장음표시 사용
41쪽
quatenus est ostensiva juris naturalis . ae que in Principem operatur atque in alios: cedit enim Prinei patus juri uti, quod est superius , ut recto tradit Tiraq. de retractu p. I. g. I. Glossa i3. in fine. Secundo intelligenda de Principe , qui talis manet ; nam si contigerit eum postea in statu subjectionis constitui , legibus a se latis tenetur : veluti quando contigit eum , qui in Magistratu aut dignitate leges tulit, redigi in ordinem ; tunc enim recte legem, quam tulit, patitur, secundum c.
33 Εκ dictis resolvenda venit quaestio, an
Princeps teneatur ex contractu cum subditis inito; Constans est sententia, teneri
Principem , nec contractum revocare pos-le aut infringere. Navarr. ad e. Si quando, except. 2C. n. 9. i. de refcrapr. Perex. de jure Fdei lib. l. t. 3. n. m. qq. γ seqq. Roder. Suarez. At M. s. n. t. iv seqq. ueg. Io. n. a. O I. Plures in eam partem allegat Gabriel I. I. comm. ορι n. tit. de iu-νe quas . non toliendo concI. 3. 4iana sententiam ratio confirmat: nam contractus
sub pactis continentur , tanquan species sub genere; pacta autem jus naturae , di gentium servari jubet, cum nihil sit tam congruum humanae fidei , quam quae semel placuerunt servari, L hujus euict. r. De pact. Ut ex vi directiva , quae in Principem cadit, secundum jam dicta , teneatur contractus cum subditis initos se
vare. γω non tantum vult naturalis aequitas, verum & civilis, secundum quam etiam actio in Principem proponi potest; non quidem ad eum coaendum, secundum jura, quae Principem legibus solutum dicunt, sed per Iudicis sententiam , declarantis ius creditoris , ut de eo juridice constet: qui in conscientia tenebitur. illam ad mittere, & secundum naturalem aequitatem sponte pati executionem : alioqui quot uia quisque erit, qui cum Princi pom contraheret Pechius ad cap. Decet Id. n. a. isc.
M Quod semeIM. n. 6. de. R. I. in o. ' Quod dc procedit in casu , quo contractui sua deest solemnitas, nam ille nihilominus subsistit perinde atque si rite initus esset , Principis praesentia reliquam supplente i Iemnitatem ut recte tradit Baldus , ad Leae te'. C. de Tol. aQ. I. omnium I9. C.
eod. Ubi omnem testamentorum solemnitatem dicitur superare id quod tenet conscientia P. incipis; nec de ejus successione tractandum , qui Principe medio & tomjure teste , succedit.
Nec est , quod quis dicta accipiat de s sordinaria Principis potestate, qua legibus
suis se subjicit , earumque ordinationem non praetergreditur : quasi aliud dicendum foret de absoluta , quae continet arbitrii plenitudinem, nullae necessitati subsectam,
nullis ne publici juris regulis limitatam , cui nulla exceptio opponi possit , vel dici , cur ita facis 3 secundum hoc , si I bet, licet: Nam hujusmodi absoluta: p . testatis acceptionem plerique improbant ,
tanquam in numanam , cum impugnet
jus naturale & divinum, cui Princeps se dicit subjectum : dans illi licentiam suum cuique auferendi sine causa, ut non tam videatur spectare ad potestatem legitia mam quam ad tyrannidem , cum id solum possit Princeps quod jure potest. Ut enim recte Cicero de illa absoluta ut v cant, potestate agens dicat pesti seram eam videri quippe in seditionem natam . Vi
vend. Ubi ejusmodi potestatem dicit em terminandam velut juri contruriam . Ut non sit probanda distinctio illa inter ordinariam ta absolutam potestatem ;)t nisi illam absolutam vocemus qua super hum no jure dispensat Princeps sine causa : t . net enim talis dispensatio, cum sit supra jura a se posita licet videatur peccare coimtra justam legem, sine causa dispensans,
qua de re late Covarta de mair. ρ. a. e. 6. . 9. n. ID & Francisc. Sarmient. lib. I. sole ct. Interpret. east. 8. n. i . ir Ieqq. Eadem ratione & Princeps nequit reum 3γcare:privilegium subditis concessiim ex causa onerosa : quia est concessiam per m dum contractus , quem naturalis justitia cum subdito initum vult servari secundum dicta ante . Idem dicendum de privilegio dato ra remunerationem , nam dc hoc reducitur ad illud , quod in per modum
contractus concessiim. Gabr. d. loco concl. 7. nu. 3. Et haec tenent , quando privit
gium est concessiim ex debito justitiae ;tune enim.ista donatio non est proprie donatio, uti tradit Tiraquei l. ad L fi unquam.
V. donatione n. II. cc. νe voe. .onat. 'Si allvero gratis tantum , revocari posset sine causa , saltem cogente aut conducente necessitate . Gabr. loco citat n. I. cum marmient in pura ratione privilegii, id est, s euit t
42쪽
mi tris dae licentiae , praeter vel contra
39 jus civile . t Nam si privilegium conressum fuerit per absolutam donationem , per quam transit in dominium subditorum , non potest Princens illud revocare. Gabr.
d. coucI. 7. n. 3. Obstante obligatione n
turali justitiae, quae non permittit , quod alterius est, eidem auferri, etiam per Principem : nam & illum ista tenet obliga' tio, ejusque est servare justitiam nec au-serre rem domino rationabiliter invito , nisi publica causa aliud suadeat. Gabr. d.
loco conet. I. n. 2. quae ut facit rem suam
recte auferri , aut jus alicui diminui per Principem, ita & privilegium.
