Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

441쪽

ac, De Summa Imperi potestate ebramura.& fidem vocavit, miraculis infinitis cum ab ipse Christo tum Apostolis editis Iancita fidei veritate : Quae major ingratitudo , quae dignior poena Θ Tempus illius beneficii nec in Veterea est

mento semper reCens mansit, nec in Novoa pruma statim origine sua vetustum est & antiquum: falsum etiam ι judaicas leges forenses cum diu turnitate temporis vim suam amississe, quamdiu

Respublica illa stetit, aut Machabaeorum aetate illam de falso Propheta. criminalem legem tuo non amplius valuisse, quod jam diu fuerit, cum populus ex AEgypto eductus sis, adeoque me liore iure potuer id memoriam beneficiorum M. uinorum deposuisse rhHaec scilicet absurditas ex illa temporis circumstantia sequitur , qua sibi placent., Porro si. exacerbari poenae in haeretrucos possunt, si religio recentior est , cur negant eum morem primae Ecclesiaei isse , Cur exeo dem ius do sibi patrocinium sumunt : Locus ter ra Cananitica erat , singulare Dei peculium e Esto, quid tunc ξ Nunc totus orbis Canaan est . comnis gens Dei popaeus , modo sibi ipsi non desit in recipienda divina gratia : in antiquum illud

Canaan tenerius a Deo dilectum, quam noVum

nostrum Christiana Ecclesia 3 an maior Dei curae studium, ne damnum accipiat, in illud, quam hoc 3 An pretiosior Manna, Christi corpore, aut mellita lacteave flumina illius sanguine, quo nostra Palaestina foecunde irrigatur ξ Superest adhuc effugium illis qui ultima haereticorum suinplicia damnant: leges, inquiunt,Mosaicae agunt proprie de idololatricis , qui Diis alienis sacri

ficia offerunt, autPseudoprophetis, qui visiones

442쪽

CAR V e Drudim I . circa Sacra. x & somnia jactitant, populumque ad idololatri-

. am invitant. Sed vix est, internam idololatriam excludi. Quam operosi Lutherus in pra satione communi ad omnes Prophetas docet, scripturam sacram, quando de idololatria loquitur , non tam crassam & externam illam quam alienum & proprio studio praeter mandatum divinum excogitatum cultum, quamVis vero Deo oblatum, significare ξ Hoc in pontificiorum rixus tam paratum nobis telum est, ut tota volu-inina impleat: cur igitur, cum Q re nostra minus esse videtur, tam cito deserimus stationem n istiam , & ad alia delabimur: malam causam olet versatile illud ingeniui quod unam rem, prout

sibi utile duxerit, hinc illinc diverso sensu agit

Non est, quod timeamus, ne in eandem nOS Ce suram nostra facilitas praecipitet': Nos de iis reticis loquimur, quales non si ni illi, qui ad b-mnes Romanae Ecclesiae humanas traditiones fasces non siubmittunt, sed ad Christianam libertatem provocant e Pontificiis de nobis liceat loqui, quicquid eis in buccam venerit, nos innocentia nostra &conscientiae puritate defendiis mur : Vereor enim serio, ne in hac causa praevaricemur: s videamur suppliciorum metu, quae haereticis debentur,veritatis stud m 9 meliores

partes deseruisse. . iri i et

f. i8. Jus itaque Principis haereticos capite plecteridi tam rationibus quam auctoritate sacrarum literarum, quib', si lubitum e stet evagari , exempla Regum probissimorum, Heliae, Josiae, Jehu, Asiae, divinis oraculis ea oCcasion commendata: nec non Christianorum Imperaes

443쪽

4ra De Summa penPotestate circa Saera. torum & testimonia Patrum possemus attexere praeclare nititur. Sed nos hactenus tantum de

illis egimus, qui non modo privatim sibi mala sentiunt, sed alios quoque in militiam improbitatis qua voce qua scriptis nullo legum metu&reverentia alliciunt. Quid habendum vero si abstineant docendi munere, di sibi stolis insaniant Zde iure adhue quaerimus, non damus consilium Ego primo differre extraneos a civibus arbitror. Illi, qui poenalibus edictis prohibentur in nostram Rempublicam pedem inferre, si spreto p riculo in averint & deprehensi sint , propriam

pertinaCiam merito luunt : cur non abstinent meo, cur non in suo manentZ Exploratori in hostium Castris agnito parata est furca. Judaeis plurimae Respublicae capite constant i & Jesultas quondam Gallia laesae majestatis reos censiuit,qui in regno illo capti sunt: haec ad pericula vitanda: alibi commodi tantum alicujus causa negotiari peregrinis in Civitate vetitum, sicut ingens malum habebit , quicemque salis commercium in

