Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

821쪽

set De Summa I . Potestate circa Sacra. lmine possint civium dici, aut cujusque commu- l lnitatis in Republica positae. Istas res, si quise iemplo Jurisconsultorum in duas classes disti Xerit, unam earum, quae divini juris sunt & alteram,quae humani, haud errabit mea quidem sui tentia. Quamvis enim Romanae leges videantur nullo certarum rerum respectu loqui, sed lsummo & abstrahente complexu res omnes in suos ordines digerere , ut omnia mundi Iur complectantur, sicut ait γ Halinius, unde etiaam divini iuris res extra patrimonium collocatas in nullius bonis esse perhibent: facta oppositione rerum humani juris, quae,ut habet senbecius, plerunque in alicujus sunt bonis, O Iad homines pertinent. Sive ut sc) Halinius, quae iin hominum jure es potestate et Nos vero divisione earum tantum rerum hic occupemur, quaa

duplice iure, summo&' inseriore , invicem sub- ordinatis, assiciuntur, nec appellationis rationem a positione vel negatione potestatis desiu-mamus , sed fine & ex usus modo, cui destinam tur : Hactenus tamen sequi nobis divisionem

liceat, quod siussicienti partium distributione latitudinem objecti dividendi exhauriat, nec

incommoda vocum impositione luxetur. Et

nim quicquid Universitatis alicujus civiumque est , leparatum a publicis aerarii Principis calculis, id vel in religionem impenditur &ad sacrorum majestatem,vel humanis usibus cedit. Quare ut haec quis humani juris recte dixerit, quod utilitatibus hominum ac civilis vitae commodis servi.

822쪽

CAP. IX.Deminentem nacirca Sacra. 83 ser viant : Sic ista divina iuris eadem consider tione, dum profanis necessitatibus exempla divino cultui adjumentum parant, ministris ali. moniam, & Ecclesiae universae sitbsidium atque splendorem. f. s. Enimvero in res illas divini juris, utacunque Deo dicatas concepto Voto, non minus, quam quae hωminum commexciis relinquuntur, Reipublicae salvum manere dominium suum, eminentius illo, quod Ecclesia per donationem aliumve contractum adepta est, gravissimis r tionibus probari potest. Nam si , quod supra proliXe ostensum est, summo imperio tota sacri ordinis corona, Patriarchae, Episcopi, Sacerdotes , omnisque adeo Clerus subjacet: Si Principem pati debet, quantumque ringat Romanus Pontifex, leges sibi de sacris rebus ierentem : si iurisdictionem agnoscit., omni causarum genere& suppliciis conspicuam : si electiones suas auctoritatemque conVoCandae Synodi ab hoc imperii fonte repetit: quis tam insanus erit, ut accessoria personarum , res scilicet, quibus uti persi innas ex legum praescripto decet, inverecunda exemptione sublevet Z res, inquam, quae vel Reipublicae libertate , vel munifica pietate civium in Ecclesias pervenerunt. Illa autem cum donat,& quidem iis, qui sub imperio ejus sunt,sem per existimatur excipere supremum illud jus, quod ad consequendum finem publicae selicitatis ordinatum est, eaque conditio inest omnibus beneficiis, etiamsi nihil expresse sit dictum. Ita enim & in illis bonis, quae singulis subditis in privatum patrimonium addixit, sibi superius ali-

823쪽

8 Summa D . Potestate circa Sarra. quod dominium his regendis tuendisque aptum, S in ultimam lineam salutis publicae desinens, salvum esse iussit'. Hos Vero, cives, largitionibus suis iniquum est posse praeiudicium Reipublicae facere, aut temeraria superstitione damno esse. Sed incumbit iam privatorum rebus emtinens dominium efficaci providentia, quod proinde se invitum non patitur alieno facto extu hari avita possessione. Potius cum velut minorum gentium dominos male re sua, aut ad publicum dispendium uti animadvertit, pro officio intercedit, &imperiosas rationes adversius plebeias lubidines tempestive defendit. Adhaec Vicariatus Principis, quem a Deo habet, potestate divinae maiestati aemula instructus, non fert sibi quaestionem de sacris rebus moveri, quas Deus procu: dubio suppositas imperio suo committit Vicariis , ne potestas eorum ulla parte deficeret in civitatis administratione. Nec Ecclesiae Conditio abhorret . quae pupilla, vidua, deserta, eraposita in externis rebus regimine indiget, quod non apud PontifiCem Romanum , sed Reges &secularcs potestates divina oracula collocant. Hi enim sunt tutores Ecclesiae,defensiores, scuta ut eam ab omnibus malis immunem praestent.