4o Tenetur itaque I nceps servare contractus & pacta cum suis subditis inlita : quia
prave nimis fidem fallere L quod Prine i-pi I. in princi de confit. Princ. quae Otiam hosti servanda, can. noli. r. XXIII. qu. I. Quod faciunt olerum exempla ,
praecipue Attilii Reguli malorum instituta & gravissimorum Philophorum sententiae , ut eleganter prosequitur Cicero lib. 3. de os'. praecipue si juramenta: neque enim callida dc malitioia interpretatio est admittenda ad ejus violentiam , etiam in Principe , qui constantia & veritate nihil debet habere antiquius . Si tamen justus hostis e nam omnium sententia , est latronibus & piratis fidem datam observare, neminem cogi ; ut si pretium iis pro capite pactum non attuleris, fraudi tibi non sit. Ratio est in metu 3usto a talibus 4r per injuriam incusso. ' Quod aliqui extendunt ad fidem etiam juramenti vinculo ,
munitam: a qua opinione recedere tutius,
propter juramenti vinculum quod servandum sine detrimento animae jurantiS , c. debitores f. u de Juressur. Potest autem 1ervari in casu praesenti, nisi tamen prius obtineat relaxatio, quam facile dabit imjusta coactio.
cla Duputatur de pacto inito per Principem cum rebellibus subditis . De quo dicendum idem Ouod jam dictum de lair i nibus: cum jultus hostis dici nequeat rebellis, atque ita pactum cum eo initum, ut per injustam vim-summam injuriam ac perfidiam extortum, ei non sit servanduin . Deinde cum hoc ipso quo in Principem exturgit, fidem violet, frustra sibi eam servari postulat . Vide Gudelin. de
iure pacis c. II.-3 Videamus modo, qui actus ponant I
gis materiam , an futuri tantum , an vero dc praeteriti dc praesentes e Distinguendum est inter legem constitutivam , quae novum jus inducit , & declarativam , quae novi
juris nihil inducit, sed tantum declarat quid secundum jura hactenus introducta fieri
aut non fieri debeat. Quantum ad legem constitutivam , certum est , illam omnino futura comprehendere e cum natura legis sit suturis tantum , non etiam praeteritis dare formam negotiis; I. Leges ' C. b. t. intentum enim legis est , obviare hominum cupiditatibus , eo inque vitam constringere , ut intelligi ante debeant , I. Leger s. c. b. tit. Deinde lex est praeceptum , quod tantum suturis rebus datur. Praeterea ponitur ut operationis regula ,
quae supponi debet ad opus, cum suo modo sit principium actionis, atque ita futurae a tioni tantum necessaria non etiam
jam factae. Neque enim praeteritis quis recte medebituri nec antecedentibus negotiis aut criminibus poenam Princeps recte statuet, cum nemo divinare possit quod rebus ejusmodi forma daretur ἔ aut permissum aliquando sub poena prohiberetur . Ut recte dicat Imperator , in I. Jubemus amu fine Cod. de testam. Quia peccavit an liquitas , quae praesentis letis inscia priastinam fecuta es obligationem ν Et hoe quoad obligationem , quae non extenditur ad actus praeteritox , qui facti sine culpa non possunt reddi culpabiles propter no vam legem . t Quoad poenam ct irrita- η tionem aliter paulo res se habet . Nam primo effectus poenae potest ad actum praeteritum extendi non solum , quatenus ha
bet tractum successivum , sed & propter actum prius commissum , propter ejus iniquitatem , quatenus tamen hoc lege ca tum, ut exprimitur L L 7. C. b. t. Sie ine. s. u de usur. usurae prohibentur. , dcante perceptae dicuntur restituendae, quod
earum retentio contineat peccatum propter injuste ablatum & retentum alienum, quod non remittitur, nisi ablato restituto, cap. Peccatum 4. ac regulis iuris in s. Secundo quoad irritationem.actus , quae etiam retrotrahitur ad actus factos ,
quatenus irritari possunt ab hominibus t Quod dico , propter matrimonium rite 4 sinitum , quod ex natura sua sine Christi institutione est indis lubile , ut per legem humanam irritari nequeat. Sic in LIicet. pex. ω I. ab racsiι D. C. de mes, .utr
43쪽
.upe. rescinduntue nuptiae inrestae taliter qualiter ante Permissae . Item & contra ortho oxam fidem per tyrannidem ante inductam protinus robore carere jubentur , ι. decernamus i l. Iancimus 22. Cod. de Iae olancta Eecus. Quantum ad actus ante legem valide initos, viκ est ut irridentur . Sic finita per sententiam aut amicabilein compositionem resulcitari non patitur Reipublicae satus , d. l. 22. Et causa appellationis venit terminanda secundum legiri, quae prioris sententiae tempore erant in vigore . Oveu. ut eum de appeuat. cogis . II . , propterea I. ηε Quantum ad legem declarativam , illa dc praeterita comprehendit, quia talia lex non tam est regula actionis, quam etiam praesupponie dc interpretatur , nam tamanducens novum jus , quam declarans e sectum ejus semper talem suisse et ut mcte dicat Iurisconsuli. in L. Haeredes II. 1.