Gallia praeter unum Regem exercuerit et quare nulla idonea ratio , cur solis haereticis terrarum

orbis inviolabile a tum esse debeat , cum inpehonestis viris in quibusdam locis ex civili ratione aditus occlusta sit i sed periculum etiam ab hae.

reticis, utcunque initio quietis, ne aliquando indulgentia tua animum majorem sumant, & accessione aliorum vires', qui metus satis idoneus est ad summovendum is mea civitate advenam, velut pestisera lue correptas meretes. De civi-hus autem & indigenis quid luris est Z Ego facialis essem, imo pronus, hi mitiores partes, nisi me: a pauli

444쪽

p. n. De Jurisdict. Imp. circa Sacra. qt 3

paulisper legum auctoritas retraheret et nempe

Manichaei olim , Romanis Imperatoribus capituplexi sunt: dc Carolina constitutio eodem supplicio Anabaptistas dignatur : qui seditioQs solos iuribus illis notatos eerhibent, sine dubio decipitiuntur : lex enim nulla differentia sectam religionis notat, non factiones: a) Ubicuns Manichai

in veniuntur, capite damnandisunt : inventi

autem aliquando sunt Manichaei non seditiosi, consimili cum illis poena asticiendi, nam quicunque in loco Romano degere deprehensus est, escaput amputatori Male haec M mesenbecius de deportatione intelligit, quod ipsa etiam ultimum & capitale supplicium dicatur in I. Sancimus , C. de Execut. ct Exact. nam eui caput amputandum est, quomodo is deportandus dici potest i lex sancimus a mesenbecio citata non capitale supplicium deportationem Vocat, sed μ' putiumperpetui exilii, quae immensum inter se

distant. Expresse JCtus co alibi, ultimumsupplicium solam mortem interpretamur , quare non deportationem aut exilium , nec prosunt multum mesenbecio, quae de Manichaeis de cuvitatibus pellendis cum eisdem ultimo supplicio assiciendis coniunguntur , cum utraque poena arbitrio judicis relinquatur , quam cuique ex personarum temporis S loci ratione aptiorem iudicaverit.Apertior est Carolina c6stitutio,quae ipse inter Anabaptistas seditiosos & corypha, os, qui scandalosiam doctrinam docendo promovent , di simplices illius sectae socios notabile discriis

445쪽

414 De Summa I . Potestate cire a saera discrimen facit,utrisque quidem capitis pinnan irrogando, si perseveraverint in scelere, seu viriunt, sieu foeminae : Deceptoribus verb&antesignanis ut&relapsis, nulla gratiae spe : Deceptis proposita venia si resipuerint. Quamobrem so te aliquis haud absre distinguendum esse duxerit inter atroces haeresies & leviores. Illae, quae ad imam uss scelerum nequitiam perveniunt, S per quas ibis etiam elementis sit injuria, sic- 'ut de Manichaeis Imperatores Theodosius & Valentinianus, locuti fiant, poena capitali sorte finiri possunt, imprimis, si, quod sere siem per usu

venit, lacessita etiam & procaciter tractata Magistratus legitimi potestas in aliquam superstitionis pessimae regulam trahatur : quod hodieque Anabaptistae faciunt , qui tantum non de omni jurisdictione civili dubitare videntur, certe illam ex maligne detortis sacri Codicis oraculis immensium castrant & quasi in ordinem redigunt. Hae,quae innoxiis Reipublicae erroribus, nec tam immanibus blasphemiis in Deum injuriosis constant, mitioribus f mentis opus habent ι ne in

saevitiam intempestivam medicina abeat e nunquam enim toto Christianae Ecclesiae tempore omnis generis haereticos sine ullo crimine & sectarum delectu carnifici objectos legimus : Et quamvis Princeps ius habeat quaevis delicta puniendi morte, illud ipsum ramen non ejus libidi.'ni aut affectib' ancillatur, sied necessitatibus Reipublicae& communi bono servit, extra quem respectum ius actu primo competens in exerciti-om actuale deduci nequit. Omni tempore dominium

