere judici judi- care, sed.secundum illas e di subjungit,
leges institui, cum promuIgantur . Facit 'rauo, quod lex sit regata humanorum actuum , quae non dirigit , ni si applic
tur .; applicatur autem Per promulgati nem: . ut obligare nequeat, nisi iis su scieruer proposita, quibus sertur , Cum,. ad incognitum nemo teneatur. Quo uocit dici. I. s. ubi inqui ι Imper. sacrae ' Dii
36쪽
fissimas leges , ab omnibus intelligi debere , ut universi praecepto earum manifestius eognito, prohibita declinent, perimis lectentur. TI Hmc resolvendum venit dubium , an lax ante promulgationem obliger eum , qui scit eam esse eoneeptam Nam eum promulgatio sit de ratione legis , ante eam non potest habere ullam vis . Deinde cum lix sit commune praeceptum Obligans inmnes communiter , non debet obligare unum pro coeteris , eique soli libertatem
aliis concessam auferre . Nihil faciente scientia conceptae imis ἰ nam privata cumst, nullum dat Iegi isti vigorem . Quo lacit, quod lax promulgata non obliget continuo scientes promulgatam esse , sed demum post bimestret quo ad eos perveni sta praesumitur legis notitia , ut mox
ra Ad promulgationem hane necessaria est propositio aliqua externa , & iensibilis, ita publice facta dc eum tanta temporis latitudine , ut moraliter ad totius Communitatis notitiam pervenire polli l . Ubi videtur ex natura rei iussicere publieatio in curia Principis. Iustinianus tamen
videtur voluisse legem novam promulgari etiam in provinciis & non obligare , nisi post duos menses ab insinuatione , de
quo in Noves. ut factae novae eonst. 66. quae etsi tantum loquatur in casu singu- Iari . tamen generaliter accipitur, & uluservatur. Cu)us ratio est, quod posset vel ire aliquos juste ignorare legem , cujus promulgatae notitia non transit in minmento ad c Innes. Deinde eveniret habentes ejus notitiam Obligari , non etiam alios ignorantes : quod non est natura legis , quae continet praeceptum commune
vs Quaeri hic posset de eontestasione ca-DOnica , an ad effemim obligandi lum-ciat publica ionem Romae factam esse ritem , an ad vigorem legis canonicae r
quiratur , ut lati una sit bi inestre a promulgatione ad instar legis civilis t Verumna de utraque h.ic quaestione alibi di
rem remitto . Itaque illud sequitur videndum , an si de ra ione letis acce piatio subditorum videtur hoc insinuari Per Gratianum c. in sta 3. L Oges dist.
4 Ubi leges dicuntur institui , cum prin
mulgantur ; firmari, eum moribus utentium comprobantur. Addueitur& pro illa parte textus , in I. de quibur 32. h. t. ubi non alia de causa leges nos dicuntur tenere , quam quod judicio populi sunt receptae . Quibus non obstantibus dicen dum , illam conditionem non esse de ratione legis, nee formaliter ei convenire imo quodammodo cum ratione pugnare: nam de ratione legis est , habere vim bligandi , Da eareret , si opus ecit acceptatione subditorum . Praeterea ea Comditio poneret impersectana potestatem Principis : in quem tamen simpliciter & sine
ulla conditione dicitur populus auctorit tem suam per legem regiam transtulisse . Nec obstat d. s. Leger , quod firmentur leges moribus utentium : nam hoc non tam de iure, quasi requiratur ad obligationem acceptatio , quam de facto est intelligendum . Non obstar etiam d. t. de quib: nam vel
accipienda d8 populo Romano libero, &cujus erat legem a senatorio magistratu propositam, jubere vel rejicere : vel potius de usu , quod scit. lex non fuerit in praxim deducta, di se non tam expreta populi consensu rejecta, quam tacito, n ninitante principe ad ejus obsereationem :quomodo & lex abrogari dicitur per deluetudinem mn d. I. iue qui b. Et hac ratione legra Leonis, ne quidem ipsius tempore obligarunt.