si quid i. in fine, qui testam. Dc. poss per
declarationem verborum testamenti non
tam quid dari , quam datum significari . ' Quod procedit non tantum quoad ipsam Obligationem, quae non potest negarante adfuisse tali legi, verum etiam quoad poenam , quae debebitur , si leκ declaraverit illam de facto fuisse incursam per actus contra legem priorem I praesupponunt enim culpam . Nisi justa ignorantia ex inset , ut quia a viris doctis aliter lex antiqua fuit intellecta . quam iudicat subsequens declaratio. Procedit etiam quoad actuum irritationem , quam non removet ignorantia , qui proinde iterandi sunt, ut valere possint, quia hactenus non valuerunt ob prioris legis irritationem ; nisi desectus procedens ex iure positivo suppleatur per auctorem legis , qui actus teriores validos habet . Arg. c. Aqua s. v de eonsectat. Eceles
3 Ad effectum legis hoc maxime spectat,
quod contra eam iactam non teneat non tantum, si verbis repugnet: verum etiam si mentem violet: virtus enim legis non tam consistit in verbis , quam in sententia. Unde in fraude legis sacere videtur, qui salvis legis verbis , sententiam ejus circumvenit Leontra s. h. t. Ita ut etiam pro insectis habeatur contra actum , non tantum si Princeps irritum Zc inutile esse iusserit, verum eis tantum prohibuerit Lmν ν dubium s. c. h. t. cujus verba ita habent: Nullum enim pactum, nuliam coninventionem , nulJum contractum inter eor v lumus videri subsecarum , qui contrahunt lege contrahere probibente . Et infra : Quae
lege fieri mobibentur, si fuerim facta, non
Dum inutiIia, sed pro infectis et ram h beantne . Leet Iegislator fierι ρ-bibueris tantum, nec Deciatiter dixerit, intitiis esse deberet, quod factum est. Quod & ab ULpiano ante responsum, L juris gentium Πν. Et generatiter Io. de pacti1. Quoties pactum a jure communi remotum est, se vari hoc non oportet nee ligat ; & quae eontra ius sunt utique habenda pro inisctis , cap. Quae eontr. 69 de R. I. in s. Quae res non est extra dissicultatem . eum multa snt prohibita per leges, quae tamen facta tenent, ut contingit in legibus , suas impersectas vocant, de quibusCujacius is . observat. cap. 3 o. quae actum quidem prohibent , non tamen irritant . Sic sententia non est dicenda sub eonditi orae, dicta tamen tenet, L. fi quidem I. 1. Eidun. . quando anell. Exhaeredatio liberorum sine causa prohibita , facta tamen facit sustineri testamentum , ut dicetur inferius suo loco. et Qua de causa super intellectu d. t. sonon du b. dii putatur. Sunt qui illam tantum accipiunt de iactis in fraudem juris, pr pter illa verba : Qui se contra iuris femtentiam saeva praerogari Ua verborum fauis dulenter excusat: quasi alii actus contra I gem sustinendi essent . Verum subsequentia verba ejusmodi intellectum non admitia tunt, quae sunt generalia, dc volunt nullum pactum , nullum contractum , lege . prohibente , initum valere . Quae non mcte limitantur ad transgressionem violenis tam & fraudulentam , contra mentem l gis : dc facit subjuncta ratio , ut legis mtori ; quod fieri non vuo , tantum probi.
buisse sufficiat . t videtur rectius aliis ,
eam legem accipiendam esse de lege proinhibente specialiter actum , quoad ejus substantiam , sive formam substantialem: vel quoad ejus exercitium ; desectus nim sormae substantiam rei destruit , de
ex forma non servata resultat actus nutis litas , absque alia declaratione aut sei
tentia Iudicis. Exempla sunt in I. si eum
iurer t. a. certa ratione s. c. quando
provee non est necesse . Et hoc ita cim ea leges pure prohibentes nec ad icientes aliam poenam: nam si legislator poenam specialem adjecerit , videtur ea contemtus .a generali reces ille . Et licet non .
44쪽
Iemper Ieκ irritet actus simpliciter, & in se , quoad obligationem naturalem , seu in lato conscientiae , sed non raro tantum auferat actionem in ordine ad judicium civile & judicis sententiam, potest tamen lex civilis irritationem inducere , eamque inducit, si videatur illum effectum intendere ; nam in dubio di in obscuro legem
2 interpretamur , in partem mitiorem .
Quod si formam substantialem prohibitio
non concernat, sed tantum accidentalem vel circumstantiam quamdam, circa m dum , tempus, qualitatem , non redditur
actus nullus , nisi Iex ipsa irritationem inducat . Quae ita procedunt de jure civili , in quo solum habet locum dict. Laeon dubium; quia est Imperialis, nisi abrogata suerit per consuetudinem , quae etiam test legem irritantem tollere, uti infran dicitur. , 3 Dubium autem est, an decisio d. l. non dubium obtineat in foro canonico. Dicendum isto jure non videri actum prohibitum , esse ipso jure irritum , quod leges canonicae prohibentes actum directe vel indirecte, non irritent ipso iacto , nisi ex verbis , vel particularibus signis constet de tali essectu : Sic videmus matrimonia clandestina prohiberi stricte ab Ecclesia in ita ,
tamen taliter tenere, t. Deeret. de claudest. desponsat. Professionem ante annum probationis prohiberi ab Ecclesia , emissam
tamen olim tenuisse, e. non Iolum a. de Regular. in o. Quo facit, quod passim in Canonibus videre est, quando prohibitum actum irritum este volunt clausulam irritantem esse subjectam , uti in e. statutum: e reseripi. in 6. Sic Concilium Trident. Sess. aq. e. I. de reform. matν. prohibens matrimonia clandestina , subjecit clausulam irritantem illi parti , qua requiritur praesentia proprii Parochi & duorum aut trium testium , quam quia non subjunxit denuntiationibus , quas etiam requi- lrit, istis omissis matrimonium tenebit , ex communi traditione . Sic & idem Trid. Sess. 2 s. e. I . de Regular. prohibens pr sessionem fieri ante completum annum p bationis a suscepto habitu subjecit clausulam irritantem , per quam emissam ante nullam declarat . qua declaratione opus
non foret, si prohibitio sola lassiceret. Ut loca Iuris Canonici, quae volunt pro insectis haberi , iacta contra juris prohibitionem non sunt intelligenda , quasi ipso Zoesis comm. in Pan de EI.
