Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

461쪽

4 3 o De Summa Imper. Potofaterirea Sarea. non semper, quod licet, expedit. Plus damni aliquando subita coercitio in Rempublicam attulit quam commodi, & ipn immatura medicina exasperatus est morbus. Cunctandum hic Principi,& omnia prius expedienda. quam virgae& securos in colla ac tergora sontium: regia, imo imperatoria sententia eri,sesina lente, cum toto vitae curriculo necessaria, tum praecipue quando de alieno capite agitur : nihil irae dandum, nihil assectibus: tempori potius multa, quod ista mitigat et Mulierum servidis impertis ne au scultes sapie n ius ab Poeta inusia uniuam de morte homiri is cunctatio longa ea. Sit itaq;tibi GI

mi ιν sa anguinis parsimonia: Fb prope en ut

Itbeuter damnet, qui cito , ' quanto opportunior clementia non solum tuae gloriae, sed etiam eorum saluti, quibus medemur: qΗod medicis visum in natura restituenda, cur non vitiis Reipublicae curandis adhibeas 3 Oraculum prosecto est, tu adora, c meliud sanare vitio spartes, quam exsecare : O salutare decretum, &his civica corona dignum i O clementiae aram, supplicibus exorabilem l O miraculum supra Herculis labores aeternitate donandum i Osuave & commodum iustitiae refrigerium, quod Titant cum eius vultum ad humanitatem componit & meliorem spern l O nomen Principibus, unquam obliviscendum i Sed ei non nisi oportuni locus dandus, est enim tempus, cum adhibenda est Reipublica causa severitas , sine qua administrara civitas nudia potin x i idem Medici

462쪽

CAP. VI. De Fur Hr. Im circa Sacra. 43r Medies sciunt, ab digitum praecidi oportere,sob eam rem gangraena non sit ad brachium vem

rura. Malitia hominum & ipse impunitatis spe excitata peccandi illeCebra crebro nos cogit armatam faciem sumere: vulgi haec natura b

ειαρ. Itaque aliquid clementiae dandum dimissxationi: interdum etiam necessitati: aliquid auctoritati & justitiae: utrumque ita temperate, ne, ex una parte marcida segnitie patiaris hebescere aciem tuae auctoritatis r & ne ex altera immiti &sylvestri rigore plus timoris & odii facias, quam

emendationis. Ut rem totam penitus intelligas , ' discriminatim ha Chabe, primo persio-nas,quae in religione peccant : deinde tempora r. Homines qui de Deo & receptis Scris male semiiunt , rursus duplici ordine collocandi, quiabus singulis accommodanda tempora int : Albos enim videas, qui tantum sibi privatim errante Alios, qui publice etiam, propalata Contra publicas leges prava religione, cui adhibita vi & d tis turbis sectatores quaerunt. De primis quid faciendum ' Ego serendos suadeo , non tollen- dos , praecipue si magna & infinita peccantium multitudo. Quid arma, supplicia & morte, ingeminas i non illa in emendationem nocentium sufficiunt, non aliorum exemplum, quos fines in poenis maxime oportet intueri. Si eum meli rem facere cupis, quem punis, cur occidis, cur simiarum amore suffocas, non laveS ' cur non relinquis poenitentiae spatium Θ cur non ea adhibe S

463쪽

4 et a De Summa I . Potesate circa Saera. Des tomenta, quae ferre potest aegrotium intemperies t praeci pue in religionis negotio, ' ubi eae

Fuadenda es,non imperanda,ubi animus doce dus, qui nec ferro laeditur, neC vinculis constringitur: ratione, innocentia vitae, sanctitate discuplinae, ante omnia divina manu vinciendus est terreis catenis aegrius illum traxeris, quam He cules infernalem custodem. Obnititur vi & im-eeriis , quoque severius cum eo agis, hoc minus

tibi fidit, nec sibi videtur in praesidium duci, sed

rapi ad insidias,qui ad lanienam petitur,vix enim sine suspicione bonum est.quod invito crudeliter obtruditur. Melior erg6 & tutior docendi via,