Enimvero quamvis tutela talis vis & potestas sit, quam imprimis re endo pupillo leges accommodant , per consequens tamen & pupillares fa- Cultates comprehendit, tutorum fidei & periaculo creditas: ita quidem Principi sacri ordinis

praecipua est Cura altera:autem honorum Ecclesiae , quae ad divinum cultum & sustentationem ministerii ordinata sunt. Hucusque vero tan

tum l

824쪽

CARIX De EminenteDomin circa sacra. 78 stum instituenda comparatio, quam cave sis ulterius protendas : genere enim & gradu potestatis decipit: quippe tutorum potestas in administrandis pupillorum bonis 1 lege est & sub R eph blica. Principis vero dominium a Deo proxi- .ma causa atque collatore: adeoque summum,in-

dependens, nec ad tutel- res rationes prodigiosΔrevocandum. Praeterea illud vide , quam inuquum sit & pene contra naturam, ut si quid pri vatis in illis rebus competit, quae acquiruntur Ecclesiae , id eis intemeratum maneat , re cum suo onere transeunte. Respublica spoliari iure suo debeat 3 Ad pias caulas legatum, utCunquamultis beneficiis ornatum, tamen tale relinquitur, quale ipsum est, nec plus per dispositionem transferri potest,quam apud testatoren fuit: legafundum jam alii hypothecae vinculo obligatum et nunquam efficies , ut creditori soluto pignoro minus sit cautum : Dona nudam proprietatem in re, non consolidab itur ususfructus, quae alterius est. Vende Ecclesiis bona seu tali nexuas. fecta: non privabitur benior dii ecto dominio, in cujus recognitionem & Ecclesiam oportet in stituram renovare, ni cadere suo jure velit. Breviter nullum jus in re est, quo quem alieno facto privari aequum esse ve leges vel canones censuere piarum causarum savore Ouod malum igitur,quae injuria, Principem illis juribus err'redi superstitione civium exui, quae in privatis facultatibus seu ex conditione summi imperii habet, seu ex finis necessitate, seu pacto ξ tribotis scilicet, censibus servitutibus, decimis, detractionibus , publicationibus ex delicto , OCc Ddd pationu

825쪽

τ8 6 De Summa Lmper. Potesti te circa Sacra Dationibus ad Reipublicae tutelam: aliisque,quae

eminenti dominio instant. Forte autem privselestia obtendent , sacro ordini imperiali auctoritate concessa; &aucta canonum indulgentia. Sed quamvis non inficiemur , Olim Christianos i Principes in Ecclesias immoderatissimis don

tivis pene prodigos fuisse, nullam tamen legem

temere invenies, quae omnem superioritatem in

bonis Ecclesiae quaesitis penituS Rbdicavit: 1σenim fieri non poterat nisi emancipato clero novam Sacrae ipublicae faciem in sua civitate inmnirent, civilibus imperiis nec stubjectam nec mouam : sed status ratione & occultis consiliis adi Droprium emolumentum conceptis perpetuo obnitentem. Si quae canones finxerunt pessimis usurpata potestate,iis confidenter obloqui nulla nobis religio: in propria causa testimonium cli cunt, sivis utilitatibus prosipiciunt: aliena iura cum sacrilegio ii Volant, naturae & divino iure se olide superbiunt: tabulis, iactationibus, mendaciis scatent : 1 summis potestatibus nec recepti nec confirmati fiunt in illis pausis, quae eorum majestati tam perniciose insidiantur Alii Res e . Principes, Respublicae penituS illis cum

mano Pontifice repudium miserunt, antiquisi mis tantum conse atis quando adhuc patres

de se humilius sentiebant: de Principibus vero dignius Si excelsius. Desinant igitur iactare pri vilegia, quae aliunde habent: illis enim non statis est ipsis cautum. Quibus vero sibi ipsis liber

liter prosipexerunt, quaeso ne tam insimo studio confidant. nam neque id eis licuit citra coim