jure essent iresta; sed per judicem irritanda & retractanda. Nihil facit. quod Gregor. Pont. vide Atur canonigasse d. I. nos dubium s. in cam Imper. II. xxv. q. a. ubi dicit, Imperiali constitutione aperte definitum esse, ut ea,
quae contra leges sunt , sint inutilia , &pro insectis habeantur: nam dictum istud ibi simpliciter est relatum , ut ad Can nes non sit trahendum; maxime cum in epistola VII. agat idem Gregor. de prohibito testari per leges Imperatorias, in m firmationem adducit illam legem , &cOnsequenter jubet testametrium retractari , ut
Alia suboritur quaestio circa d. . non δε- Isbium. Quomodo sint intelligendum, quod in ejus fine subjungitur, ne quidem jur mentum servandam esse appositum actui per leges prohibito: Nam posset videri lex ista excessi sie suam iurisdictionem materiam , quae est juris canonici assumpsi DA ; Nec tamen hoc dicamus , rectius illam legem accipimus de pactis juramento firmatis , ita per legem prohibitis ut d lictum ponant, & eonsequenter sit contra leges prohihentes in conscientia e tune enim juramentum subjunctum est contra
bonos mores naturales & eatenus nullum,
eap. Non es obligatorium 36. de reg. iuriin 6. Quomodo & accipiendus text. in LT. F. Et geη erat. to. ins de pactis, ubi GloΩsa recte agit de pacto inito contra jus commune & publicum, & consequenter illi
Iust..iure. Alex. cons. 39. num. r. in sne voL I. COvarr. quoque de pactis p. a. g. I. uum. I. in fine. Intelligit istam Iegem in casu, quo pactum prohibitum principaliter propter bonum commune, quod tunc si contra bonos mores naturales ,& ita Caldas ad dict. I. 3. V. minoribus
rs. ω I6. Dicta de obligatione legis procedunt , 36 quatenus lex est in observantia , quam sola diuturnitas temporis non aufert, cum, uti dictum supra , lex de se sit perpetua. Unde alia cauta mutationis superveniat , necesse est vel ab intrinseco vel ab extrinseco. Ab intrinseco contingit desectus , vel ex materia, quae descit, aut fit iniqua , impossibilis , ut obligare legem sit iniquum; vel causae conserumuis caelatione, C ut
45쪽
ut quae iam facta i utilis , incommoda
communitati, uti sicile est evenire in inbus humanis mutationi obnoxiis, qua cessante , merito cessat & affectius, e. cum cessante 62. it de appe V ne inducta in aliquem finem Operentur ejus contrarium ἔ& quidem universaliter, si casu uni versaliter cesset . Cum enim legis institutio pendeat ex ratione , quae est ejus anima, debet dc descere lex, cum non possit minueri 'orpus sne anima. Ovarr. ad c. 'C. N. I . de testam.
aeritiar, an ratione legis in particulari casu cessante contra legem isto in casu agenii sit impune Respondetur contingere legem ; universaliter latam , aliquando deficere in particulari, eum secundum Philosophum lib. s. Elbie. e. ro. fieri non
possit , ut universalis dispositio legis humanae in omnibus cas bus ita sit certa , quin aliquando deficiat , quod res hum nae, circa quas leges versantur, multis immutationibus Ac casibus sint obnoxiae: quod ipsum legislator nec providere potest nec si posset , convenienter in particulari excipere. Unde quorumdam est opinio, GLsare etiam eatenus legis obligationem , posseque aliquem impune continuenire ex eo , quod ratio legis adaequata si in suo. genere , adaequata obligationis causa , ut sita cessante, in quocumque casu Particu Iari , etiam videatur debere cessare obligatio legis, per regulam : Cessante causa cessat effectus . Probatur antecedens ex
eo, quod jam dictum, rationem legis esse animam , sire qua moveri nequit : &deinde regis justitiam pendere ex ratione, qua desciente de ipsa dicenda deficere, quia non est , in quo subsistat , consequenterdi obligandi vis . Denique lex respicit bonum commune , cum sit commune praeceptum , ut quatenus illud cessat, non debet operari lex. Quam opinionem videtur
tenere Panorm . in c. Quoniam Ii. nu. 6. ude probat. Et procedet , quando ratio leris in particulari defecerit contrarie , id est, quando observantia legis in certo e su mala esset, inducens ad peccatum: tunc enim, quia ad impossibila Obligaret, cessat lex in tali particulari casu , ne alias obliget contra mentem teri statoris: cujus praecepta habent moderationem subintellectam , ut non includant alicui noxium. Nam ut ait Cicero , lib. l. GR. land menta iustitiae, ut ne cui noceatur communi ntilitati serviatur , cum mutentur tempora, mutatur & ossicium I ut non semper sit idem : potest enim accidere, ut pro missum aliquid vel conventum sat inuti-Ie, vel ei , cui promissum , vel es , qui
promist. Sic depositarius liberatur ab o, ligatione restituendi deros tum repetenti, si detrimentum ex eo immineat, vel ipsi deponenti, vel alteri innocenti. Exempla alia videre est, in I. bona D. 3 r. ins δερ. Sic dc excusatur a jejunio aegrotus , aut
debilitatus. v. ad . Dec. p. a. c. 6.1.2. N. 8. Nam in Ium. c. II. n. 36.
Quando vero ratio legis nerative tan- 1 tum cessaverit in casu particulari , verius est obligationem legis non descere etiam in tali casu . Nam licet ratio in tali particulari cesset, quoad particularem utilit tem , non tamen cessat quoad vim obliandi omnes : quod citra Omnium inju-itiam potuit voluisse legislator. Semper enim manet universalior ratio , ob quam expedit servari legem , tum propter uniformitatem partium ; tum propter bonum
commune. Cui non respondet propter rationem particularem , alicui impune esse non servare leges . Qua ex re multa sequerentur absurda: sic enim alioquin praetenderent facile excusationem a jejunio , quibus sorte non est necessarium ad macerandam carnem , aut satisfaciendum pro peccatis. Dicitur autem cessare negative, quando licet ratio ejus cesset , observam
tia tamen nihil mali, aut iniusti includit.
