Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

431쪽

oo De Summa I . Potesate circa Sacra. Oraculorum auctoritate & Veterum consensu

revinci potest, non quae involucris suis& subtili patrocinio tegitur, ut imperitiores facile fallat rclenique quae partem sui erroris jura etiam Primcipum indubium revocita facit, sicut olim Manichaei , & hodie Photiniani atque Anabaptistae, qui capitalia Magistratus iudicia strenue improbant: non quae simplici superstitione soli Ecclesiae & fidei sinceritati vim inserte nec eo mihi tales facile excusabuntur, quod a, haec, quantast , culpa pendeat ex modo litaminationis es misis animi dissositiouibus, quaae hominibus pernoscere non est datum d etsi cnim speciales pravitatis cauta non semper pateant, illud tamen uncti. quaque verum , non Deum in mora esse illuminationis, sed ipsos homines, qui se minus digne& serio ad tantum donum recipiendum parant, quae ignavia aut exitialis Contemptus, cum ineX-cusabilis lit, cur non etiam Magistratus indignationem mereatu quid impedit i acieoque nescio an non impietatem quandam sapiat & prcedestia nationis absolutum decretum . quod apud eundem Grotium esst, si cui auxilia Dei ad illum in

tionem necessaria negantur, id ex Causis fieri rimbis incognitis', videoque humano iudicio non puni bilibus. Certe enim prima Causa nota no-

his est & certa , hominum propria pertinacia, quae oblata illa auxilia contem nit, & rejicit: quae Ioniam ex affectu apparet, quid ni & puniatur. hces,meo periculo id sit et quid de aliena salute

laboras, satis habes, quod de tuo cures: enim vero tuo etiam periculo est autocheiria & muta illa

432쪽

1 CAP. n. De rudia. p. circa sacra. goria rnollisque Venus , quae scelera tamen etiam le-- ges vindicant: crimen est, mala de Deo sentire, . & quo peius, hoc etiam maius digniusve publicast coercitione. Adhaec si propter negatum ill minationis divinae donum impunitatem haeretis cis promittimus, cur non & furibus & adulteris di homicidis Z icilicet enim in causia Deus est, qui e ex causis nobis ignotis & proinde humano iudii cio non punibilibus his dona sua negavit contia nentiae, castitatis, manIuetudinis: omne enim honum donum a Deo est: nescimus prosecto, ex

quibus causis Deus homines interdum gratia sua deserat & in reprobum siensum det e id vero semi per scimus, hominem se primo deseruisse, quem a Deus destruit, & hocad jus puniendi suffcit. ἰ . g. i si Sola itaque remanent capitalia iudis Ha, , quibus haereticis nostrates Doctores immua nitatem largiuntur , Pontificiis contra & verbis Susu immodice ea extollentibus. Nobis ante omnia distrimen faciendum constat inter jus&i consilium. De illo nunc quaeritur, de hoc post s ea. In iuris examine iterum seductores dividen-ι di I seductis sunt; Doctores a discipulis e lupatii pastores ab ovibus: Qui sibi solis insaniunt, non partem & contagionem in alios transferunt, sie is pe miserationemagis digni sunt , quam gladios aut igne. Severius autem cum illis agere licet,

i quibus in pietatis & ossicii parte est perdidisse a-ι lios ; Hos enim pro modo periculi & gravitate

ι criminis ultimo supplicio posse ad exitium rapi, i qui contra Magistratus interdicta illud miserae, plebeculae propinant , neC civiles rationes nos dubitare patiuntur, nec sacra oracula et Frustr C c obstre-

433쪽

obstrepunt, qui infidei religionis negotiis nomattendedam esse humanam rationem clamant,

sed divinam revelationem: non de fidei artic lo & sium ma salutis hic agitur, sed puniendis haereticis , quod argumentum problematicum est, citra aeternae felicitatis dispendium ignorandum, imo politicum magis, quam sacmm. in ossicium Magistratus desinens: nisi enim ita esset, nos Iu benter manum de tabula, quibus nulla voluptas est, in divinis mysteriis plus nostra Ecclesia sep re t quod si verb quicquid aliquo modo religi inem tangit,humanum judicium fastidiose rejicit, iam omnes Ecclesiasticae constitutiones, quae sacri ordinis disciplinam pro commodo Ecclesiae S temporiis ratione sanci unt, arbitrio S consilio imperantium eXimuntur, & ad solas sicias lit,