sensum Reipublicae, de cujus re agitur: nec sorte

826쪽

auditum est, aliquem sibi ipsi privilegium care,

quod ab alio datum esse oportuit, ut id nomen proprie sustineat: in nostris enim quantumlihee facere possumus : alibi venia est opus &conce .sione, si admittimur. Tandem vero suscepta, magistratu civili Sacrarum rerum administratio , multiplici actuurn genere celebris de vi deesset tibus eminentis dominii testatur. Ac multi sunt profecto inter eos , quibus nee hodie Pontificia turba dicam scribit. Certe omnes sine rior olim pietas, neque divitiarum illecebris adseculi amhitionem sollicitata probavit Tunc e nim, sive de bonis Ecclesiae recte ac sobrie curandis per Sacrum ordinem quaedam Princeps pro iure sancivit : seu adimendis transferendisque rebus legem dixit, non mediocri efficacia videtur conCurrere ad sacram oeconomiam. Qui .

quid enim ad publicas illas regulas &praeseripta

legum Ecclesiae ita sibi acquircnt, aut quaesita . tuentur & colunt, potius alieno Principis nomine, lege lata jubentis rem gerere possunt existimari, quamvis alio sensu atque habita ad concives ratione suas res procurare non absurde dicantur. Sicut ipsi Principes coram Deo delegata potestate utuntur , qui apud homines proprio iure imperant. Sed Clarior adhuc eluCet emunentis dominii virtus in alienandis Ecclesiae r bus. Ea alienatio contingit plerunque cum consensu Ecclesiae, cuius sunt bona: interdum citra illius consensum ablatio fit. Quae cum consensu peragitur alienatio , modis constat dominii trans serendi a iure praescriptis: quos cum obse vat Ecclesiia, valet actus, sin negligit, in irritum Ddd a cadit:

827쪽

et De Summa Imper. potesate circa Sarem cadit.: atque in oum finem praecipue distinctio

excogitata est sacrarum rerum in mobiles immobilesque, lege in illis plenius arbitrium liberae idisipositionis Ecclesiis indulgente, in his arctius di restrictius ad solemnitatis conditionumque a

necessitates. At cujus dominium ita mihi tra- ctare licet, ut meo unius nutu stet pendeatque,

ruis non in istud sublimiorem vim agnoscat eatius bona non ad domini sententiam & utilia tales, sed auspicio ac permissione mea in certos terminata alienari possunt tantum casus, quis in ictaciendo actu non potiores partes me is fatebiatur Z Ita cum stacrarum rerum venditio ad tres tantum necessitatis species, captivitatis scilicet, famis,& aeris alieni, est alligata, extra quas injusta est & irrita alienatio, utcunque proficua futura Ecclesiae rationibus , apparet prosecto , cle- siam cum sic alienat, magis nomine & iussu Reiu

publicae sive legislatoris alienare, q uam suo jure:

ille enim poterat aperire terminos ad majorem libertatem : Ecclesia non potest egredi manda tum aut tibi ipsi potestatem facere extra designatos carceres palantem : adeo ut vix impletio per aequi pollens , ac titulo aequi bonique adornata inexcus ur. Neque verti tantum ad expressos iure casus restringitur facultas illa alienationis, quae ex dominio resultans si op re ingenio nec maioribus viribus impedita ex liberis animi motibus procedit, ) sed imminente necessitate coispunt etiam leges statisfacere pro lsionibus, quas negligentius vident Ecclesia in illis miseratio nis atque pietatis ossicii, e sequi: ut de concursi in directione sacrarum rerum ne quidem ani-

828쪽

CM IxDeminente Domin circa Sacra. 78' i 4 plius dubitare liceat. Non igitur ideo saltem de-

, signati termini sunt, ut sCirent Ecclesiae,q ua ndo i tu sta esset & licita alienatio: relicta tamen libera, late secum statuendi perficere eam, vel in me io relinquere. Sed ut scirent quando necessaria. , Jura enim, cum negligitur, interponunt partes