Videatur Barb. alios citans, i f. solui. matrim. p. 2. Rubr. n. I . Ubi docet, quando ratio negative cenat in casu particul
ri posse dispensare Pontificem etiam super
Ab extrinseco contingit mutatio per sctionem contrarii agentis Principe scilliacet ejus obligationem auferente: cujus ut
est legem ponere, ita dc tollere , id postulante ratione dc bono communi, sive Impem priorem tantum destruerdo, sive etiam contrariam serendo : est enim post rior potior L fed is posteriores 38. b. t. Idem re concessum consuetudini, quae estahera juris natura , de qua re paulo in ferius. Fit haec mutatio vel in totum , dc dicitur abrogatio : vel pro parte , dc dicitur derogatio l. derogatur ica. ins ae m. S. Festus vocat ex patroi em. Est dc a
rogatio , quando aliquid ex lege priore mutatur a
46쪽
ratur, 3c subrogatio, quando atquid a
jicitur . Ulpian. t. I. Brisson. in V. ἀν-
- . Inferior legis superioris derogare in xullo potest , scet econtra legem abs raret inseri ris su perior, quia ista ab edependet , tanquam a caula magis universali . An autem possit inserim, quid statuere contra Iegem superioris, colligere erit ex iis, quae dicentus Tit. M. - Quaeri hie posset , an lex canonica pOD sit abrogare ei vilem y minime , quod hae Ieges non habeant inter se sit hordinati nem; nam licet eanonica sit dignior , non procedit tamen formaliter a superiori jurisdictione eum & Princeps & leκ civilis, per se sit suprema in suo ordine . Exceptis tamen duobus castius, quibus civilis est subordinata canonicae . Primo , si ag ur de materia spirituali , aut ad eum O dinem evecta , ut est causa matrimoniaIis, quae tantum subest legi canonicae , ad , ut ne quidem incidenter v kleatur tractanda eoram laico e. Latoν s. irc. eausam i
qui fuit βοι legit. 7. Qui quidem textu Squamvis non videantur expresse id indicare , Hem tamen ex iis colligere est, &usus respondet . Secundo si subsit peric Ium animae , quomodo dispositio juris ei- vilis super usuris , & usucapione resecta est a Canonibus, ut alibi dicetur. at Ut autem Princeps abrogat legem suam , sive eidem derogat, ita & super ejus oh-
ligatione valide dispens, in particulari ,
non tantum si causa subsit, ted etsi desit. Cov..u de mare. r. 6 F. s. u. 2.. Dependet enim lex ex voluntate eam serentis, qua revocata , sive in totum , sive respectu alicujus eatenus, dc eemabit ejus obligatio. Non tamen extra peccatum videtur esse,
etiam mortale in tuo genere , dispensans sine musa ; quia Principi intendendum est
in bonum commune, eui detrimentum adsera dispensatio legis sine causa . O . d. Dc. numeri 14. Nec recte objicitur , quod stante cauIa non sit opus dispensatione , ex eo , quod eatenus cesset lex . Nam cum illam causam tantum eontingat cessare negative , lex nihilominus servanda , donec ejus vineulum auseratur per superiorem.
2 Contingit praeterea mΗari legem per interpretaturam: quae ut lagis vim habeat, nonnis a Principe iacienda. de qua videtur agere , t i I emissis M. C. b. t. Ubi e untur leses ab eo interpretandae , mi
eas condere Mneeslam : quod & habetur
. ι uter asiis 3 . R de fest. exeom. Valet& interpretatio ex usu desumpta, eum dicatur optima laxum interpres consuetudo .
. , de intem. t . b. t. e. eum diis Sus 8. ude eonfvet. Est & concessa interpretati prudentibus, ut Prosessoribus, qm, qua
tentas eo munere probe funguntur, C m mendantur, Lina malleos κθ. C. de Prosos lib. ra. Quae ideo necessaria est , qua doquidem ea sit humana conditio , ut non possit quis tam perspicuis verbis sensum animi explicare, ut non relinquat cum ambiguitate : praesertim in lege serenda , quae breviter di in generali concipitur , & in cujus explicatione ad varios casus in particulari oriuntur varia dubia, quae requirunt judicium & declarationem prudentum . Haec licet habear magnam a ctoritatem , hodie tamen propter desim. mpotestatis, non inducit obligationem , nec semper necessitate ui, uti dictum supνaritia. F.
Est autem interpretando primario alte denda legislatoris mens e. 6. u de M. S. ne, dum verborum attenditur proprietas, sensus amittitur veritatis e. 8. v d. t. Quo
iacit, quod ait IurisconsuItus , scire I
s non esse, earum verba tenere, sed vim
potestatem , I. scire 17. hoc tit. Et recte in cnon dub. . C. b. L. ait Imperator, in legem committere eum, qui legis Veseba amplexus, contra legis nititur Volumtatem . In dubio est interpretatio iaciei 63da seeundum verborum proprietatem , pr ut fert natura rei, de qua agitur dc comis
munis loquendi usus, qui proprietati ve
borum praevalet, ut tradit Aleiat. de verb.
Potest autem Ieae, quoad judicium re
sententiam serendam interpretando extemdi ad easum lege non expressiam , Propter rationis similitudinem , quae facit casum novum pro comprehenso sub lege haberi , ut tradit Tira'. de retractu P. I. g. 2. Gl. I. m. I9. Everitata. in Deo a Watione
legis. Facit tex. in L non possunt ra. Ο ser. b. t. ubi ex dispositione in uno eatu facta procedere licet judici ad casum non e pressum stante eadem ratione similitudunis & utilitatis, si aliter casus aperto i re decidi nequeat . Fallit ista extensio pPrimo, si lex aliter disposuerit: neque enim
similitudo leo expressae praeva Iez 3 induis: C a cern
47쪽
eeret enitia eorrectionem legis antiquae , quae evitanda, nisi expresse inducatur per legem posteriorem , cum sit stricti juris . Os Secundo . ut non procedat in lege poenali extenso fimilitudine rationis. Cujus ratio est, quod licet recta ratio crimiama punire dictet, non cogat tamen ad hanc vel illam poenam statirendam , quae ex sola legislatoris pendet voluntate : & licet
aliquam. Perat congruentem rationem , ea
tamen non coget ad statuendam potius illam , quam aliam . Unde recte dicit Gl. in eap. in panis 39. de R. I. in 6. in poenis non argui ad similia , quod non excedant proprium casum . Facit & e.Oaia I . de R. Iur. in 6. ubi in odiosis mitior interpretatio sumenda , quae rigorosa s ret , si extensio admitteretur . Nee iaciunt dicta modo de exceptione facienda ex ipsa ratione, ut ubi naec reperitur, extensio sit admittenda ; cum poenae non pendeant Omnino ab ipsa ratione , sed principue a voluntate legislatoris , eas indicentis . Men. I. arb. cas. 276. Si tamenidentitas rationis in casu non expresso militet , volunt extendi legem poenalem , eo quod iste casus contineatur sub necessariavi, & ratione legis . Abbas in eoρit. sis.
