Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

301쪽

CAP. V. De Legislat p. 'Lcirca Sacra. a concernunt, modo ipsis occa soneprocessus nihil injungatur aequi tanae Confessioni vel conscien-x repugnans. Eodem etiam jure Augustana Confessionis Magistratuum Catholici subditi censeantur, inque hos, qui anno mi smosem centesmo vigesmo quarto 'blicum religionis

Catholicae exercitium habuerunt , Jus Marcofanum, quatenus Episopi i d dicto anno qui

xe in eos exercuerunt , salvum esto. In quibus Civitatibus vero imperii mixta religionu me

citium in usu est, Catholicis Episcopu contra Ciavis Augustanae Conse ionis nuEasit jurisdiario. At Catholici juxta observantiam dicti anni

misi misexcentesimi vigesimi quarti μοjure

experiantur. Adari. . verb. soli

f. s. De reditibus, censibus pensionibus& decimis tria potissimum constituta: primo , ut reditus illi, quocunque nomine veniant, qui antiquae religionis Statibus in ditionibus Si tuum Augustante Consessionis competunt, de inceps illis sine contradictione aut impedimento cedant. Secundb: ne illa redituum solutio St tuum iuribus & superioritati legitimo titulo quaesita praejudicio sit : & tertio ut ex provenibbus iisdem Augustanae Consessionis Status E clesiarum suarum ministeria necessaria , Sace dotia & scholas, itemque eleemosynas atque X nodochia, quibus ab illis olim provisum est, nunc quoque possint alere & sustentare. Huius legis primum caput ab Evangelicis in eum sensum tractum, quasi ipsis vicissim reditus cedet di sint , qui Fundationibus a se occupatis & re-

302쪽

2 o De Samma Imper. Potestate circa Sacra formatis in territoriis Catholicorum Statuum . debentur, unde speciale gravamen hac de re in Osnabrugensi Pacis tractatu ab Evangelicis de-roductum e Sed Catholici se reservato stico ut & exceptione iniquae possessi nis Fundationum mediatarum, post transactionem Pataviensem occupatarum excusarunt. Inde ad possessionem annorum decimi octavi, vigesimi septimi, quarti & primi. nec non qu draginta vel centum annorum detentionem pro utriusque partis captu recursum.Donec paco siphalica ita hac de re c6vepiti tione redi- . tuum cujuscum generis ad bona Eccle suneorumgPossessor pertinentium ante omnia observetur ia,quod in pace religionis, g. Dagegei

HO tum invenitur. Isti vero reditus, censu decima, pensiones, qua vigore jam dictae pacis religionis Statibus Augusanae Confessionis ob immediatas vel mediatas Fundationes Ecclesia trucas ante vel pos pacem religiosam acquis tine tholicorum Provinciis debentur, quorum

inpossessione vel quasi percipiendi anno misissimo, excentesimo , vigesimo quarto , die triam Januarii fuerunt, abu usta exceptione solvantur. Si alicubi etiam Augustanae Com stratonis Status quaedam Protectionis, Advocariae , Apertura, Hositationis,operarum aut alia jura in Catholicorum Ecclesast corum ditioni-bm O bonis , Ave intra, Ave extra territorium stis legitimo uis aut concessione habu

runt, I. P. an. r. s. Isa

303쪽

CAR De re Hai. 'Potirca rem 27rrunt, quemadmodum etiam Catholici Status , siquid ejusmodsi ipsis circa bona Ecclesiastica Amrusana Confessionis Statibus acquisita compotit,omnes ex aquo jura sua pristina retineant . Da tamen, ut usum ejusmodi jurium bonorum Ecclesiasticarum reditus nimium pringraventur oe exhauriantur. Redum etiam , nec non decimae, canoneae sepensonu Augusta

