Disputationum anatomicarum selectarum /

171쪽

sTAUL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM. I 61 itando enim cum G D in Sanguinem harum venarum immediate inferuntur, edunt ibidem tanto praesentius noxios suos effectus: scida quidem, coagulatorios; forculenta turges adlorios; Μ cido- asta inviscatorios. Quibus omnibus, quod hactenus recensuimus, tanto praesentius Perficitur, Crasis nempe Sanguinis inspissatur, & prompto motui ineptior redditur. Observatur autem praesentanea talium efficacia, praecipue in ipsis pathematum huius generis paroxismis. Quando nempe 4 jam provocati Motus Spasmodici, actra perpetrantur. Tunc, si in media hac incitatione, de uno aliquid objiciatur, quod exacerbatione ipsorum dignum sit, instituitur haec tanto praesentius stimpetuosus: longe si itudem communius est, ut motus jam concitati, exasperentur, quam primo temere fuscipiantur. Ex hac vero Spissescentia Sanguinis, nascuntur deinde, Tertio, laesiones Motus sanguinis pastat, id est, nou potest progredi tam expedite & placide ipse Sanguis ita spissus, per sic disposita vasa, ut in his locis sunt rami portae Hepatici. Quod quidem ut a priori conceptui obvium est, quod nempe, ubi Sanguis ita crassior est, ibi, in tali constitutione viarum, impeditius progrediatur: Ita aposteriori id ipsum quoque testantur, familiares hujus generis personis, Insationes, Dolores, Durities , Lienis: Dejeritiones nigricantes suidae, tandem accedentes aut supervenientes Domitus similes, aut mani restius cruenti, cum aperto dolore, pressivo, imo & punctorio, in Regione Lienis p gresso aut conjuncto: Hemorrhoidales tandem , post diutina talia pathemata, perruptiones, & subsequentes ex his omnibus, praesentaneae sublevationes, tensivorum, pressivorum, &punctoriorum quoque istoriam, dolorum.

Quemadmodum pariter aposteriori di ab Experientia. illud quoque perpetuum est, quod Sanguinis quoque Crasseries supina legata , apud hujus generis homines ordinarie deprehendatur; si nempe vel V. S., vel scarificatione, arte, ab ipsorum corporibus educatur, vel per Haemorrhagias fortuitas erumpat Sanguis.

172쪽

162 STAHL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM. Quod vero paulo ante diei e intumescentiae, durities, sperruptiones, a res agnatiouibus hujusmodi sieri & oriri possint, ne- 33minem facile contradicturum esse autumamus. Quantumcunque

vero summe probabilem, imo e dictis circumstantiis, per jultas

consequentias demonstrabilem elia putamus, ipsam Sangainis cra sitiem ejusdem pro resis; dissicultatem, i inde nascentem copi siorem in ipsa vena portae res agnatiouem e Tantundem improbabilem, & conceptui provido adversam, arbitramur esse, puram x vere sic dicendam, obstructionem talismodi vasorum, adeoque plenariam veram Stasin, Sanguinis in aliquo inligniore ramo,

nedum tota compage , Venae pori .

Sicut enim Stasis, seu vera subsistentia dc incarceratio Sanguinis, a Staguatioue ejusdem, plurimum differt, ipso Motu: siquidem Stagna utis liquoris, potest tamen Succe si s progressus esse, tardior solum, quia impeditior: Cum Sta affecti nullus sit progressus. Ita dilieri etiam duplex haec constitutio, in sanguine praecipue, plurimum ipso effecDQ. dum Sanguis, progressivo suo inotu orbatus, paucissimo sane tempore, in crassilli-1nam coagulationem & densitatem, ex hac vero in praecipitem corruptiomem putridam, ruit. Stagnans vero, tum ipse success-bus, nec quidem ita summe languidis, sensim promovetur: Tum etiam accessione recentis semper reficitur & attemperatur, ne facile in graviorem spissitudinem, multo minus in actualem cos ruptioncm , prolabi possit.