quae animae vitiis sola medetur e qua humanitate erga peregrinos & devios utimur, illam eos etiam patiamur experiri, qui in religione aberrant : nam hic quod jus illud humanitatis valeat, errantem per agros ignorantia via melius es ad rectum iter admovere , quam expellare. Imb eadem firmior quoque, quae conVincit memtem, non terret: quae flectit non frangit: ut sera robore inClusa animo semper foras est , ita pi tas, quam metus suppliciorum tenet, frendet, reluctatur, evolat, cum iste cessat, qui malus est diuturnitatis Magister : id demum constans est,

quod sponte volumus , & b multo mior

Ades, quam reponit parvitentia ei Quod Polybuus in actionibus hostium observandis praecipit, ne illis temere credamus, qui tempori potiusti necessitati prae sienti cedunt, quam animis soncidunt i id in Ecclesiae hostibus longe verius:

464쪽

simulabunt se amicos , ut mox exocCatione ad vomitum redeant, & ex ipsa securitatis arce gravius laedant: fac tamen semperquiescere: quantum lucratus es Z Moriones scilicet aliquos in sacris, & animos, qui vultu, ore, corporis habitu religionem serunt, partibus scilicet ad serviendum factis: animo & sensibus alieni: sed Deus est, qui mentem inspicit, qui liberum assensum vult, non Coacta servitia r ita tum tibi magis quam Deo homines obsequuntur, purpurae tua cultor aliquot incies,non Dei. Bene hic Baudius: His se minae,non esciunt Chrastianos,sed pocritas , purpura cultoreου : non veri Numinis e Nihils tam voluntarium, tam με s mris , quam religio, quae si cogitur, non amplius est religis, sed Dcm ct inanesimulacrum. At prosecto ut tutius est apertos hostes habere . &ex adverse nobis oppositos , quam occultos ,& in visceribus nostris latentes: ut minore periculo lupum arcemus , qui aperto campo OCcurri quam si aliquo latere e latebris & dumetis subito uexsiliatr ut scorpionis ictu incauti ac improvidi pereunt: ita praestat in Republica & Ecclesia has reticos pacificos esse, quIm improbos simulatores', qui solo metu i novandis rebus prohibentur: Qnae nunc emendatio illa, quod praemium severitatisξ Malim ego Leonis pellem super Crocoton, quam lupum ovino vellere contectum: malim professum lupanar, quam insidiosum, Scipsis latebris pudori juventutis consilens. Deo etiam ita visum est , qui, quod inter calidum &frigidum est medium ,'severe improbat & d testatur. Sed exemplis forte opus & terrore, ut

465쪽

4 De SVmma Imper. Potestate circa Sarem qui intacti adhuc sunt ab ista sanie , alieno damno sibi sapere discant ρ ' Vide autem ne in malum vertat consilium, & quos aliis ad cavendum exemplum statuis , illud ipsum in laudem sint&sequelam : Humanae naturae vitio fit, uesaepe committantur , quae saepe vindicantur: id cum alias experimento constat, tum in suppliciis haereticorum frequentissimum est: Dum incredibili animi praesentia ad mortem eunt, dum iis gnem, tormenta, cruciatus ludibrio habent de inter medias flammas velut de hostibus suis truumphant , in admirationem primo illud intrepiadae mentis robur venit, mox Venerationem & a

sensum. Tenuiores sunt Vulcaniis retibus constantiae & pervicaciae limites, quos Vulgus nec Videt satis nec capit: praesentia fere sequitur,&oculis magis quam rationi austultat : certe enim perquam speciosum est, pro Deo & veritate ca-4 dere , qui siumma alacritate ad mortem vadunt, qu im honeste vitare licet, si error est aut sCelus, quad damnatur : nunc verti cum quasi quadam

uulcedine aut nectare ebrii Cuncta contemnant, iquam facile aestimari possunt propterea mori non timere , quod timeant etiam post mortem mori : Et profecto negari non potest , haec aliatum descendere in hominum animos,&sub diri j a sima Paganorum carnificina primam Ecclesiam leadem patientiae dis iplina immensum crevisservix itaque consultum est , ut quod Christianae ireligioni olim hostium coecitate adiumento fuit. idem nunc peiore errore nos in illius injuriam pro haeresium incremento imitemur: Quid enim