Consessionis Statibus , Fundationibus jam d fructis se coLapsis ex alienis territoriis debitatis exsolvantur, qui anno misismo , sexcen- resimo vigesimo quarto die prima Ianuaritin

possessione perceptionis v uaffuerunt: di a

vero ab anno misi mo , sexcentesimo vigesimo quarto defructa fuerunt , aut in futurum' concident , earum pensiones etiam in alienis territoriis Domino destructi Monasterii seu loci , in quo id umfuit, exsolvantur : A itidem Funiationes die prima Fanuarii annimi ausimi, sexcentesimi, vigesimi quarti inpo sessionemel qua Muris decimandi e bonis Novam libus in alieno territorio fuerunt, sint etiam in posterum , nihil autem novi juris quaeratur. Inter cater os Status Imperii orsubitos id juriseso, quod juo commune, vel cujws loci con iturio observantia de decimis ex horis Novam libus constituunt,autperpactiones voluntario conventum es. Adarr. 8. verri Tent / ais

g. 8. Haud minor olim controversa fuit, de libertate religionis Vasallis & subditis Si tuum concedenda. Universum cauta huius a gumentum in duas partes sibi invicem oppositas

304쪽

Wa De Summa I . Potesate circa rure commode dividi potest. Prima quaerit, quantum Statibus iure liceat in impedienda aut coercenda subditorum libertate circa religionem ZAltera vero quantum subditis in sumenda ξ vel jam sumpta tenenda 8 Illam, quae iure reformai ei potissimum absolvitur, cum suprapitigimus, tum pleniore apparatu alibi excutiemus. Haec

hujus loci proprie est,de qua & pax religiosa agit.

Itaque quod sumendam libertatem mutandi religionem attinet, ea vix est ut ex religiosa pace subditis Concessa probari possit. Cum enim hunc articulum Status Protestantes ita concepissent, ut utriusque partis subditis conscientia

consessio fidei libera sit, I Magistratu diversiae religionis non impedienda, id nullo modo I C tholicis impetrari potuit, qui eam libertatem lucentiam interpretati simi , seditionis, tumul- tuum & contumacis superhiae adversius legitumos Magistratus fomitem. Tandem re ad Imperatoris Ferdinandi arbitrium remissa post v rias dissicultates exclusis omnino subditis medi tis & Civitatibus Hanseaticis , quae StatuS Imperii non sunt, id modo impetratum, ut sola immediata Nobilitas religiosa pace includeretur. Sed id aegerrime Protestantes habuit, indigna tes, salutarem Evangelii cursum per conscientiarum carnificinas & servitutem impediri: qu re variis querelis ob id hinc inde ortis, & pra cipue in tractatu Osnabrugensi repetitis instrumentum pacis moderationem quandam via detur adhibuisse,constituendo , ut subditi, qui

305쪽

CAP. V. De registit. I p. 't. circa Sacra. 2 rpore diversam a Territorii Domino religionem: profluuntur, se amplectentur, patienter I urentur , ct consilentia libera domi devotionia inquisitione aut turbatione privatim vacare, in vicinia vero, ubi O quotire vota a rint , publico religionis exercitio interesse, vel liberos suos exteris sua religionis si hotiis , aue privatis domi Praeceptoribus insituendos committere non prohibeantur, sed in caeteris o Lum suum cum debito obsequio Osubjectione impleant , nusqbs turbationibus an ampraebeant.

s. 49. Et haec quidem de sumenda libere a te, qua de in religiosa pace nihil disipositum: ar- riculus enim , moaber misere N. ad sumptam

se pertinet,ut jam dicemus. Jus tuendi & conseo, vandi mutatam, ante religiosam pacem,religio , nem in illa pace diversimode perhibetur IC , tholicis & Protestantibus. Illi necessitatem G, migrandi in alias terras, ubi exercitium A ugustanae Consessionis liberum viget ' Hi volunt riam emigrationem , cum iure permanendi de privatim suae pietati vacandi conjunctam,adem, pta Statibus reformandi subditos potestate. Utraque pars se pace religiosia & rationibus aliis fundabant. Augustanae Consessionis Status qui- . dem, quod religiosa pax sit res communis Sc comi stitutio publica, quae, sicut&pax publica non tantum Status Imperii, sed & omnes eorum subditos concernat, quam & omnes serVare Opo teat,& qua omnes gaudere, nullo penitus ab eius, gratia ta beneficiis incluso. Quod nemo, qui-