Unde Sanguineorum vasorum , nuspiam in Corpore, facilem aut frequentem obfructionem veram ct plenariam agnoscimus; Arestationem Vero solito majorem, dc segmorem liqMoris progressiuia, etiam propriae crineos vitio, quin ipsa nimia copia ct infarctu sui, rellagriantis, longe ct facilius, oc freqAentius 36 quiddam, arbitramur. Traniimus ad lassioneq Motus , partium & Humorram circa venam nostram portae, Activi. Qua quidem voce notamus illos Motus, quibuε incommoda haec, Staguntonis, segnis morae,

173쪽

sT AHL DE VENΛ PORTAE PORTA MALORUM. I 63& sub huc spissescentiae ct fortuitae denique perruptionis Sanguinis, magis active, efficaciter, S ad minimum si eventum atten

dimus, consulto & utiliter, discutiuntur, propelluntur, ct expri

Uoco proinde Actizor, quia agitur iisdem aliquid, quod utique utile sit, ct alia magis timenda incommoda, sublevet, prIe-

Occupet, corrigat.

Uoco Activos, quia etiam secundum Naturam non modo fiunt, sed ad utilem, imo necessarium finem fiunt. Sunt enim Motus hi, nihil aliud, quam intentiones Motus illius Tonici, qui progressum Sanguinis perfor os partitam, &rP- gressum in & per venas, unice statuminat di sint ulcit: sine quo vel tumida inflatio & oppletio molliorum partium: vel nullus transititis ex arteriis in venas; vel ad minimum nullus sum ciens profressus Sanguinis in ipsis venis, fieri posset: Considerata praecipue insigni illa inaequalitato proportionis, quae inter capacitatem arteriarum & venarum intercedit, ubi vetue vel triplo capaciores sunt ipsis arteriis, adeoque proportio illa penitus periret, quae requiritur inter Movens G Movendum. Tanto magis, cum in externis partibus musculoses, porosis, sub-α cutaneis qUoque, Tonica, illa constri mo, ad quamlibet fere levem mutationem caloris aut frigoris, aut concitationem terroris aut irae, ad crassum sensum sese eXserat. Quod quidem negotium, cum Disserta tionibus pluribus a D. D. Prae de peroratum sit, hic dentio rete Xere non piscet. Hi itaque Motus Tonici laeduntur circa Venam nostram 86rtae, partim temporaria nimia Relaxatione, partim maiore intensione & confrictione. Relaxationem Motus hujusmodi Tonici, in Intesinis accusamus, in Futulentia. Cum enim satus nihil sint, nisi vapores , resoluti ex humiditate in intestinis contenta: Qui expandere sese nunquam possent, nis spatium ipsis Concederetur: Intestina vero, recte secundum naturam constituta, sint utique verpe-

174쪽

164 STAUL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM. tuo, peri altico suo tono, strἱcta, tensa, dc firmata: Ibi, si hie

onus , si haec frictura fibrarum Intestinatium, remittitur, ut intestini portio saccescat, deducitur vaporescentia illa in actum, ct nacta locum , distendit saccidam portionem In testini. Inde enim utique est, quod res illae, quae ad vaporem excitandum ineptissimae sunt, satus praesentissime inducant dispositis. Frigus nimirum, frigidus potus, cibi tenacem mucidam colli quationem subeuntes, dicralli succi . Non quod Materiam evaporabilem generent aut augeant: sed quod hi fici, dc nervos sibi olis partibus inimicum frigus, inaequalem Motum pro Vocet,

alibi quidem, in siccescentibus partibus, magis stri torium; in humidioribus vero partibus cui re frigus in se, si simul humidum sis) magis saccidum, seu relaxationem Motus.

Et inde maxime est, quod omnes H ochondriaci, eminentissime vero Haemorhoidarii, sint Futulenti: foeminae vero tanto eminentius. De quo mox plura. Similem laxitatem temporariam agnoscimus in insatione 38 Splenis. Quae uti non a satu, sed a Sanguinis praecipue infar tueontingit, ita ante omnia vera omnino est, ct certo datur. Sunt nimirum, dc fuerunt e nostri sevi Medicis nonnulli, quibus visum, Splenis vulgo dicta mala, dolores, insationes, Iu- mores, durities, imaginarium quiddam existere. Neque enim

Splenem in farctu de distensione in talibus laborare, sed intestini Coli partem, salibus incarceratis ita distensam esse. Sed vellemus professo, ni non necesse est et, ipsis hic contradicere, praesertim cum inter ipsos fuerit Vir solertissimus, ct optime de Medica Doctrina meritus, B. Et tmullertis ; Licet quidem Disputatio illa, qua haec asserit, inter primos ejus labores fuerit. Sed non possumus aliter, inducti tam a priori, quam aposteriori. Apriori enim vidimus repetitis vicibus, monstrante liquido D. D. Praeside, quod ipse Splen, utique in tunicis suis, habeat eam dispositionem dc seriem rarum, quae aliquem constri I rium di relaxatorium Motum ipsi inesse, indigitet.