446쪽

P. VI. De Iurisdict. I .circa Sacramininium eminens in. subditorumbona imperantiadest : nunquam jμs belli gerendi non majestate iocluditur: Legum ferendarum potestas semper est ejus, cujus summum imperium : Legatos mittendi facultas ubique Civitatis Rectorem c initatur et Et tamen Principi non semper licet pro lubitu & ad proprium ludibrium subditos bonis suis & dominio privato spoliare : non ex

qualibet oCcasione bellum gerere et non singulis diebus n ouas leges Reipublicae obtrudere e non assidua legatorum missione extraneis oneri essedi molestiae, sed cum publicum bonum & utilitas totius imperii id sibi postulat i Scilicet cum adversus hostilem vim Civitas munienda , privatis agri & aedificia auserantur: cum annona CO hurenda , ne hosti ad victum cedat , miseros agricolas totius anni sipes sua fallit et cum justae sunt & graves suscipiendi belli causae, Lunc arma idonee induuntur: cum jure novo Civitas indiget , legislatoria potestate opus : cum foedera commerciorum belli pacisque facienda, legatos oportet mitte h: Ita etiam non levissimis quibusvis de causis secures & virgae expediantur, v rum tum demum , quando minora illa peccata ingenti praeiudicio Reipublicae sunt, morali aestimatione, aliquando in eius nerVum eruptura. uinc in mites haereses & simplices & quietas civiles aliae poenae suffecerint , quibus inno ens malitia refrenetur, & emendetur, ut supersint suppliciis, qui poenitere possint. Levem aliquam coactionem minantem tamen magis quam verberantem di trahentem ego non verebor

447쪽

i s De Summa Imper. Potesate circa Sacra. bor admittere: a) Tertulliano vetustissimo Patrum & sapientissimo ita visum et ad o tam ha reticos compelli, non istici dignum est: duritia vincenda es, nonfliadenda haeresis: & post eum M Augustino etiam longe omnium eruditissimo Theosopho. Melius quidem esse, quis dubiataverit , ad Deum colendum homineae doctrina

duci, quam timore parna vel dolore compestir sed non quia si meliores sunt, ideo isti, qui tales non sunt, negligendi sunt. Multis enim profuit prius timore vel dolore cogi, ut post pos- ea doceri, aut quod jam verbis didicerunt, oporesectari. 3. 39. Proximum est videre illos, qui in adversa acie stant , q uantum contra nostram sententiam valeant. Multiplici quidem apparatu instructi sunt, sed si recte inspiciatur nobis innoxio, illis inutili. e) Vaticinia ex veteretestamento desumpta de Conversione gladiorum in vomeres, & lancearum in falces, de pace perpetua &universali et de cohabitatione lupi cum a. gno,pardi cum haedo, de societate vituli leonis& ovis, quos puer confidenter ducturus sit, si utiq; etiam modum propagandi Ecclesiam includunt, in quo non difficiles sumus, de modo defensionis tamen Ecclesiae a summis potestatibus ut nutriciis suis & tutoribus fideliter praestandae nihil definiunt: nam stappliciis haereticorum non ram propagatur ΕCclesia , quam defenditur , &munitur , ne feroCes apri vineam Domini penitus subruant. Adhaec videntur vaticinia illa

448쪽

CAP. VI. De Drudis. Imp. inca Sacra. II tempora potissimum ista respicere , quibus E clesia adhuc seculari brachio & tutela caruit, de describere tantum miraculosam Evangelii viri tem , quod penetrantissima essicacia barbaras e iam & ferocissimas gentes Christo conciliaturum sit, sine sanguine, sine vi & coactione, quiabus mediis plerumque paganorum superstitiones & nostra aetate deliria Mahumetana defenduntur et Scilicet convincet sua luce hominum incredulorum mentes, & ab animis impetrabit genuinum assensum: non violenter raptabit potentiorum corpora ad obsequium: ac ad id ossicii utetur ministris ovibus, hoedis, vitulis, pueris, hominibus scilicet mundo contemptis vilissimaeque sortis, pistatoribus, publicanis, textortibus, non Imperatorum & Regum armis opibusve, sociis masis & arroganti beneficiorum e probratione timendis, quam instrumentalibus, ut divini favoris auxiliique praesentiam in Christianae doctrinae propagatione,quae furente & o

nitente universo mundo propositu tenuit, ex duvinorum praeconum ad omnes injurias nudato.