306쪽

3 4 Tu SVmma Imper. Potesate crea Sacra cunque ille sit, in conseientia sua vim pati d beat, sed quivis in possessione siuae religionis relinquendus it. Si lacus fiat, dissidentiae & disi

diorum semina inter Status seri, Cum Evangelici haud possint aequo animo ferre , ut eorum fidei consortes ob puram & veram Evangelii confessionem continuis premantur injuriis, aut ad deiectionem nullo non violentiae crudelitatisve genere sollicitentur, qui conlarentiarum equuleus staturigo sit S causa primaria omnis mali iaimperio sensim enati, ipsa ad id teste experim, tia, quod religiose pax voeabulo voluntario , Nollen I vel manendi libertatem vel emi, grandi subditis concedat. Quod causa finalis religiota paci scilicet ad Statuum &subditorum

mentes in mutuam inter se concordiam &sec ritatem uniendas idem velis. Denique quod Ferdinandea Declaratio seu Decretum suo sensu perspicuum sit, manu propria suae Regiae Male. statis, ut &sigillo imperiali tum nec artis clam solis de derogationibus adeo magnificε confirm tum , ut omni modo pro parte aliqua religiosae pacis haberi d.beat, nec defuisse Imperatori si euitatem dandi id Decretum, n6 obstantibus Ε

clesiasticorum intercessionibus et neC causas sequissimas& ingentes, cur illud faceret. Enimvero respondebant ad haec Catholici, comm nicationem boni publici esse ordinatam, certis mediis modoque praeseripto instituendam , ita etiam justitiam rem communem esse , utilitate

sua omnibus civibus communicativa et cujus t

men administrationem non quivis ex populo. sibi .e oso abir

307쪽

sibi possit vendicare, idem de monetaria re, imbde omnibus Imperii constitutionibus recte dies,

quamvis enim subditi exinde maxima commmda percipiant, ius risum tamen & facultatem moralem non promilcue omnes participare, sed illostantum , quibus id more patrio licet, inmmnes quidem & singulos utilitatem publicam ex re communi redundare, sed modo percipiendis inaequali : alios enim agendi iure commodum

sentire, ut Imperatorem S Status Imperii, quibus solis licet leges condere, alios obsequii gloria , quo nomine subditi censeantur& mediati Status. Ad eundem plane modum rem seli here circa religiosam pacem , qua subditi quoad Communem quietem di securitatem publicam utique fruantur, verum id ipsum non alitercis' obtingere , qu1m cuilibet mediante suo legitumo Magistratu . si illius iussibus & mandatis se

obsequiosos &faciles praebeantiquae utilitatis p hlicae communicatio neutiquam eo torqueri des heat,quasi subditis pacem religiosiam contra pro-' prios territorii Dominos vertere, & prolubitu religionem mutare Ius sit. Nec quicquam va- lere argumentum h pace publica ad religiosam si ductum , quando ex illis ipsis constitutionibus a luculenter appareat, illam quidem, scilicet pa-s cem publicam , inter Status & subditos, cuiu cunque conditionis sint, factam r Hanc vero ii inter solos Imperii Status, exclusis penitus su ditis, quod indubitatis rationibus possit doceri.,ν Cum enim in prima religios e pacis constituen- dae actione hanc promiscuam omnium inclusionem Protestantes praefracte uri riat, Regiam

a a mali

308쪽

a s De Summa I .Potestate circa Sacra majestatem & Status Catholicos generose restulisse, certos, omnem potius compositionem a Tumpere , quam ut paterentur mediatos imperii

subditos constitutione comprehendi: quin imbnon exiguam de immediata imperii Nobilitate dissicultatem ortam , in qua tamen Catholici

tandem concesserint. Quare remittentibus aliquid & Protestantibus de pristino rigore , cum nihilominus I Statibus articulus pacis, und doluit soldier Jrieb I aliquo modo ambigue conceptus videretur,Ferdinandum Regem,ad omnem calumniandi occasionem penitus praescinde dam decrevisse, ut voci Status, in iam dicto articulo positae , vocabulum imperii adderetur, ne aliquando ex latiore Status sensu , ad Pr vinciales applicando , mediati etiam Status, ut di Civitates Hanseaticae, pro quibus alias Pr testantes tantopere laboraverant, religiosa pace

comprehensi credi possint , cui restrinctioni post multas ambages & ipsi Protestantes assem serint. Atq; hanc actionem hinc inde in Tractatu religiosae pacis praeparatorio Versatam, ac deniq;

non minus Protestantium quam Catholicorum Statuum consensu adFerdinandi intercessionem finitam ,- revincere malitiosas& nimium subtiles omniu aliorum interpretationes,qui & vocabulis quibusdam in pace religiosa vel narrative tariis tum , vel fortuito positis eandem pacem ad univer sindistinctim subditos extendere Volunt.