Scripturam de ratione legis esse , vide- ΙΦtur velle Ioan. de Turrecremata in can. leae 3. dist. l. art. 2. quod leκ populariter
dicta sit illa , quae scripto lancit , quod vult: verum ut ordinarie & regulariter lex non fiat sine scriptura ; quod ita expediat, ut . leges tat magis conspicuae, & non facile mutabiles: tamen in rigore, .ae per se i quendo scriptura non est de legis essentiailecundum communem interpretum lententiam, eum Ninceptum superioris sufficie ter possit verbo eommunitati proponi S memoriae mandari; uti obliduisse apud Laee- daemonios diximus superius . Plura de hac'uaestione Decius ad rit. Deeνeta . de conait. ubi ad argumenta , quae must προσii
solent , fingula reostudet. Positis itaque ja in dictis sua legi est vis, is obligare scilicet subditos M.fui obser Manliam L. Leter s. c. b. t. frustra enim alias serretur : & quidem in conscientia : Cum leses negligens videatur resistere potestati et .
37쪽
stati: cu; resistens dicitur resistere ordin tioni divinae ; atque ita. etiam im ei dum sub peccato moriali, interdum sub veniali , pro qualitate materiae & circumstantiarum fine di intento lesislatori jus o &rationahili ; interdum, .ei iam pro affectit transgressiaris quamvis communiter non
obliget nisi sub peccato veniali; qua de re videatur Sylvester in summa V. Iex , F.
Octavo quaeratur. Nava r. in Manuali ea 73. η v. 69. ω seqq. Covare. au c. Pe catum p. a. s. s. n. y. E. R. I. in 6.13 Q. An finis & effectus legis sit sacere
bonos cives Hoc videtur dicendum cum bonum morale & honestum intendat: ait enim JC. LJuri operam r. sub de iust. ἐν Iure. Iu sui tam namque colimus, aequum ab iniquo separantes , licitum ab illicito
discernentex, bonos non solum metu poe- rarum, verum etiam praemiorum exhortatione esscere cupientes . Facit ratio ,
quia finis humanae Rei p. est vera felicitas politica , quae sne moribus honellis esse non potest, in quam felicitatem perleges dirigitur, atque ideo necesse est, utiliae leges ad honum morale peri te tendant. Vid . Si area d. legib. 5b. 3. c. 13.1 Vis itaque lepis est obligare ivbditos ad
id ,, quod lege praescriptum. , sive faciendum , fiust vitardum . An re extra territorium lexistatoris existentes Negandum est, per L extra territoraum I . ins de Iurisdi ubi, extra. territorium ius dicenti impune non paretur . Ad idem facit c. a. de eo . in 6. ubi excommunicationis sententia. , ab Episcopo, in fures lata , non rigantui subditi. extra territorium furta
committentes. cum eatenus non possint
viderii committere in. legem tui superioris, neque enim possunt. dici ei contumaces esse, cui evienus non subsunt . Quo faccit, quod mens Pontificis, in d. e. a. st declarare lato statutum non violari alii esto in isto casu iamque etiam non lugari, censura. Cuius ratio non recte pon, tur in desectu voluntatis dumtaxat, quasi si vellet rcsset Princeps subditos alibi e- stentes suis obligare legibus ς Verum divoresatis , ut patet ex lubiuncta ibi, per Pontificem ratione, quin extra teritorium 's dicentis impune non pareatur P quae verba correspondent m d. I. Man , significant delectu in potestatis Ut ratis propria
illius sit , quod iurisdictio uniuscujusque
civitatis n. e 1'i incipis non e tendatur a a
leges serendas extra civitatem suam sive territorium . Et hoc omnino procedit in casu legis aut statuti. Aliter se rex ha- igbet in casu praecepti aut sententiae Praelati sive Principis : nam ejus vis etiam se
extenderet ad subditum extra territorium existentem , ur tradit Innoc. ad c. a a bis ai. v de fert. excomm. Agnoicit dc eamdem disserentiam Gl. in e. Romana LCaveant m in futurum de feni. excom. in 6. Cov. ad Gem. Furio1as p. I. g. Io. n.