ras provocant, ubi tamen tapius nulla eorum negotiorum mentio et quare omnino recte faciunt,

qui in haccriminali haereseos causa politicam e iam prudentiam in consilium vocant , & iustitibiam potestateImperantium metiuntur. Scilicet tam potens & efficax est virtus summi imperii, ut nullum non delictum periculo capitis proscri-hendi ius habeat , quamvis illud prima facie satis

leve videatur &. tantum non ridiculum .Quid i nocentius est Remi saltu , quo humile Romanae civitatis vallum ex petulantia magis quam hostiali animo irrisit,i Quid deserta militari statione

cum certissima pernicie defendenda excusiabilius ξ tamen uininque in legibus nostris& ex instituto Romanae Reipublicae, mortem invenit. Quantula porro iactura quinque aureorum,pr

Per quam pauper aliquando homo in furcam agitur

434쪽

ogitur ξ quam longe gravior voluntaria contumacia , edictis regiis nequaquam a docendi mu-.nere revocata, quo perlide utitur Θ Utique enim vel publicae tranquillitatis catus a thterest Princi pis videre, quid doceantur in lacris rebus cives, quid credant: unio religionis concordiam civia Iem ligat: dissensus primo dirimit mox turbat: utcunque primis initiis quieta sit & modesta doctrina novior, repente tamen, ubi confidere incipit suis viribus, stomachatur, ringit, verberati& prosecto necessarium hoc est, aut religio non est religio, quae sic torpet & friget.' Cape tibi

nunc Photinianos aut Anabaptistas in isti perlonostro nefanda doctrinae suae somnia disseminan tes cum populi applausu : cape imperialia mandata, quae infelices homines excedere finibus

jubent, nec in illos reverti ea mente, ut virus suum amplius spargant: Cape denique non parentes edictis, non minis aut periculo motos, sed spreta auctoritate imperii praeferre rabiem ratim ni , pertinaciam obsequio : clam dc occulte perniciosis erroribus irrepere , quando palam non licet, nec minus tamen ex insidiis noCere quani aperta virtute. Quid statues in deprehensos et non fas est Principi inexorabilem clementia in saniam aCerbiore indignatione plectere 3 non igne emollire induratam nequiter constantiam ee 6 illi pauci & epe externi in tuo quidvis impune facient, tibi manus ligatur, potesta3 imbellis, gladius, quem a Deo habes, ablatus, modo ne impostores seditiones excitent, aut civili crimine obligentur ξ Quam iniqua hic conditio tua i quam triumphatrix im letas, O scelus do fu-

435쪽

4 4 De Summa Imper. Potesatecirca Saera. ror quantum inobedientiae praemium,securitas lvitret Non conscientiae nunc disicrimen, quae ilibera relinquitur e docendi noxia libertas tolli- itur,in actus externos influens, adeoque punibilis shumano iudicio: nec puniuntur tales , quod sibi imale sentiant, sed quod eontra leges socios sacru llegii sui quaerant: duplex hic crimen alienos sub- lditos impia in Deum docere , in Rempublicam 1 perniciosia r & docere interdicente Principe sub vitae discrimine, quod facere potest etiam in lon- ge minoribus delictis, quam haeresium propaga litio est i cum ipso enim crimine semper se com etemptilegum auctoritas Vindicat , di sua culpa spunitur reus , qui , cum noVerit heri cu- ii sum, id ex contumacia summa maluerit subire , quam obsequio laudabili effugere. Nec ii illi prodesse quicquam debet , quod credat, quae . docet, consentanea esse verae fidei & divinae voluntati , adeoque magis Deo parendum quam hhominibus: nam Principis ius & potestas erro- inea aliorum opinione non patitur Vim aut inlu- ,riam. Versamur hic inhaereseos terminis,crimi- ii

ne Deo & hominibus invisio , quod prohibere i

Principi fas est , & subditos oportet fugere ob istud interdictum rad omnia enim leges obligant, . quae nullam in se moralem turpitudinem conti- inent,nec anteriore obligatione ex oblecto Vel u- iniversali Dei jussione profluente in diversium eunt. Superiore & h'cetiamnum seculo in Gal- . ilia, Clemens, Castellus, Ravailliacus, cucullata

monitra & nefandi Regicidae id constanter, α ut

creditur ex animo tenuerunt, ita scilicet parricidali quorundam Sophistarum doctrina fascinati, h