. tuas, & idoneis remediis promovent ad pios illos ac laudabiles fines. At quomodo id Principi

iubere atque vetare fas erit,nisi in rebus eminent ii dominio subjectis Z quaecunque enim ab illo ii immunes sunt, alienam & inoniciosirin sollicit i dinem merito suo explodunt: id quod vel ex eo ., , facile liquet, dum extra imperiosos Reipublicaeterminos nulla legum oblis tio sit et nullum iisl obsequium debeatur, tam in sacris quam civili- . inii bus causis. Alienatio,quae sine consensi Eccle-e siae fit , ablatione rerum constat seu in poenam . suscepta , seu publicae salutis necessitatisque ra-

tione. In poenam facta immediate' Reipublicaei prodest, ut mulctae & bonorum publicationes: , vel tertio: quod praecipue in usicapione accidit, per quam ad negligentiam prioris domini corri- . gendam res definito tempore bona fide possessae: acquiruntur usucapienti. Publica Salus se qui, dem variis tuetur modis : maxime omnium ta- , ' men uno ordinario, qui tributorum exactio est, e quaeque tributi nomen latius acceptum comprehendere solet, Scalio extraordinario , cum res, Ecclesiae invaduntur, ut publicis necessitatibus, servianti singula suis locis infra plenius e , plicabantur : nunc ideb saltem compendio ad- duximus, ut evidentissimum sit, nullam omninci ii esse dominiorum operationem , quam non in sa-

829쪽

τso m Summa Imp. potesate et ea sacra. lcris etiam rebus illud eminens dominium sibi lpossit jure vindicare f. 6. Adde nunc privilegia concessa Ecclesiis tam immensa copia , ut religio & pietas sub ieorum pondere gemere magis Videantur quam ovare: jis seu ius novum quaeritur, seu removetur impedimentum, naturali agendorum liberi itari vetante lege oppositum, pro defensione emi- lnentis dominii haud verebimur uti. Beneficia enim Principum Christianorum sunt, ex studio in religionem orta , quae ingratum est superba . usurpatione in pestem Reipublicae convertere. Jam multum erat Ecclesiam , quam pia & inno- lcens egestas morum innocentia commendabat,

donare fundis, agris, aedibus, pensionibus, tri hutis vectigalibus,ac pretioso supellectile. Maius , potestatem facere, ut Ecclesiasticus ordo ex civium bonis, quantum ipsi vellent, aut leges vel rationes publicae ferrent, sibi comparare possent. Sed horum omnium maximum, ut quio quid ita legitimo titulo acquisivissent. id eximia immunitate liberum esset ab illis oneribus, quae ad sustinendam Reipublicae maiestatem privatorum bonis imponi solent. Sed nulla sunt privilegia ejus generis , quae penitus liberalem manum summoveant, dono suo. Quamprimum enim plena libertas datur cum renunciatione

superioris juris , non privilegium id est in stib-ditos collatum , sed manumissio abdicatiove Ecivitatis sphaera : intra quam quamdiu persistitur, imperium 1 quoVis recognosci debet, utcumque munificam Reipublicae facilitatem experto. lNam cujus est conserre , ejusdem di adimere l

830쪽

OP. IX. De Eminente Domin. circa Sacra. 7 et communi bono : & qui impedimentum tollere votest, idem & reponere, cum usus id postulat. Unde videmus alicubiEcclesiasticas possessiones subjici publicis oneribus , & sacro ordini mo-clum designari acquirendarum rerum saepius ab- Togari ex delicto privilegia, aut suspendi ex civili Tatione. Salus enim Reipublicae suprema lex est, cui cedere omnes inferiores fines debent, illi etiam, quos Ecclesiae quaerunt in externis sori me rebus splendoris opumque causa. s. 7. ObjiCiunt autem donationes Deo sactas , quae temerarium sit & prope sacrilegium humana auctoritate revocare: superstitiosum profecto & grave commentum , pietatis larVa, ut solet, Cerussatum e sed detracta imagine ridiaculum atque exile. Igitur accurate statuendum est , quis sensius verborum sit, cum Deo rem ab hominibus donatam dicimus , ambigua enim &multiplex locutio decipit specioso titulo. Est vero donatio propria ac genuina significatione eiusmodi actus , quo rei nostrae dominium in altium gratis conserimus saltem liberalitatis usu Pandae Causa: unde certum est nec sibi ipsi aluquem donare posse, nec domino donari rem si am. Meum enim mihi inutiliter donatur, quia Iiberalitas propriis bonis circumscribitur,in alieno furto peccatur: certe temerario errore. Iam vero Deus est, cujus res omnes sunt,quaS creavit,

plenissimo & supremo dominio , nec pactis aut ullis conditionibus obnoxio. Certe quidem de hominibus indulsit aliquam circa eas proprietatem , sed subjectam sibi, nec ultra duraturam, quam Creatori placeret et non privative tranS-