a. Ratio differentiae est, quod praeceptum siue sententia directo seratur in personam,
ad contumaciam ejus coercendam : duae
subdita alicui territorio etiam extra illud existens eidem subdita manet, atque ita ligatur praecepto sive sententia sui: judicis.
alia de causa non tenetur eadem non
iubditus , licet in territorio praecipientis existens; cum uti dictum , seratur in personam & praerequirat subjectionem , quacessante cesset & obligatio, L c. a. Lex vero & statutum ipsi territorio seruntur , ideoque obligant tantum personas ibi exD
Hinc deerrta Magistratus loci , qui bias assuetat , ne quis exeat territorium ad alia tquid faciendum, Obligant subditos & po na. per ea imposita in contravenientes recte exigitur . ut tradit Praeses Everhardi cons qs. & pro eo facit textus in I meν-
ubi prohibetur recte subditis , ne ad Per
ias vadant , merces cunulis Comnulent, qui tamen sunt extra Romanum Impe
Unde quaerituri. an dc Advenae' tenean- χωtur legibus alienii terri orti Posset hoc videri non alias procedere , quam si persectum & svum do inici liuin i idem et gerint secundum lege ei aer i 7: Codr de incolis Ab. io. non discessiiri, si nihil av Cet , eo quod alias pro per rinis habendi sinu, non etiam pro subditis , in qu s
los lex sertur . Dicondum tamen , legem territorio datam G, lirare etiam advenas , de nolpues eo ria do, quo obligat ipsos incolas; non tam n nis prci tempore, quo ibi agunt . Lex enim petieraliter ter turtini territorio non Etiam Personis ; ut omneu in eo depentes pria te .n P re , quo
ibi agunt, obliget . Quod ipsum ad F nam eius ruberrationem 'si necessarium: nam alias pax , & vrans, illitas populi in
i co tervati commode non posset, si advenae
38쪽
venae non cogerentur se ejus legibus consormare Quo facit eas. qu.e contra 2. distinct. 8. ubi pactum civitatis aut gentis , consuetudine aut lege firmatum . nulla civis aut peregrini licentia violandum :quo loco certum est , peregrinum accipi pro advena 4: non etiam pro incola . Et clarius in ean. illa tr. dist. ia. ubi inquit August. Nec disciplina ulla est in his melior gravi prudentique Christiano , quam
ut eo modo agat, quo agere viderit E cles am, ad quamcumque sorte devenerit. Hine ustatestinum est nomine contriat us& delicti conveniri advenas secundum leges loci: teneri etiam ad sesta ae jejunia pro loci consuetudine , dc transgressores recte puniri , qua de re Navanus , in
a I Lipant itaque leges civiles ipsos laico subjectos . An & Clericos in casu , quo Lex canonica super tali materia disposuit
Non aspereantur quidem haec iura alterius ab altero praesidium dc determinationem , c. intelleximus I. a de novi veris trunt. per se tamen istae leges non obligent Clericos, utpote a laicorum iurisdictione exemptos. Ubi autem cessat iurisdictio , cessat dc impetrandi ligandive potessas , L extra D. D de Iuri . nisi ab Ecclesia approbatae fuerint per usum v luntarium Ecclesiasticae potestatis, quae in casibus quibus per Canones nihil est decisum , leges civiles soro utiles admittit, iisque utitur: & hoe vel iuxta generalem
regulam , qua canonum statuta dicuntur adjuvari Principum constitutionibus d. c. r. vel quia specialiter illas approbavit , easdem ut vocant canonizando , id est , anquam Canonicas acceptando . Ad hujusmodi canoni rationem non suffciet eas esse relatas in Decretum rer Gratianum,aa quia illi nulla erat auctoritas aut potestas condendi iuris & ab eo resaris in istum locum non est ma or auctoritas,' quam fuit auctoribus e rum . Ut expresse tenent Freder. de Senis cons. 76. γNav. tom. a. de aAcnat. rerum Emes in pr. num. s. Sed requiritur, ut auctoritate