εε Quod & videtur dicendum in lege eo
uctoria , quatenus ratio est intrinseca ad omnes calus, qui ex vi illius comprehendi dicuntur, ut in ca habeant connexi nem necessariam in ordine ad iustitiam ,& prudentiam legis e tunc enim ex vi , illius rationis intelliguntur comprehensa etiam omissa ; quia alias lex non videretur justa, si non foret adaequata strae rationi . Quod non tantum procedit, si ratio sit in lege exprem , verum S non e
pressa modo certo constet, eam esse rati
nem legis , quae non habet essectum , quia scripta , sed quia in se talis. Videtur Na-Varr. in an . Poeme , nu. II. de ρχηit. dist. I. Barb. ad i. si constante, n. Io .ij.DI-to matrim. Suarea. de reb. lib. 6. e. 3. Θ q. Non recte dictis objiciuntur regulae, quae habent poenas mitigandas non extendendas : nam sunt accipiendae de extensi ne, per interpretationem non nec riam sve, voluntariam , sive qua prudens dispositio dc iustitia legis comersari purust,
de benigne aeeipi lex poenalis. Seeus est, quando ad justitiam legis istius extensio est
necessaria, quae non tam proprie dicenda extensio, quam adaequata interpretatio m. gis, etiam servandam in poenalibus ; licet contra videatur veste Gl. in Clem. a. V. in iis, de aetate qualit. proicien . Posset tamen illa videri loqui potius in casu priori, quam posteriori. Ut autem extensio legis admittitur ex ετ causa secundum dicta ; ita ec restrictio facienda eκ ratione , ad evitandam injustitiam , & alia incommoda : ut recte tradat Panorm . in c. Suggestum I 6 num. 2. Sede appellat. legem recte restringi secun dum naturalem rationem , licet non ex-
peetam , si alias severet injustitiam . Seratio expressa non fit adaequata verbis legis , ut quae sunt generaliora, restringenia da nihilominus lex ad terminos subjunctae rationis, si adaequata suerit , & intrinseca ac constitutiva proximi legis objecti , per quam merito verba generaliora lim, tantur . cum legislator aliud nihil vide tur Voluisse, quam quod sub tali ratione
complectitur . Si lex contineat rationem adaequatam non poterit verborum ejus ge neralitas restringi: multo minus , si nullam
habet adjunctam ; quo casu satis erit, quod legislator ita decrevit , cui quod placuit legis habet vigorem. ' Quo spectat, quod GIulianus ait, in L non omnium 2O. h. tit. Non omnium , quae a majoribus constituta sunt , rationem reddi posse : ubi subjungitur ex Neratio, ideo rationes eorum inquiri non oportere : alioquin multa ex his, quae certa sunt, subvertentur. Quod non ita accipiendum, quasi deesset ratio, quae statuentem movit : sed quod de ea inquirenda Iurisconsulti parum fuerint sol liciti, quorum responsa etiam non reddita ratione valerent , ut ait Seneca Epist. . vel quod talia saepe negotia incidant, in quibus legislatoris voluntas debeat e se pro ratione , & ab illo quid certi definiendum , quod sequamur Mi n otiis etiam altero non aequalibus , ut videre est in leptem testibus requistis in testam emtis, quinque in codicillis: cum potuerint requiri plures, aut pauciores . Habet tamen & illa res suam rationem . Sic vide- mus in consuetudinibus contrarium eju , quod uno loco receptum , alibi placuis, non tamen sine ratione. Abutuntur ista I. non omnium saepe imperiti plerique , qui de ianO-
48쪽
ratione juris interrogati in iis etiam reis hus , quibus ratio bona reddi potest , dc est civia , statim ad hanc legem confugiunt , ut proponendae rationis incomm do se eximant.
R Ltera Iuris species in ius non scri- 1 ptum, quod ponit consuetudo. Quod
nomen vel accipitur pro usu dc Dequentibus moribus , vel pro ipso jure , quod ex diuturno usu moribusve nascitur. Quomodo hic accipitur , definiturque Ius non scri pium tacitis utentium moribus introductum , s.fine scripto m inst. de iure nat. γ d. I. de quibus 32. b. t. Aliam faciunt
particularem, aliam universalem . Aliam Item contra legem , cui contrarium indu cit , aliam praeter legem , quae disponit super casa per legem omisso : aliam secundum legem ei consonantem . Quae pinstrema species non inducit jus scriptum aut novum vinculum , . cum sit tantum quaedam observantia legis praesentis, ejusve executio , ut recte dixerit Bald. ad L. D. Od. qua fis Ionga consuet. consuetudinem
secundum jus non esse dispositivam , sed tantum juris imitativam. o Ad justitiam consuetudinis requiritur primo , ut inducta sit a communitate non quamvis, sed ea, quae si capax potestatist legislativae pro se ipsa , vel saltem sussiciens, ut lex et imponi possit, cujusmodi est civitas . Unde asserunt, solum pinpulum , qui habet potestatem condendi leges, posse inducere consuetudinem . Bart. Ias. dc alii in L I. 3 a. Ubi non requiritur , ut actu habeat potestatem, sed sumcit passiva
capacitas. Necesse autem est, ut a majori parte communitatis observetur aut ejus habeatur notitia , cum in omni communitate , ad valorem actuum ejus, soleat sunficere consensus majoris partis v. de his quae fiunt a mayori parre cap. nam quod major pars curiae incit , pro eo habetur, ae si omnes egissentin uod maj. I9. infad munic. 1 Ut hie consensus habeatur, oportet, ad-st actuum frequentia dc temporis diutumnitas . Actuum frequentiam requiri patet ex definitione, qua dicitur inducta moribus utentium ἔ mores autem non sunt sine actuum frequentia : & ex nomine , Iesi comm. in Pandect.