436쪽

CAp. n. IV Drudita Imp eirca Sacra. o sius esse subditis , imb cuique Catholicae Ecelesiae fideli , Regibus a Romano Pontifice qualitercunque excommunicatis violentas manus

injicere , quin obligari ad istud officii pietatis

mnes, nec periculi magnitudine ignaviam excusari. Parum abfuit, ut non in fidei articulum& religionis praecipuum caput illa cynica Phil phia degeneraverit; tanta assiduitate & necessit iis studio commendabatur. Sed non propterea, quod in crimine laesae occiisve majestatis deprehensis ita persuasum est , iudicum religio tibi , debitis suppliciis temperavit, aut meliorum gentium iudicio seralis culeus crudelitatis nomen induit. g. is. Istam imperii summi virtutem porro iure gladii Apostolus Paulus declarat, quem Ma

κου Ῥάψοντι, gerit. Equidem haud invitus a sentior, gladium non tantum capitalia supplicia notare, sed totam poenalem iurisdictionem, quae multiplicibus coercitionum modis constat: --xum nec illa excluduntur. Haec itaque Apostoli mens, habere Magistratum potestatem in illos, qui male faciunt, condigne animadvertendi etiam ad mortem usque, si id necessarium sit, & ex usu Reipublicae. At qui male faciunt,haeretici

etiam sunt, imprimis illi, qui contra edicta publica sibi falsa docendi provinciam sumunt: ergb& illi pro re nata & mali atrocitate serociaque

possunt ad mortem condemnari: non OmneSi inquam , indistincte, nec semper: sed quidam & a. liquando , quamvis nondum adhuC tumultu verint, aut alio delicto teneantur. Quam iniq ua

437쪽

o 6 De Summa I . Potesate et ea Sacris.1hic aliorum commentatio , dici Magistratum

vindicem in iram τω κααὸν οἰογοντι, non autem

το ψευδα διδάσχοι τι ξ quid frigidius hoc acumine Z quasi vero malum non faciat, quicunquς falsum docet e quasi non in eodem crimine haereat, qui ad illud alios laudando & assentiendo instigat: oui auctor est Repis occidendi, obsequii negandi, seditionis excitandae, modo in ipso nitit non concurrat , quasi malum non sit falsia religio & adulterina fides : aut non facere sit docere. Nec melius est illud simpliciter intellectum , Magistatum non esse consilentiarum dominum, ideoque etiam mandatis O poenis suis consitentias cogere necposse nec debere : Hahet profecto & Magistratus in conscientias imperium, quas iussis sivis, si aequa&justa sunt, obligat: obediendum enim, inquit Paulus, non modo propter iram, sed & consuentiam: pone Primcipem mandare, ut subditi abiectis idolis erum

Deum sectuantur : annon conscientia ad obsequium vincitur Zergo imperium illud saltem sibi vult, ut in externis actionibus Christiani sint, falsos autem Deos salva imperii venia in corde retinere possitit ' sed non eodem generis gradu& efficacia , quρ Deus: ille enim ducere etiam &fectere conscientias potest, ut vere credant, quod jubet et Hic vero Magistratus cogere saltem it credere debeant, ut & apud Deum, & χiosias pontςmpti imperii rei sint, si maligne obie-

quantur, lenique ut in foro civili etiam, si externis actionibus internos motus prodant, ii viii quod nec Deus semper ita cogat conscientias, ut

manus libertati earum injicere,ideatur. Quare cogit

438쪽

. CAP. V De Jurisdicto prcina Sacra. 46

cogit conscientias Magistratus obligatione ad obsequium emon obtorto collo rapit in servitutem , ut carnifex homicidam in carcerem: cum

vero minus promte imperia iusta di botia examdiunt , poena quidem corporalis propter igno-zantiam contumaciae absconditae suspenditur, manet tamen flagellutor ille internus, qui occul .tis iisque gravissimis morsibus delicto occultato a pondet, εἰ serenitatem animi ardentibus furiarum facibus interpellati haec non exigua vis est imperii humani in conscientias, cui deinde externa supplicia succenturiantur, si aliquando in actiones sensibiles erumpant, ut hsc nostro casu pertinax docendi studium, mandatis civiliabus prohibitum Desinant itaque conscientia. rum libertatem iactare', ubi Princeps constientiis iam corruptis non vim facit ad sanitatem, sed luxuriantem impetum castigat, ne contagium ad alios serpac: Cur enim .' per Deum immortalam , majus jus sithaeretthis , hominibus privatis S saepe is terra natis ad con tentias aliorum suis iniquitatibus polluendas r quam PrincipiJ legitimo imperio armato ad easdem subditorum suorum contra omnem iniuriam muniendas te