expedit haereticum comburi, si ex improbis cineribus

466쪽

p. n. De Furisdict. Imp. circa Sacra 43

neribus plures alii velut recisis arbores repullu-Ient , dc in illa hydra sectum caput centum alia substituat Z quod illud exemplum , si laudant &sequuntur : quam sapienter hic mihi a Gallus canit Experientia satis edocti sumus ferrum flammas, exilia, proh riptiones , ira Dasse protius quamsanasse morbum menti inhaerentem, ad quem proinae curandum non iis, qua in compus tantum penetrant, sed doctrina residuis institutione, qua in animum leviter instiliata defendit, opin esse. Atia omnia pro a bitrio civilis Magistratus atque adeo Principis sanciuntur; sola religio non imperatur, seu exprac

pia veritatis opinione accedente divini Numinis gratia bene praeparatis mentibus infundiatur 2 ad eam cruciatus nihil valent, quin obsim mant polim animum quam frangunt Aut persuadent. Praedixit hoc multis ante eum seculis Tertullianus, heu, quantus nostri temporis V

tes t exquisitior quaeque crudelitri isiecebra eumvissim. Adeoque Magnus Lipsius , cujus mite hic & pacatum ingenium, si utique ad mo rem, quam aVersatur, & eligit suffundere malis

hominibu anguinem quam est undere venien- diim sit mali pertinacia aut periculo, arcanam consulit te occultam: quod hoc flagitium occuli eclegi expediat,non ut reliqua scelera cum castu gantur, ostendi. Praeter fines poenarum alia e iam non pauca sunt,quae Principem h summo i re ad miserationem ducunt & clementiam. Primo haeresium perpetua catena , & facilis in errores lapsus i quod apud Thucydidem Atheniensis Ee a Civia

467쪽

4 μ De Summa IN. Potesate circa Satra.

id in fide & sacris unich verum: quicquid saevies, caedes , occides, non purgabis penitus hoc stabulum a sordibus & fimo. Deus ipse haereses fore praedixit: Vovere poteris ut pravi illi di sectarii desinant plane , enicere illud saltem, ne vi cant. Necessaria igitur aliquando dissimulatio, imprimis cum errantium magna copia, & velut Lerii mali. Hos omnes tolles , de calvo ad cauvum , quod dicitur : profecto id parum ex usu

tuo : nam tanta multitudo acie vincenda est,

ut rei agi possint: sed irritantur arma armis,de quid deterius civili bello , ob religionem suscepto ξ Minus ex fama & existimatione r Quid exteri de te cogitent, quid sapientes, perpetuis suppliciis efferato ξ nisi illud ex, ab Seneca. Principi non miluus turpia multa supplicia

quam medico funera. Deinde arduum verit tis & difficile scrutinium in hac parte veniam a quam aut certe moderationem meretur: b Augustinus : illi in vos saviant, qui nestant cum quo labore verum inveniatur , csequam disicile caveantur errores e Issi in vos s.viant, qui nesciunt, quam rarum O arduumst, en nalia phantasmata amentis ferenitate sev xare. III, in vos saeviant , quι nesciunt cum quanta di cultate sanetur oculus hominis inisterioris, ut possis intueri Iolem suum: im in vossae Diant, qui nestiunt, quantis gemitum suem stiriuidsiat, ut ex quantulacums parte post intestis Deus: po remo uti in vos Eviant, qui nulla

468쪽

CAP. n. De Furia dict. Imp. circa Iaera. 4 a rnusti tati errore deceptisunt, quati vos deceptos vident. Tertio condonandum aliquid homunum pertinaciae , quae animis nomine &auct ramento pietatis insidet. Alia crimina,quae naturalis honestas aut gentium consensus damnat,

agnosci ab iis etiam possunt,quibus placent:Hoc unum scelus est, quod divino auspicio se defendit , & infamiam ac supplicia sibi honori ducit. S luCro. Priusquam non docueris Deo displucere, quod Credunt, propterea est & immatura faveritas, quam ideb rident & contemnunt, ut fidem ei Conservent, qui mandatis suis humana