quia consuetudo dicitur , quod sit In usa communi, qui actus supponit. Ubi quaeritur , quot actus suffetant a
Sunt, qui velint unum suffcere : quorum opinio exploditur per hoc , quod requir tur actuum frequentia , quam non potuit unicus actus , quem facile est per errorem causari. Communius receptum duos lassicere, quod passim requiramur in plinrali; pluralis autem locutio duorum nuri mero sit contenta Lubi tr. ius de testib. I. 3. C. de decise. audient. ubi geminatio cri
minis vocatur consuetudo. Uerum ab ea opinione recedit Bart. ad i. a. uu. I a. c. d.
tit. ἐν Men. de arb. I. casu gr. qui volunt plures actus desiderari, dc quia nulIa r tio inveniri potest, ad certum numerum definiendum, eum jura illum non praestriabant, prudentis arbitrio relinquendum esse. Non obstat d. I. ubi, quia agit in casu, quo numerus iste est sussiciens. Non obstat etiam d. I. 3. quia tantum loquitur de assuefactione criminis , quae non lassicit ad jus introducendum , sed auget punitionem, causatque veniae densgationem.
Oportet antem , actus hi sint liberi , τι
neque enim circa necessarios est consu tudo . Ut etiam adsit intentio introducendi jus . Gl. cap. eum Ianto sis. de eo uennam potest intendi consuetudo alicujus rei, non tamen simul , ut obliget r ut est in plerisque actibus devotionis , cum actus agentium non transgrediantur eorum intentionem . Sint ET. voluntarii . cum ad obligationem requiratur consensus liber , cui obstat vis & metus . De vi praecise sumpta patet, cum Ponat in voluntarium absolute.
De metu disputari posset, quod, uti di- 74cetur inferius, rit. de bis , qui vi metasve ire. non excludat voluntatem, atque ita actus metu initi sint validi . Dicendum tamen hac in materia actus per metum festos non lassicere ad inducendam Comi uetudinem e propterea quod requirantur actus tales , qui habeant adjunctum antiamum inducendi ejus, quem excludit me tus , uti & eum excludit error. Gl. in c. n. ἐν ibi Abb. uum. II. R de C Uuet. Cui non obstat, quod habet L quod non stione 39. b. t. quae dicit, errorem inductum in aliis similibus non obtinere , quasi in illa materia obtineret et nam rectius dic tur ista lege actus consuetudinis quos comi-
49쪽
tatur error, probari, propter necessariam conditionem, scilicet consensum sussicientem ; Sensus enim ejus est , talem consuetudinem non valere , nec dare jus ad exercendos actus similes illis , qui ante Per errorem exercebantur. Gloss. in dict. 39. in fine.
76 Denique oportet, hi actus sint publice
notorii, saltem major communitatis pars videatur concurrere in praestando corvse su circa talem consuetudinem, ubi ouaeritur , an debeant esse judiciales . Volunt hoc aliqui adducentes eam in rem I. cum de con 3 q. hoc rit. ubi dicitur, omnium
primum explorandum esse , an non contradicto , id est ,. contentioso , aliquando iudicio consuetudo sit frmata. Adsertur &textus, in c. Abbate 2 . ae V. S. ubi in eo vis ponitur, quod consuetudo non sit introducta iudicio contradictorio. Cujus ratio videri posset, quod requiratur , ut consuetudo sit notoria , qualis maxime est pictata judicio. Verum contraria sentenistia est communis & Vera, cum ex natura rei non requiratur actus judicialis, sed sufficiat publicus mus usus & inveteratus, ex quo colliεitur populi consensus : qui etiam colligi potest ex actibus extrajudicialibus. Quo iacit i. nam Imperatoν 38. b. t. ubi sufficit alterum aut consuetudo, aut rerum similiter perpetuo judicatarum auctoritas . Facit quod, ut recte advertit
Panorm. d. c. Σ . um I 6. posta necessitate
istius jam dictae condictionis , numquam posset consuetudo introduci , quia non habeat initium, & videatur involvere quamdam repugnantiam : cum vel repugnaret dari primam sententiam iustam , in favorem consuetudinis ; istam enim praesupponit illa opinio : vel necesse est , ut sententia supponat inductam consuetudinem ante iisam ; at ue ita necessaria non erit sententia , nisi torie , ut consuetudinem declaret consummatan .
Nihil obstat A. L 3 . Nam verius est
ibi consillam potius dari , quam necessi rium imponi: nam, licet sint magis notorii judiciales, possunt tamen & esse notorii actus extra iudiciales . Quomodo &eessabit argumentum , quod requiratur , ut consuetudo sit notoria , qualis maxime est probata iudicio . Ut sit sensus d. I. 34. qui consuetudine innititur , inspic re debet , an secundum ejus intentionem aliquando sit judicatum: nam ea res faci-iem probationem dabit , quae allas a Ium de petenda foret. Non obstat d. e. 13. quia non loquitur deci sive , sed narrative ex allegatione partis . Dici etiam potest , ibi non agit de consuetudine, sed de praescriptione juris eligendi , quae distat a comsuetudine . Crav. de aut. temp. p. 4. in pris a. seqq. Disputatur etiam , quantum temporis re- 78quiraturi Sunt qui desiderant tempus, Cujus initii memoria non exset; sed ut videtur, parvo fundamento et ut ista opiniost antiquata. Alii decem annos requirunt inter praesentes, viginti inter absentes. Α-lii majus tempus desiderant et alii judicis arbitrio eam rem reliquunt is Posset viderim amplectenda sententia, qua communiter decem anni indistincte Iussiciunt. Pro qua iacit, quod dicatur Iongaeva, diaturna , quae Verba non ita accipienda, quasi plus temporis requireretur, sed quod tali consuetudini eo major sit vis , quo amispliori tempore in usu sterit. Bart. ad LI. 32. n. Iq. ' Oportet autem tempus istud 7ssit continuum: cum in d. e. . ad valorem consuetudinis requiratur, sit legitime praescripta: qualis dici non potest, si antequam sit persecta, intervenerit actus contrarius, qui populi consensum facit vacillare , amgumento praescriptioni , quae interrumpitur actu contrario.