pontificia sint approbatae, uti factum invenitur in e . I ceptis G γ 2. de ea a possessionis is proprietatis. Quo modo dc nullam vim habent quaedam leges Codicis circa personas Od. res tacle. iasticas , ab Imperatoribus editae t quaς rima quidem fide, si juvandam Ecclesiam , cujus
sunt protectores , ediderunt . citra obligationem tamen , quia iurisdie ione tarent. Destro itini autem Erclesiae , si non sint contrariae Canonibus per inodum instructionis . non per modum juris , nisi
Quantum ad leges super materia mixti as fori , quando non repugnant Canonibus, seruandae sunt suo in soro. Cujus ordinis sunt leges, quae puniunt delicta mixti sori , uti usuras, matrimonia illicita, quae etsi quoad 1acramentum si fori Ecclesi stici , sunt tamen Ac contractus civiles . Et ut sint delicta mere fori Ecclesiastici, nihil tamen implicat mali, eadem & puniri per leges civiles . Cujus ordinis est haeresis, blasphemia & similia quae multum nocent Rei p. Christianae quoad pacem dc felicitatem temporalem dc tu ibant Ecclesiam. Ut recte eriam poena iis praescribatur per leges civiles , quarum ministerio Ecclesia utitur in suum finem , ut nimirum perturbationes Ecclesae impediantur , dc leges canonicae snt in majori o
Tota quaestio est de legibus civilibus &statutis Laicorum justis di necessari s , quae
ponuntur toti communitati super materia
communi Clericis di Laicis, uti ne extra
provinciam educentur equi, evehantur seu-menta, di similia. An talia obligent Clericos Posset quidem prima facie videri.
non obligari eos ad eorum Observantiam,
ex supradicta ratione , quod scit desit iuris dictior & vult id ipsum Noar. conss. de eo M. Contrarium tamen dicendum,
cum non dedignentur sacri Canones sequi leges civiles dc Pontifices fateantur , procursu rerum temporalium se uti legibus
Imperatorum caπ. quoniam 8. dist. ro. F
cit ratio, quod , cum sit materia communis omnibus , necessaria sit consor mi asad bonam de tranquillam gubernationem,& ad justitiae aequitatem . Sic leges civiules quoad ordinem iuccessionis , jus primogeniturae , exelusionem taminarum a successionibus, dc alia similia , apud Cl ricos observantur; de quibus Abbas in αEGI. io. u de r. s. Quae obligatio non potest procedere a laica potestate proptercessantem jurisdictionem , sed ab anprobatione Ecclesiae, expressa aut tacit. , hoe ipso quo eas non reprobavit ec qua reus sint favorabiles, quales centem ur eo ipso,
quo utiles sunt toti communitati de Clericis
39쪽
Heis per se loquendo non nocent . Ethoe in legibus disponentibus universaliter& an communi, ex potestate gubernandi Rempublicam in temporalibus , in quo
libertas Ecclesiae non offenditur, adeo ut etiam tenesntur Clerici transgressores ,
non tamen nisi a suo Iudice puniendi . Quod si leges istae disponant super rebus, dc person s Clericorum in specie dc directe. non tenent propter desectum p testatis, etsi favorem eorum concernant, d. e. Io. ibid. Abbas , Silvest in Sum
Alia est quaepio , an Princeps teneatur legibus Non hic est quaerendum de le-
. re naturali, remium, multo minus dedi
vina ; nam istis legibus non minus su jectus Princeps atque quilibet de populo equo modo contra pietatem bonos mores