Imo veri, nec Protestantes id negasse, sed studi se satis iactasse, cum ipsis commodum&e re eo . rum visum est ς Primo enim anno superioriss

culi quinquagesimo nono in gravaminibus suis Augustete

309쪽

CAP. V. D Legulat. 59.nt. circa nota. 1 S Augustae durantibus Comitiis exhibitis non ci-ι tra praevaricationis notam reformationem M et nasteriorum & Fundationum mediatarum ' eora colore defendisse, quod Fundationes illae & Moanasteria, quae sub Statibus sunt, religiota pacia nequaquam in 'usae sint, neC capacia Denefici . rum, quae per pacem Statibus ratione religionista non turbandae tribuuntur : ctim non sint Statusti imperii, sed subditi tantum & Status provinci u les. Et anno ejusdem seculi septuageemo tertio a in causa Civitatis Muthusii, qui patrocinium Gia ius Civitatis susceperunt , Commissariis Cars 1ι reis intrepide in O, dixisse, ' religiosam pacenia inter Blos imperii Status consectam, nec constia tutionem illam id sibi velle . quasi Status tenean ii tur subditis suis quamvis pro lubitu religionempli concedere, sed saltem ne quis alium I ma reluti gione ad alienam vi pertrahat, data eam in rema emigradi facultate, si ' uis religioni superioris sui is noluerit accedere. DeniqiProtestantes ipsos facto, & quotidianis reformationibus pacem religio.' Ωm aliter interpretari; dum subditos suos, cum' qui Catholicam religionem sicquuntur, tum quis in aliquibus controversiis ab eorum consessione disientiunt, ejiciunt,persequuntur, & vel carc I rum molestiis , vel proscriptione emendare ve- a lint. Verba autem articuli, feten denanao I cms ius noη status aut conditionis , nihil patrocis nari Protestantibus: primo enim illa non ad rei ' giosam,sed publicam seu profanam pacem perti' vere, in articulo vero sequenti, quo religiosa pax incipit, omissa esse. Deinde in omnibus a Caesareis mandatis de constitutionibus ex usu

310쪽

summa Imper.'eoatet a Raera.'li eadem occurrere , non illo fine, ut cuivisius quaeratur literis eiusmodi concessum, sed ut omnes mandatis illis obsequiose parendum n verint. Et tantum quidem de primo illo dubio an pax religiosa propterea , quod res communis sit, etiam subditos comprehendat. Porro , a iunt Catholici , quod libertatem conscientia. Tum concernit,cavendum esse, ne ilia in consu-sam quidvis credendi licentiam transeat, quae utique subditis a nullo Magistratu ne in politicis quidem,quanto minus spiritualibus rebus, induigenda sit: atque sic tam seculares quam Ecclesiasticos Principes agere quod eorum officii est. quando inferiores , quibus vel ratione imperii vel curae animarum mandare possunt , a pravis circa fidem opinionibus ad antiquam catholia Cam religionem reducunt et nec se ea in re dis dentiarum semina iactare , aut ansam tumultu us in Republica praebere: quin Protestantes potius unam esse istorum malorum causam, qui Contra religiose pacis luculentam disipositionem alienis subditis patrocinentur , eosque auctoritate sua di promissis in praecepta contumacia consortent, sive occultis cuniculis ad desecti nem sollicitenti Protestantes propriam allegare turpitudinem, cum multis religionis suae polles-

sonem laudant : antiquiorem enim sine dubio Catholicorum esse, quam illi reliquerint. Uocabulum voluntarium , ivollen quod in religios emcis f. lvo aberiinfere ad stolam emigrationem x Magistratu non impediendam. quod alias jure suo S pro imperio facere potest, se perspicue re

sorti calumniosa extensione ad arbitrium quo-