gibus S suppliciis, supremis quoque, si extrema

malitia mitioribus remediis nequit expugnari . g. i . In Judaica Republica haec medicina ipsum auctorem Deum habet, mandantem mi falsos prophetas , qui suadent colere Deos alienos, sine ulla misericordia occidi. Frustra hic sunt, qui abrogatas contendunt Judaeorum s renses leges: sta enim abrogatae sunt, non ut ce-

439쪽

4os De Summa Imper. Potestate eirea Sarea. Temoniales, quae typi quondam & umbrae nunc

sine negatione adventus Messiae in carnem an

plius non possunt observari r sed ratione Chri-ilianae libertatis, ut necessarium illis non debemmus obsequium. Solum enim Judaicum p Pulum resipiciebant, adeo ut ratione nostri nulla omnino probanda sit legis abrogatio, quos numquam obstrinxit. Interea a duplicem ex illa lege usum habemus, nostro huic scopo imprimis commodum a primo enim lex illa Hebraea nos sincere docςt, non esseetontra naturae ius, qui quid ibi praecipitur. Linus enim cum sit immutatabilis & semper iustus, nihil quod iuri naturae, id est, sanctitatis siuae typo & divinae imaginis r Heribus conservatis repugnat, alia lege jubere potest aut vult in cum sibi ipsi nunquam contrarietur a Deinde licere illis, qui imperium inter Christianos obtinendla leges ferre eiusdem sen. fus cum Mosaica lege forensi, nisi Christus in

Novo Testameninaliud dixerit recum enim e

ternamipolitiam & ordinationem Reipublicae, nec non iustitita inter cives administrationem tantum concernand , i quid vetat illas ab aliis in exempIum & imitationem trahi praecipue ab authore suo & antiquitate tantopere celebresΘHinc pitalia iudicia iure Hebraeo in haercticos

exercita de duobus nos instruunt .r nimirum ea Iuri naturae non repugnare, & in alia Republica eadem recte Citra iniquitatem ex usu dc comm

do publico repeti et pugnant vero Andabatarum more, qui iudiciale ac forense illius legis Christianos non obligare sunt.ὰLubenter hic assen,

440쪽

.ORVZmyurisdia. I .eirea Sacra. 4 vtimur , nos Mosaicae legi non adstringi :acstri gemur autem alii, quam is, qui in Civitate sum. mum imperium habet, pro potestate & ossicio legislatorio ejusdem cum Mosaica sensius tulit: Adhaec dissentientes nullo profectu probant,h .dierno nostro iure non omnia delicta aequales poenas Cum Judaeorum foro experiri : non parentum contemptum, non pauperiem monitoo non cavente Domino , cornupeta datam, non Sabbati profanationem, non Coitum Cumum . xe menstrui tempore , non scortationem filiae Sacerdotis, non incorrigibiles filiis. mores, capitalia esse r Neci enim istud valde adversario, iuvat , quos, si propositum tenere malint, id po

tius demonstrare oportet, netas esse legislatori

Christiano eadem delicta iisdem suppliciis Com Peaeere, quod quibusargumentis asseri possit, Non video, nisi praecipuam imperii &majestatis

virtutem inficiatum eamus et Nec magis ad rem DCiunt rationes aggravatarum olim a Deo petanarum pro triplici circumstantia personarum. temporis ac locorum desumptaret Ne quicquam

illae de iure ipso demunt, sed consilii instar sunt,

quando leges priores imitari liceat. Falluntur enim , profecto falluntur, qui easdem circum. stantias veluti nunc datu impossibiles arguunt. Eduxit Deus populum suum ex servitute AEgyptiaca magnis & illustrihus miraculis r sed ubi adhuc ipsi integrum fuit divino Cultui & precibus vacare r At Christianos plerosque a tenebricosis Ethnicismi voraginibus , infelici animarum servitute, longe deteriore illa, quae corpora