naturaicis nulla lex valet, L misi is . de cond. inst. Tota quaestio est de lege humana a se aut praedecessoribus suis lata . Distiinguendum primo in legislatore , an sit ipsa communitas . an vero singularisus persona , Imperator , Rex ' De priore non est dubium, quin lata a communitate singulos de communitate obliget, quod
ipsum clare indicatur c. cum omnes 6. ude const. ubi statutum capitulare debent omnes de Capitulo aequaliter servare. R tio est, quia communitas ipsa est superior potesate, cujus mandato singulae personae lub ea contentae parere debent: uti contigit apud Romanos post ejectos Reges ,& pallim moris est in populo libero. αε Tantum dubium est in singulari pers na . Ratio dubitandi est , quod quaedam juris loca dicant Principem legibus esse
lutum, I. Princeps 3 r. b. t. dc leges a Deo Principi esse sui,jectas. Vov. de consutib. ios. e. si autem a. in fine: alibi v ro dicatur, nihil esse tam proprium imperii , quam legibus vivere, L ex imperDEo 3. C. de te s. ac dignam esse vocem majestate regnantis, legibus alligatum se Principem profiteri, t. digna vox q. c. b. t. st distinguendum sit secundo super materia legis , an ea sit universalis oc communis ipsi Principi, V. g. taxans omnium rerum pretia, ut in aliquibus Provinciis est moris ἔ an vero non tangat Principem . sed tantum respiciat ipsum populum , aut dijus partem , cujus ordinis est prohibitio venationis ferarum , delationis armorum noctu aut interdiu. Certum est, has non tenere Prineipem , cui venatio est reseo
ta : uti nec prohibitio armorum , cujus statui minus accommodum non deterre amma . Quoad priorem casum distinguendum tertio inter ipsam vim legis , quae aut directiva dirigens in id , quod facere
convenit; aut coactiva, quae poenam infert contravenienti, aut irritans, quae a ctum in contrarium annullat.
Ad vim directivam quod attinet , etsi πvideri msset ne quidem secundum hanc teneri Principem , suis legibus stare, quod iis sit solivus d. I. Princeρs b. t. dc quod obligatio non imponatur nisi per superi
rem , nemo autem Principe sit superior: communis tamen dc constans habet se
tentia Legislatorem , sive civilem , sive Ecclesiasticum , teneri servare leges unia versali dc communi materia : idque diactante ratione , quae vult unumquemque
servare id , quod aliis praescribit; cum ex sapientis auctoritate quisque legem pati de beat , quam tulit. Cui convenit edictum Praetoris , quod quisque juris in alterum
statuit, eo ipse utatur: quod habet magnam aequitatem , ut I. C. ait in I. boe edictum s. qui magi ratum l. qxod quisque iuris,
lyc. subjungens: Quis aspernabitur idem jus sibi dici, quod dixit aliis Quas rati
nes approbat Pontis in c. Cum omne 1 q. ia de cοUittit. Cujusmodi axiomata videntur petere principium , dc tantum o tinere in inserioribus : ut magis hanc sententiam adstruat d. I. digna ἐν d. l. eae iminperfecto, quae habet: licet lex imperii s lemnibus juribus Imperatorem solverit,nihil
tamen tam proprium esse Imperii, quam legibus vivere. Ut videatur non tantum aequum , secundum dicta axiomata, Principem leges suas servare, verum & teneri, & peccare contra justitiam, res, quibus certum pretium constituit, carius vendendo. Vult id ipsum bonum commune , ad evitanda scandala, morum deformitatem . legum contemptum , dc similia inconvenientia , ctuae alias suboriri facile est. ut recte dicat Claudianus :-- Tunc observantior aequi
Fit popuIus , nec ferre negat , cum viderit ipsum Censorem parere sibi.