175쪽

Si enim Lien per duo aut tria nyellii mera, in aqua maceratur, ut Tunicae ejus bene mollescant, ct tunc portio aliqua extimatu 1icae arripitur di divellitur, flatim apparebit, quod secundum longitudinem quidem Lienis, sponte & promptissime, & tenuibus quoque fila mentis, sequatur membrana, ct in fibras divellatur. In latitudinem vero, seu ambitum Lienis nequaquam. Interior velo, ejusdem portio, nullatenus in longum, sed longe

promptius in latum divellitur ; licet ob nexum illum, quem 39 eum radiatis illis apicibus fibrosis habet quos Ma sthius, de fructura viscerum, curiose notavit) circumspee te hic procedere oporteat, si ad aliquam distantiam prosequi velimus, hanc fibrarum separationem in circi itum.

Haec sane dispositio commonstrat satis a priori, quod aliquis tonicus non modo, sed & constrictioni majori, ct dilationi aptus, Motus, in Splene fieri possit. A posteriori vero, docent hanc veritatem Splenicae insationis, Varia e Xempla. Primo enim , sunt satis frequentes, Dn. Praesidi quoque vel hic loci luculentissime oblati casus Praefici,

ubi foeminae, tensiones illas, insationes & dolores interlancinantes exquisitissime sensibiles, men struis tempori sus experiuntur ;Eaque omnia, fecundo, non transitorie, ut modo cooriantiar, modo iterum remittant, flatuum more: sed ad 3. 4. dies persi-sant. Cum interim, Tertio, alvus, tam per Clyseres, quam Sponte, succedat, satus etiam una copiosi abeant, affectum tamen hunc nullatenus tollentes. si arto, Urina sub his omnibus est vel tenuis re pallida, vel contra cras a re subrussa, qualis in Hepotis quoque in faretii us, ad infammationem tendentibus, profuit. Denique , & quinto , eXeunt non modo haec Splenica pathemata diuturniora, subinde in Han rhoides, Vcmitum cruentum, Febres quartanas 3 Sed conjunguntur qUCque, fato, talibus, maxime ordinarie: Adeo ut, sepimis, Hamorrhoidariis iniernis quam familiarissmi sint Spleniet amictus.

176쪽

166 sΤAEL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM. Quemadmodum vero haec Relaxationem Motus activi dilucide satis confirmant: Ita, sensibus ipsis, longe magis obvia respectabilis est intenso confrictoria Motus Tonici. Recte profectd Nisi us, jam ante aliquot lustra Pathema aplurima, Hrpochoudriaco - H lerico - Colico - Nephritico se Scorbmtica , Spasmis annumeravit, Tra I. Pathologiae Cerebri Spe

Fiunt enim luc plurima metu aded inanifesto, ut vel cras. sissimus quisque & stupidissimus houio, eundem ignorare aut diffiteri non possiti Luculentissime ante omnia sese exserit, uti luculentissimus etiam secundum naturam ibi sit Tonicus Motus in Intestinis;

Ibi enim non modo Varii generis Diarrhaea , quae non a faxitate , sed repetitis constrictioni0 Intestinoruin, proprimuntur: Sed tanto magis in Colicis torminibus, adeo familiaribus a vei hujus quotidiana occurrunt e X empla. Spectant ad eandem Classem, tensivi, pressivi, reviserii dolores, Stomachico - Cariataci, Omnibus H poehondriacis magis vel minus consileti.

Ad quos praecipue spectat illa , mulieribus IImpochondric3Ibsericis infesta, angustia faucium, ut faepe nihil fere deglutire possint, imo Stra/gulatorium quendam sensiun ita inde percipiunt, ut etiam verbis exprimant: Es sep os ei miin thiten dee,ugesinuit ivllide: Es triethe ihil en etivas den

Excessus vero harum rerum, sunt frequentes illae , foem narum praecipue H pochondriacarum, torsiones Deutricuti, ξ ff. texes ivviruen , seu Pomitiones vacuae; aut pertinentes utique eo, licet non semper pertingentes, muscae vomibundae. Vomitus quoque ipsi cruenti, forminis praecipue facilitas ct frequentius, quam viris, Obtingentes. De harum Spas1 nod carum compressioAum censu, est omnino intimior illa constrictio quae velut in me itui io abdominis,