imperia absorbet & vincit : Haeretici sisnt, inquit Salvianus de Arianis , sed nonscientes: δε-mque apud nosseunt hare tui, apud β non sunt rnam in tantum se Catholicos esse judicant , ut nos i os titulo haeretica pravitatis infament. uod ergo Egi nobis sunt, O hoc nos istis. Nos H-Ios injuriam divina generationi facere certi si mus,quod minorem Patre Filium dieant; uti nos furiosos Patri existimant, quod aquales esse credamus. Veritin apud nos eis, sed isti apud se essepraesismunt. Honos Dei apud nos eis, sed HB hoc arbitrantur honorem divinitatis, quod

credunt: in cio lint, sed istis hoc eis iummum religionis incium : impii sunt, sid hoc putant

mer m esse etatem. Errant emo,sed bono animo errant, non odio, sed assectu Dei, honorare se

Dominum atque amare credentes 2 diuamvis

non habeant rectam Mem , isti tamen hocpe sinamDei aestimant caritatem: ct qualiter pro

εος ipso falsa opinionis errore in die judicistiniendi sint, nemo poten scire ni laudex. Interim Ee 3 eis

469쪽

a s De Summa IN. Potesate circa Sacra.

eis,ut reor, patientiam Deus commodat, quia videt eos et se non recte credere , affectu tamen pia opinionis errare. Hunc humanae mentis callum non ferrum secat, non exurit ignis. Haec improbitatis arx , non ariete oppugnatur aut

scalis capitur: coelesti medicina & illuminatione opus: quae quod durum est & pervicaciter compactum solvit: illa est lenimen uberit illa clavis ad arcem inaccessibilem: quicquid viribus & terariculamentis agitur, id omne in irritum cadit: nam ut lutum sol calore indurat: ita suppliciorum & cruciatuum aestus siordes illas & purgam ta Christianae Ecclesiae. M C' est prendre un mauis is chemin, inquit Gallus quidam scriptor, en manere de religion, que de penseroire tenir

eratnte ou ut esserance , a' honneur ou d' ignominis depromesses ou de menaces, de recompem Ira ou de lupplices , iis eschanent toHoursala fremitu e , retournent enisur premue luerteon pent forcer te corps : tirer une paroti de Mho: he a Mais te coeur humat ne f' opimaut econtre la defenssis e rase ce,qui ιυ eu permis. Hinc videmus in Christiana Ecclesia parce semper& modice ad mortem ventum esse , nec id quidem prius , quam vel ipso Bellarmino teste omnes aliae rationes experiri ceptae. Nam prumo pecuniaria poena et deinde infamia, tum exilium: postremo omnium loco nex : sed illa ipsa

raro ., &in paucos haeretico&: interdum etiam

terrendi magis causa, quam serio': certe id con-

470쪽

CAP. VLDe Jurisdict. Imp. tarea Sacra. 437silii Theodosito Imperatori suisse, clare ab So

stianum Magistratum extrema illa & fervida imgenia consiliis suis ae precibus temperant: non ius ipsum puniendi in discrimen vocant. M Hilarius: A sereri licet nosera aetatis laborem, or Mentium temporum sultas opiniones con miscere, quibus patrocinari Deo humana re duntur . or ad tuendam Chrisi Ecclesiam ambitione seculari laboratur. Nunc proh dolor divina dems fragia terrena commendant ἰterret exiliis es carceribus Ecclesa, eredi sibi ς git, qua exiliis se earceribus eis credita , fugat Sacerdotes, qua fugatu Sacerdotibus in propagata. scὰ Chrysostomus: Sermonis nobis dirictrina eommendata e B, non Principaturi ordianem tenemus con=lentium 3 qui consiuit, non euit: in hoc culpabilis non quae decent se σου rei pastor dixerit: senim ετ ex auditu,nonis violenta coactione.)Imb d Augustinus. Corrigi eos cupimus , non necari, nec disciplinam rina istos negligi volumin , NEc SuvLIcIIs , minus Di Ni SuNT , EXERcERI. Sic igitur e rum peccatu compesce, ut fur , quospeccassem niteat. Quaesumin igitur,ut cum Ecelsa causas audias , quamlibet ne riis injuriis appetiaram vel as ctam esse cognoveris , potesarem