Quibus optime accommodatur, quod habet Plinius in Panegyrico ad Trajanum: Simiti Retitione ipse te legibus Iubjecisti, Gesar, quam n mo Principι scripsit, sed
40쪽
sis mIi rubia am Fur licer . , φuam bis . mae omnia reserenda is vim legis Greetivam & discursum rationis. ; nisi ta men causa subsit aliud suadens. Quo facit, quoa Pontifex ne quidem ripae lim- re velit , ab udi Iaeressitate res Ecclesiae
A mnit. Ubi tradit non sime peccato dis pensare Principes super legibus sine cauis sa : quamvis iis sit Iirentia tollendi I gem , quia per hoc non inducitur inae,
qualitas , cum Omnes aequaliter obligen-εur vel liberentur. G Quantum ad vim coactivam, communis resolutio est , eatenus lege non teneri Principem , quod pinnam concernat; non tantum, quando per judicem ea insertur,
sed ne quidem , quando ipso jure . Nam
ut haee alterius coercitionem nun requirat . Pertinet tamen non minus ad vim
activam , quae ex genere suo S ratione sequirit distinctionem inter agentem oceatientem , av. eam cum ad M. is des . 8 . requirit subditu in , qualis non est 'Princept respectu sui . Quod iterum non tantum quoad exemtionem poenae procedit, verum da quoad obligationem eκ Vilegis: nam 'di ejusmodi obligatio requirit
Remorem, per quem ea imponatur inseriori , qualis similiter non est Princeps respectu sui . M Nec recte quis intra Ierit, ita neque Principem teneri vi directiva . nam est disserentia , cum ista vis optinetur ad bonos mores α proredat ex ductu ratismis, ut etiam eomprehendat Principem . Poena autem per accidens intenta requirit potestatem in superiorem, qui his deest. Neque recte iterum quis intulerit ita fore vim directivam in cacem, Principe eam non amplectente: nam hoc non est nisi mali Principis; eum Principem bonum deceat etiam servare leges , quibus solutus esse videtur, L ex imperfecio 23. B I. r. Beleeundam haec accipienda ac I. Princestae, non etiam judaice dc ad litteram; alias nubit Principe ferocius foret. Non est tamenaeeipienda tantum de legibus indurariis , quasi illis solum solvtvs est Princeps , ut
uult Cujacius lib. xv. O ervat. c. R . cum
luet lex illa fit desumpta in Ulpiano Mistem Iuliam de Papiam, potuerit tamen
generale dictum octasone illius legis ibi
esse relatum, ut de resertur rn s. eadem simiast. quib. modis rem insem.
Quod i attinet ad vim Iegis irritantem soli asos actus , ad ejus explicationem Opus est distitastione. Nam irruatio ista vel mmnino est in poena re, velutit quod sim niacas Contractus nihil operetur : vel hicetactus est intentus, propter hon statem morum & justitiae Iecuritateiri ; quo spectant solemnia, quae in testamenti s dc roris tractibus requiruntur . Priori modo sumpta irritatio non coneernit Principem , quod eatis effemis spe die poenam, quae 2 non renet Principem . Unde etsi per simoniam alitui contulerit beneficium, non ideo collatio est nulla , ut tradit Cov. ad
ptiae Principis intra gradum sua lege prohibitum , cum romanguinea , non lune
nullae. Posteriori modo irritatio & cipem comprehendir, nam iste eme us m tinet M vim legis directivam e & tendit
ad bonum commune , cujus respectu ut Princeps soncordet cum toto corpore, ratio; postulat. Sic solamniω juris in plerisque se
concernentibus servat: ex testamento ini persecto relictum repellit, quia est inver cundum ex tali relicto legata vindicare, L ex imperfecto 23. de leg. 3, neque enim
ratio sere ut ipse in se pmbet, quae in aliis improbat. In legatis etiam libi relictis patitur Falcidiam, L is, ini legatis q.
c. ad leg. Falei . inofficiosi querelam insto. tutus contra se admittir, L Papi Samir 8. P. fi impera ον a. ins de inine. testam. mctum tamen ipse si gesserit, omissis Et
mnitatibus scienter, dispensare secum ee setur: unde valide emhus solemnibus restatur, uti dc manumittit sola voluntate, Lapsin eam Ia. de manumissone. Testamen
tum coram se sacrum facti jus tam eme ex
eo succedi per nominatum, L omnium I c. de te'. Inhabili scienter officium cons rem, videtur eumdem habilitare, ut probatur L Barbarων 3. de oscis Praetor. cs, λquidam consolebat ' de re iudie.
Dicta de Principe, legi non subjecto, staeeipienda. Primo de tali lege, quae est inductiva juris novi humanr, non etiam de ea, quae est declarativa juris naturalis quia certum est talem Iegem aeque obligare Primeipem ac subditos; tunc enim est ius naturali, quod est praecipua causa obligati