177쪽

sΤAEL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM. 167percipitur, partim a Viris I fguinis indisserenter, quando reis pentino Miero corripi incipi an : Partim a fgminis adhuc frequentius, in II ochondriaco-I seruis pathematibus, et mi ilictim quoque simul retrahentibus, ct infgnem convolutionis sensum, sub

epigastrica regione inferentibus Quae omnia accidentia, cum maxime occupent & pervertant

ordinarii placidi Motus Tonici n Oderamen, possunt quidem eo ipso quoque, non ita male, pro pomis ejus laesonibus accipi:

Interim si varios effectus inde resultantes, speciatim consideramus: simulque utilitatem eorundem respeetivam attendimus: Et una Paroxygantes seu revertentes infultus, ct obstinatos atque pertinaces ad perrumpendum nisus perpendimus Non possumus, quin

magis pro activis, desuetatis, & ad sinem illum institutis Moribus, eosdem agnoscamuS.

Sunt vero fines isti, ad quos Motus tales tendunt, vel gene rates , vel speciaus. Generales sunt I. propressio Sanguinis restagnantis, qui propter spissitudinem suam solito majorem, impusum

quoque majorem requirit. a. Molimen seu intentio, penitus cΗximendi aliquam ejus quantitatem. Speciales, sunt determinationes huiusmod Motuum, con gestionum S expressionum, ad certa praecipue 'loca , ad eAcro riones hujusmodi, prae aliis apta. Hi posteriores praecipue Motus, sunt illi, qui ct minus attente conliderari, & tamen frequentissime obuersari solent. Sunt vero duplices. Alter plane incommodus, valde in- a villis, di grauioribus malis viam starnens: Vomitus Cruentas, Alter vero, longe magis commodus, ct si de caetero benei succedat, inter alia mala, Hypocho driaca, eorumque percula,

salubrior: Hamorrhoides , & quidem internae. Huic, cum in sceminis praeludat, ct causam ejus quaCan- tenus intercipiat, mensium fluxus; quamdiu hic re die α expedite succedit, nullae istius oriuntur turbae: Nisi forte enormis sc-citas alvi, partim immediate de quo stas ιa, partim mediate Per

178쪽

168 sΤAUL DE VENA PORΤAE PORTA MALORUM.

per fortissimum conatum expressorium, ad talem Ooncitationem, magis violenter & fortuito concurrat. Si vero mensium successus res stare occipiat ; aut per aetatem cesset: Aut sub tempus cessationis, fortius prorumpens, aistringentibni medicationibus cito & violenter cohibitus sit: Diaeta vero plena, calida aut vinofa & sedentaria, cum iracundis, aut maestis, animi pathematibus, continuetur, imo forte tunc demum suscipiatur: Tunc demum increbescunt & ingravescunt haec Splenetico-Haemorrhoidaliae aut Splenico- elica cruenta, partim molimina, partim Symplomata.

Quo quidem loco non possum, quin Specialissimam obseruationem Practicam, D. D. Praesidi valia i familiarem, attingam. Nempe passionem illam Cardiastico- Splenicam, & ut Barbar hvocant Mirachialem, quando personae Habitus Sanguinei, aut sane praedominantis Saul uiuet, morsus & tensiones circa ventriculum, angustias, an istates, durities & satulantias temporarias incurrunt: Ut primo quidem appetitus sic satis constet: Sed sui nul atque parum ingesserunt, mox fatiatus appareat, & inmor-jkr & passiones ventriculi desinat: Imo non raro appetitus duret, set ingerere plura non liceat: Successive vero & praecipue sub usu medicamentorum mox dicendorum, pereat ipse appetitus, succedat nausea, Vomitus , primo ad assumta, sensim quoque

spontaneu 9 vacuuS, tandem non raro Sanguinis. Incipiunt

magis magisque Accescere, imo tabcscere, cum siti, quoad calore tabido - hectico, sensim intereant : Aut supervenientibus denique tumoribus ardematosis S asilicis, in mortem desinant. Non ferunt vero facile, sub toto hoc decursu hujus mali, frigida astu talia; Neque sareuenta : neque mosies nitice centes cibos: Neque pinguia: Ferunt vero facilius, ad sensum hida, acriuscula, nec assiciuntur inde cito & sensibiliter ad pe

Intercursant communiter tormina; Frequentiores vero laxitates alvi, & lubricitates. Habitus universi Corporis, evadit mastis frigidulus, aut facile certe & levibus de causis, interdum

179쪽

sTARL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM. 169

erdum etiam absque manifestis, ad refrigescentiam, extremorum ad minimum, devolvuntur.