Secundo requiritur, si rationabilis & -- gona . Talis est , quae non contradicit juridivino vel naturali, d. c.LF. . quae non praebet occasionem peccandi, & comm nitati est utilis: alias irrationabilis erit j dicanda , ct rejicienda , ut impossibilis , quae non obligat . Qua in re cum certa regula dari nequeat , judicis arbitrio res
Tertio, ut non sit abrogata, aut prohibi- grta, aut reprobata. Α brogatur, quando prae- existens vocatur per legem supervenientem, vel exnresse vel per clausulam generalem, non obstante lyc. quae frequenter adjicitur,& abrogat tantum consuetudinem staniatem, non etiam prohibet futuram. Glin. Cum. aturum s. consuetudine de Hect. Gdiosa enim est ista abrogatio, ut non debeat extendi ultra verba, & Contraria conis suetudo, postea introducto teneat, si ratio eam commendet. Prohibetur consuetudo, quando impeditur, ne inducatur: quo nono Me induci poterit, si iubsit ratio. Re
50쪽
probatur, quando iudicatur irrationabilis, qualis non est toleranda. 1z inueritur an consuetudo abrogata , reprobata , postea inducta valeat Abrog ta valide postea inducitur : uti dc legem abrogatam de novo rogari non implicat, si ita videatur eκpedire . Idem dicendum de prohibita, quoel videatur tantum pro isto tempore impediri r ut ex nova causa introducta possit sussineri, ut in I. praetor 3. f. divus s. ins de sepulcbro viol. Ubi prinhibetur, ne quis in urbe sepeliatur prohibitiς una contrariis statutis municipalibus, quod eo tempore ita judicatafur expediare : cujus tamen hodie contrarium inductum passim servatur consuetudi Q. Quan-rum ad reprobatam consuetudinem cum ideo sit repmbasa , quia irrationabilis , dicendum eam induci non posse, quatenus causa verpetua . Qua de causa improbatur , eonsuetudo dandi quid pro ingressu , per Extra g. sane l. de sinonia , cum non possit dari justa rasio , qua nitatur , &posuit valida esse . Dico perpetua ; quia alias per novam causam supervenientem possit tot si iniquitas , quae ei videbatur
Maee eo tempore, quo lex eam, ut iniquam leprobabat. Couar. t. s. var. resol.
D Quaeri hic ρosset, an consuetudo irrationabilis excutet a poena . Non Videtur, Item per modum abrogationis nam cum ejusmodi consuetudo non possit abrogare t rem, d. e. D. non potest etiam eam tollere quoad poenam, quia & eat nus ei est contraria , & irrationabilis nihil operatur. per modum tamen circumstantiae videri posset, facere cessare menam, saltem fori exterioris , in quo aliqua rario esse potest . Nam ex publica peccandi consintndine tolerata resultat ordinarie a siqua ignorantia, qua tale delictum mimis grave vel deforme existimatur , ut reatum poenae minuat. Dat & multitudo peccantium occasionem non exequendi pomvam : c. sane a. de te . ardin. Aliud in foro interiori , quod in eo sero non sit minus peccatum , imo potius aggravetur per temporis diuturnitatem , cap. ρου-- tam fimbor tit. Covanuri ad cap. quamvis de pactis in o. g. r. m. 27.
Item an ad consuetudinem reqῶratur scientia Principis Neutiquam desideratur specialis ejus scientia, per d. e. . in quo tantum duae requirunIur conditiones, sci-
licet sit rationabilis, & Iegitime praeseripta. Ut ex eo capite satis intelligatur , ignorantiam Principis non obstare, qu minus consuetudo teneat & sine fundamento specialem ejus sententiam , aut consensum considerari, cum Rissiciat, non contradicat . Abbas in s. c. . num. II. Quod oc satis patet ex c. IDei I. de const. νn 6. tibi dicitur, Pontificem probabiliter ignorare locortim consuetudines dc statuta, ut citra ejus sententiam praesupponatur valere. Iosan. Faberi in F. ex non scripto nu. 8. inst. de juri natur. Titulus ad eam non desideratur , eum 8 sinter condictiones, d. e.βη. requis tas norist titulus : dc praeterea fundetur in consensu populi, qui ex permissione Principis
saltem tacita eam inducere potuit . Non
obstat, quod praestri ptio sine titulo &
na fide non procedat, cum currat contra
invitum. Gl. dc Abbas d. e. D. Promulgari consuetudinem non esse nccesse ex eo patet, quod praesupponatur publica dc n toria I ur alia promulgatione indigeat , cum quae certa sunt, non indigeant alia
Sed quaeritur an consuetudo sit proban- 86da 3, In scriptis redactam publica auet ritate non indigere alia probatione certum est , eum scriptura illa ponat persectam
probationem . Gait'. lib. a. obf. c. I l. o. II.
idem est, si fuerit notoriae . Alias , cum in facto consistat , probanda est ab eo , qui eam allegat; ex communi regula, qua alleganti incumbit probandi onus : idque per testes, qui deponant de usu dc frequentia actum, & quidem per duos I. vbι n. Ia. ins de testιλ eum in ore duorum aut trium consistat omne verbum . Bart. ad lib. 2. num. 3o. C. quae H Ioua eo uet. In multis tame curiis harum Provinciarum, dc aliorum locorum, consuetudo est probanda per testes decem dc per turbam , ut loquuntur Pragmatici, non examinatis sinissulis, sed omnibus simul, una eorum reserente .
Quaeritur Item an unius Doctoris aia 2 sertio sussicienter probet consuetudinem Quod vult Bart. ad d. l. de quibus b. t. Lera. n. a I. quia peritis in arte sua lit credendum ; quem dc alii sequuntur. Non caret tamen dictum ejus dubio, quod ea, quae facti sunt, prudentissimos unosque saltant, Lin omni r. infri Juinis Ofacti tonor. modo a Bariolo optime recedit Ias. d. t. de