rum imbelli ac misera conditione facilius agnoscamus. Sed quid hoc ad Christianos Principes& Magistratus, quibus propter summum imperium etiam in sacris rebus multa facere liCet, quae nec sibi Christus licuisse voluit , nec licuit Ap

stolis ξS.ao. Omissis igitur vaticiniis, quae praeterea fere semper suis involucris occulti aliquid &dignum Delio natatore tegunt, ad propiora novi foederis testimonia veniamus, ubi primo man-

449쪽

is De Summa Imper. Potestate Hrea saera. meta Q Patrisfamilias indulgentia vetantis Zizania inter triticum enata evelli, adversus sistitur rservis enim ad eradicationem & iram properantibus inquit, crescere zizania mque ad tempus messis. Sed vix vitabitur absurdus sensus, ex mandato tam crudi & ad literam intellecto , prim6 tolli omnia capitalia suppliciar etiZania enim ibi non solas haereses signincant,vertim, ut in sequentibus declaratur,πίοι τα

τουν τοιοῦντας την ανομιαν : hoc est,inους του πονηροῦ. Me

fores enim sola colligunt gigania r Angeli verti sunt Messores illi , qui segregant scandala & inuquitates 2 adeoque Zizaniorum nomen se non potest tantum ad haereses reserre: nec probo explicationem , quasi de officio Angelorum per ex cursionem hic sermo sit, omisso eo, quid per Zi-Yania in agro domini intelligatur: quia quale est ossicium messorum : tale & Angelorum : nam Angeli sunt messores : at ossicium messorum est zietania colligere : ergo & angelorum idem munus porro angeli colligunt omnia scandala & iniquitatem faCientes, tilios illos nequam sive Diaboli : erg6 & messores: sed messores colligunt EuZania , adeoque Zizania hic notant omnia scam data & iniquitares. Haec adeo catenatim inter se cohaerent, ut nisii omnem contextum velis dissolvere, non possint ab invicem secerni. Adhaec ager, cui semen iniicitur, mundus est e Bonum verti semen υιοι τῖο βασιλῶ,e id est Ecclesia Dei.

quicquid itaque Diabolus in mundo serit , quod inter bonum semen enascitur, id est gigania r sed non solae haereses auctorem habentiDiabolum,

Vertim

450쪽

CARVI. De Furis dict. Imp. circa Sacra. 4 rq

verum & omnia alia peccata, quae proinde opo

tet nomine zizaniorum intellisi. Objiciunt quiadem oppositum seminis per gizania intelligendum: illud autem semper haereses esset sed non amplius hic est locus conjecturis, ubi satis clare iexplicatur , quae Zizania Messores Angeli debeaant colligere nimirum omnia scandala & facientes mala seu iniqua: praeterea non ubique, quod inter semen bonum spirituale enascitur, haereses esse , alia Christi parabola nos abunde docet. ure curas humanas & plus aequo mancipatum ivitiis animum Cum bono semine una crescere,& illud suffocare dicit. Quamobrem omnes in genere facinorosos per xietania parabolffsibi velle omnino probabilius est : quo dato sequeretur nullum etiam in manifesto & maximo crimine

deprehensum posse capite plecti , quo nihil & a

sacra scriptura& omni Christiana politia alienius est. Deinde posito tamen ex abundanti solas haereses esse Zietania, quae paterfamilias extirpari prohibet, id interdictum de omnibus in genere poenis, quibus haeretici Coercentur, non solum

de summo supplicio debet exponi; nam servi j

hentur ut crescere sinant , nec quocunque modo noceant ZiZaniis et quare quaecunque poena foecunditati haeresium obest, illa improbatur Patrifamilias r Verum quam impia haec sente*tia, quam iniuriosis in officium Magistratus, cui a Deo gladius est datus ad omnis mali punitionem Oportet igitur profecto alium esse para. bolae sensum i Hic enim merito reiiciendus est, qui maximo securitatis praemio improbitati patrocinatur , Iceleribus planissimam viam ipsis

metu