Qui ita affecti sunt, si pro debilitate ventriculi frigida a G1-

matur affectus, calidis, acribus, aromaticis, tractentur, potibus spirituosis, aquis carminativis, balyamicis, nervinis, indulgeant: Confirmatior indies fit affectus, ct magis magisque He-patis vitiis, ct Hecticis tabidisque consumtionibus , panditur

via. .

A qua quidem neque illi magnopere abeunt, qui acidis, qui inultis absorbe atibus, qui repentinis adpringentibus, modo roborare, modo resolvere, modo incidere, suscipiunt: Licet enim forte pauid lentius progrediatur malitia affectus ab acidis, augescit pressorius sensus, mucositatis regurgitatio e faucibus, invaleis scit: omnium vero pessime habent ab ad ringentibus. a quibu palpitationes Cordis, suffocativas angustias, alvi suppressiones, tabis invalescentem progressum, praesentissime succedentes observare licet. Sed hunc quoque affectum a congestione Sanguinis circa Uasa Splenico Stomachica deducere, magis forte consultum fuerit: Pro calida vero ventriculi affectione tractare, & temperantibus . atque sic dictis refrigerantibus oppugnare, praesentissimae penitus emcaciae. Uti profecto vel in puerperis, in similes affectus improvide, ex oppressione Lochiorum, devolutis, essicaciter perpetratum esse scio. Quemadmodum vero longe differunt, molimina longinqua,

seu incompleti conatus, ad excretionem aliquam Velut eminus reis spicientes & collineantes; Et ipsa illa Excretio: Ita familiaria uistique praeter modum sunt illa Motuum Spasmodicorum, circa venam porta, coriamina, quae omni modo ad Haemorrhoidales excretiones directe, aut Splenetico - Vomitorias cruentas expulsiones, per accidens, respectant: Licet neque ipsae Haemorrhoides, neq; ipse Vomitus cruentus, adeo perfrequenter in actum deducantur,& actu subsequantur.

180쪽

Iio sΤAHL DE VENA PORTAE PORTA MALORUM.

Dico perfrequςnter. Sane enim frequentiores esse Haemorrhoi des , k tam VirIli quam foemineo sexui admodum familiares.satis certus redditus sum. Ut inde tanto magis mirari semper subierit, cur de hoc negotio tam rara apud Medicos Scriptorea mentio fiat 3 Cum tamen & ipsae dicinae Evacuationes, sic satis frequentes sint; tum hactenus recensita Hrpochondriaco - Splenic Colica Pathemata, nexu indissolubili, partim praecurrant hos affectus, partim comitentur: Adeoqtie summa inter utrosque sit

assinitas, ct causalis dependentia, quasi in ipsos sensus manifesto incurrens.

Colleae Haemorrhoidalis nomen, apud Practicos Scriptores 4 legisse non recordor: Familiare illud est admodum D. D. Praesidi, neque desunt exempla, & casus Practici, imo experimenta apertissima, quibus id confirmet: Quae tamen, quia proXimo fortallis publicae pariter disquisitioni permittentur, hic prolixius recensere supersedemus. Interim communio illa quasi reciproca, inter I) molimina Haemorrhoidalia e vena portae, seu interna: a Splenem: ct s)Ventriculum; Pendent utique a communione illa, quam Ramus Haemorrhoidalis internus, capax saue S insignis, habet cum Vena Splenica: & haec per Vas bre Ue cum Ventriculo: Siquidem truncus Splenicae Vena ct Haemorrhoidalis hujus, communiter est

Communiter, inquam. Nam Vert en profitetur hic indifferentem situm, quod nempe non magis venae spleni de ap spasma, quam reliquae etiam venae portae ramus, in diversis subjectis deprehendatur, ille qui ita ad Intestinum Rectum protensus, Haemorrhoidalia vasa interna ibidem constituat. Quod quidem licet neque ipsi D. D. Praesidi, adhuc videre , contigerit: Hunc vero situm Haemorrhoidalis venae e Splen cae ramo descendentis, capacis admodum & amplae, ipsona et demonstrante, in publica Anatomia Corporis masculini, hic cum

plurimis viderim; Licuer i ad minimum subsumere, quod illi